మత్స్యపురాణము/తృతీయాశ్వాసము
శ్రీ
మత్స్యపురాణము
తృతీయాశ్వాసము
| క. | శ్రీవల్లభ జగదీశ్వర | 1 |
| వ. | అవధరింపు మిట్లు కమలసంభవుండు నారదునకు సాధారణధర్మంబులును | 2 |
| ఉ. | విప్పగు నిట్టి కర్మపదవిం జనువారికి మంత్రతంత్రముల్ | 3 |
| గీ. | మహిమ నీవారశూకాగ్రమాత్రమైన | 4 |
| వ. | అట్టి యెడ సంస్కారవిశేషంబున సమ్యజ్ఞానంబు నొంది దేహి సంసార | |
| | బునఁ జిత్తం బేకాయత్తంబు సేసి బాహ్యభ్రమంబు విసర్జించి కామమదా | 5 |
| మ. | హరి పూర్వంబున జీవకోట్లు నిజకర్మాయత్తులై సంతతా | 6 |
| సీ. | స్నానమూలంబున సకలపాపక్షయం | 7 |
| వ. | అట్లు గావునఁ బుణ్యాదికృత్యంబులకు సాలగ్రామవిశేషంబులే లక్ష్మీనా | |
| | కంబులును నమోంతంబు లైన విష్ణునామంబులతోడఁ దులసిదళంబులఁ | 8 |
| శా. | సాలగ్రామశిలాభిషేకజలముల్ సంప్రీతితో మౌళిపై | 9 |
| క. | ప్రేమను బుధులకు సౌల | 10 |
| క. | చాతురి సాలగ్రామశి | 11 |
| శా. | శ్రీదేవీపతిరూపమై తనరు నాశ్రీమూర్తిఁ బూజించి స | 12 |
| వ. | హరిపురంబుఁ జేరుదురు. మఱియు భక్తియోగంబు కర్మనిష్ఠంబు జ్ఞాననిష్ఠంబు | |
| | యపరిమితం బైన బ్రహ్మానందసుఖం బుదయించిన దేహంబునం దాదరం | 13 |
| చ. | సరసిజనాభువక్షమునఁ జయ్యన నుండుటకాని లక్ష్మి త | 14 |
| వ. | అనినఁ బద్మసంభవుండు మునివరున కిట్లనియె. | 15 |
| క. | సురలును నసురులు వారిధిఁ | 16 |
| క. | అయ్యవసరమున హరి యది | 17 |
| క. | ఈనియతి నమృతకలశము | 18 |
| మ. | జలజాక్షుండును వేడ్కఁ జూచెను సుధాసంజాతనంభోజినీ | 19 |
| వ. | అంత నప్పరమపురుషుండగు లక్ష్మీవల్లభుండు తత్కాంతాదర్శనసంజాత | |
| | విచిత్రంబగు దుకూలంబునకు నాలంబనంబగు తదీయజఘనప్రదేశంబు | 20 |
| మ. | పరిపూర్ణాకృతియందు సద్గుణములన్ భాగ్యంబునం గోకిల | 21 |
| వ. | అని పలికి మరియు నిట్లనియె. | 22 |
| క. | సిరికన్న నెక్కువగు నీ | 23 |
| సీ. | అని పల్కునంతన యబ్జలోచన యప్పు | |
| | బొలుపొంద నమృతసంపూర్ణకలశిడిగ్గి | 24 |
| క. | ఆలింగనమున నయ్యమృ | 25 |
| చ. | సరసిజనేత్ర నీకుఁ బ్రియసఖ్య మొనర్చెనె యీవధూటి య | 26 |
| గీ. | అట్లు గావున భువనవిఖ్యాత యగుచుఁ | 27 |
| వ. | అని హరిప్రియ నుడివినవచనంబులకుఁ జిన్నఁబోయి కన్నీరు ఱెప్పలనిం | 28 |
| ఉ. | కన్నుల నీరు నించుచునుఁ గందఁగనేల లతాంగి యోశుభా | 29 |
| చ. | సురలు నుతింప భూసురులు సొంపుగ వందన మాచరింప దు | 30 |
| క. | ఎచ్చట నీవు జనింతువు | 31 |
| సీ. | నవకిరీటమున కన్నను వాసిగా మౌళిఁ | 32 |
| క. | నినుఁ బూజించిన జనులకు | 33 |
| మ. | ధరణిన్ సర్వసుధాశనాహితచమూదర్పంబు వారింప సు | 34 |
| క. | సిరి యలిగిన వచనములకుఁ | 35 |
