| శ్రీమద్భగవద్గీతా (మూల శ్లోకములు)
|
శ్రీ గీతామృత తరంగిణి(తెలుగు పద్యములు)
శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రి (1948-1952)
|
గీతా మకరందము(తెలుగు తాత్పర్యము)
శ్రీ విద్యాప్రకాశానందగిరి స్వామి, శ్రీ శుకబ్రహ్మాశ్రమము
కాళహస్తి(1979)
|
శ్రీభగవానువాచ|
అనుష్టుప్.
భూయ ఏవ మహాబాహో !
శృణు మే పరమం వచః|
యత్తేऽహం ప్రీయమాణాయ
వక్ష్యామి హితకామ్యయా|| 10-1 ||
|
శ్రీ భగవానుల వాక్యము.
తేటగీతి.
నా పలుకు లాలించి , సంతసము నొందు
నీకుఁ జెప్పెద మఱల , దానినె కిరీటి !
నీ హితంబునుఁ గోరుచు , నే వచింతు
సావధానుండవై విను , సవ్యసాచి ! ౧
|
గొప్ప భుజములుగల ఓ అర్జునా ! ( నా మాటలు విని ) సంతసించుచున్న నీకు హితమును కలుగజేయు నుద్దేశముతో మఱల ఏ శ్రేష్ఠమగు వాక్యమును నేను చెప్పబోవు చున్నానో , దానిని వినుము .
|
అ.
న మే విదుః సురగణాః
ప్రభవం న మహర్షయః|
అహమాదిర్హి దేవానాం
మహర్షీణాం చ సర్వశః|| 10-2 ||
|
తేటగీతి.
నాదు శక్తి యుత్పత్తి బ్రహ్మాదులకును
నల మహర్షుల కేనియుఁ దెలియరాదు ,
సర్వదేవులు భృగ్వాది సంయములకు ;
నాది దేవుండ మూలమంతటికి నేనె . ౨
|
నా యొక్క ఉత్పత్తిని ( అవతార రహస్యమును , లేక , ప్రభావమును ) దేవగణము లెఱుఁగవు . మహర్షులున్ను ఎఱుఁగరు . ( ఏలయనిన ) నేను ఆ దేవతలకును , మహర్షులకును సర్వవిధముల మొదటివాడను ( కారణభూతుడను ) గదా !
|
అ.
యో మామజమనాదిం చ
వేత్తి లోకమహేశ్వరమ్|
అసమ్మూఢః స మర్త్యేషు
సర్వపాపైః ప్రముచ్యతే|| 10-3 ||
|
చంపకమాల.
ఎవఁడు సనాతనుం డజుఁడ నే నెయటంచుఁ దలంచుచుండునో ,
యెవఁడు జగత్ప్రభుండనని యెంచి ననున్ భజియించుచుండునో ,
తవులడు పాపకర్మల పథంబుల నెప్డు ; విముక్తుఁ డైన బ్ర
హ్మవిదుఁ డతండె జుమ్ము ; పరమార్థము దీని వినంగఁ జెప్పితిన్ . ౩
|
ఎవడు నన్ను పుట్టుకలేనివానిగను , అనాదిరూపునిగను , సమస్తలోకములకు నియామకునిగను తెలుసుకొనుచున్నాడో , అతడు అజ్ఞానము లేనివాడై సర్వపాపములనుండి లెస్సగ విడువబడుచున్నాడు .
|
అ.
బుద్ధిర్జ్ఞానమసమ్మోహః
క్షమా సత్యం దమః శమః|
సుఖం దుఃఖం భవోऽభావో
భయం చాభయమేవ చ|| 10-4
అ.
అహింసా సమతా తుష్టి
స్తపో దానం యశోऽయశః|
భవన్తి భావా భూతానాం
మత్త ఏవ పృథగ్విధాః|| 10-5 ||
|
తేటగీతి.
బుద్ధి , జ్ఞాన , సమ్మోహములును మఱియు
శమ , దమ , క్షమాదులును , సత్యమును , సుఖము ,
దుఃఖమునుఁ , జావు , పుట్టుకల్ , దురితభయము ,
నభయము , నహింస , సమచిత్త మలరుటయును . ౪
తేటగీతి.
తుష్టిఁ గనుచుండుటయు , తపో నిష్ఠ నుంట ,
యీవి , కీర్తి , యకీర్తియు , జీవులకును
వివిధ భావోద్భవంబులు విశ్రుతముగ
నా వలనె కల్గు పార్థ ! యనారతంబు. ౫
|
బుద్ధి , జ్ఞానము , మోహరాహిత్యము , ఓర్పు , సత్యము , బాహ్యేంద్రియ నిగ్రహము , అంతరింద్రియ నిగ్రహము , సుఖము , దుఃఖము , పుట్టుక ( ఉత్పత్తి ) , నాశము , భయము , భయములేకుండుట , అహింస , సమత్వము , సంతుష్టి , తపస్సు , దానము , కీర్తి , అపకీర్తి , ప్రాణులయొక్క ఈ ప్రకారములైన నానావిధములగు గుణములు నా వలననే కలుగుచున్నవి .
|
అ.
