రుక్మిణీపరిణయము/ప్రథమాశ్వాసము
ప్రథమాశ్వాసము
కథాప్రారంభము
| క. | అనుపమగుణుఁ డగుసూతుఁడు, మునుకొని మును శౌనకాదిమునులకు వినయం | 33 |
| గీ. | అవ్విధంబు పరీక్షిజ్జనాధిపునకు, ఘనుఁడు శుకయోగి దెల్పుచోఁ గౌతుకంబు | 34 |
| క. | ధీవరుఁ డాశుకుఁడు జగ, త్పావన మగుతత్కథావిధం బెఱిఁగింతున్ | 35 |
| సీ. | శ్రీకారణాభ్యున్నతాకారసన్మణిప్రాకారసౌధవ్రజాకరంబు | |
| తే. | లసదసమసమసుమశరవ్యసనవసుని, వసనసంత్యక్తరత్నసారసనవసన | 36 |
| మ. | మహి నవ్వీడు చెలంగు నిందుమణిహర్మ్యస్థాంగనాచారువి | 37 |
| చ. | అలరఁగ సంచరించుతురగావలివీచులు తూర్యఘోషముల్ | 38 |
| ఉ. | అన్నగరంపుఁగుందనపుహర్మ్యతలంబుల నాడుబాలికల్ | 39 |
| ఉ. | ఆపురగోపురాగ్రసముదంచితకాంచనకుంభముల్ మహో | 40 |
| గీ. | వజ్రముక్తాబ్జరాగప్రవాళనీల, వితతిచే నొప్పుఁ బురిపణ్యవీథి పుండ | 41 |
| చ. | నగరివిశాలదేవభవనంబులపై విలసిల్లు నెల్లెడం | 42 |
| ఉ. | ఆనగరంబుత్రోవను దినాధిపుఁ డేఁగుచు దారి కడ్డమై | 43 |
| గీ. | సరసులెల్లను బలుమాఱు సంస్తుతింపఁ, గువలయానంద మగుచు నక్కోటచుట్టుఁ | 44 |
| చ. | పురి కరిబృంద మందముగఁ బున్నమచందురుఁ గాంచి తెల్లదా | 45 |
| క. | నాగకకరికర్ణోదిత, సాగరముఖమదకదంబసాంద్రఝరీసం | 46 |
| క. | హరిణము లప్పురమునఁ గల, తురగంబులతోడఁ బోరి తుది నోడి మహా | 47 |
| సీ. | తడఁబాటుగాఁ బల్కి తలకొట్లబడియెఁ దా వేదవేదియె యంచు వేధ నెంచి | |
| తే. | వేదతత్వజ్ఞు లత్యంతవిమలకులులు, సాధువర్తను లవిరళాచారయుతులు | 48 |
| చ. | అమరఁ బదాఱువ్రక్కలు నిరాఱుదెఱంగులు నైరి చెల్లఁబో | 49 |
| చ. | ధన మెపుడుం బుధావలి కుదారత మీఱ నొసంగి యెంతయున్ | 50 |
| క. | శూద్రులు గల రురుసుగుణస, ముద్రులు సతతస్వధైర్యమోఘీకృతహే | 51 |
| సీ. | తమగానములకు సంతసిలి పున్నాగముల్ ప్రస్ఫుటభోగసంభ్రమత నలరఁ | |
| తే. | గేరి పగ మీఱి బలుతూపు లేఱి నూఱి, తూఱి నడి నేయుశంబరవైరిఁ బారిఁ | 52 |
| ఉ. | తమ్ములు మొల్లలుం దొగలుదాసనముల్ విరిపొన్నలున్ శిరీ | 53 |
| సీ. | చెలిమిఁ గైకొనియెదఁ జెం డ్లిమ్ము చెలియున్నఁ గొనుమారుబేరముల్ కొసర కిపుడు | |
| తే. | ననుచుఁ దముఁ జేరి కేరెడుననుపుకాండ్రఁ, గనుచు నెఱదంటపలుకులు వినుచుమదినిఁ | 54 |