| వ. | మఱియు నిన్ను జనులు తులసి యనియు, విష్ణుప్రియ యనియు, నమృతో | 36 |
| క. | తులసీతరుసన్నిధి వి | 37 |
| క. | తులసీతరుమూలంబున | 38 |
| క. | తులసీమూలంబున ని | |
| | బలువైన రోగజాలము | 39 |
| క. | కన్నులఁ జూచిననైనను | 40 |
| క. | తులసీనలినాక్షంబులు | 41 |
| క. | అనయము తులసీదళముల | 42 |
| గీ. | తులసీమూలంబు మృత్తిక తిలకముగను | 43 |
| క. | శ్రీవిష్ణుప్రీతిగఁ దుల | 44 |
| వ. | మఱియు నొక్కపురాతనోపాఖ్యానంబుఁ జెప్పెద నాకర్ణింపుము. | 45 |
| సీ. | నిరుపమప్రాకారపరిఖగోపురసౌధ | |
| | వివిధోపవనకల్పవృక్షపుష్పాంతర | 46 |
| సీ. | ఆపురంబున సంతతాచారసహితుండు | 47 |
| వ. | మఱియు నప్పరమభాగవతోత్తముండు వయఃపరిపూర్ణుండయ్యును గామ | 48 |
| చ. | సరసిజమిత్రతేజమున సంతతతప్తశరీరులై నిరం | 49 |
| క. | చలనమునొందని నామది | 50 |
| క. | ఏపని సెప్పిననైనను | 51 |
| వ. | దేవలుం డట్లు దయాపూర్వకంబుగాఁ బలికినవచనంబులకు సంతసించి త | 52 |
| క. | పనివడి దయ నీ విచ్చటి | 53 |
| వ. | అనిన నట్ల కాక యనుఁడు. | 54 |
| సీ. | మత్స్యదేశంబున మానితంబై యొప్పు | |
| | నతని వంశాబ్ధిభవుల మే మనఘచరిత | 55 |
| గీ. | అతఁడు వైవాహికక్రియ నలరఁడేని | 56 |
| క. | ఇదికర్మమయమహీజము | 57 |
| వ. | మఱియు నరుండు మునిఋణంబు దేవఋణంబుఁ బితౄణంబు నను ఋణత్ర | |
| | నివాసులు పలికినవచనంబు లాకర్ణించి దేవలుండు పరితాపంబు నొంది యందు | 58 |
| క. | పరికింపఁ బుష్పకన్యా | 59 |
| శా. | ఆకర్ణింపుఁడు పుణ్యులార! కలుషాయత్తంబు సంసార మా | 60 |
| క. | మాయామృగరూపంబులు | 61 |
| తే. | అట్లు గావునఁ దద్గృహస్థాశ్రమమున | 62 |
| ఉ. | మీనము మాంసలోభమున మించురయంబున నామిషంబునన్ | 63 |
| సీ. | సతులయంగంబున నతిఘనం బగుఁ గామ | |
| | తెలి వణంగినచోట ధృతిఁ జాఱు నొయ్యన | 64 |
| గీ. | అట్లు కావున సంసారమందు సుఖముఁ | 65 |
| క. | తనయునిమూలంబుననై | 66 |
| వ. | అ ట్లగుటంజేసి సమ్యగ్జ్ఞానసమేతుండగు మానవోత్తమునకు బ్రహ్మచర్యా | 67 |
| ఉ. | భూవలయంబులోనఁ బరిపూతచరిత్రుఁడవై శమంబునన్ | 68 |
| క. | ఇలఁ బుణ్యకీర్తనుండన | |
| | కుల ముద్ధరించి మము ని | 69 |
| క. | సతిఁ బెండ్లియాడి యజ్ఞ | 70 |
| సీ. | పుణ్యతీర్థస్నానపూతాత్ముఁడైనను | 71 |
| గీ. | ఇది యెఱింగి మాకు హిత మాచరింపఁగ | 72 |
| వ. | అని పలికిన జనకునకు దేవలుం డిట్లనియె. | 73 |
| సీ. | పాదు లూడెను దంతపఙ్తులు కేశముల్ | |
| | బలురోగచయము సంభ్రమమున నెదిరించె | 74 |
| గీ. | తండ్రిమాట వినక తలఁగిపోవఁగరాదు; | 75 |
| వ. | అని పలికిన దేవలునకు జనకుం డిట్లనియె. | 76 |
| సీ. | చేదిదేశంబున నాదిమం బగునట్టి | 77 |
