మత్స్యపురాణము/చతుర్థాశ్వాసము
శ్రీ
మత్స్యపురాణము
చతుర్థాశ్వాసము
| శ్రీనారీకుచయుగనిహి | 1 |
వ. | అవధరింపు మిట్లు చతురాననుండు నారదునకుం జెప్పి మఱియు నిట్లనియె. | 2 |
చ. | మదనగురుండు యోగిజనమానసపంకజషట్పదంబు దు | 3 |
వ. | మఱియు దేహి దేహగతుఁడై తమస్సత్వరజోమార్గంబులగు మనోవ్యాపారం | 4 |
శా. | పాదాపీడితపుచ్ఛశీర్ష మగు సర్పంబుక్కు పోఁజిక్కి యే | 5 |
క. | జ్ఞానానలంబునం ద | 6 |
వ. | మఱియుఁ గులాలకకు విందులు నిత్యాబ్యాసకృతంబు లగుఘటపటాదివ్యా | 7 |
సీ. | ఉద్బోధితంబును నుద్బోధనంబును | 8 |
వ. | తొల్లి పుండరీకుండన వెలయు మహీవల్లభుండు కపిలునివలన నిశ్చలజ్ఞానం | 9 |
సీ. | అభ్రంలిహాదభ్రశుభ్రమణిద్యుతి | 10 |
సీ. | చండకాండాసనచలితబాణాసార | 11 |
వ. | ఇట్లు సకలగుణసంపన్నుండగు పుండరీకనరపాలకుండు నిత్యప్రతాపనగ | |
| బులు పరివేష్టింప సింహాసనాసీనుండై కాంతాసహస్రంబునకు వరుండై ని | 12 |
సీ. | విరహిణీజనమనోవీథుల మత్యధ్వ | 13 |
సీ. | సన్నుతకామినీసత్కుచకుంభద్వ | 14 |
వ. | ఆ సమయంబున. | 15 |
గీ. | పుష్పరథ మెక్కి, సూనాస్త్రములు ధరించి | 16 |
వ. | ఇ ట్లఖిలలోకమనోహరం బగువసంతసమయసౌభాగ్యంబు నిరీక్షించి పుం | 17 |
మ. | తెరలంజిక్కిన సింహఖడ్గగవయాదిప్రోచ్చలోద్యన్మృగా | 18 |
క. | అవనీనాథుఁడు ధృతి న | 19 |
వ. | ఇట్లు పుండరీకమహీకాంతుండు తృష్ణాపీడితుం డై రథవేగంబున సముద్ర | 20 |
గీ. | శరము వింటఁ దొడిగి జననాథుఁ డచ్చోటఁ | 21 |
చ. | సరసిజసంభనాదిసురసంఘము లైన మదాశ్రమంబునన్ | 22 |
గీ. | హరిణ మేగుదెంచు నా జాడఁ దప్పక | 23 |
వ. | సాంత్వనవాక్యసమేతంబుగా నిట్లనియె. | 24 |
గీ. | పుండరీకుఁ డనెడు భూపాలకుండ ని | 25 |
మ. | అరదం బెక్కి జలంబు గ్రోలుటకు నే యత్యంతవేగంబునన్ | 26 |
మ. | ఘనపాపోన్నతుఁడన్ దయారహితుఁడన్ గాలక్రియాశూన్యుఁడన్ | 27 |
వ. | అని నమస్కారపూర్వకంబుగాఁ బలికిన వచనంబు లాకర్ణించి యామహీ | 28 |
చ. | జనపతి వంచు ని న్ననఁగఁజాలము ధాత్రి విరోధిసైన్యముల్ | 29 |
గీ. | వనములోనఁ బూరి వలసినట్టుగఁ గొని | 30 |
క. | అపమతి యై క్రోధంబున | 31 |
సీ. | నిద్రయు నాహారనియతియు భయమును | 32 |
ఉ. | ఎందఱు రాజు లేని చని రీవసుధాతల మెల్ల జీవుఁ డిం | |
| బందు సుఖంబునం దిరుగునట్టి మృగంబును హింససేయ నీ | 33 |
గీ. | మేటిరణమునందు మృగయావినోదంబు | 34 |
సీ. | దుర్గంధితామేయదుష్టమూత్రక్రిమి | 35 |
ఉ. | తప్పులు గల్గియుండినను దండ్యులు గారు మహీసురేంద్రు లే | 36 |
సీ. | పాడిఁ దప్పక ప్రజాపాలనం బొనరించి | |
| జిత్తంబు విష్ణుని శ్రీపాదములఁ జేర్చి | 37 |
క. | తెలియవు గాక మదంబునఁ | 38 |
తరళము. | అని మునీంద్రుఁడు పల్కువాక్యము లాదరించి నపాలనం | 39 |
క. | గురువులకుఁ దప్పి నడచిన | 40 |
వ. | అని పల్కి తీక్ష్ణధారలుగల్లు నిశితఖడ్గంబునఁ బుండరీకుండు తనశిరంబు | |
