పోతన తెలుగు భాగవతము/దశమ స్కంధము (ప్రథమాశ్వాసము)/జరాసంధుని సంవాదము
తెభా-10.1-1543-వ.
అ య్యవసరంబున మాగధుండు మాధవున కిట్లనియె.
టీక:- ఆ = ఆ యొక్క; అవసరంబునన్ = సమయమునందు; మాగధుండు = జరాసంధుడు; మాధవున్ = కృష్ణుని; కిన్ = కి; ఇట్లు = ఇలా; అనియె = పలికెను.
భావము:- ఆ సమయమున, ఆ మగధాధిపతి అయిన జరాసంధుడు, మథురాధిపతి అయిన మాధవునితో ఇలా అన్నాడు.
తెభా-10.1-1544-సీ.
"అదలించి రొప్పంగ నాలమందలు గావు-
గంధగజేంద్ర సంఘములు గాని
పరికించి వినఁగ నంభారవంబులు గావు-
వాజీంద్ర హేషారవంబు గాని
పదహతిఁ గూల్పంగఁ బాత బండ్లివి గావు-
నగసమానస్యందనములు గాని
ప్రియము లాడంగ నాభీరలోకము గాదు-
కాలాభ వైరివర్గంబు గాని
తెభా-10.1-1544.1-తే.
యార్ప వనవహ్ని గాదు బాణాగ్ని గాని
మురియ బృందావనము గాదు మొనలు గాని
యమున గాదు నటింప ఘోరాజి గాని
పోరు నీకేల గోపాల! పొమ్ముపొమ్ము.
టీక:- అదలించి = బెదిరించి; రొప్పన్ = తోలుటకు; ఆలమందలు = ఆవులగుంపులు; కావు = కావు; గంధ = మదించిన; గజ = ఏనుగు; ఇంద్ర = శ్రేష్ఠముల; సంఘములు = సమూహములు; కాని = తప్పించి; పరికించి = తరచిచూసినచో; వినగన్ = వినుటకు; అంభారావంబులు = ఆవులఅరుపులు; కావు = కావు; వాజీ = గుఱ్ఱములలో; ఇంద్ర = శ్రేష్ఠముల; హేషా = సకిలింపుల; రవంబు = ధ్వని; కాని = కాని; పద = కాలి; హతిన్ = తాకుడుచేత; గూల్పంగ = పడగొట్టుటకు; పాత = పాతవైపోయిన; బండ్లు = బండ్లు; కావు = కావు; నగ = పర్వతములతో; సమాన = సమానమైన; స్యందనములున్ = రథములు; కాని = కాని; ప్రియముల = సరసపు మాటలు; ఆడంగన్ = మాట్లాడుటకు; ఆభీర = గొల్లవాళ్ళ; లోకము = సమూహములు; కాదు = కాదు; కాల = యమునితో; ఆభ = పోల్చదగిన; వైరి = శత్రువుల; వర్గంబు = సమూహము; కాని = కాని.
ఆర్పన్ = ఆర్పివేయుటకు; వనవహ్ని = కార్చిచ్చు; కాదు = కాదు; బాణ = బాణముల; అగ్ని = నిప్పు; కాని = కాని; మురియన్ = మురిసిపోవుటకు; బృందావనము = బృందావనము; కాదు = కాదు; మొనలు = సేనలు; కాని = కాని; యమున = యమునానది; కాదు = కాదు; నటింపన్ = నాట్యము చేయుటకు; ఘోర = భయంకరమైన; ఆజి = యుద్ధభూని; కాని = కాని; పోరు = యుద్ధము; నీ = నీ; కున్ = కు; ఏల = ఎందుకు; గోపాల = కృష్ణుడా; పొమ్ముపొమ్ము = వెళ్ళిపొమ్ము.
