మత్స్యపురాణము/ద్వితీయాశ్వాసము
శ్రీ
మత్స్యపురాణము
ద్వితీయాశ్వాసము
| | శ్రీరామానుజ మునివచ | 1 |
| వ. | అవధరింపు మిట్లు పుండరీకాక్షుం డానతిచ్చినఁ దదాజ్ఞ యే నంగీకరించి | 2 |
| క. | మునుకొన్న యట్టి జీవులఁ | 3 |
| గీ. | ఇతఁడు పద్మభవుఁడు చతురాననుం డాత్మ | 4 |
| వ. | అని యి ట్లానతిచ్చి యాపరతత్వరూపంబగు కైటభమర్దనుండును వేద | |
| | పంబు లైన శరీరంబులను, నత్యుష్ణధరణిసంపర్కంబున స్వేదంబు లై క్రి | 5 |
| క. | నరమృగపశుగర్భంబులఁ | 6 |
| గీ. | శుక్లబిందుపతితశోణితంబువలన | 7 |
| వ. | అని పలికిన మునీంద్రునకుఁ జతురాననుం డిట్లనియె. | 8 |
| సీ. | జీవుఁ డవేధ్యుఁ డచ్ఛేద్యుఁ డక్లేద్యుండు | 9 |
| గీ. | యాతనాదేహసంగతుం డగుచు నంత | 10 |
| వ. | మఱియు నజ్జీవుండు పాపఫలానుభవాంతంబునఁ గర్మపాశకర్షితుం డగు | |
| | ర్వాధారం బై వ్యానంబుతోఁ గూడి పరిభ్రమించు నిట్లు పృథివీజలతేజఃప | 11 |
| సీ. | సమవయస్సంప్రాప్త్యసాధులతోఁ గూడి | 12 |
| గీ. | యాతనాదేహసంగతుఁ డగుచు నతఁడు | 13 |
| సీ. | అయ్యెడ సంతాపితాత్ముఁ డై క్రమ్మఱఁ | 14 |
| క. | ఈ రీతి జన్మలయముల | 15 |
| క. | ఈలోకంబులలోపల | 16 |
| గీ. | దేవనాయకాది దివిజులు మదిలోన | 17 |
| సీ. | అఖిలలోకనివాసు లను సురేంద్రుల కైన | 18 |
| వ. | ఇట్లు రేతస్సృష్టిసంభవు లగు ప్రాణికోట్ల కన్నమూలంబునఁ బ్రాణంబులు | 19 |
| క. | సుకుమార! వినుము నైమి | 20 |
| క. | కాలప్రమాణ మెఱుఁగఁగఁ | 21 |
| క. | మానమునఁ బరిమితము లై | 22 |
| సీ. | ఆక్రియఁ దద్భాస్కరాస్తోదయంబులు | 23 |
| ఉ. | ఆ దివసావసానమున నంబుధులెల్లఁ గలంగి మ్రోయుచున్ | 24 |
| చ. | సురమునికిన్నరాదు లతిశోకముఁ బొందుచు నాకలోకసు | 25 |
| వ. | ఇవ్విధంబున మద్దివసావసానమున లోకంబులు జలనిమగ్నంబు లగుట | |
| | బుఁ బొందు నదియె ప్రాకృతికప్రళయం బనం దనరు నింక నాత్యంతికప్ర | 26 |
| సీ. | బ్రహ్మాండపేటికాపరిపక్వకాలంబు | 27 |
| శా. | పాతాళంబున నాదికూర్మవదనాంభస్పంభవోద్యత్సమీ | 28 |
| వ. | ఆ సమయంబున. | 29 |
| క. | కాటుకకొండల కైవడి | 30 |
| గీ. | నీటిలోనఁ గలయ నిఖిలభూతంబులు | 31 |
| క. | ఆ యనలము లోకంబులఁ | 32 |
| వ. | బ్రహ్మాండస్వరూపనాశకం బై తమస్సమావృతం బగు నిది యాత్యంతికప్ర | 33 |
| క. | భువిని రసాతలజలముల | 34 |
