రుక్మిణీపరిణయము/ద్వితీయాశ్వాసము
ద్వితీయాశ్వాసము
| 1 |
| తే. | అవధరింపుము మును శౌనకాదిమునుల, కనఘుఁ డాసూతుఁ డెఱించినట్లు వ్యాస | 2 |
| క. | నరవర విను భీష్మకభూ, నరుఁ డాక్రియఁ బుత్రునకును వశుఁడై పుత్రీ | 3 |
| ఉ. | రమ్ము రయంబె కుండినపురమ్మునకున్ సచివాప్తబంధుజా | 4 |
| ఉ. | పంచినరేఖఁ గాంచి శిశుపాలుఁడు తద్దయు నుత్సహించి య | 5 |
| తే. | మంచిపని యయ్యె నిపుడు భీష్మకునితోడఁ, జుట్టఱిక మబ్బె నెంతయు సులభ మగుచు | 6 |
| చ. | అదియునుఁ గాక రుక్ష్మిణియొయారము సార మయారె సారెకున్ | 7 |
| చ. | అలికులవేణియుం బిసరుహాననమున్ నిడువాలుఁజూపులుం | |
| | గులుకుమిటారిగుబ్బలును గొప్పపిఱుందులు లేఁతనవ్వులుం | 8 |
| ఉ. | సారము ముద్దుఁబల్కు ఘనసారము నిద్దపుమేనితావి కా | 9 |
| క. | కనకంబే మెయివన్నియ, కనకంబే ముక్కు విమలకమలేక్షణకున్ | 10 |
| క. | లికుచంబులుగద జనరా, లికుచంబులు తేంట్లు పైఁదలికచంబులు లే | 11 |
| తే. | మంద మానడ నెన్నడుమంద మాన, భంబు కుచపాళి కనకకుంభంబుడంబు | 12 |
| సీ. | తరుణేందుబింబంబుఁ దచ్చంద్రికాతతి నదలించు నాననహాసములను | |
| తే. | శరధివీచులఁ దన్మహాసైకతముల, గదుముఁబొదలువళిత్రయికటితటములఁ | 13 |
| క. | ఆకామిని నుద్వాహం, బై కామునిఁ గెల్చి చిరతరానందరసా | 14 |
| ఉ. | మంచముకోటఁ దేనె యిడుమాడ్కిఁ దనంతనె తానె యిప్పు డా | 15 |
| క. | భృత్యులఁ దీర్పరు లైనయ, మాత్యులఁ గన్గొని ప్రమోదమతి నఖిలజన | 16 |
| క. | పరిపరివిధముల నమరన, గరిగరిమన్ మెఱయుపురి జగన్నుతగతి వా | 17 |
| తే. | శిల్పకకళాదలేపకచిత్రకార, రజకమాలికకుంభకారకకువింద | 18 |
| క. | దివ్యము లగుకల్యాణ, ద్రవ్యములుం గూర్చి సముదంబున నిఁకఁ గ | 19 |
| గీ. | నెమ్మి యగుపెండ్లిలగ్నంబు నిర్ణయించి, కమ్మ వ్రాయించి యాభీష్మకక్షితీశు | 20 |
| క. | ఆభటు లిరువురు బలజి, ద్వైభవుఁ డగుగుండినేంద్రు దర్శించి వెసన్ | 21 |
| క. | మణికల్యాణాంచితభూ, షణము లనేకంబుగా నోసంగి నృపగ్రా | 22 |
| ఉ. | అంతట వాని వీడ్కొలిపి యాప్తుల బాంధనకోటులన్ మహీ | 23 |
| ఉ. | గోడల నెల్లఁ జిత్తరువు గూరిచి నిద్దపుఁజందమామరా | 24 |
| క. | నిగనిగజిగిఁ బొగడఁగఁ దగు, పగడపుఁగంబములు నించి పఱపు దలిర్పం | 25 |