భావము:- “ఓరీ కృష్ణా! ఆవులు మేపుకునే వాడా! ఇవి అదలించి పారద్రోలుటకు ఆవుల మందలు అనుకుంటున్నావేమో, ఇవి మదించిన ఏనుగుల యూధములు; ఇవి వీనులొగ్గి వినుటకు ఆంబోతుల అంభారావములు కావు, జవనాశ్వముల సకిలింత చప్పుళ్ళు; పాదహతులతో పడగూల్చుటకు పాత బండ్లు కావు, ఇవి అద్రి సమానము లైన రథములు; కోరి ముచ్చట లాడుటకు గొల్లల గుంపు అనుకోకు, ఇది యముడితో సమానమైన శాత్రవ సమూహము; ఆర్పివేయుటకు దావానలం కాదు, ఇది బాణాగ్ని; మురిసిపోడానికి ఇది బృందావనం కాదు, సేనావ్యూహము; నర్తనలు ఆడుట కిది దారుణ యుద్ధభూమి కాని యమునానదీతీర భూమి కాదు; కనుక ఈ యుద్ధము నీ కెందుకు గాని, పోపొమ్ము. గమనిక – నిందా స్తుతి. . నిందిస్తూ ఉన్నా కృష్ణలీలలు వత్సాసుర వధ, సప్తవృషభాలను కట్టుట, శకటాసుర సంహారం, గోపికా విహారాలు, దావాగ్నిని త్రాగుట, రాసక్రీడ తలచుకోవడం చమత్కృతి.
తెభా-10.1-1545-మ.
తరుణిం జంపుటయో బకున్ గెడపుటో ధాత్రీజముల్ గూల్చుటో
ఖరునిం ద్రుంచుటయో ఫణిం బఱపుటో గాలిన్ నిబంధించుటో
గిరి హస్తంబునఁ దాల్చుటో లయమహాగ్నిస్ఫార దుర్వార దు
ర్భర బాణాహతి నెట్లు నిల్చెదవు సప్రాణుండవై గోపకా!
టీక:- తరుణిన్ = వనితను (పూతనను); చంపుటయో = చంపుటకాదు; బకుని = బకాసురుని; గెడపుటో = చంపుటకాదు; ధాత్రీజముల్ = చెట్లను (మద్దిగవను); కూల్చుటో = పడదోయుటకాదు; ఖరుని = గాడిదను(ధేనుకాసురుని); త్రుంచుటయో = చంపుటకాదు; ఫణిన్ = పామును (కాళియుని); పఱపుటో = తరుముట కాదు; గాలిన్ = గాలిని (తృణాసురుని); నిబంధించుటో = కట్టుటకాదు; గిరిన్ = కొండను (గోవర్ధనమును); హస్తంబునన్ = చేతిమీద; తాల్చుటో = ధరించుటకాదు; లయ = ప్రళయకాలమునందలి; మహా = గొప్ప; అగ్ని = మంటలు; స్ఫార = వ్యాపించుటలాంటి; దుర్భర = భరింపరాని; బాణ = బాణముల యొక్క; హతిన్ = దెబ్బలకు; ఎట్లు = ఏ విధముగ; నిల్చెదవు = తట్టుకొనెదవు; సప్రాణుండవు = ప్రాణాలతో నున్నవాడవు; ఐ = అయ్యి; గోపకా = కృష్ణా.
భావము:- ఓ గోపాలకృష్ణా! ఇది యువతిని చంపుట (పూతన), కొంగను ద్రుంచుట (బకాసురుడు), చెట్లను కూల్చుట (జంట మద్దులు), గాడిదను గెడపుట (ధేనుకాసురుడు), పామును పారద్రోలుట (కాళియుడు), గాలిని నిర్బంధించుట (తృణాసురుడు), శైలమును చేత ధరించుట (గోవర్థన గిరి) కాదు సుమా, ప్రళయకాలాగ్ని వలె తపింప చేసే, దుర్వారములు దుస్సహములు అయిన నా శరాహతులకు ఎట్లోర్చి నీవు ప్రాణాలతో ఉండగలవు. గమనిక – నిందా స్తుతి. . నిందిస్తూ కృష్ణలీలలను తలచుకోవడం చమత్కృతి.
తెభా-10.1-1546-వ.
అదియునుం గాక.
టీక:- అదియునున్ = అంతే; కాక = కాకుండగ.
భావము:- అంతే కాదు
తెభా-10.1-1547-సీ.
గోపికావల్లకీ ఘోషణంబులు గావు-
శింజనీరవములు చెవుడుపఱచు
వల్లవీకరముక్త వారిధారలు గావు-
శరవృష్టి ధారలు చక్కుచేయు
ఘోషాంగనాపాంగ కుటిలాహతులు గావు-
నిశితాసి నిహతులు నిగ్రహించు
నాభీరకామినీ హస్తాబ్జములు గావు-
ముష్టి ఘాతంబులు మురువడంచు
తెభా-10.1-1547.1-తే.
నల్ల వ్రేపల్లెగాదు ఘోరావనీశ
మకరసంఘాత సంపూర్ణ మగధరాజ
వాహినీసాగరం బిది వనజనేత్ర!
