పోతన తెలుగు భాగవతము/దశమ స్కంధము (ప్రథమాశ్వాసము)/కార్చిచ్చు చుట్టుముట్టుట
తెభా-10.1-713-వ.
ఇట్లు పరమ సంతోషులై ఘోషజను లా రేయి కాళిందీతటంబున నాఁకలి నీరుపట్టుల డస్సి క్రుస్సి, గోవులుం దారు నుండ నగణ్యంబగు న య్యరణ్యంబున నొక్కదవానలంబు పుట్టి చుట్టుముట్టుకొని నడురేయి నిద్రితంబైన వ్రజంబుమీఁద గదిసిన నదిరిపడి లేచి, దందహ్యమానదేహులై సకల జనులును మాయా మనుజ బాలకుండైన హరికి శరణాగతులై యిట్లనిరి.
టీక:- ఇట్లు = ఇలా; పరమ = మహా; సంతోషులు = ఆనందము పొందినవారు; ఐ = అయ్యి; ఘోష = మందలోని; జనులు = ప్రజ లందరు; ఆ = ఆ యొక్క; రేయి = రాత్రి; కాళిందీ = యమునానదీ; తటంబునన్ = తీరము నందు; ఆకలిన్ = ఆకలిచేత; నీరుపట్టులన్ = దాహములచేత; డస్సి = బడలికచెంది; క్రుస్సి = నీరసించి; గోవులున్ = ఆవులు; తారున్ = వారు; ఉండన్ = ఉండగా; అగణ్యంబు = ఎంచరానిది; అగు = ఐన; ఆ = ఆ యొక్క; అరణ్యంబునన్ = అడవి యందు; ఒక్క = ఒకానొక; దవానలంబు = కార్చిచ్చు; పుట్టి = జనించి; చుట్టుముట్టుకొని = చుట్టుముట్టి; నడురేయి = అర్థరాత్రి సమయము నందు; నిద్రితంబు = నిదురపోయినవారు గలది; ఐన = అయిన; వ్రజంబు = మంద; మీదన్ = పైన; కదిసినన్ = కమ్ముకొనగా; అదిరిపడి = ఉలిక్కిపడి; లేచి = మేలుకొని; దందహ్యమాన = కాలుచున్న; దేహులు = శరీరము కలవారు; ఐ = అయ్యి; సకల = ఎల్ల; జనులును = ప్రజలు; మాయా = మాయచేత నైన; మనుజ = మానవ; బాలకుండు = చిన్నపిల్లవాడు; ఐన = అయిన; హరి = కృష్ణుని; కిన్ = కి; శరణాగతులు = శరణుజొచ్చినవారు; ఐ = అయ్యి; ఇట్లు = ఇలా; అనిరి = పలికిరి.
భావము:- అప్పుడు గోకులవాసులు పరమ సంతోషంతో ఆ రాత్రి యమునానదీ తీరాన ఉండిపోయారు. ఎవరికీ అన్నమూ నీళ్శు లేవు. అందరూ నీరసించి గోవుల తోపాటు అక్కడ ఉండిపోయారు. అరణ్యంలో ఆరాత్రి ఒక పెద్ద దావాగ్ని పుట్టింది. నిద్రిస్తున్న గోకులవాసులను చుట్టు ముట్టి మీద మీదకి వచ్చింది. వారందరూ శరీరాలు కాలిపోతూంటే మాయా గోపాలుడైన ఆ శ్రీహరిని శరణాగతులై ఇలా ప్రార్థించారు.
తెభా-10.1-714-మ.
"అదె వచ్చెన్ దవవహ్ని ధూమకణ కీలాభీల దుర్వారమై
యిదె కప్పెన్ మము నెల్లవారి నిట మీఁ దేలాగు రక్షింపు; నీ
పదపద్మంబులకాని యొండెఱుఁగ; మో పద్మాక్ష! యో కృష్ణ! మ్రొ
క్కెద మో! రామ! మహాపరాక్రమ! దవాగ్నిన్ వేగ వారింపవే.
టీక:- అదె = అదిగో; వచ్చెన్ = వచ్చేస్తున్నది; దవవహ్ని = దావాగ్ని; ధూమ = పొగచేతను; కణ = ధూళిచేతను; కీలా = మంటలచేతను; ఆభీల = భయంకరత్వముచేతను; దుర్వారంబు = ఆపరానిది; ఐ = అయ్యి; ఇదె = ఇదిగో; కప్పెన్ = కమ్ముకొనెను; మమున్ = మమ్ములను; ఎల్లవారిని = అందరిని; ఇట = ఇక; మీదన్ = పైన; ఏలాగు = ఎలాగో ఏమిటో; రక్షింపు = కాపాడుము; నీ = నీ యొక్క; పద = పాదములు అనెడి; పద్మంబులున్ = పద్మములు; కాని = తప్పించి; ఒండు = ఇతరము; ఎఱుంగము = ఎరుగము; ఓ = ఓయీ; పద్మాక్షా = కృష్ణా {పద్మాక్షుడు - పద్మములవంటి కన్నులు గలవాడు, కృష్ణుడు}; ఓ = ఓయీ; కృష్ణా = కృష్ణా; మ్రొక్కెదము = నమస్కరించెదము; ఓ = ఓయీ; రామ = బలరాముడా; మహాపరాక్రమ = గొప్పపరాక్రమశాలి; దవాగ్నిన్ = కార్చిచ్చును; వేగన్ = శీఘ్రముగా; వారింపవే = అణచివేయుము.