| క. | బల మగు కర్మము లీ జీ | 35 |
| క. | ఆ ముక్తిఁ బొందు జీవులె | 36 |
| వ. | అని పలికిన తనయునకుఁ జతుర్ముఖుం డి ట్లనియె. | 37 |
| సీ. | సృష్ట్యుద్భవవ్యయస్థితులను మూడింటి | |
| | సంచలించుచు నున్న సర్వేశుఁ డాదేవ | 38 |
| క. | ఈ లోకంబులలోపల | 39 |
| వ. | మఱియు భూలోకంబున జీవులు సంచి ప్రారబ్ధకర్మపాశంబులఁ గట్టువడి | 40 |
| సీ. | భువనంబు లుదకసంపూర్ణంబు లై భూత | |
| | వరుస జీవులు కర్మవాసనాసహితు లై | 41 |
| వ. | మఱియును. | 42 |
| సీ. | జలదముల్ బాలభాస్కరతేజ మణఁగించి | 43 |
| క. | జ్ఞానం బొదవినయప్పుడె | 44 |
| క. | జ్ఞాన మనన్ హరిపాద | 45 |
| చ. | అతులిత పాపసంకలితుఁ డైనను జాతివిహీనుఁ డైనఁ గ | 46 |
| క. | శ్రీనాథుభక్తిఁ బొదలెడు | 47 |
| సీ. | అజ్ఞాన మనెడు గాఢాంధకారసమూహ | 48 |
| క. | హరినామస్మరణకథా | 49 |
| గీ. | సతులతోడఁ బాపి సుతులను దొలఁగించి | 50 |
| క. | ఆయువు కొంచెము సిరు లన | 51 |
| మ. | భువిఁ గర్మంబులు సర్వదేవతలకుం బొల్పొందగా దృష్టిహే | 52 |
| గీ. | ఖడ్గధారమీఁద గమనంబు సేయుచుఁ | 53 |
| గీ. | జ్ఞానకర్మయోగసముదయంబు ప్రతిభ | 54 |
| ఉ. | ధీనుత కర్మమార్గము విధిజ్ఞుల కైనఁ బ్రయాన మెట్టిచో | 55 |
| | శా. ఉత్కంఠావృతు లై మహీసురులు తద్యోగక్రియాశూన్యు లై | 56 |
| సీ. | ఫలకారణోజ్జ్వలప్రసవరూపాదులు | 57 |
| ఉ. | సందియ మింత లేక బుధసంఘము వేడ్క మఖాదికర్మముల్ | 58 |
| క. | ఈ మర్మము దెలిసి యశో | 59 |
| గీ. | ఆవు ప్రేమతోడ నాత్మీయ మగు క్రేపుఁ | 60 |
| వ. | అనినఁ బంకజాసనునకు దేవమౌని యి ట్లనియె. | 61 |
| చ. | నిమిషములోన లోకముల నెమ్మి సృజింపను సంహరింపఁ గా | |
| | ని మహిమ ననేకరూపముల నిర్జరకోటి నుతింప దేహముల్ | 62 |
| క. | అని పలికిన నారదసుర | 63 |
| సీ. | వినుము నారద జగద్విభుఁ డైన విష్ణుఁ డ | 64 |
| శా. | ఆ నారాయణుఁ డాదికాలమున దేహప్రాప్తిమై నున్న జీ | 65 |
| సీ. | శరణాగతార్తరక్షయ మాకు సహజవ్ర | |
| | వీనుల మత్కథల్ వేడ్కతో వినువారు | 66 |
| క. | హరి యిట్లానతి యిచ్చిన | 67 |
| క. | అనయము కర్మాచరణం | 68 |
| క. | నారాయణుండె దైవము | 69 |
| సీ. | స్వరవర్ణమంత్రసంజనితలోపంబులు | |
| | నట్లు గావునఁ బుత్త్రదారాప్తవిత్త | 70 |