| ఉ. | రంగుగ మేలిబంగరుమెఱంగుటరంగుల నంగనామణుల్ | 26 |
| తే. | పురములోపల రత్నగోపురము లెల్లఁ, గరము మెఱయ నలంకృతి నెఱి నొనర్చి | 27 |
| క. | నగరులలోపలఁ గపురము, నగరులదూపములుఁ బెట్టి యతిశయగతి న | 28 |
| వ. | అప్పు డప్పురవరంబు మరకతమణికృతవితతవిభావిభాసితోన్నతజాకలజాలకాంతర్ని | |
| | రంభసంరంభసమయసమర్యాదాకుంఠితకపటకంఠీరవభైరవాకారవిలోకనభీతభీత | 29 |
| క. | ఇత్తెఱఁ గంతయుఁ దనచెలి, కత్తె లెఱింగింప విని మొగంబున దైన్యం | 30 |
| తే. | కటకటా రుక్మి యన్పాపకర్ముఁ డిపుడు, చేదిభూనాథునకుఁ బెండ్లి సేతు ననుచుఁ | 31 |
| క. | వినయవిహీనుం డగుచును, దనయానతి మీఱి తిరుగుతనయానుమతిం | 32 |
| చ. | చెఱకున బండు లుద్భవము సేయక బుద్ధివిహీనుఁ డై ఫలో | 33 |
| చ. | సరసగుణాభిపూర్ణుఁ డగుశౌరిపదాంబుజసేవ సేయఁగా | 34 |
| క. | హైమవతి కిపుడు నాపై, ప్రేమ మదిం గలిగెనేని వెస నొనఁగూడున్ | 35 |
| సీ. | కృష్ణమేఘ మురోజగిరిశృంగములమీఁద మెఱపు దీపింపఁగా మెలఁగు టెపుడు | |
| తే. | తడిసి సంతతసౌఖ్యప్రదంబు లగుచు, మెండుకొని కామసస్యముల్ పండు టెపుడు | 36 |
| ఉ. | మారునిఁ గేరుచారుసుకుమారుని నందకుమారుని న్మనో | 37 |
| ఉ. | ఎవ్వరి వేఁడుకొందు మది నెంతని మోహము నిల్పుకొందు నిం | 38 |
| సీ. | వికసితవిశదారవిందబృందంబులు గిరిరాజసుత కొసంగినఫలంబు | |
| తే. | కొదవఁ బొదవక యిపు డొనఁగూడెనేని, నందనందనుఁ డతులితానందుఁ డగుచు | 39 |
| క. | హరినీలోపలనిభుఁ డగు, హరి నీలోపలనె తెచ్చి యవనిపులెల్లం | 40 |
| క. | అని కజ్జలజలధారలు, కనుఁగవ దొరఁగఁగ దురంతఘనతరచింతా | 41 |
| క. | ఘనుఁ డగుభీష్మక జనవరు, తనయవు సతతప్రకాశితనయవు సిరులం | 42 |
| తే. | ఆనతీవమ్మ యిపుడె నీయాన తీవ, బోణి కూరిమి మదిలోనఁ బూని వేగ | 43 |
| ఉ. | మేలు బలా బలానుజుఁడు మేటి సుమీ యబలా బలారియుం | 44 |
| ఉ. | ఓరమణీలలామ యిటు లూరక కోరికలూర సారకుం | 45 |
| క. | వల నగునీకోరిక మా, వల నగుఁ గల నైనఁ జింత వలవదు మదిలోఁ | 46 |
| క. | నవలా నెఱ వగునీయభి, నవలావణ్యంబుతెఱఁగు నలినాక్షునకుం | 47 |
| తే. | సతతసత్యవ్రతుని గుణాన్వితుని మతిమ, హితుని విహితుని మీపురోహితునిసుతునిఁ | 48 |
| క. | అను నెచ్చెలినునుఁబలుకులు, విని యచ్చెలి మదిఁ జెలంగి వెర వెఱుఁగఁగఁ చె | 49 |