మహర్షయః సప్త పూర్వే
చత్వారో మనవస్తథా|
మద్భావా మానసా జాతా
యేషాం లోక ఇమాః ప్రజాః|| 10-6 ||
|
తేటగీతి.
నలువురు మనువులు సప్త
ర్షులు మద్భావమ్మునన్ ప్రచోదితులై భూ
స్థలిఁ గల ప్రజల సృజించిరి ,
కలిగిరి మద్భావ కలన కలిమిని పార్థా ! ౬
|
లోకమునం దీ ప్రజలు యెవరియొక్క సంతతియై యున్నారో అట్టి పూర్వీకులైన సప్త మహర్షులున్ను , సనకాదులైన నలుగురు దేవర్షులున్ను , మనువులు పదునలుగురున్ను , నా యొక్క భావము ( దైవ భావము ) గలవారై నా యొక్క మనస్సంకల్పము వలననే పుట్టిరి .
|
అ.
ఏతాం విభూతిం యోగం చ
మమ యో వేత్తి తత్త్వతః|
సోऽవికమ్పేన యోగేన
యుజ్యతే నాత్ర సంశయః|| 10-7 ||
|
తేటగీతి.
స్థితిలయముల సృష్టి జగ
త్పతినౌ నావలనె జగము వర్తిలు నంచున్ ,
మతి నెంచు బుధులు నన్నే
స్తుతియించి , భజించుచుంద్రు , శుద్ధమనమునన్. ౭
|
నా యొక్క విభూతిని ( ఐశ్వర్యమును , విస్తారమును ) , యోగమును ( అలౌకిక శక్తిని ) , ఎవడు యథార్థముగ తెలిసికొనుచున్నాడో అతడు నిశ్చలమగు యోగముతో కూడుకొనుచున్నాడు . ఇవ్విషయమున సందేహము లేదు .
|
అ.
అహం సర్వస్య ప్రభవో
మత్తః సర్వం ప్రవర్తతే|
ఇతి మత్వా భజన్తే మాం
బుధా భావసమన్వితాః|| 10-8
అ.
మచ్చిత్తా మద్గతప్రాణా
బోధయన్తః పరస్పరమ్|
కథయన్తశ్చ మాం నిత్యం
తుష్యన్తి చ రమన్తి చ|| 10-9 ||
|
ఉత్పలమాల.
నాయెడఁ జిత్తమున్ నిలిపి , నాకయి కర్మల నాచరించు , నా
ధీయుతులైన వారలు నుతింత్రు పరస్పర బోధనా రతిన్ ,
వాయికొలంది వే విధుల బ్రస్తుతిఁ జేయుచు , సంతసింపుచున్
రేయిఁబవల్ నిరంతరము క్రీడలొనర్తురు , నన్ దలంచుచున్ . ౮
|
' నేను సమస్తజగత్తునకుఉత్పత్తికారణమైనవాడను , నా వలననే ఈ సమస్తము నడచుచున్నది ' అని వివేకవంతులు తెలిసికొని పరిపూర్ణ భక్తిభావముతో గూడినవారై నన్ను భజించుచున్నారు . ( వారు ) నా యందు మనస్సుగలవారును , నన్ను బొందిన ప్రాణములు ( ఇంద్రియములు ) కలవారును , ( లేక నా యెడల ప్రాణము నర్పించిన వారును ) అయి నన్నుగూర్చి పరస్పరము బోధించుకొనుచు , ముచ్చటించుకొనుచు ఎల్లప్పుడును సంతృప్తిని , ఆనందమును బొందుచున్నారు .
|
అ.
తేషాం సతతయుక్తానాం
భజతాం ప్రీతిపూర్వకమ్|
దదామి బుద్ధియోగం తం
యేన మాముపయాన్తి తే|| 10-10
అ.
తేషామేవానుకమ్పార్థ
మహమజ్ఞానజం తమః|
నాశయామ్యాత్మభావస్థో
జ్ఞానదీపేన భాస్వతా|| 10-11 ||
|
ఉత్పలమాల.