| సీ. | ఈమంజులకుచంబు లీచానయన నివి కొనఁగోర నొక్కింతగొనబొనర్చు | |
| తే. | యనుచు ఫలములు గొనఁబూని నటులు నిటులు, మొనసి సరసోక్తు లాడుచు నెనసి తిరుగు | 55 |
| క. | ఆనగర మేలు మేలుగ, మానితకీర్తిప్రతాపమహిమోన్నతిచేఁ | 56 |
| సీ. | కువలయంబున కార్తిఁ గూర్పనియినుఁడు చక్రావళి నేఁచక యలరురాజు | |
| తే. | డనఁగఁ దేజఃకళానృపవినుతిశౌర్య, జనవిభనదానగాంభీర్యశాలి యగుచుఁ | 57 |
| సీ. | గుఱుతు దప్పనిభూరిగోత్రధర్మముఁ బూని నిరుపమరాజశేఖరత నలరి | |
| తే. | జారువృషకేతుమహితుఁడై స్మరవిరోధి, కరణి ధరణిఁ జెలంగువేడ్క లన శేష | 58 |
| సీ. | తనచంద్రహాసనితాంతవైఖరి మిత్రశత్రులఁ జిరసుఖాస్పదులఁ జేయఁ | |
| తే. | నుండునుద్దామభుజదండమండనప్ర, చండకోదండపాండిత్యఖండితోగ్ర | 59 |
| గీ. | అతనిపూఁబోణి యొప్పు మత్తాలివేణి, సైకతశ్రోణి వికసితజలజపాణి | 60 |
| చ. | పలుమఱు జాహ్నవిం బరమపావని యందురు గాక యింతయు | 61 |
| సీ. | నిరతపాతివ్రత్యగరిమ నరుంధతి నసమసంపద్వృద్ధి నబ్ధికన్య | |
| తే. | బోలు నితరులు తులయనఁ బొసఁగు టెట్టు, లనుచు జను లెల్లఁ దను సముదగ్రసరణిఁ | 62 |
| తే. | ఆసరోజాక్షి క్రమమున నధిపువలన, రుక్మియును రుక్మరథుఁడును రుక్మబాహు | 63 |
| క. | సిరుల జవరాలియంశము, తిరమై తనకుక్షియందు దీపింపఁగ భా | 64 |
| క. | నునుఁజెక్కులు దెలుపారెం, జనుముక్కులు నలుపువాఱె సమమగుచు వళుల్ | 65 |
| తే. | కాంతగర్భాంతరంబునఁ గమలవేడ్క, నొయ్యనొయ్యనఁ బెరుగుచు నుంటఁజేసి | 66 |
| తే. | పుడమిచేడియ యాపువ్వుఁబోణిగర్భ, మునఁ బ్రవేశించుచున్నదో జననమొందఁ | 67 |
| క. | అడు గామడయై తోఁచెను, నడచునెడం దృణము మేరునగమై తోఁచెం | 68 |
| చ. | తలఁపునఁ గోరికల్ మొలచెఁ దద్దయు దేహము డస్సె గుబ్బ చ | 69 |
| క. | అలినీలవేణి కిటువలె, నెల లలరఁగఁ దొమ్మిదియును నిండి తగం బ్రొ | 70 |
| క. | కలశాబ్ధివీచిలక్ష్మీ, లలనం గన్నట్లు మంచిలగ్నంబున సొం | 71 |
| తే. | పుట్టినప్పుడె కలిచల్లి బొడ్డుగోసి, నడి జలక మార్చి తడియొత్తి బడిసివైచి | 72 |
| క. | పాలకడలిక్రియ నజ్జన, పాలకసదనంబు మెఱసెఁ బలుమఱు రోలం | 73 |
| ఉ. | అప్పుడు మానవేంద్రుఁడు ధరామరకోటి కభీష్టవస్తువుల్ | 74 |
| తే. | పదిదినంబులు పురిటింటఁ బగలు రేయుఁ, బదిలముగఁ గాపులిడి నరపాలుఁ డంత | 75 |