| వ. | అనిన దేవలుం డట్ల కాక యని తద్వచనంబుల కొడంబడి పితృదేవతలకు | |
| | కామ్యకారుణ్యపైతృకాచరణంబులఁ బితృదేవతాతృప్తిఁ గావించుచు నతిథి | 78 |
| సీ. | నిరుపమపతిభక్తినిర్మలహృదయయై | 79 |
| సీ. | గృహమున కేతెంచి గృహకృత్యములఁ దీర్చి | |
| | నాక్షణంబునఁ దద్గర్భమందు నిలిచె | 80 |
| వ. | ఇట్లు సత్యవతి స్మృతిపూర్వకంబుగాఁ బ్రారబ్ధంబగు గర్భంబు ధరియించి | 81 |
| సీ. | మరుశరంబులరీతి మెఱుఁగులై వెడలెడు | 82 |
| వ. | ఇట్లు తదారామమధ్యంబున కతిత్వరితగమనంబునఁ జని యాచండాల | 83 |
| సీ. | కొనగోళ్ళఁ బుష్పముల్ గోయునెపంబునఁ | |
| | హర్షలజ్జాసాధ్వసాతిచంచలములై | 84 |
| మ. | స్మరుబాణంబుల కోర్వఁజాలక మహాసంతాపచేతస్కుఁడై | 85 |
| వ. | ఇట్లు సుభద్రుం డాచండాలకాంతాగమనజనితపాతకసమాక్రాంతుఁ డ | 86 |
| క. | ఆపతితుఁడైన విప్రుఁడు | 87 |
| గీ. | అట్లు చండాలభామతో ననఁగి పెనఁగి | 88 |
| వ. | ఇట్లు లజ్జాసాధ్వసవిహీనుండై వర్తించు నతనిగృహప్రాంగణంబున నొక్క | 89 |
| సీ. | పాశగదాకుంతపాణులై సమవర్తి | 90 |
| గీ. | జలజనాభుండు భూరమాసహితుఁ డగుచు | 91 |
| క. | పాపాభసంయుతుం డగు | 92 |
| మ. | అని యీరీతిఁ గృతాంతదూతలు భయాయత్తాత్ములై యాసుభ | 93 |
| సీ. | ఈచందమున రమాధీశుని కింకరుల్ | |
| | దత్పుష్పధూళులధారాపరంపరల్ | 94 |
| వ. | సమవర్తికింకరులు రోషావేశంబున నుప్పొంగుచుఁ బాపసమేతుం డగు | 95 |
| మ. | శమనుం డంత సుభద్రువృత్తమున కాశ్చర్యంబును బొంది రో | 96 |
| చ. | పరువున నేల యేగెదరు పంతముగా దట నిల్చి సంతతా | 97 |
| ఉ. | కాక మదీయవాక్యములు గైకొననొల్లక మోరత్రోపునన్ | |
| | జేకొని మిమ్ముఁ గెల్చి యతిచిత్రమహాఘసమేతుఁ డైన యా | 98 |
| వ. | అని యిట్లహంకారపూర్వకంబుగఁ బితృపతి పలికిన వచనంబులకు రోషిం | 99 |
| క. | దురమున మము గెలిచెద నని | 100 |
| మ. | మురువొప్పం గమలోదరుండు తులసీమూలంబునన్ లచ్చితో | 101 |
| వ. | అని మఱియు నొక్కపూర్వవృత్తాంతంబు చెప్పెద మాకర్ణింపుము. | 102 |
| గీ. | శేషశాయియైన శ్రీమానినీశుండు | 103 |
| సీ. | కలరు జగంబులో ఘనపాపయుక్తులు | |
| | నన్నుఁ దలంచినట్టి నరవరోత్తము లెల్ల | 104 |
| వ. | మఱియును. | 105 |
| సీ. | తులసికానలినాక్షములు కంఠముల వేడ్క | 106 |
| శా. | యక్షాధీశ్వరుఁ డైన తద్విభుఁడు మర్యాదార్థమై మమ్ము ని | 107 |
| క. | శ్రీవల్లభునామంబులు | 108 |
| క. | ఈపతితుండగు విప్రుఁడు | 109 |
| గీ. | ఇతని విడిపించుకొనిపోవ నింద్రుఁడైనఁ | 110 |
| క. | బెదరక హృదయములోపలఁ | 111 |
| వ. | అని యిట్లు విష్ణుకింకరులు శంకారహితులై పలికిన వచనంబులకుఁ దలం | 112 |
