పోతన తెలుగు భాగవతము/దశమ స్కంధము (ద్వితీయాశ్వాసము)/భద్ర లక్షణల పరిణయంబు

భద్ర లక్షణల పరిణయంబు

←నాగ్నజితి పరిణయంబు

తెలుగు భాగవతము (పోతన తెలుగు భాగవతము/దశమ స్కంధము (ద్వితీయాశ్వాసము)/భద్ర లక్షణల పరిణయంబు) రచయిత: పోతన

నరకాసుర వధ కేగుట→

తెభా-10.2-145-మ.
జనవంద్యన్ శ్రుతకీర్తినంద్యఁ దరుణిన్ సందర్శనక్షోణి పా
ద్యనుజన్ మేనమఱందలిన్ విమలలోలాపాంగఁ గైకేయి ని
ద్ధనయోన్నిద్రఁ బ్రపూర్ణసద్గుణసముద్రన్ భద్ర నక్షుద్ర నా
వనజాతాక్షుఁడు పెండ్లియాడె నహితవ్రాతంబు భీతిల్లఁగన్.
టీక:- జన = జనులచే; వంద్యన్ = పొగడబడు నామెను; శ్రుతకీర్తిన్ = శ్రుతకీర్తిని {శ్రుతకీర్తి - కృష్ణుని మేనత్త}; నంద్యన్ = నందనను; తరుణిన్ = యౌవనవతిని; సందర్శన = సందర్శనుడు అను; క్షోణిపాది = రాజు యొక్క; అనుజన్ = సోదరిని; మేనమఱందలిన్ = మేనమరదలును {మేనమరదలు - మేనత్త కూతురు}; విమల = స్వచ్ఛమైన; లోలా = చలించెడి; అపాంగన్ = కడకన్నులు కలామెని; కైకేయన్ = కేకయ రాజకుమారిని; నిద్ధన్ = నున్నని దేహము కలామెను; అయోన్నిద్రన్ = పరాకుపడని ఆమెను; ప్రపూర్ణ = సంపూర్ణమైన; సత్ = మంచి; గుణ = గుణములు; సముద్రన్ = సమృద్ధిగా కలామెను; భద్రన్ = భద్ర అను నామెను; అక్షుద్రన్ = అంగవైకల్యములు లేనామె; ఆ = ఆ ప్రసిద్ధుడైన; వనజాతాక్షుడు = పద్మాక్షుడు, కృష్ణుడు; పెండ్లియాడెన్ = వివాహముచేసికొనెను; అహిత = శత్రువుల; వ్రాతంబు = సమూహము; భీతిల్లగన్ = భయపడునట్లుగా.
భావము:- కేకయదేశాధిపతి అయిన ధృష్టకేతుడు, తన మేనత్త శ్రుతకీర్తిల కుమార్తె, సందర్శనాదులకు సోదరి సద్గుణవతి అయిన భద్రను శత్రువు లెల్లరూ తల్లడిల్లగా శ్రీకృష్ణుడు వివాహమాడాడు.

తెభా-10.2-146-వ.
మఱియును.
టీక:- మఱియును = మరింక.
భావము:- ఇంకా

తెభా-10.2-147-చ.
అమరులఁ బాఱఁదోలి భుజ గాంతకుఁడైన ఖగేశ్వరుండు ము
న్నమృతముఁ దెచ్చుకైవడి మదాంధుల రాజుల నుక్కడంచి యా
కమలదళాయతేక్షణుఁడు గైకొని తెచ్చెను మద్రకన్యకన్
సమదమృగేక్షణన్ నయవిచక్షణ లక్షణఁ బుణ్యలక్షణన్.
టీక:- అమరులన్ = దేవతలను; పాఱదోలి = తరిమి వేసి; భుజగ = సర్పములకు {భుజగాంతకుడు - సర్పముల పాలిటి యముడు, గరుత్మంతుడు}; అంతకుడు = యముడు; ఐన = అయిన; ఖగేశ్వరుండు = గరుత్మంతుడు {ఖగేశ్వరుడు -ఖగము (పక్షు)లకు ఈశ్వరుడు, గరుత్మంతుడు}; మున్ను = పూర్వము; అమృతమున్ = అమృతమును; తెచ్చు = తీసుకు వచ్చిన; కైవడిని = విధముగా; మద = చెడ్డ గర్వముచేత; అంధులు = కానరానివారైన; రాజులన్ = రాజులను {రాజు - రంజయంతి రాజః, రంజింపజేయువాడు, రాజు}; ఉక్కు = మదము; అడంచి = అణచివేసి; ఆ = ఆ ప్రసిద్ధుడైన; కమలదళాయతేక్షణుడు = కృష్ణుడు {కమలదళాయతేక్షణుడు - కమల (తామర) దళ (రేకులవంటి) ఆయత (విశాలమైన) ఈక్షణుడు (కన్నులు కలవాడు), కృష్ణుడు}; కైకొని = చేపట్టి; తెచ్చెను = తీసుకు వచ్చెను; మద్ర = మద్రదేశ రాజు యొక్క; కన్యకన్ = కూతురును; సమద = మదించిన; మృగ = లేడివంటి; ఈక్షణన్ = కన్నులు కలామెను; నయ = నీతి యందు; విచక్షణన్ = వివేచన కలామెను; లక్షణన్ = లక్షణ అను నామెను; పుణ్య = శుభకరమైన; లక్షణన్ = లక్షణములు కలామెను.
భావము:- అంతేకాక పూర్వం గరుత్మంతుడు దేవతలను పారదోలి, అమృతం తెచ్చిన విధంగా మదాంధులైన రాజులను ఓడించి, శ్రీకృష్ణుడు లేడికన్నుల వంటి కన్నులు కల సుందరీ, మద్రరాజుకుమార్తీ, శుభలక్షణవతీ అయిన లక్షణను పరిగ్రహించాడు.