జ్ఞాన సముద్భవంబగును నాకృపచే సుగుణాళికిన్ , ననున్
బూని తరింపగాఁ గలుగు బుద్ధి విశేషములెల్ల నిచ్చెదన్ ;
నేను వసింతు వారి కమనీయ సుహృత్కమలంబులందుఁ , జే
నూనెద జ్ఞానదీపిక మహోత్కట దుస్థితిఁ బాఱద్రోలగన్. ౯
|
ఎల్లప్పుడు నాయందు మనస్సుగలవారై , ప్రీతితో నన్ను భజించునట్టివారికి -- దేనిచో వారు నన్ను పొందగలరో -- అట్టి జ్ఞానయోగమును ( ఆత్మానాత్మ వివేచనాశక్తిని ) ప్రసాదించుచున్నాను . వారలకు ( అట్టి భక్తులకు ) దయజూపుట కొఱకు నేనే వారి యంతః కరణమునందు నిలిచి ప్రకాశమానమగు జ్ఞానదీపముచేత , అజ్ఞానజన్యమగు అందకారమును నశింపజేయుచున్నాను .
|
అర్జున ఉవాచ|
అ.
పరం బ్రహ్మ పరంధామ
పవిత్రం పరమం భవాన్|
పురుషం శాశ్వతం దివ్య
మాదిదేవమజం విభుమ్|| 10-12
అ.
ఆహుస్త్వామృషయః సర్వే
దేవర్షిర్నారదస్తథా|
అసితో దేవలో వ్యాసః
స్వయం చైవ బ్రవీషి మే|| 10-13 ||
|
అర్జును వాక్యము.
కందము.
పర మోత్కృష్టంబగు గతి ,
పరమాత్మయు , దివ్యధాముఁ బరమపురుషు గా ,
నిరుపమ శాశ్వతుఁ , డజుఁడని ,
యెఱిగించిరి నిన్ను మునులు , ఋషులు ముకుందా ! ౧౦
తేటగీతి.
ఆది దేవుండ వీవని , యజుఁడ వనియు ,
విభుఁడవంచు , మహత్తర విశ్వరూపుఁ
డనుచుఁ , జెప్పిరి మును నారదాది ఋషులు ,
అసితుఁడును , దేవలుండును , వ్యాసకవియు . ౧౧
|
అర్జునుడు చెప్పెను.
నీవు పరబ్రహ్మమవు , పరంధాముడవు ( పరమపదమవు లేక గొప్ప తేజస్స్వరూపుడవు ) , పరమపావనుడవు . నిన్ను నిత్యునిగను , ప్రకాశరూపునిగను , పరమ పురుషునిగను , ఆదిదేవునిగను , జన్మరహితునిగను , సర్వవ్యాపకునిగను , ఋషులందఱున్ను , దేవర్షి యగు నారదుడున్ను , అసితుడున్ను , దేవలుడున్ను , వేదవ్యాస మహర్షియు చెప్పుచున్నారు . స్వయముగ నీవున్ను ఆ ప్రకారమే ( నిన్ను గూర్చి ) నాకు చెప్పుచున్నావు .
|
అ.
సర్వమేతదృతం మన్యే
యన్మాం వదసి కేశవ|
న హి తే భగవన్వ్యక్తిం
విదుర్దేవా న దానవాః|| 10-14 ||
|
తేటగీతి.
నీవుఁ గూడను నటు వచియింతు , విపుడు
చెప్పినది సత్యమని విశ్వసింతు నేను ;
దివ్యమగు నీ ప్రభావమ్ముఁ దెలియలేరు ,
దేవదానవులైనను , దేవ దేవ ! ౧౨
|
ఓ కృష్ణా 1 దేనిని నీవు నాకు చెప్పుచున్నావో అదియంతయు సత్యమని నేను తలంచుచున్నాను . ఓ భగవంతుడా ! నీయొక్క ( నిజ ) స్వరూపమును దేవతలుగాని , అసురులుగాని ఎఱుంగజాలరు కదా !
|
అ.
స్వయమేవాత్మనాత్మానం
వేత్థ త్వం పురుషోత్తమ|
భూతభావన భూతేశ !
దేవదేవ జగత్పతే|| 10-15 ||
|
తేటగీతి.
దేవ దేవ ! జగత్పతే ! నీ విభూతి
భువనముల యందెటుల్ వ్యాప్తిఁ బొందు చుండు ;
నీ వెఱుంగఁగ వలయుఁ గా , కేరికైన
వశముఁ గాదు ; నీవే చెప్పవలయు గృష్ణ ! ౧౩
|
ఓ పురుషశ్రేష్ఠుడా , సమస్తప్రాణులను సృష్టించువాడా , సకల జీవులకు నియామకుడగువాడా , దేవతలకును దేవుడైనవాడా , జగన్నాథుడా , నిన్ను నీవే యెఱుఁగుదువు ( నీ స్వరూప మితరులకు దుర్గ్రాహ్యమని భావము ) .
|
వక్తుమర్హస్యశేషేణ
దివ్యా హ్యాత్మవిభూతయః|
యాభిర్విభూతిభిర్లోకా
నిమాంస్త్వం వ్యాప్య తిష్ఠసి|| 10-16
అ.
