పోతన తెలుగు భాగవతము/దశమ స్కంధము (ప్రథమాశ్వాసము)/రామకృష్ణుల నామకరణం
తెభా-10.1-286-వ.
అని రామకృష్ణులం జూపిన గర్గుండు మున్ను కంసునిచేత వ్రేటుపడి దివికెగసిపోయిన తెఱవ చెప్పిన తెఱంగు తేటపఱచి దేవకీదేవి కొడుకని కృష్ణుని గంసుండు దలంచుఁ గావున రహస్యంబున సంస్కారంబు జేయుట కార్యం బని నందానుమతంబున రోహిణీకుమారు నుద్దేశించి.
టీక:- అని = అని; రామ = బలరాముడు; కృష్ణులన్ = కృష్ణులను; చూపినన్ = చూపించగా; గర్గుండు = గర్గుడు; మున్ను = ఇంతకు పూర్వము; కంసుని = కంసుడి; చేతన్ = వలన; వ్రేటుపడి = కొట్టబడి; దివికిన్ = ఆకాశమునకు; ఎగసిపోయిన = ఎగిరిపోయినట్టి; తెఱవ = స్త్రీ; చెప్పిన = పలికిన; తెఱంగు = విధమును; తేటపఱచి = తెలియజెప్పి; దేవకీదేవి = దేవకీదేవి యొక్క; కొడుకు = పుత్రుడు; అని = అని; కృష్ణుని = కృష్ణుని; కంసుండు = కంసుడు; తలచున్ = భావించును; కావునన్ = కనుక; రహస్యంబునన్ = ఇతరులకు తెలియకుండ; సంస్కారంబు = కర్మలు; చేయుట = ఆచరించుట; కార్యంబు = తగినపని; అని = అని; నంద = నందుని యొక్క; అనుమతంబునన్ = అంగీకారముతో; రోహిణీ = రోహిణీదేవి యొక్క; కుమారున్ = పుత్రుని; ఉద్దేశించి = గురించి.
భావము:- అలా నందుడు నామకరణం చేయమని గర్గుని అడిగి, బలరాముడు, కృష్ణుడు ఇద్దరిని చూపించాడు. అంతట గర్గుడు కంసుడు బాలిక అయితేనేం అష్టమ గర్భం అనుకుంటూ చంపబోతే ఆకాశంలోకి ఎగిరిపోయిన ఆ యోగమాయ చెప్పిన మాటలు వివరించి చెప్పి; ఈ కృష్ణుడే ఆ దేవకీదేవి కొడుకు అని అనుకునే అవకాశం ఉంది కనుక; నామకరణాది సంస్కారాలు గోప్యంగా చేయటం మేలని చెప్పాడు. దానికి నందుడు అంగీకరించిన పిమ్మట రోహిణి కొడుకుని గురించి. . .
తెభా-10.1-287-క.
“జనులు రమియింపఁ దిరిగెడి
యనువు కలిమి రాముఁ డనియు యదు సంకర్షం
బున సంకర్షణుఁ డనియును
ఘన బలమున బలుడు ననియు గణుతించె నృపా!”
టీక:- జనులున్ = ప్రజలు; రమియింపన్ = సంతోషించునట్లుగ; తిరిగెడి = మెలగెడి; అనువు = మెలకువ; కలిమిన్ = ఉండుటచేత; రాముడు = రాముడు; అనియున్ = అని; యదు = యాదవులను, యదువంశాంకురం; సంకర్షంబునన్ = కలిపి యుంచుటచే, లాగబడుటచేత; సంకర్షణుఁడు = సంకర్షణుడు; అనియునున్ = అని; ఘన = మిక్కిలి అధికమైన; బలమునన్ = శక్తి కలిగి యుండుటచే; బలుడు = బలుడు; అనియున్ = అని; గణుతించెన్ = ఎంచెను (నామములను); నృపా = రాజా.
భావము:- ఓ రాజా1 ఈ రోహిణీ కుమారుడుకి లోకులు అందరు సంతోషించేలా ప్రవర్తించేవాడు కనుక రాముడు అనీ. యాదవులలో ఐకమత్యం పెంచి కలిసి మెలిసి ఉండేలా చూసేవాడు కనుక సంకర్షణుడు అనీ. గొప్ప బలవంతుడు కనుక బలుడు అనీ గర్గుడు నామకరణం చేసాడు.
తెభా-10.1-288-వ.