| క. | జనులెన్నఁ బదునొకొండవ, దినమున బుధనికరమెల్ల దీవన లొసఁగం | 76 |
| తే. | నూనెఁ దలయంటి పసుపున మేను నలఁచి, చలువపన్నీటితోఁ గూర్చి జలకమార్చి | 77 |
| క. | జోజో ముద్దులగుమ్మా, జోజో కపురంపుదిమ్మ జోజో కొమ్మా | 78 |
| తే. | జోలవాడంగ నిదురించి మేలుకాంచి, మేలుకాంచనకింకిణీజాలములు న | 79 |
| ఉ. | అత్తఱిఁ గ్రొత్తముత్తియపుహర్మ్యతలంబున నిల్పి బిత్తరుల్ | |
| | జిత్తవికాసమై మిగులఁజెన్నగువన్నెలదొండపండులున్ | 80 |
| ఉ. | అల్లదె చందమామ దివినంటి వెలుంగుచు నంటిపండులున్ | 81 |
| ఆ. | వెండిగిన్నెలోన వెన్నయు బువ్వయుఁ, బసిఁడిగిన్నెలోనఁ బాలు నిడుక | 82 |
| క. | నెలబాలుఁ జూపి నునుగి, న్నెలఁ బాలును నెయ్యి పోసి నెలఁతుక లాచి | 83 |
| క. | దాదులు వెనుపఁగ నిటు జగ, దాదుల కాది యగుమగువ యనిశము సిరులం | 84 |
| ఉ. | అంగదముల్ వెలుంగ మణిహారము లక్కున వర్తిలంగ మే | 85 |
| సీ. | మేలైనకెంబట్టుజాలె బిగ్గరఁజుట్టి తిరముగాఁ బసిఁడిబొంగరము లాడు | |
| తే. | దంటయై కేరి యోమనగుంట లాడుఁ, బోలురా సిరివెన్నెలప్రోగు లాడు | 86 |
| సీ. | బలుముత్తియంపుమేడలఁ గ్రీడ సేయుచు నాపఁక పసిఁడియుయ్యాల లూఁగుఁ | |
| తే. | దవిలి నిచ్చలు గౌరీవ్రతములు నోఁచు, నలఘుమతి నింపులగుపాట లభ్యసించుఁ | 87 |
| క. | బింబోష్ఠి లేఁతయగుప్రా, యంబున నీరీతిఁ గన్నియఁలఁ గూడి ప్రమో | 88 |
| సీ. | నిద్దంపుబలుసోగనెఱులు క్రొమ్ముడి కందె నెమ్మొగంబునఁ దేట నేటుకొనియెఁ | |
| | జెన్నొంద నెఱచిన్నిచన్ను లుద్భవమయ్యె మోవి యొక్కించుక జేవుఱించె | |
| తే. | నడల నొయ్యొయ్య మురిపంబు గడలుకొనియె, ముద్దుజిలిబిలిపలుకులు మొలచె సొలపు | 89 |
| క. | సింగార ముప్పతిల్లఁగఁ, బొంగెడులేజవ్వనంబు పొడమిన నపు డ | 90 |
| ఉ. | అంతటఁ జన్నుదోయి బటువై విలసిల్లె నితంబబింబ మ | 91 |
| చ. | నిలుకడఁ గన్నక్రొమ్మెఱుఁగు నింగిఁ దొలంగినచంద్రరేఖ యిం | 92 |
| ఉ. | ఆనవమోహనాంగి యనయంబు నయం బెనయం బుధావళుల్ | 93 |
| ఉ. | ఎన్నఁడు చూతు సాకసదళేక్షణుముద్దుమొగంబు శౌరి ద | 94 |
| క. | తమవా రాశౌరికి ను, త్తమమతిఁ ద న్బెండ్లి సేయఁ దలఁతురొ లేదో | 95 |
| తే. | మోహనాకారుఁడును సదామోదమతియుఁ, జారుకారుణ్యతారుణ్య సంయుతుండు | 96 |
| చ. | సరసవచోవిలాసనయచాతురిఁ దుల్యతినొంది యామినీ | 97 |