నెఱసి నిను దీవి కైవడి నేడు ముంచు."
టీక:- గోపికా = గొల్లస్త్రీల; వల్లకీ = వీణల యొక్క; ఘోషణంబులు = ధ్వనులు; కావు = కావు; శింజనీ = అల్లెతాళ్ళ; రవములు = ధ్వనులు (టంకారములు); చెవుడు = చెవులు వినబడకుండ; పఱచున్ = చేయును; వల్లవీ = గోపికల; కర = చేతులనుండి; ముక్త = జల్లబడిన; వారి = నీటి; ధారలు = జల్లులు; కావు = కావు; శర = బాణముల; వృష్టి = వాన; ధారలు = ధారలు; చక్కు = ఛిన్నభిన్నము; చేయున్ = చేయును; ఘోషా = వ్రేపల్లె; అంగనా = స్త్రీల; అపాంగ = కడకంటి; కుటిల = వంకరల; ఆహతులున్ = దెబ్బలు; కావు = కావు; నిశిత = వాడియైన; అసి = కత్తుల; నిహతులు = గట్టిదెబ్బలు; నిగ్రహించున్ = చంపును; ఆభీర = గొల్ల; కామినీ = భామల; హస్త = చేతులు అనెడి; అబ్జములు = పద్మములు; కావు = కావు; ముష్టి = పిడికిలి; ఘాతంబులు = పోట్లు; మురువు = గర్వమును; అడంచున్ = అణచివేయును; అల్ల = ఆ యొక్క.
వ్రేపల్లె = గొల్లపల్లె; కాదు = కాదు; ఘోర = భయంకరమైన; అవనీశ = రాజులు అనెడు; మకర = మొసళ్ళ; సంఘాత = సమూహములతో; సంపూర్ణ = నిండిన; మగధ = మగధ దేశపు; రాజు = రాజు యొక్క; వాహినీ = సేనలు అనెడి {వాహిని - 81 ఏనుగులు 81రథములు 243 గుఱ్ఱములు 405 కాల్బంట్లు కల సేనాసమూహము}; సాగరంబు = సముద్రము; ఇది = ఇది; వనజనేత్ర = పద్మాక్షా, కృష్ణా; నెఱసి = వ్యాపించి; నినున్ = నిన్ను; దీవి = ద్వీపమును; కైవడిన్ = వలె; నేడు = ఇవాళ; ముంచు = ముంచివేయును.
భావము:- ఇవి గొల్లపడచుల వీణావాదనలు కాదు, అల్లెత్రాటి మ్రోతలు నీ చెవులు చిల్లులుపడతాయి సుమా; ఇవి గొల్ల తరుణులు చేతులతో చల్లే నీటి జల్లులు కావు, బాణాలనే వర్షధారలు నీ శరీరాన్ని తుండతుండములు చేసేస్తాయి; ఇవి గోపికల క్రీగంటి చూపులు కావు, వాడికత్తుల వేటులు నిన్ను నిగ్రహిస్తాయి; ఇవి వ్రజా కాంతల తామరల వంటి చేతులు కావు, పిడికిటి పోటులు నీ పోడిమిని పోకారుస్తాయి; ఇది వ్రేపల్లె కాదు, ఉగ్రులైన రాజులనే మొసళ్ళ మొత్తంతో నిండిన జరాసంధుడి సైన్య సముద్రం; ఈ మహాసముద్రం పెల్లుబికి దీవిని ముంచినట్లు ఇవాళ నిన్ను ముంచివేస్తుంది.”
తెభా-10.1-1548-వ.
అనిన శ్రీహరి యిట్లనియె.
టీక:- అనినన్ = అనగా; శ్రీహరి = కృష్ణుడు; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
భావము:- అని ఈవిధంగా ప్రగల్భాలు పలుకుతున్న జరాసంధుడితో శ్రీకృష్ణుడు ఇలా అన్నాడు.
తెభా-10.1-1549-ఉ.
"పంతములేల తొల్లి జనపాలురఁ బోరుల గెల్చినాఁడ వం
డ్రంతియ చాలదే? బిరుదు లాడుట బంటుతనంబు త్రోవయే?
యింతటఁ దీఱెనే? మగధ! యేటికిఁ బ్రేలెదు? నీవ యేల క
ల్పాంత మహోగ్రపావకునినైన హరింతు వరింతు సంపదన్.