భావము:- “అదిగో అదిగో దావాగ్ని వచ్చేస్తోంది. పొగలతో, నిప్పురవ్వలతో, అగ్నిజ్వాలలతో ఆపడానికి వీలులేకుండా వచ్చేస్తున్నది. ఇదిగో మమ్మల్ని అందరిని ఆవరించింది. ఇప్పు డేమి చేయడం. ఓ కృష్ణా! పద్మాక్షా! పరాక్రమంతుడవైన బలరామా! మీకు నమస్కరిస్తూన్నాము, మీ పాదపద్మాలు తప్ప మేమేమి ఎరుగము. దావాగ్నిని నివారించి మమ్ము రక్షించండి.
తెభా-10.1-715-క.
నీ పాదంబులు నమ్మిన
నాపద లెక్కడివి? జనుల కత్యుగ్ర మహా
దీపిత దావజ్వలనము
పైఁబడ కుండెడి విధంబు భావింపఁగదే."
టీక:- నీ = నీ యొక్క; పాదంబులున్ = పాదములను; నమ్మిన = నమ్ముకొన్నచో; ఆపదలు = కష్టములు; ఎక్కడివి = రానేరావు; జనుల్ = ప్రజల; కున్ = కు; అతి = మిక్కిలి; ఉగ్ర = భయంకరమైన; మహా = అధికముగ; దీపిత = మండుచున్న; తాప = అతి వేడి గల; జ్వలనము = అగ్ని; పైన్ = మీద; పడక = కమ్ముకొనకుండ; ఉండునట్టి = ఉండెడి; విధంబున్ = దారిని; భావింపగదే = ఆలోచించుము.
భావము:- నీ పాదాలను నెర నమ్మినవారికి ఆపదలు ఎక్కడ ఉంటాయి? తీవ్రమైన భయంకరమైన దావాగ్నిని మా మీదకు రాకుండా నివారించవయ్యా!.”
తెభా-10.1-716-వ.
అని ఘోషించు ఘోషజనులం గరుణించి జగదీశ్వరుండగు ననంతు డనంతశక్తియుక్తుం డై గహనంబు నిండిన దావదహనంబు పానంబు చేసిన, విజయగానంబు దశదిశల నిగిడె; నంత రామకృష్ణులు గోగణ జ్ఞాతి సహితులై మందయానంబున మందకుం జని; రిట్లు రామకేశవులు గోపాలబాల వేషంబులఁ గ్రీడించు సమయంబున.
టీక:- అని = అని; ఘోషించు = మొత్తుకుంటున్నట్టి; ఘోష = మందలోని; జనులన్ = ప్రజలను; కరుణించి = దయచూపి; జగదీశ్వరుండు = విశ్వానికి ప్రభువు; అగు = ఐన; అనంతుండు = ఆద్యంత రహితుడు; అనంతశక్తియుక్తుండు = అంతు లేని శక్తి గలవాడు; ఐ = అయ్యి; గహనంబు = అడవి నంతటను; నిండిన = ఆక్రమించిన; దావదహనంబున్ = కార్చిచ్చును; పానంబు = తాగుట; చేసిన = చేసినట్టి; విజయగానంబు = విజయగీతము; దశదిశలన్ = అన్నిపక్కలకు {దశదిశలు - దిక్కులు 4(తూర్పు, దక్షిణము, పడమర, ఉత్తరము) మూలలు 4(ఈశాన్యము, ఆగ్నేయము, నైరృతి, వాయవ్యము) పైనకింద 2, మొత్తం పది}; నిగిడెన్ = ప్రసరించెను; అంతన్ = అప్పుడు; రామ = బలరాముడు; కృష్ణులున్ = కృష్ణుడు; గో = గోవుల; గణ = మందతోను; జ్ఞాతి = బంధువులతోను; సహితులు = కూడినవారు; ఐ = అయ్యి; మంద = మెల్లని; యానంబున = నడకతో; మందకున్ = వ్రేపల్లె; కున్ = కు; చనిరి = వెళ్ళిరి; ఇట్లు = ఈ విధముగ; రామ = బలరాముడు; కేశవులున్ = కృష్ణుడు; గోపాల = యాదవుల; బాల = పిల్లల; వేషంబులన్ = రూపములందు; క్రీడించు = విహరించెడి; సమయంబునన్ = సమయము నందు.
భావము:- ఇలా ఘోషిస్తూన్న గోకుల ప్రజలను కృష్ణుడు కరుణించాడు. జగదీశ్వరుడైన కృష్ణుడు అనంతమైన తన మహాశక్తితో అడవిలో వ్యాపించిన దావాగ్నిని త్రాగేశాడు. అతనిని స్తుతిస్తూ జయజయ గానాలు పదిదిక్కులలోనూ ఒక్కసారిగా వ్యాపించాయి. బలరామ కృష్ణులు తమ వారితో కూడి తమ పల్లెకు మెల్లగా తిరిగి వెళ్ళారు. ఈ విధంగా బలరామకృష్ణులు క్రీడిస్తూన్న సమయంలో వేసవికాలం వచ్చింది.