కథం విద్యామహం యోగిం
స్త్వాం సదా పరిచిన్తయన్|
కేషు కేషు చ భావేషు
చిన్త్యోऽసి భగవన్మయా|| 10-17
అ.
విస్తరేణాత్మనో యోగం
విభూతిం చ జనార్దన|
భూయః కథయ తృప్తిర్హి
శృణ్వతో నాస్తి మేऽమృతమ్|| 10-18 ||
|
ఉత్పలమాల.
నీ విభవ ప్రభావమును నే నెఱుగంగ ; వచింపు సర్వమున్
నీ వెటులే పదార్థముల నెక్కుడుగాఁ గనుపించుచుందు , వే
భావనతో భజింపగ నుపాస్యుఁడవో , విపులీకరింపు ; నా
నా విధి విన్ననుం దనివి నందదు , నీ యమృతంపు సూక్తులన్ . ౧౪
|
కావున ఏ విభూతులచే ( మాహాత్మ్య విస్తారములచే ) నీ వీ లోకములన్నింటిని వ్యాపించియున్నావో అట్టి దివ్యములగు నీ విభూతులను సంపూర్ణముగ చెప్పుటకు నీవే తగుదువు . యోగేశ్వరా ! నే నెల్లప్పుడును ఏ ప్రకారముగ ధ్యానించుచు నిన్ను తెలిసికొనగలను ? భగవంతుడా ! ఏయే వస్తువులందు నిన్ను నేను ధ్యానింపవలెను ? ఓ కృష్ణా ! నీ యొక్క యోగమహిమను , జగల్లీలావిభూతులను , ( ధ్యానింపదగిన వస్తువులను ) సవిస్తరముగ తెలియజేయుము . ఏలయనగా నీ యొక్క అమృత వాక్యములను వినుచున్న నాకు సంతృప్తి కలుగుట లేదు . ఇంకను వినవలయునని కుతూహలము కలుగుచున్నది .
|
శ్రీభగవానువాచ|
అ.
హన్త తే కథయిష్యామి
దివ్యా హ్యాత్మవిభూతయః|
ప్రాధాన్యతః కురుశ్రేష్ఠ !
నాస్త్యన్తో విస్తరస్య మే|| 10-19 ||
|
శ్రీ భగవానుల వాక్యము.
తేటగీతి.
అటులె కౌంతేయ ! చెప్పెద నాలకింపు
మా ! విభూతుల ప్రాముఖ్యమైన వాని ;
సకలమునుఁ జెప్ప సావకాశమ్ము లేదు ,
సాంతమున్ లేదు సర్వమ్ము సంస్మరింప . ౧౫
|
శ్రీ భగవానుడు చెప్పెను.
కురువంశ శ్రేష్ఠుడవగు ఓ అర్జునా ! ఇప్పుడు దివ్యములైన నాయొక్క విభూతులను ( ప్రాధాన్యత ననుసరించి ముఖ్యములైన వానిని ) నీకు చెప్పెదను . ఏలయనగా - నా యొక్క విభూతి విస్తారమునకు అంతము లేదు .
|
అ.
అహమాత్మా గుడాకేశ !
సర్వభూతాశయస్థితః|
అహమాదిశ్చ మధ్యం చ
భూతానామన్త ఏవ చ|| 10-20 ||
|
తేటగీతి.
ప్రాణికోటుల హృదయ నివాసి నగుచు ,
నధివసింతు గుడాకేశ ! యనిశమేనె ;
కర్త , సంరక్షకుఁడను , సంహర్తనగుచు ,
నన్నిటను నాది మధ్యాంతమగుదు , నేనె . ౧౬
|
ఓ అర్జునా ! సమస్త ప్రాణులయొక్క హృదయమునందున్న ప్రత్యగాత్మను నేనే అయియున్నాను .మఱియు ప్రాణులయొక్క ఆదిమధ్యాంతములున్ను( సృష్టిస్థితిలయములున్ను ) నేనే అయియున్నాను.
|
అ.
ఆదిత్యానామహం విష్ణు
ర్జ్యోతిషాం రవిరంశుమాన్|
మరీచిర్మరుతామస్మి
నక్షత్రాణామహం శశీ|| 10-21 ||
|
తేటగీతి.
ద్వాదశాదిత్యులందు విష్ణువౌదు నేనె ,
తేజములయందు రవి నేనె , దివిని వెలుఁగు
తారలందు శశాంకునై తనరు దేనె ,
యల మరీచి మరుత్తుల నగుదు నేనె . ౧౭
|
నేను ఆదిత్యులలో విష్ణువనువాడను , ప్రకాశింపజేయువానిలో కిరణములు గల సూర్యుడను. మరుత్తులను దేవతలలో మరీచియనువాడను , నక్షత్రములలో చంద్రుడను అయియున్నాను .
|
అ.