| సీ. | వామాక్షులకు వశంవదుఁడైనయాలీలఁ బాటిల్లుప్రియుఁడు తంగేటిజున్ను | |
| | పువుఁబోణులకు జగత్పూజితాకారుఁ డౌపురుషుఁడు వెలలేనిభూషణంబు | |
| తే. | మబ్జముఖులకు బలవైభవానురాగ, నిరతుఁ డగునాయకుఁడు చేతినిమ్మపండు | 98 |
| క. | సరసోదారధరాధర, ధరమధురాధరసుధాసుధారాసిక్త | 99 |
| సీ. | పీతాంబరాస్యేందుబింబ మీక్షింపక నయనోత్పలంబు లేక్రియఁ జెలంగు | |
| తే. | గృష్ణలావణ్యగంగాసరిత్తరంగ, మాలికాడోలికాకేలిఁ దేలి లీలఁ | 100 |
| ఉ. | విందుము ముందు వీనుఁగవ విందుగఁ బొందుగనందు మంద నా | 101 |
| సీ. | తనశిరంబున శౌరి తలఁబాలు వోసిన మానికంబులు శంభుమాళి నునుతుఁ | |
| తే. | జక్రి దనుఁగూడి మంగళస్నాన మెలమి, నాచరించినఁ బురనిశాటాహితునకుఁ | 102 |
| చ. | చెలులకు నిత్తెఱం గెఱుఁగఁ జెప్పినయప్పుడె గేలి సేయఁగాఁ | 103 |
| క. | అని యిత్తెఱఁగున హరిపైఁ, దనరఁగఁ జిత్తంబు నిల్సి తనలోఁ దానే | 104 |
| ఉ. | ఆయెడ నొక్కనాఁడు సచివాప్తపురోహితరాహుతావనీ | 105 |
| సీ. | అందమై శుభవిభామందమై వృతసుధీబృందమై లోచనానంద మగుచు | |
| తే. | శుంభిదంభోజరాగవిష్కంధశాత, కుంభజృంభితవిద్రుమస్తంభవితతి | 106 |
| క. | నిండుఁగొలు వుండ దయ నధి, కుండన రూపాబ్జసాయకుండన సుగుణాం | 107 |
| క. | అతులగతి నిబ్లు కొలువై, హితులున్ బుధతతులు మతిమహితులున్ ధరణీ | 108 |
| చ. | తవిలి మదీయపుత్రి యగుతామరసాయతనేత్ర రుక్మిణిం | 109 |
| క. | కులమును రూపము విద్యయుఁ, దెలివియు జవ్వనము నీతి ధృతియున్ మతియుం | 110 |
| క. | దానమ్ములలోఁ గన్యా, దానము ఘనపుణ్య మని బుధప్రకరము లిం | 111 |
| తే. | తగినవరునకుఁ గన్యకాదాన మొసఁగి, ప్రేమ నీరెడుతరముల పితరులకును | 112 |
| క. | తద్దయు శుభకార్యంబులు, పెద్దలతో నూహ చేసి పిదపన్ వారల్ | 113 |
| క. | హితకార్యం బతిసత్వర, గతిఁ జేయఁగవలయుఁ బూని ఘనులకు నెల్లన్ | 114 |
| క. | కావున రుక్మిణికిం దగు, భూవర సుతు నాత్మ నరసి పొలుపొందఁగ మా | 115 |
| చ. | అనుటయుఁ జారుకార్యగతి యారసి యారసికాగ్రగణ్యుఁ గ | 116 |
| చ. | గొన బగురూపభావితునిఁ గోరును గన్నియ వన్నెమీఱఁ ద | |
| | ఘనకులజాతుఁ గోరుదు రిలం బరులెల్లను సూపమిశ్రితో | 117 |
| క. | అది గావున మామాటలు, హృదయంబున కిష్ట మయ్య నేనిఁ బ్రమోదం | 118 |