| ఉ. | చంచలనేత్ర నీదు నెఱజాణతనంబున మన్మనోరథం | 50 |
| క. | నీమహిమకు సరివోల్పఁగ, నీమహి మఱి కలదె తఱుచు లేమిటి కిటు లో | 51 |
| ఉ. | నావుడుఁ జెల్మికత్తె నృపనందనకుం దనకూర్మి చూపుచుం | |
| | దేవకుమారుఁ జేరి సొరిదిన్ మధురోక్తులఁ దత్ప్రకార మెం | 52 |
| క. | జగతీసురసుతు శశిమణి, జగతిం గూర్చుండఁజేసి సవినయనిర్వ్యా | 53 |
| చ. | సరసీరుహాసనాన్వయనిశాకర నన్ గృప నాదరించి యి | 54 |
| తే. | విను ధరామర హరికి విద్వేషి యగుచుఁ, బాపమతి రుక్మి నను శిశుపాలుఁ డనెడు | 55 |
| క. | ఈకుండినపతి శక్తుఁడు, గాకుండినవాఁడు వానిఁ గాదని హరియున్ | 56 |
| ఉ. | ఓవసుధాసుధాశనకులోత్తమ చిత్త మహర్నిశింబులున్ | 57 |
| క. | భూసురనిరుపమగుణగణ, భాసురఘనరాజహంసపరిచితలీలా | 58 |
| చ. | మెఱయుచు నీలవర్ణమున మీఱి నిరంతరచంద్రికాప్రభా | 59 |
| క. | సాక్షులు సు మ్మిత్తామర, సాక్షులు నీకొసఁగుదాన నభిమతము కృపా | 60 |
| శా. | నీకుం జెప్పెడిదేమి భూమిసుర యానీరేజపత్రాక్షుతో | 61 |
| క. | విని బాడబకులతిలకుఁడు, ఘనతరపరితోషహృదయకమలుం డగుచున్ | 62 |
| క. | లలనా సురుచిరతరలీ, లల నానృపుఁ దెత్తు వేయులాగులఁ దెలుపన్ | 63 |
| క. | అరుదెంచును రే పవ్విభుఁ, డరుదెంచినఁ గాంచి మోదమందెదవు సుమీ | 64 |
| ఉ. | మానిని యేవిచారమును మాని నిరంతరకౌతుకంబులో | 65 |
| తే. | రామకార్యంబు మదిఁ బూని రభసవృత్తి, దనర నరిగినయామరుత్తనయుపోల్కి | 66 |
| క. | మనుజాధిపసుత యివ్విధ, మున దామోదరునిఁ బిల్వ భూసురవర్యుం | 67 |
| క. | యెద దిగులు గదిరి మిగులన్, వదనాంభోరుహము వంచి వదలనికోర్కుల్ | 68 |
| వే. | కనుఁగొనలవల్ల వెడలెడుకజ్జలంబు, కలుము లొయ్యన లేఁజెక్కుఁగవకు జాఱ | 70 |
| ఉ. | కంపిలిగుంపులై చెలిమికత్తియ లత్తఱి బిత్తరిన్ విమ | 71 |
| సీ. | చెలులార భూసురశ్రేష్ఠుఁ డాద్వారక కేరీతి నురవడిఁ జేరఁగలఁడు | |
| తే. | తెలుపఁగా విని విభుఁడు మదిం జెలంగి, యెవ్విధంబున న న్వరియింపఁగోరుఁ | 71 |
| చ. | గెలుచుట దుస్తరంబు పరికింపఁగ నంబుజసూతి యీగతిం | 72 |
| శా. | రాజీవేక్షణుఁ డేపుతో నిచటికిన్ రాకున్న గర్వాంధుఁడై | 73 |
| తే. | ఎన్నఁ డావెన్నుఁ డాదరం బెసఁగఁ జూచు, నెన్నఁ డీరుక్మిపంతంబులెల్ల నడఁగు | 74 |