| గీ. | హీనకులజుఁ డైన హింసకుం డైనను | 71 |
| క. | నాలుగుయుగముల లోపల | 72 |
| వ. | మఱియు నప్పరమపురుషుని పాదసరోరుహములయందు నిశ్చలభక్తి గల | 73 |
| సీ. | మృద్వికారము లెల్ల మృద్విలిప్తంబు లై | |
| | నన్నవర్జన సబల మై యున్న నైనఁ | 74 |
| క. | బ్రహ్మార్పణముగ నన్నము | 75 |
| గీ. | అట్టి యన్నభుక్తి కాససేయక యోగి | 76 |
| వ. | మఱియును. | 77 |
| సీ. | అన్నంబులకుఁ బ్రాతు లగుదు రాఁకటఁ జిక్కి | 78 |
| గీ. | పొదలు సంపదలకు నెల్లఁ బుట్టినిల్లు | |
| | వైభవాకరమోక్షనివాసహేతు | 79 |
| గీ. | భక్తితో నైనఁ గణగి యభక్తి నైనఁ | 80 |
| వ. | అట్టి యన్నదానమహత్వంబు చెప్పెద నాకర్ణింపుము. | 81 |
| స్రగ్ధర. | ప్రాకారద్వారకేళీభవనవిమలహర్మ్యస్ఫురద్గోపురాళీ | 82 |
| క. | ఆ సింధురాపురంబున | 83 |
| వ. | అట్టి విప్రపుంగవుండు ధర్మానుకూలభార్యాసమేతుం డై గోధనధాన్య | 84 |
| శా. | ఏలా గోపకులార! కుయ్యిడుచు మీ రీరీతి దుఃఖాత్ములై | 85 |
| క. | నాశోదయములకును ల | |
| | ష్టాశాపరవశత నరుల్ | 86 |
| చ. | మతియును విత్త మాయువును మానవనాథుల మెప్పు మిథ్య యౌ | 87 |
| గీ. | వచ్చునట్టి కీడు వారింప మగుడింపఁ | 88 |
| వ. | అని యిట్లు వాసవమహీసురుండు మోహంబు నొందక ధేనునాశంబు విను | 89 |
| సీ. | అవనీసురుండు వన్యపదార్థసంగ్రహం | |
| | మానితాసనమధ్యమాసీనుఁ డగుచుఁ | 90 |
| చ. | తిరిగితిఁ గాననంబు లతితృష్ణఁ జలింపక తద్వనంబులన్ | 91 |
| వ. | అని పలుకు నవసరంబున దైవప్రేరితం బై యొక్క ఫలంబు కనుపడ | 92 |
| క. | లలనా హర్యర్పిత మగు | 93 |
| వ. | అని పలికిన వచనంబులకుఁ జలితహృదయ యై సతి యిట్లనియె. | 94 |
| క. | సుతు లుండఁగఁ బ్రాణం బగు | 95 |
| వ. | అని యి ట్లొండొరులు వితర్కించు సమయంబున నొక వృద్ధమహీసు | 96 |
| సీ. | ఆ విప్రదంపతు ల ట్లాతిథేయకృ | |
| | సూర్యోదయం బైనఁ జూచి తద్భూసురుం | 97 |
| మ. | అని రి ట్లా ధరణీసురోత్తమునితో నా బ్రహ్మరాత్రించరుల్ | 98 |
| గీ. | ఇట్టి తనువు లుడిగి యేరీతి ముక్తుల | 99 |
| వ. | అనిన వారలకు వాసవమహీసురుం డి ట్లనియె. | 100 |
| క. | ఏ రీతి మీరు చెప్పిన | 101 |
| సీ. | భూసురుం డీ చందమునఁ బల్కువాక్యంబు | |
| | పరితృప్తిమాత్రసంభవఫలం బిచ్చిన | 102 |
| వ. | ఈ చందంబున బ్రహ్మరాక్షసులు తత్క్షణంబ రక్షోరూపశరీరంబులు | 103 |