వేదానాం సామవేదోऽస్మి
దేవానామస్మి వాసవః|
ఇన్ద్రియాణాం మనశ్చాస్మి
భూతానామస్మి చేతనా|| 10-22 ||
|
తేటగీతి.
వేదముల సామవేదంబు నౌదు నేనె ,
సర్వ దేవతలందు వాసవుఁడ నేనె ;
యింద్రియ వితానమున మనసేనె పార్థ !
భూతచయముల నేనౌదు , చేతనమ్ము ! ౧౮
|
నేను వేదములలో సామవేదమును , దేవతలలో ఇంద్రుడను , ఇంద్రియములలో మనస్సును , ప్రాణులలో చైతన్యమున్ను ( తెలివి ) అయియున్నాను .
|
అ.
రుద్రాణాం శఙ్కరశ్చాస్మి
విత్తేశో యక్షరక్షసామ్|
వసూనాం పావకశ్చాస్మి
మేరుః శిఖరిణామహమ్|| 10-23
అ.
పురోధసాం చ ముఖ్యం మాం
విద్ధి పార్థ ! బృహస్పతిమ్|
సేనానీనామహం స్కన్దః
సరసామస్మి సాగరః|| 10-24 ||
|
తేటగీతి.
రుద్రగణముల నే శంకరుండ పార్థ !
యక్షరాక్షసులం దలకాపతిని ;
అష్ట వసువుల పావకుం డగుదు నేనె ;
శిఖరములయందు నే మేరు శిఖర మగుదు . ౧౯
తేటగీతి.
వరపురోహితులన్ బృహస్పతిని నేనె ;
నేనె స్కందుండ వాహినీ నేతలందు ;
నప్పులందున సాగరుండగుదు నంచు ,
దెలిసి కొను మీవు మదినిఁ గుంతీ తనూజ ! ౨౦
|
నేను రుద్రులలో శంకరుడనువాడను , యక్షులలోను , రాక్షసులలోను కుబేరుడను , వసువులలో అగ్నియు, పర్వతములలో మేరువును అయియున్నాను . ఓ అర్జునా ! పురోహితులలో శ్రేష్ఠుడగు బృహస్పతిగా నన్నెఱుఁగుము. మఱియు నేను సేనాపతులలో కుమారస్వామియు , సరస్సులలో సముద్రమును అయియున్నాను .
|
అ.
మహర్షీణాం భృగురహం
గిరామస్మ్యేకమక్షరమ్|
యజ్ఞానాం జపయజ్ఞోऽస్మి
స్థావరాణాం హిమాలయః|| 10-25 ||
|
తేటగీతి.
మహిత ఋషులందు నే భృగు నౌదు పార్థ !
అక్షరంబుల నోం కార మౌదు నేను
యజ్ఞముల నేను జపయజ్ఞమని తెలియుము
అచలములలోన హిమవంతు నౌదు సుమ్ము ! ౨౧
|
నేను మహర్షులలో భృగుమహర్షిని , వాక్కులలో ఏకాక్షరమగు ప్రణవమమను ( ఓంకారమును ) , యజ్ఞములలో జపయజ్ఞమును , స్థిరపదార్థములలో హిమాలయపర్వతమును అయియున్నాను .
|
అ.
అశ్వత్థః సర్వవృక్షాణాం
దేవర్షీణాం చ నారదః|
గన్ధర్వాణాం చిత్రరథః
సిద్ధానాం కపిలో మునిః|| 10-26 ||
|
తేటగీతి.
భూజములయందు నశ్వథ్థ భూజమగుదు ;
ప్రథిత దేవర్షులందు నారదుఁడ నేనె ;
రామ గంధర్వులన్ జిత్రరథుఁడ నేనె ;
సిద్ధమునులఁ గపిలుఁడన్ ప్రసిద్ధి నేనె . ౨౨
|
నేను చెట్లన్నిటియందును రావిచెట్టును , దేవర్షులలో నారదుడను , గంధర్వులలో చిత్రరథుడను , సిద్ధులలో కపిలమునీంద్రుడను అయియున్నాను .
|
అ.
ఉచ్చైఃశ్రవసమశ్వానాం
విద్ధి మామమృతోద్భవమ్|
ఐరావతం గజేన్ద్రాణాం
నరాణాం చ నరాధిపమ్|| 10-27 ||
|
తేటగీతి.