| వ. | అని పలికి కలికి తనమనంబున. | 75 |
| ఉ. | చిక్కనిగుబ్బచన్ను లెదఁ జేర్చి కవుంగిట బిగ్గఁ గూర్చి లేఁ | 76 |
| క. | ఎగ్గించుక నే నతనిన్, సిగ్గున డగ్గఱకయున్నఁ జెలువుఁడు తమిచే | 77 |
| ఉ. | నిచ్చలు విచ్చల న్విడిని నిద్దపుటద్దపుగుంపుసొంపుగా | 78 |
| క. | అకటా శకటాసురహరుఁ, డొకటం బ్రకటానురాగ మొదవఁగఁ గారు | 79 |
| తే. | అనుచు మోహాతిరేకంబు పెనఁగొనంగ, నాత్మలోపల నూహించి యన్న సేయు | 80 |
| ఉ. | కట్టదు పట్టుపుట్టములు కాంచదు కాంచనకాంచికాదులన్ | 81 |
| క. | పాడదు మృదుగానము తమి, నాడదు నెచ్చెలులఁ గూడి యార్తులఁ గృపతోఁ | 82 |
| ఆ. | కురులు తురుముదిద్ది విరులు నింపదు కుచ, గిరుల నురులుగొన్నసరులు విప్ప | 83 |
| తే. | పసను బొంగారుబంగారుపళ్లెరమున, రసిరసాన్నంబు లిడి దాది ర మ్మటన్న | 84 |
| ఉ. | చెంతలఁ జేరి యూడిగపుఁజేడియ లాకుమణుంగు లిచ్చినం | 85 |
| మ. | తలయూఁచున్ గనుదోయి మూయుఁ దనలోఁ దా నవ్వుచుం బిల్వకే | 86 |
| సీ. | కరిరాజయాన భాసురశీతకరచూతశరవాతపోతవైఖరుల కులుకు | |
| తే. | కలికి ఘనసారహిమపూరగంధసార, సారసారంగనాభికాసాంకవాది | 87 |
| తే. | కలఁగు జెలఁగును మాధవాగమనలీల, ద్విజముఖంబునఁ దేటగాఁ దెలుపుటకును | 88 |
| తే. | అలికిఁ జులుకిత మగుకరువలికిఁ గులికి, ములికిగము లేయుమరునియంకిలికిఁ దొగల | 89 |
| సీ. | అందమా నీకు మిళిందమా శారికాబృందమా పున్నమచందమామ | |
| తే. | గేరి యీరీతి నీతి వోఁ గోరి మీఱి, దారి తొలగి మెలంగుట తగవు గాదు | 90 |
| సీ. | జుమ్మని నెమ్మోముఁదమ్మి నిమ్ముగఁ గ్రమ్మి యెమ్మెతోఁ ద్రిమ్మరుతుమ్మెదలకుఁ | |
| తే. | దాలి మంతంతకును వీడి తూలి జాలి, బాలికామణి సోలి విరాలిఁ దేలి | 91 |
| తే. | అత్తెఱంగునఁ దత్తఱం బెత్త చిత్త, వృత్తి బురుషోత్తమునిమీఁద హత్తుకొల్పి | 92 |
| క. | మగువా హరి యిఁక నీసొ, మ్మగు వానికి నీకుఁ బెండ్లి యగు నిటు వగవం | 93 |
| తే. | విందు మహిమాన్యుఁ డైనగోవిందుమహిమ, గణనయిడఁజాలఁడట చుట్టు కైదువయును | |
| ఉ. | ఇంతిరొ యింతచింత మది నేటికి నేఁటికిఁ జూడు శౌరి రే | 95 |
| క. | మోహావేశంబున నటు, లాహా యాహార ముడిగి హాహా యనుచున్ | 96 |
| చ. | అలరెడురాజనందనుల నాత్మగతంబునఁ గోరి కేరి మున్ | 97 |