| క. | ఈ విప్రుఁడె లక్ష్మీశుం | 104 |
| వ. | అంత. | 105 |
| క. | పతి పలికినట్ల యెంతయు | 106 |
| వ. | ఆ సమయంబున. | 107 |
| మ. | ద్విజరూపంబున నాగతుం డగు రమాధీశుండు విఖ్యాతిత | 108 |
| వ. | ఇట్లు తద్గృహంబున భుజియించి లక్ష్మీకాంతుండు చతుర్భుజధరుం డై శంఖ | 109 |
| చ. | మొదవులు వోయినన్ సిరులు ముందుగ నేర్పడ నాశ మొందినన్ | 110 |
| క. | పరితృప్తిఁ బొంది నే నిట | 111 |
| వ. | అని యానతిచ్చిన పుండరీకాక్షునకు సాష్టాంగదండప్రణామం బాచరించి | 112 |
| చ. | అనయము గర్మయోగమున నైనను జ్ఞానముచేత నైనఁ ద | 113 |
| క. | దయసేయుము భవదంఘ్రి | 114 |
| వ. | అని విన్నవించిన విప్రవరునకు నక్షయం బగు సంపదయును నిజపాదాం | 115 |
| క. | ఏ పుణ్యంబునఁ దుద ల | 116 |
| గీ. | భువనసమితిలోన భూలోక మధికంబు | 117 |
| వ. | మఱియును సాధారణధర్మంబులు జాతిధర్మంబులు ననఁగ నాచారంబు | 118 |
| సీ. | దత్తానుతాపసంతప్తుఁ డై కుందక | 119 |
| క. | ఇం దొక టైనను దప్పక | 120 |
| వ. | మఱియు విప్రాదివర్ణధర్మంబు లెవ్వి యనిన. | 121 |
| సీ. | నిత్యకర్మాదులు నియమంబు శౌచంబు | 122 |
| సీ. | మంత్రశుద్ధివిచారతంత్రంబు నీతియు | 123 |
| క. | క్రయవిక్రయములు దానము | 124 |
| గీ. | స్వామిహితమును దానంబు శౌర్యమహిమ | 125 |
| క. | ఇందుఁ బవిత్రము భూసుర | 126 |
| క. | వేదంబులు భూసురులును | 127 |
| క. | ధరణీసురు మూలంబున | 128 |
| వ. | మఱియును. | 129 |
| సీ. | అనలంబు కరముల నశ్వినీదేవతల్ | |
| | నుందు రీరీతిఁ దద్భూసురోత్తమాంగ | 130 |
| క. | ధరణీసురహృదయంబులు | 131 |
| సీ. | అదిగాక విను భూసురాధిపదర్శనం | 132 |
| క. | తంతువు పుష్పంబుల న | 133 |
| క. | హరిభక్తిఁ బొదలుచుండెడి | 134 |
| చ. | హరీ జగదీశుఁ డార్తశరణాగతవత్సలుఁ డాదిదేవుఁ డం | |
| | వరుఁ డఖిలాండనాయకుఁడు వారిజనేత్రుఁడు భక్తిగమ్యుఁ డై | 135 |
| క. | భువనపరిపూర్ణతేజా | 136 |
| స్రగ్ధర. | నందానందస్వరూపా నవగుణనిలయా నందితాహ్యంగతల్సా | 137 |
గద్య
ఇది శ్రీహనుమత్కటాక్షలబ్ద వరప్రసాదసహజసారస్వతచంద్ర
నామాంక రామవిద్వన్మణికుమా రాష్టఘంటావధానపరమే
శ్వర హరిభట్టారకవిరచితం బైన మత్స్యపురాణ
ఖండం బగు విష్ణుధర్మోత్తరంబు నందు
ద్వితీయాశ్వాసము.
శ్రీ