టీక:- పంతములు = పంతము మాటలు; ఏలన్ = ఎందుకు; తొల్లి = మునుపు; జనపాలురన్ = రాజులను; పోరులన్ = యుద్ధములలో; గెల్చినాడవు = జయించావు; అండ్రు = అంటారు; అంతియ = అది; చాలదే = సరిపడదా, చాలులే; బిరుదు = పౌరుషము మాటలు; ఆడుట = పలుకుట; బంటుతనంబు = శూరత్వపు; త్రోవయే = పద్ధతా, కాదు; ఇంతటన్ = దీనితోనే; తీఱెనే = అయిపోయిందా; మగధ = జరాసంధుడా {మగధ - మగధదేశాధీశుడు, జరాసంధుడు}; ఏటికిన్ = ఎందుకు; ప్రేలెదు = వదరెదవు; నీవ = నీవు; ఏలన్ = ఏమిటి; కల్పాంత = ప్రళయకాలపు; మహా = మిక్కిలి; ఉగ్ర = భయంకరమైన; పావకునిన్ = అగ్నిని; ఐనన్ = అయిన; హరింతు = నశింపజేసెదను; వరింతున్ = సంపాదించెదను; సంపదన్ = జయలక్ష్మిని.
భావము:- “ఓ మాగధుడా! బీరము లెందుకు? మునుపు కొందరు రాజులను నీవు కదనంలో గెలిచావు అంటారు. అది చాలదా నీకు? దంబాలు పలకడం శూరుల పద్ధతి కాదు. ఇంతటితో తీరిపోయిందా? ఎందుకు వదరుతావు? నేను ప్రళయకాలంలోని భయంకరాగ్నినైనా సరే హరిస్తాను విజయలక్ష్మిని వరిస్తాను.
తెభా-10.1-1550-క.
గోపాలుఁడ వని పలికితి
భూపాలక! దీన నేమి? పోరాడంగా
గోపాల మహీపాల
వ్యాపారాంతరము దెలియవచ్చుం బోరన్."
టీక:- గోపాలుడవు = గొల్లాడివి {గోపాలుడు - గోవులను పాలించువాడు, గొల్ల}; అని = అని; పలికితి = అన్నావు; భూపాలక = రాజా {భూపాలుడు - భూమి (రాజ్యము)ను పాలించువాడు, రాజు}; దీనన్ = ఇంతోటిదానికి; ఏమి = ఏమున్నదిలే; పోరాడంగా = యుద్ధము చేయగా; గోపాల = యాదవుల; మహీపాల = రాజుల; వ్యాపార = పనిలోని; అంతరము = తేడా; తెలియవచ్చు = విశదమగును; పోరన్ = యుద్ధము నందు.
భావము:- ఓ రాజ్యాన్ని ఏలే వాడా! జరాసంధా! నన్ను పశువులను పాలించే వాడా అన్నావు కదా. దీని వలన నాకు కలిగిన లోటేం లేదు కాని. యుద్ధం చేస్తే గోపాల భూపాలకుల రణనైపుణ్యాల తారతమ్యం ఏమిటో తెలిసి వస్తుంది లే.”
తెభా-10.1-1551-వ.
అనిన రోషబంధురుండై జరాసంధుం డిట్లనియె.
టీక:- అనినన్ = అనగా; రోష = కోపముచేత; బంధురుండు = కమ్ముకోబడినవాడు; ఐ = అయ్యి; జరాసంధుండు = జరాసంధుడు; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
భావము:- అని శ్రీకృష్ణుడు పలుకగా క్రోధావిష్టుడైన జరాసంధుడు ఇలా అన్నాడు.
తెభా-10.1-1552-ఉ.
"బాలుఁడ వీవు కృష్ణ! బలభద్రునిఁ బంపు రణంబు సేయ; గో
పాలక! బాలుతోడ జనపాలశిఖామణి యైన మాగధుం
డాలము సేసె నంచు జను లాడెడి మాటకు సిగ్గు పుట్టెడిం
జాలుఁ దొలంగు దివ్యశరజాలుర మమ్ము జయింపవచ్చునే?"