| క. | చీటికిమాటికి నేటికి, సాటికిఁ బాటిలెడుతోడిసకియలపైఁ గో | 98 |
| ఉ. | వంచనతోడ నూడిగపువారిజగంధులు చేరి సేవగా | 99 |
| ఉ. | నాన వహింప కిట్లు దగునా నవసూనశరానలార్తి లో | 100 |
| సీ. | జలకంబు లాడనిచులుకఁదనం బేమి గంధంబు పూయనిచంద మేమి | |
| తే. | రామ యీరీతి వర్తింపరాదు నీదు, కోర్కు లేడేఱు నందునికొడుకు రేపె | 101 |
| చ. | సొలయక కూడి వేడుకల శోభిలి జాబిలిరాలమేడలోఁ | 102 |
| క. | అని యనుఁగుఁజెలులు పలికిన, విని వనరుహనయన వినయవినమితముఖి యై | 103 |
| క. | అంత వసంత మనంతల, తాంతనితాంతాళిపికశుకాదిశకుంతా | 104 |
| సీ. | ఘనసారకేతకీపనసారవిందాదివనసారసౌరభ్యవాసితంబు | |
| తే. | మదనకదనక్రియార్హతమప్రసూన, మంజరీమంజుమాధవీకుంజపుంజ | 105 |
| క. | పెళపెళలాడెడుకారా, కులు జలజల డులిచి చింతకొమరు దలిర్పన్ | 106 |
| చ. | సరసగతిం జగిర్చిన విశాలరసాలలతావితానముల్ | 107 |
| తే. | దట్టముగఁ బూచి శాల్మలీతరువు లమరె, విరహిణుల నేఁచ వాహ్యాళి వెడలఁదలఁచి | 108 |
| తే. | వనరమాధవోద్వాహవైభవమున, కింపుఁ దళుకొత్తఁ గ్రొత్తఁగా నేర్చి యిడిన | 109 |
| క. | నన లెత్తినకింశుకములు, దనరెన్ మాధవుఁడు వలవు దళుకొత్తంగా | 110 |
| తే. | రమణఁ బున్నాగమహిళలు సుమకదంబ, లీలలఁ జెలంగఁ బొంగి యవ్వేళయందుఁ | 111 |
| క. | చిగురాకు మెక్కి మిక్కిలి, పొగరెక్కి రసాలసాలములపైఁ బికముల్ | 112 |
| క. | ఎక్కడఁ జూచిన శారిక లెక్కడఁ జూచినఁ బికంబు లెడ మింతయు లే | 113 |
| సీ. | సుందరశుకరాజవందిబృందంబులు కలకంఠవరకంఠకాహళములు | |
| తే. | అతులతరకేతకీదళోగ్రాయుధములు, నలర బలయుతుఁడై మనోజావనీశుఁ | 114 |
| సీ. | ప్రకటపాలాశకోరకనఖక్షతయును గలరవాంచితరుతగళరవయును | |
| తే. | బరిమళానిలనిశ్వాసభాసురయును, వితతఘనసారచూర్ణభావితయు నగుచు | 115 |
| వ. | మఱియునుం జుఱుకు గలతురంగంబులం బఱపిన గొరగొరం బరువులిడుచాడ్పున | |
| | సాంద్రశిలీముఖోపేతంబై, వితరణి నృపసభాభవనంబునుంబోలె ద్విజగణపరివృతం | 116 |
| తే. | రుక్మిణీకన్యమదిని నిరూఢమైన, విరహతాపభరంబున వేఁగి వేఁగి | 117 |
| ఉ. | పట్టెలఁ జేతు లానుకొని పానుపు మెల్లనె డిగ్గి పాదుకల్ | 118 |
| ఉ. | వేనలి జాఱ సూనశరవేదన మీఱ శ్రమాంబుబిందువుల్ | 119 |