మఱియుం గృష్ణు నుద్దేశించి తొల్లి “యీ శిశువు ధవళారుణపీత వర్ణుండై యిప్పుడు నల్లనైన కతంబునఁ గృష్ణుం డయ్యె; వసుదేవునకు నొక్కెడ జన్మించిన కారణంబున వాసుదేవుండయ్యె; నీ పాపనికి గుణరూపకర్మంబు లనేకంబులు గలుగుటం జేసి నామంబు లనేకంబులు గల; వీ శాబకునివలన మీరు దుఃఖంబులఁ దరియింతు; రీ యర్భకునిచేత దుర్జనశిక్షణంబు సజ్జనరక్షణంబు నగు నీ కుమారుండు నారాయణ సమానుం” డని చెప్పి; తన గృహంబునకు నమ్మునీశ్వరుండు జనియె; నందుండును బరమానందంబున నుండె; నంత.
టీక:- మఱియున్ = ఇంకను; కృష్ణున్ = కృష్ణుని; ఉద్దేశించి = గురించి; తొల్లి = పూర్వము; ఈ = ఈ; శిశువు = బిడ్డడు; ధవళ = తెల్లని; అరుణ = ఎఱ్ఱని; పీత = పచ్చని; వర్ణుండు = వన్నెలు కలవాడు; ఐ = అయ్యి; ఇప్పుడున్ = ప్రస్తుతము; నల్లన = నల్లటివాడు; ఐన = అయినట్టి; కతంబునన్ = కారణముచేత; కృష్ణుండు = కృష్ణుడు; అయ్యె = అయ్యెను; వసుదేవున్ = వసుదేవున; కున్ = కు; ఒక్క = ఒకానొక; ఎడన్ = చోట; జన్మించిన = పుట్టిన; కారణంబునన్ = కారణముచేత; వాసుదేవుండు = వాసుదేవుడు; అయ్యెన్ = అయ్యెను; ఈ = ఈ; పాపని = బాలుని; కిన్ = కి; గుణ = సుగుణములు; రూప = స్వరూపములు; కర్మంబులున్ = చేసినపనులు; అనేకంబు = పెక్కులు; కలుగుటన్ = ఉండుట; చేసి = వలన; నామంబులున్ = పేర్లు; అనేకంబులున్ = పెక్కులు; కలవు = ఉన్నవి; ఈ = ఈ; శాబకుని = పిల్లవాని; వలన = వలన; మీరున్ = మీరు; దుఃఖంబులన్ = దుఃఖములను; తరియింతురు = దాటెదరు; ఈ = ఈ; అర్భకుని = పిల్లవాని; చేతన్ = వలన; దుర్జన = దుష్టులు; శిక్షణంబున్ = శిక్షింపబడుట; సజ్జన = మంచివారి; రక్షణంబున్ = కాపాడబడుట; అగున్ = జరుగును; ఈ = ఈ; కుమారుండు = బాలుడు; నారాయణ = విష్ణుమూర్తితో; సమానుండు = సమానమైనవాడు; అని = అని; చెప్పి = తెలిపి; తన = అతని యొక్క; గృహంబున్ = నివాసమున; కున్ = కు; ఆ = ఆ; ముని = మునులలో; ఈశ్వరుండు = శ్రేష్ఠుడు; చనియెన్ = వెళ్ళిపోయెను; నందుండునున్ = నందుడు; పరమ = అత్యధికమైన; ఆనందంబునన్ = ఆనందమున; ఉండెన్ = ఉండెను; అంత = అప్పుడు.
భావము:- ఆ తరువాత, యశోదా కుమారుడు కృష్ణునికి “ఈ బిడ్డడు పూర్వం కృతయుగంలో తెల్లగానూ, త్రేతాయుగంలో ఎఱ్ఱగానూ, ద్వాపర యుగంలో పచ్చగానూ ఉండేవాడు కానీ. ప్రస్తుతం నల్లని దేహం కలవాడు అయ్యాడు కనుక కృష్ణుడు అని పేరు పెట్టాడు, వసుదేవుడికి పుట్టుటచేత వాసుదేవుడు అనే పేరుతో ప్రసిద్ధుడు అవుతాడు అని చెప్పి, ఈ పిల్లవాడికి అనేకమైన గుణాలు, రూపాలు, సాధించిన కార్యాలు లెక్కలేనన్ని ఉంటాయి కనుక అనంతమైన పేర్లు ఉంటాయి. ఇతని వలన మీ కష్టాలు అన్నీ నష్టాలు అవుతాయి అంటే నశించిపోతాయి. ఇతను దుర్జనులను శిక్షిస్తాడు, సజ్జనులను రక్షిస్తాడు. ఈ బాలుడు సాక్షాత్తు విష్ణుమూర్తితో సమానుడు.” అని చెప్పి, నందుడు దగ్గర సెలవు తీసుకొని వెళ్లిపోయాడు. నందుడు పరమానంద భరితుడు అయ్యాడు.