టీక:- బాలుడవు = పిల్లవాడవు, బలము తక్కువ వాడవు; ఈవు = నీవు; కృష్ణ = కృష్ణుడా; బలభద్రునిన్ = బలరాముడిని; పంపు = పంపించుము; రణంబు = యుద్ధము; చేయన్ = చేయుటకు; గోపాలక = గొల్లవారి; బాలు = పిల్లవాని; తోడన్ = తోటి; జనపాల = రాజులలో; శిఖామణి = మిక్కిలి శ్రేష్ఠుడు; ఐన = అయిన; మాగధుండు = మగధాధీశుడు; ఆలము = ఆగడము, యుద్ధము; చేసెను = చేసెను; అంచున్ = అని; జనులు = ప్రజలు; ఆడెడి = పలికెడి; మాట = మాటల; కున్ = కు; సిగ్గు = లజ్జ; పుట్టెడిన్ = కలుగుతుంది; చాలున్ = ఇక చాలు; తొలంగు = తప్పుకొనుము; దివ్య = మహిమాన్వితములైన; శర = బాణములువేయ; చాలురన్ = సమర్థులను; మమ్మున్ = మమ్ము; జయింపవచ్చునే = గెలువశక్యమా, కాదు.
భావము:- “కృష్ణా! ఓ పశువుల కాసేవాడా! నీవు చిన్న పిల్లవాడివి. నాతో పోరాడడానికి మీ అన్న బలరాముడిని పంపు. రాజచూడామణి అయిన ఈ మగధ రాజ్యాధిపతి పిల్లకాయతో యుద్ధంచేసా డని లోకులు అంటుంటే మేము సిగ్గుతో తలవంచుకోవలసి వస్తుంది. మేము అమోఘమైన బాణాలు కలవాళ్ళం మమ్మల్ని నువ్వు ఎక్కడ గెలవ గలవు కాని, ఇక చాలు అవతలికి పొమ్ము.”
తెభా-10.1-1553-వ.
అనిన నగధరుం డిట్లనియె.
టీక:- అనినన్ = అనగా; నగధరుండు = కృష్ణుడు {నగధరుడు - నగ (గోవర్ధనగిరిని) ధరుడు (ఎత్తిపట్టినవాడు), కృష్ణుడు}; ఇట్లు = ఈ విధముగ; అనియె = పలికెను.
భావము:- ఆ జరాసంధుడి మాటలకు నవ్వి గోవర్ధనగిరిధారి కృష్ణుడు ఇలా అన్నాడు.
తెభా-10.1-1554-క.
"పొగడుకొనుదురే శూరులు;
మగటిమిఁ జూపుదురు గాక మాగధ! నీకున్
మగతనము గలిగెనేనియుఁ
దగు మెఱయ వికత్థనములు దగ దీ పోరన్."
టీక:- పొగడుకొనుదురే = పొగుడుకుందురా; శూరులు = వీరులు; మగటిమి = శూరత్వమును; చూపుదురు = కనబరచెదరు; కాక = తప్పించి; మాగధ = జరాసంధుడ; నీ = నీ; కున్ = కు; మగతనము = పౌరుషము; కలిగెను = ఉండిన; ఏనియున్ = అట్లయితే, పక్షమున; తగు = తగును; మెఱయన్ = విజృంభించుట; వికత్థనములు = గొప్పలు చెప్పుకొనుట; తగదు = చెల్లదు; ఈ = ఈ యొక్క; పోరన్ = యుద్ధము నందు.
భావము:- “జరాసంధా! వీరులైనవారు పౌరుషం చూపుతారే తప్ప నీమాదిరిగా తమ్ముతాము పొగుడుకోరు. పౌరుషము ఉంటే యుద్ధంలో నీ ప్రతాపం ప్రదర్శించు ఆత్మస్తుతి చాలించు.”
తెభా-10.1-1555-వ.
అనిన రోషించి.
టీక:- అనినన్ = అనగా; రోషించి = కోపించి.
భావము:- కృష్ణుడు అలా అనడంతో జరాసంధుడికి ఆగ్రహం వచ్చింది.
తెభా-10.1-1556-చ.
పవనుఁడు మేఘరేణువుల భాను కృశానులఁ గప్పు కైవడిన్
వివిధబలౌఘముం బనిచి వేగమ మాగధుఁ డావరించె భూ
మ్యవన చరిష్ణులన్ విమతమానవనాథ నిరాకరిష్ణులన్
దివిషదలంకరిష్ణుల నతిస్థిరజిష్ణుల రామకృష్ణులన్.