తెభా-10.2-148-వ.
ఇట్లు హరికి రుక్మిణియు, జాంబవతియు, సత్యభామయుఁ, గాళిందియు, మిత్రవిందయు, నాగ్నజితియు, భద్రయు, మద్ర రాజనందనయైన లక్షణయు ననంగ నెనమండ్రు భార్య లైరి; మఱియు నరకాసురుని వధియించి తన్నిరుద్ధకన్యల షోడశసహస్ర కన్యల రోహిణి మొదలైనవారిం బరిగ్రహించె” నన విని.
టీక:- ఇట్లు = ఈ విధముగా; హరి = కృష్ణుని; కిన్ = కి; రుక్మిణియున్ = రుక్మిణి; జాంబవతియున్ = జాంబవతి; సత్యభామయున్ = సత్యభామ; కాళిందియున్ = కాళింది; మిత్రవిందయున్ = మిత్రవింద; నాగ్నజిత్తియున్ = నాగ్నజిత్తి; భద్రయున్ = భద్ర; మద్ర = మద్రదేశపు; రాజనందన = రాకుమారి; ఐన = అగు; లక్షణయున్ = లక్షణ; అనన్ = అనెడి; ఎనమండ్రు = ఎనిమిదిమంది (8); భార్యలు = భార్యలు; ఐరి = అయ్యారు; మఱియున్ = ఇంకను; నరక = నరకుడను; అసురుని = రాక్షసుని; వధియించి = సంహరించి; తత్ = అతనిచే; నిరుద్ధ = చెరపెట్టబడిన; కన్యలన్ = స్త్రీలను; షోడశసహస్ర = పదహారువేలమంది (16000); కన్యలన్ = యువతులను; రోహిణి = రోహిణి; మొదలైన = మున్నగు; వారిన్ = వారిని; పరిగ్రహించెను = చేపట్టెను; అని = అనగా; విని = విని.
భావము:- ఈవిధంగా శ్రీకృష్ణుడికి రుక్మిణి, జాంబవతి, సత్యభామ, కాళింది, మిత్రవింద, నాగ్నజితి, భద్ర, లక్షణ అనే వారు అష్టభార్యలు అయ్యారు. అంతేకాక నరకాసురుని సంహరించి అతని చెరలో నున్న రోహిణి మొదలైన పదహారువేలమంది కన్యకామణులను పరిగ్రహించాడు.” అని చెప్పగా పరీక్షుత్తు విని ఇలా అన్నాడు.

తెభా-10.2-149-క.
"ధరకుం బ్రియనందనుఁ డగు
నరకుని హరి యేల చంపె? నరకాసురుఁ డా
వరకుంతల లగు చామీ
కర కుంభస్తనుల నేల కారం బెట్టెన్? "
టీక:- ధర = భూదేవి; కిన్ = కి; ప్రియ = ఇష్టమైన; నందనుడు = కొడుకు; అగు = ఐన; నరకుని = నరకుడిని; హరి = కృష్ణుడు; ఏల = ఎందుకు; చంపెన్ = సంహరించెను; నరక = నరకుడు అను; అసురుడు = రాక్షసుడు; ఆ = ఆ యొక్క; వరకుంతలలు = అందగత్తెలు {వరకుంతలు - చక్కటి శిరోజములు కలవారు, సుందరీమణులు}; అగు = ఐన; చామీకరకుంభస్తనుల = స్త్రీలను {చామీకర కుంభ స్తనులు - చామీకర (బంగారు) కుంభ (కుండలవంటి) స్తనులు (స్తనములు కలవారు), స్త్రీలు}; ఏల = ఎందుకు; కారన్ = చెరలో; పెట్టెన్ = పెట్టెను.
భావము:- “భూదేవి ప్రియపుత్రుడైన నరకాసురుడిని శ్రీకృష్ణుడు ఎందుకు సంహరించాడు? నరకాసురుడు నవయౌవనవతు లైన సుందరీమణులను ఎందుకు చెరసాలలో బంధించాడు?”