అమృత మథనంబునం దది యవతరించె
అశ్వములను నుచ్చైశ్రవ మగుదు నేనె ;
గజములందు నైరావత గజము నేనె ;
నరులను నరేశ్వరుండ శంతను ప్రపౌత్ర ! ౨౩
|
గుఱ్ఱములలో అమృతముతోపాటు పుట్టిన ఉచ్చైశ్రవమను గుఱ్ఱమునుగను , గొప్ప యేనుగులలో ఐరావతమను గొప్ప యేనుగునుగను , మనుష్యులలో రాజునుగను నన్ను తెలిసికొనుము .
|
అ.
ఆయుధానామహం వజ్రం
ధేనూనామస్మి కామధుక్|
ప్రజనశ్చాస్మి కన్దర్పః
సర్పాణామస్మి వాసుకిః|| 10-28 ||
|
తేటగీతి.
ఆయుధముల వజ్రాయుధ మగుదు నేనె ;
ధేనులన్ గామధేనువు నేనె పార్థ !
సృష్టి మూలంబు కందర్పుఁ డేనె విజయ !
సర్పములయందు వాసుకిన్ సవ్యసాచి ! ౨౪
|
నేను ఆయుధములలో వజ్రాయుధమును , పాడియావులలో కామధేనువును , ప్రజల ( ధర్మబద్ధమగు ) యుత్పత్తికి కారణభూతుడైన మన్మథుడను , సర్పములలో వాసుకియు అయియున్నాను .
|
అ.
అనన్తశ్చాస్మి నాగానాం
వరుణో యాదసామహమ్|
పితౄణామర్యమా చాస్మి
యమః సంయమతామహమ్|| 10-29 ||
|
తేటగీతి.
నాగములయందు నేనె యనంతు నగుదు ;
సలిల దేవుల వరుణుఁడన్ దెలియుమయ్య ;
పితరులను నర్యముండని పిలువఁబడుదు ;
నిగ్రహంబున జముఁడన నేనె పార్థ ! ౨౫
|
నేను నాగులలో అనంతుడను , జలదేవతలలో వరుణుడను , పితృదేవతలలో అర్యమయు , నియమించువారిలో యముడను అయియున్నాను .
|
అ.
ప్రహ్లాదశ్చాస్మి దైత్యానాం
కాలః కలయతామహమ్|
మృగాణాం చ మృగేన్ద్రోऽహం
వైనతేయశ్చ పక్షిణామ్|| 10-30 ||
|
తేటగీతి.
అతుల ప్రహ్లాదుఁడన్ దితి సుతులలోన ;
నాయువు గణించు వారల నౌదుఁ గాలు ;
మృగ గణంబుల సింహేంద్ర మేనె పార్థ !
పక్షులన్ గరుత్మంతునై పరగు దేనె . ౨౬
|
నేను అసురులలో ప్రహ్లాదుడను , లెక్కపెట్టువారిలో కాలమును , మృగములలో మృగరాజగు సింహమును , పక్షులలో గరుత్మంతుడను అయియున్నాను .
|
అ.
పవనః పవతామస్మి
రామః శస్త్రభృతామహమ్|
ఝషాణాం మకరశ్చాస్మి
స్రోతసామస్మి జాహ్నవీ|| 10-31 ||
|
తేటగీతి.
పావన మొనర్చు వారలఁ బవను నేనె ;
శస్త్రధరులందు శ్రీరామచంద్రు నేనె ;
జంతువుల మకరంబు నంచెంతురు నను ;
నదులయందు నే జాహ్నవీ నదిని పార్థ ! ౨౭
|
నేను పవిత్ర మొనర్చువానిలో ( లేక వేగవంతులలో ) వాయువును , ఆయుధమును ధరించినవారిలో శ్రీరామచంద్రుడను , చేపలలో మొసలిని , నదులలో గంగానదిని అయియున్నాను .
|
అ.
సర్గాణామాదిరన్తశ్చ
మధ్యం చైవాహమర్జున|
అధ్యాత్మవిద్యా విద్యానాం
వాదః ప్రవదతామహమ్|| 10-32 ||
|
తేటగీతి.
ఆది మధ్యంతములు సృష్టియందు నేనె ;
విద్యలన్నిట నే బ్రహ్మ విద్య నగుదు ;
విషయ నిర్ణయమం దుద్భవించు వాద
కలన మెల్లను నే , నంచుఁ దెలియుమయ్య ! ౨౮
|
ఓ అర్జునా ! సృష్టులయొక్క ఆదిమధ్యాంతములు ( ఉత్పత్తి , స్థితి , లయములు ) నేనే అయియున్నాను . మఱియు విద్యలలో అధ్యాత్మవిద్యయు , వాదించువారిలో ( రాగద్వేషరహితముగ , తత్త్వనిశ్చయము కొఱకు చేయబడు ) వాదమును నేనై యున్నాను .
|
అ.