| చ. | వినుము మునీంద్ర శ్రీతులసివృక్షముఁ బ్రోచిన మానవోత్తముల్ | 113 |
| క. | ధరణీసురు హస్తంబున | 114 |
| క. | శ్రీతులసీమాహాత్మ్యము | 115 |
| వ. | అని యిట్లు తులసీమహాత్మ్యంబు చెప్పిన విని జనకునకు నారదుం డిట్లనియె. | 116 |
| చ. | అనయము కామినీసుతధనాప్తసముద్గతమోహయుక్తమై | |
| | ట్టనువునఁ బాదుగా నిలిచి యత్నముతోడ రమాధినాథుపా | 117 |
| గీ. | వర్తమానసుఖము వాంఛించుచిత్తంబు | 118 |
| శా. | అస్తీతిప్రతిపద్యమానవచనవ్యాపారముల్ సూచిత | 119 |
| వ. | అని విన్నవించిన మునీంద్రునకు సురజ్యేష్ఠుం డిట్లనియె. | 120 |
| సీ. | ఇంద్రియంబులలోన నెక్కువ నయనముల్ | 121 |
| వ. | అట్లగుటం జేసి దేహినిజాయుష్యంబు కొంచంబనియుఁ బుత్త్రదారాదులు | |
| | గాఁ జేయు చందంబున మనోవృషభంబుఁ గుదియందిగిచి స్వవశంబు నొం | 122 |
| క. | హరిరూపంబులు వేదము | 124 |
| గీ. | సజ్జనులతోడి సంసర్గసాధువృత్తి | 125 |
| సీ. | దైవికభౌతికాత్మవికారభావముల్ | |
| | నరుఁడు సర్వంబు మిథ్యగా నెఱిఁగికొనుచు | 125 |
| వ. | మఱియుఁ గర్మమూలంబునఁ బ్రవర్తించు కర్యనిస్ఠులకు నాధారం బగుటం | 126 |
| ఉ. | జ్ఞానముచేతఁ గర్మములు సంక్షయమందెడుచోట నట్టి సు | 127 |
| క. | క్రతువులు దలఁపఁగ లక్ష్మీ | 128 |
| మ. | స్థిరచిత్తుండగు మానవోత్తముఁడు సుస్నిగ్ధాత్ముఁడై యిందిరా | 129 |
| క. | గురుదోషఘ్నము లాయు | 130 |
| సీ. | కావించు పుండరీకాక్షప్రతిష్ఠలు | |
| | తద్వాసుదేవార్పితప్రణామంబులు | 131 |
| క. | ఏకర్మంబున నరులకు | 132 |
| క. | అని మునివర్యుఁడు పలికిన | 133 |
| వ. | అదియెట్లనిన. | 134 |
| సీ. | మహిఁ బుండరీకాక్షమందిరంబులయందు | |
| | సేపనంబును వదనదుర్భావితంబు | 135 |
| వ. | మఱియును. | 136 |
| సీ. | పరకామినీకక్షభాగస్థలంబులు | 137 |
| మ. | ధరణీదేవనిలింపనిందకులకున్ ధర్మంబు వర్ణించి దు | 138 |
| క. | పరనిందాకరవాక్యము | 139 |
| సీ. | ధరణీసురేంద్రసద్గురుజనోత్తములకుఁ | |
| | గోతరుణీబాలకులఁ బట్టి వధియించు | 140 |
| ఉ. | చేరి యభక్ష్యభక్షణము చేసినవారలు భక్తచోరకుల్ | 141 |
| క. | నారదవినుమతి గోప్యము | 142 |
| క. | కలిదోషంబులఁ జెఱచును | 143 |
| మ. | నరు లజ్ఞాననిమోహితాత్ము లగుచున్ నారాయణాంఘ్రిద్వయ | 144 |
| క. | పదిలంబుగ లక్ష్మీపతి | 145 |
| వ. | అని చెప్పిన. | 146 |
| క. | మంజీరనిహితమణిగణ | 147 |
| పృథ్వీవృత్తము. | సురాసురనమస్కృతా శుభవిభూషణాలంకృతా | 148 |
గద్య.
ఇది శ్రీహనుమత్కటాక్షలబ్ధవరప్రసాదసహజసారస్వతచంద్ర
నామాంక రామవిద్వన్మణికుమా రాష్టఘంటావధానపరమే
శ్వర హరిభట్టారకవిరచితంబైన మత్స్యపురాణ
ఖండం బగు విష్ణుధర్మోత్తరంబునందుఁ
దృతీయాశ్వాసము.
శ్రీ