టీక:- పవనుడు = వాయువు {పవనుడు - పరిశుద్ధము చేయువాడు, వాయుదేవుడు}; మేఘ = మేఘములచేత; రేణువుల = ధూళికణములచేత; భానున్ = సూర్యుని {భానుడు - ప్రకాశించువాడు, సూర్యుడు}; కృశానులన్ = అగ్నులను {కృశానుడు - తనను తాకినవానిని కృశింపజేయువాడు, అగ్ని}; కప్పు = ఆవరించు (క్రమముగా); కైవడిన్ = రీతిగా; వివిధ = పలువిధములైన; బల = సేనల; ఓఘమున్ = సమూహములను; పనిచి = పంపించి; వేగమ = శీఘ్రముగా; మాగధుడు = జరాసంధుడు; ఆవరించెన్ = చుట్టుముట్టెను; భూమి = భూలోకమును; అవన = కాపాడెడి; చరిష్ణులన్ = నడవడిక కలవారిని; విమత = శత్రువుల {విమతి - వ్యతిరేక పద్ధతి నడచువాడు, శత్రువు}; మానవనాథ = రాజులను; నిరాకరిష్ణులన్ = భంగపరచు స్వభావము కల వారిని; దివిషత్ = దేవతలను; అలంకరిష్ణులన్ = అలంకరించు స్వభావము కల వారిని; అతి = మిక్కిలి; స్థిర = నిలుకడ కలిగిన; జిష్ణులన్ = జయించు స్వభావము కల వారిని; రామ = బలరామ {బలరాముడు - బలముచే రమింపజేయువాడు}; కృష్ణులన్ = కృష్ణులను {కృష్ణుడు - భూభారమును కృశింపజేయు స్వభావము కలవాడు}.
భావము:- వాయువు మబ్బులతో సూర్యుని, ధూళితో అగ్నులను కప్పేసే విధంగా; మాగధుడు వివిధ సేనా సమూహములను ముందుకు నడిపించి, భూలోకాన్ని కాపాడటం కోసం అవతరించి చరించేవారూ; శత్రురాజులను నిగ్రహించేవారూ; దేవతలకు అలంకారమైనవారూ; మిక్కిలి స్థిరమైన విజయ శీలం కలవారూ; అయిన బలరామ కృష్ణులను చుట్టుముట్టాడు.
తెభా-10.1-1557-మ.
హయహేషల్ గజబృంహితంబులు రథాంగారావముల్ శింజనీ
చయ టంకారములున్ వివర్ధిత గదా చక్రాస్త్ర నాదంబులున్
జయశబ్దంబులు భేరి భాంకృతులు నిస్సాణాది ఘోషంబులున్
భయదప్రక్రియ నొక్కవీఁక నెగసెన్ బ్రహ్మాండభేద్యంబుగన్.
టీక:- హయ = గుఱ్ఱముల; హేషల్ = సకిలింతలు; గజ = ఏనుగుల; బృంహితంబులున్ = ఘీంకారములు; రథాంగా = రథచక్రముల; రవముల్ = ధ్వనులు; శింజనీ = వింటినారి {శింజని - ధనుస్సుకు సంధించెడి తాడు, అల్లెతాడు}; చయ = సమూహముల; టంకారములున్ = టం అను ధ్వనులు; వివర్ధిత = విశేషముగ వర్ధిల్లెడి, సమృద్ధి చెందిడి, విజృంభించెడి; గదా = గదాయుధముల యొక్క; చక్రా = చక్రాయుదముల యొక్క; అస్త్ర = అస్త్రముల; నాదంబులున్ = శబ్దములు; జయ = విజయ; శబ్దంబులున్ = నినాదములు; భేరీ = పెద్దనగారాల యొక్క; భాంకృతులు = భాం అను మోతలు; నిస్సాణ = పెద్దడప్పులు, రాండోళ్ళు {నిస్సాణ - చర్మవాద్య విశేషము}; ఆది = మున్నగువాని; ఘోషంబులున్ = చప్పుళ్ళు; భయద = భయము కలిగించెడి; ప్రక్రియన్ = రీతిగా; ఒక్కవీగన్ = ఒకసారిగా; ఎగసెన్ = లేచినవి, మోగినవి; బ్రహ్మాండ = బ్రహ్మాండమును; భేద్యంబు = బద్దలుచేయునవి; కన్ = అయినట్లుగ.
భావము:- (ఆ ముట్టడిలో) గుఱ్ఱాల సకిలింపులు; ఏనుగుల ఘీంకారాలు; రథచక్రాల ధ్వనులు; వింటినారి మ్రోతలు; పెచ్చుమీరుతున్న గద చక్రం బాణం మున్నగు ఆయుధముల శబ్దాలు; జయజయారావాలు; భేరి మొదలైన చర్మవాద్యముల భంకారాలు; భయజనకములై బ్రహ్మాండాన్ని భేదిస్తున్నట్లు ఒక్కపెట్టున చెలరేగాయి.