అక్షరాణామకారోऽస్మి
ద్వన్ద్వః సామాసికస్య చ|
అహమేవాక్షయః కాలో
ధాతాహం విశ్వతోముఖః|| 10-33 ||
|
తేటగీతి.
అల ' అ ' కారంబు నే వర్ణములను పార్థ !
ద్వంద్వమౌదు సమాసంబులందు నేను ;
అక్షయంబగు కాలంబు నగుదు నేను ;
చేతనంబులకున్ సర్వధాత నేనె . ౨౯
|
నేను అక్షరములలో ' అ ' కారమును , సమాసములలో ద్వంద్వ సమాసమును అయియున్నాను . మఱియు నాశము లేని కాలమును ( కాలమునకు కాలమైనట్టి పరమేశ్వరుడను ) , సర్వత్ర ముఖములుగల కర్మఫలప్రదాతయును , ( లేక విరాట్స్వరూపుడగు బ్రహ్మదేవుడను ) నేనే అయియున్నాను .
|
అ.
మృత్యుః సర్వహరశ్చాహ
ముద్భవశ్చ భవిష్యతామ్|
కీర్తిః శ్రీర్వాక్చ నారీణాం
స్మృతిర్మేధా ధృతిః క్షమా|| 10-34 ||
|
తేటగీతి.
జీవకోటుల మృత్యువై చెలఁగు దేనె ;
భవితముల కెల్ల హేతువు నగుదు నేనె ;
స్త్రీజనంబుల యందుఁ గీర్తి యును ధృతియు
శ్రీ , స్మృతియు , వాక్కు మేధలై చెలఁగు దేనె . ౩౦
|
సమస్తమును సంహరించునట్టి మృత్యువును , ఇకముందు ఉత్పత్తి కాగల సమస్తముయొక్క పుట్టుకయు నేనే అయియున్నాను . మఱియు స్త్రీలలోగల కీర్తి , సంపద , వాక్కు , స్మృతిజ్ఞానము , ధారణాశక్తిగల బుద్ధి , ధైర్యము , ఓర్పు , అను ఈ ఏడుగుణములున్ను నేనే అయియున్నాను .
|
అ.
బృహత్సామ తథా సామ్నాం
గాయత్రీ ఛన్దసామహమ్|
మాసానాం మార్గశీర్షోऽహ
మృతూనాం కుసుమాకరః|| 10-35 ||
|
తేటగీతి.
సామముల యందు నే బృహత్సామ మౌదు ;
ఛందముల యందు గాయత్రి ఛంద మేనె ;
మాసముల యందు మృగశిర మాస మేను ;
ఋతువులందు వసంత మేనే కిరీటి ! ౩౧
|
సామవేదగానములలో బృహత్సామమును , ఛందస్సులలో గాయత్రియు , మాసములలో మార్గశిరమాసమును , ఋతువులలో వసంతఋతువును నేనై యున్నాను .
|
అ.
ద్యూతం ఛలయతామస్మి
తేజస్తేజస్వినామహమ్|
జయోऽస్మి వ్యవసాయోऽస్మి
సత్త్వం సత్త్వవతామహమ్|| 10-36 ||
|
తేటగీతి.
జూదరులయందు జూదంబు నౌదు నేనె ;
తేజమూర్తులయం దుండు తేజ మేనె ;
జయము నందెడి వారల జయము నేనె ;
బలుల బలమౌదు నే కృషీవలుల కృషియు . ౩౨
|
వంచక వ్యాపారములలో నేను జూదమును అయియున్నాను . మఱియు నేను తేజోవంతులయొక్క తేజస్సును ( ప్రభావము ) , ( జయించువారలయొక్క ) జయమును , ( ప్రయత్నశీలురయొక్క ) ప్రయత్నమును , ( సాత్త్వికులయొక్క ) సత్త్వగుణమును అయియున్నాను .
|
అ.
వృష్ణీనాం వాసుదేవోऽస్మి
పాణ్డవానాం ధనఞ్జయః|
మునీనామప్యహం వ్యాసః
కవీనాముశనా కవిః|| 10-37 ||
|
తేటగీతి.
యాదవుల వాసుదేవుండ నౌదు నేనె ;
పాండు నందనుల ధనంజయుండ నేనె ;
మునుల వ్యాసుండ నేనౌదు వినుము పార్థ !
కవులలో నుశనాకవి నవుదు పార్థ ! ౩౩
|
నేను వృష్ణివంశీయులలో వసుదేవుని పుత్రుడగు వాసుదేవుడను ( శ్రీకృష్ణుడను ) , పాండవులలో అర్జునుడను , మునులలో వేదవ్యాస మునీంద్రుడను , కవులలో శుక్రాచార్యుడను అయియున్నాను .
|
అ.