| చ. | యదుకులవార్థిచంద్రుఁడు దయాగుణసాంద్రుఁ డమందసుందరా | 119 |
| మ. | వసుధాధీశ్వర యమ్మహాత్మునిప్రభావం బెన్నఁ జిత్రంబు దా | 120 |
| క. | నూతనలీలల నందని, కేతనమునఁ బెరుఁగుచుండి కృష్ణుఁడు కడిమిం | 121 |
| క. | నికటమున దనుజమాయం, బ్రకటం బగుచుండు టెఱిఁగి పటుబలయుతుఁ డై | 122 |
| సీ. | మారుతాసురుఁ ద్రుంచె మద్దులఁ బెకలించెఁ గినిసి వత్సకుఁ జంపెఁ దునిమె బకుని | |
| తే. | నల జరాసంధముఖ్యు లౌఖలులఁ దఱిమె, ద్వారక యనంగ నొకరాజధాని నిలిపె | 123 |
| చ. | సకలబుధానుసారి యగుశౌరికిఁ గన్య నొసంగి భూమినా | 124 |
| క. | అని సభ్యు లాడుపలుకులు, తన చెవులకు ములుకు లగుచుఁ దగిలినఁ గోపం | 125 |
| చ. | అవునవు మంచిపెద్దలె బళా నరపాలునిమ్రోల నూరకే | 126 |
| తే. | మదిని మీమాటె పరమధర్మం బటంచు, నమ్మియుండినఁ గార్య మెంతయును జెడదె | 127 |
| ఉ. | గొల్లలయిండ్లఁ బా ల్పెరుగుఁ గొల్లలుగా సతతంబుఁ ద్రావి మ | 128 |
| చ. | చివికినబండి ద్రొక్కుటయుఁ జెట్లు పెకల్చుట పా లొసంగుదా | 129 |
| క. | మంచిది మీ పలు కిప్పుడు, వంచింపఁగ వలదు బాంధనమునకుఁ దగునే | 130 |
| చ. | సరిసరి విూవిచార మిఁకఁజాలు శిరీషసుమోపమానభా | 131 |
| క. | మీ కిష్టం బని వరచా, మీకరనిభగాత్రి నెట్లు మీఁ దెఱుఁగక నేఁ | 132 |
| చ. | కటకట సర్వభూభరణకారణభూరిభుజాగ్రజాగ్రదు | 133 |
| క. | మావాక్యము గొఱ గాదని, తా వేఱొక టనుట పడుచుఁదన మిది యనుచున్ | 134 |
| తే. | ఘనుల కెల్లను దమడెందమునకు నిష్ట, మగు తెఱంగున నొనరింపఁదగును గార్య | 135 |
| క. | శశిముఖి యగురుక్మిణి న, ప్పశుపాలున కొసఁగ నొల్లఁ బదివే లైనన్ | 136 |
| ఉ. | సంగరరంగరంగదరిసామజభీమజనప్రదీపితో | 137 |
| తే. | అనుచుఁ బెద్దల నదలించి యాడురుక్మి, మాట గాదన కపుడు భీష్మకనృపాలుఁ | 138 |
| క. | అని శౌనకాదిమునులకు, ఘనుఁ డాసూతుండు దెలుపుగతినిఁ బరీక్షి | 139 |
| మ. | పరుహూతాబ్జభవాచ్యుతార్చికకుదాంభోజాతశీతావనీ | 140 |
| క. | కనకాచలరుచిరశరా, సన కాకోదరవిభూష సనకాదిసదా | 141 |
| తరల. | సమరభీషణ సత్యభాషణ సారసాహితభూషణా | 142 |
| మాలినీ. | సరసగుణకలాపా సర్వలోకప్రదీపా, సురుచిరతరరూపా శోషితాశేషపాపా | 143 |
| గద్య. | ఇది శ్రీమత్కుక్కుటేశ్వరవరప్రసాదలబ్ధకవితాసామ్రాజ్యధురంధర కౌండి | |