| చ. | అనిమిషరాజనీలలలితాలకతాళకపువ్వుదోఁటకుం | 120 |
| సీ. | అడుగులఁ గమ్మపుప్పొడి చుఱుక్కున నాట గండుఁగోయిలరొద గుండె లదర | |
| తే. | దగిలి యచ్చోట నిలువంగఁ దరముగాక, బెగడి దిగులున వేవేగ మగిడి చెలులఁ | 121 |
| తే. | చెలుని చెంగల్వకొలఁకులకెలన వలపు, గులుకుపూఁదేనెసోనలు చిలుకుచున్న | 122 |
| ఆ. | ఏమి సేయుదాన నిఁకఁ జలింపక పిక, ప్రతతి గూయఁదొణఁగె రామరామ | 123 |
| క. | అలికీరశారికాదులు, చెలిమి యొకింతైన మదిని జేర్పక యకటా | 124 |
| క. | చలమా నీ కటు మధుకర, కులమా వలమానకీరకోకిలశారీ | 125 |
| క. | పదమాననీకధృతిసం, పద మానుపఁ దలఁచి నీదుపద మాపదకా | 126 |
| శా. | తాపోద్రేక మొనర్పకున్న నిజవిద్యాభంగమా భృంగమా | 127 |
| తే. | అనుచుఁ దనచుట్టుఁ గ్రమ్మి గయ్యాళితనము, లలరఁ జెలరేఁగి కడుహళాహళి యొనర్చు | 128 |
| చ. | ఉసు రసు రంచు వేసరిలు నూరుపుగాడ్పుల నించు నూరకే | 129 |
| తే. | మఱియు గుఱిలేని విరహార్తిఁ బొరలుచుండి, యంబురుహపత్రనేత్ర డెందంబునందు | 130 |
| ఉ. | గోపవధూకుచప్రచురకుంకుమసంకుమదాదికాధికో | 131 |
| చ. | అరుదుగ రాధికాకిసలయాధరఁ గూడి కళిందనందనీ | 132 |
| సీ. | నవమోహనాకారు నతజనమంచారు తరలముక్తాహారు దురితదూరు | |
| తే. | నరితమోహంసుఁ గేకిపింఛావతంసు, హరిమణిశ్యాము వనమాలికాభిరాము | 133 |
| మ. | తళుకుంబంగరుబొంగరా లనుచు నాత్మం బొంగి కెంగేల లేఁ | 134 |
| క. | కుందనపుటందె లడుగుల, నందంబుగ ఘల్లుఘల్లు రని మ్రోయఁ గడున్ | 135 |
| చ. | తన కెన యైనబాలకులఁ దార్చుక మెల్లనె గొల్లయిండ్లకుం | 136 |
| ఉ. | వల్లవపల్లవాధర లవారితమోహనిబద్దబుద్ధిఁ ద | 137 |
| క. | బుద్దు లెఱుంగక తిరిగెడు, గద్దరి యని తల్లి ఱోలఁ గట్టినఁ గినుకన్ | 138 |
| చ. | పదముల నందియల్ మొరయ బ ల్జిగి బంగరురావిరేక నె | 139 |
| తే. | అని తలఁచుచుండె నని సూతుఁ డఖిలమౌను, లకు నెఱింగించినట్టు లాశుకుఁడు భరత | 140 |
| చ. | దురితలతాలవిత్ర శశితోయజమిత్ర కృశానునేత్ర సుం | 141 |
| పంచచామరము. | హరా ధరామరాదరా మురాసురాహితస్ఫుర | 142 |
| మాలినీ. | పురదనుజవిభంగా భూషితోద్యద్భుజంగా | 143 |
| గద్య. | ఇది శ్రీమత్కుక్కుటేశ్వరవరప్రసాదలబ్ధకవితాసామ్రాజ్యధురంధర కౌండి | |