దణ్డో దమయతామస్మి
నీతిరస్మి జిగీషతామ్|
మౌనం చైవాస్మి గుహ్యానాం
జ్ఞానం జ్ఞానవతామహమ్|| 10-38 ||
|
తేటగీతి.
నర పతు లొనర్చు దమన దండంబు నేనె ;
యల జిగీషుల నీతియు నగుదు నేనె ;
గోప్యములయందు మౌన నిగూఢ మేనె ;
జ్ఞానవంతుల జ్ఞానంబు నేనె పార్థ ! ౩౪
|
నేను దండించువారియొక్క దండనమును ( శిక్షయు ) , జయింప నిచ్చగలవారియొక్క ( జయోపాయమగు ) నీతియు , అయియున్నాను . మఱియు రహస్యములలో మౌనమును , జ్ఞానవంతులలో జ్ఞానమును నేనై యున్నాను .
|
అ.
యచ్చాపి సర్వభూతానాం
బీజం తదహమర్జున ! |
న తదస్తి వినా యత్స్యా
న్మయా భూతం చరాచరమ్|| 10-39 ||
|
తేటగీతి.
ఈ జగత్తునకున్ సర్వబీజమేనె ;
నేను లేని పదార్థ మెందైన లేదు ;
నా భూతికి యవధి యంతములు లేవు ;
కౢప్తముగఁ జెప్పితిని నీకుఁ గొంత గొంత . ౩౫
|
ఓ అర్జునా ! సమస్త ప్రాణికోట్లకు ఏదిమూలకారణమైయున్నదో అదియు నేనే అయియున్నాను . ( వెయ్యేల ) స్థావరజంగమాత్మకమైన వస్తువేదియు నన్ను వినాగా లేనేలేదు ( నాకంటె వేఱుగ లేదు ) .
|
అ.
నాన్తోऽస్తి మమ దివ్యానాం
విభూతీనాం పరన్తప|
ఏష తూద్దేశతః ప్రోక్తో
విభూతేర్విస్తరో మయా|| 10-40
అ.
యద్యద్విభూతిమత్సత్త్వం
శ్రీమదూర్జితమేవ వా|
తత్తదేవావగచ్ఛ త్వం
మమ తేజోంऽశసమ్భవమ్|| 10-41 ||
|
కందము.
ఎచ్చట శ్రీయు , విభూతియు ,
ముచ్చట నుత్సాహ గరిమ , మురిపెము గ నెదో
యచ్చట మదీయ తేజము
హెచ్చుగఁ గానంగఁ గలుగు దీవు కిరీటీ ! ౩౬
|
ఓ అర్జునా ! నా యొక్క దివ్యములైన విభూతులకు అంతము లేదు . అయినను కొన్నిటిని సంక్షేపముగ నిట వివరించి చెప్పితిని . ( ఈ ప్రపంచమున ) ఐశ్వర్యయుక్త మైనదియు , కాంతివంతమైనదియు ( నిర్మలమైనదియు ) , ఉత్సాహముతో గూడినదియు ( శక్తివంతమైనదియు ) నగు వస్తువు లేక ప్రాణి ఏది యేది కలదో అది యది నా తేజస్సుయొక్క అంశమువలన కలిగినదానినిగనే నీ వెఱుఁగుము .
|
అ.
అథవా బహునైతేన
కిం జ్ఞాతేన తవార్జున|
విష్టభ్యాహమిదం కృత్స్న
మేకాంశేన స్థితో జగత్|| 10-42 ||
|
కందము.
అకలంక విభూతినిఁ గనఁ
దికమకపడి వినఁగ నేలఁ , ద్రిదివంబులు నే
సకల చరాచర జగములు
నొకకళచే సంగ్రహించి యుంటిఁ గిరీటీ ! ౩౭
|
అర్జునా ! లేక విస్తారమైన ఈ ( విభూతి ) జ్ఞానముచే నీ కేమి ప్రయోజనము ? నేనీ జగత్తునంతను ఒక్క అంశముచేతనే వ్యాపించియున్నాను ( అని తెలిసికొనుము ) .
|
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
విభూతియోగో నామ దశమోऽధ్యాయః|| 10 ||
|
ఓం తత్ సత్
శ్రీ పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రి చే యనువదింపబడిన
శ్రీ గీతామృత తరంగిణి యందలి శ్రీ విభూతి యోగము అను దశమ తరంగము
సంపూర్ణం. శ్రీ కృష్ణ పరబ్రహ్మార్పణ మస్తు.
|
ఇది ఉపనిషత్ప్రతిపాదితమును , బ్రహ్మనిద్యయు , యోగ శాస్త్రమును ,
శ్రీ కృష్ణార్జున సంవాదమునగు శ్రీ భగవద్గీతలందు విభూతి యోగమను
పదియవ అధ్యాయము సంపూర్ణము.
ఓమ్ తత్ సత్
|