| పంబునకు సాహసంబునకు సంతసించి యతనికరంబు పట్టుకొని తత్కృ | 41 |
క. | అనవలసిన మాటలు ని | 42 |
క. | వెఱవకుము రాజనందన | 43 |
వ. | అని పలికిన మునీంద్రునకు రాజేంద్రుం డిట్లనియె. | 44 |
ఉ. | నీదయ నివ్వనానఁ బరినిష్ఠితుఁ డై విలసిల్లు నాతఁ డిం | 45 |
క. | నిరుపమభవదంఘ్రిద్వయ | 46 |
క. | ఆపద్ధ్వాంతముఁ జెఱుచును | 47 |
క. | మోహంబు నొంది తనుభో | 48 |
క. | మానవుఁ డధ్యాసాదివి | |
| బూనిక నాధర్మంబులు | 49 |
వ. | అని పుండరీకుండు పలికిన వాక్యంబులకు సంతసించి కపిలుం డిట్లనియె. | 50 |
క. | ధనమును రూపంబును నన | 51 |
క. | గతజన్మసహస్రసమా | 52 |
క. | జ్ఞానంబు లేక యశమున | 53 |
వ. | మరియు మోక్షం బపేక్షించు మానవుండు పూర్వదానఫలసమాగతంబు | 54 |
క. | కృతపడిన రాజులు న్మద | 55 |
చ. | ధనకులరూపశౌర్యగుణదానవయోబలరాజ్యభోగసం | 56 |
క. | ఆజిని రిపుల జయించుట | 57 |
వ. | మఱియును. | 58 |
సీ. | సత్యంబు విడువక సామర్థ్య ముడుగక | 59 |
వ. | మఱియు నేతద్గుణసమేతులైనవారు జ్ఞానాధికారులై యంకురితలును, బుష్పితు | 60 |
సీ. | దయయు సత్యంబును దాక్షిణ్యమును లేక | |
| భూప్రాప్తికై శత్రుభూపాలకులతోడఁ | 61 |
చ. | వనమృగ మేగుదేర నొకవాఁడిశరంబున దానికంఠ మే | 62 |
సీ. | ప్రత్యక్షదేహానుభావ్యమహారాజ్య | 63 |
ఉ. | త ప్పిటులేమి యెన్న వసుధావర నీయెడఁ గల్గినట్టి యా | 64 |
చ. | నరపతి నిట్లు వీడ్కొలిపి నారద తత్కపిలుండు పద్మినీ | |
| ధ్యరుచిరకర్మముల్ సలుపఁ దత్క్షణ మేగె నిజాశ్రమాంతర | 65 |
వ. | ఆ సమయంబున. | 66 |
గీ. | చరమసంధ్యాంగనాముఖాబ్జంబునందుఁ | 67 |
వ. | అంత. | 68 |
క. | దోషాకరముఖదర్శన | 69 |
ఉ. | చేరె నికేతనంబులకు సేమమునన్ మృగపక్షియూధముల్ | 70 |
వ. | ఇ ట్లంధకారంబు సర్వదిక్పరిపూర్ణంబై దృష్టిగోచరపదార్థంబుల దృష్టరూ | 71 |
క. | మదననృపాలుని గొల్లెన | 72 |
వ. | అంత నమ్మునివరుండు చరమసంధ్యాసమయసముచితానుస్థానంబు దీర్చి శి | 73 |
చ. | నిరుపమయోగసంపదల నిశ్చలులై గతభావికాలజా | 74 |
చ. | కపిలమునీంద్రువాక్యములు గైకొని యే వినినంత నాత్మలో | 75 |
క. | దృష్టిగ్రాహ్యం బగునది | 76 |
గీ. | గురుముఖంబువలనఁ గుదురుగా దనమూర్తి | 77 |
చ. | కపిలమునీంద్రచంద్రుదయ గల్గినదాఁక జలాశినై మనో | 78 |
వ. | అని యిట్లు పుండరీకుడు వితర్కించుచుఁ దన్మహీరుహమూలంబున నిద్రా | 79 |
క. | ఘనతిమిరోరగకబళిత | 80 |
వ. | ఇవ్విధంబున సూర్యోదయాస్తమయపరిమితంబులగు పదుమూఁడుదివసం | |
| హమూలంబునఁ బుండరీకుండు మోక్షధర్మాపేక్షుండై యుండె నంతఁ బదునా | 81 |
గీ. | రాజ్యసుఖము మాని రమణుల విడనాడి | 82 |
క. | జననాంతరసుకృతంబుల | 83 |
వ. | అని పలికిన మునీంద్రునకు రాజచంద్రుండు ముకుళితకరుండై నమస్కృతి | 84 |
చ. | గురువులు గాన మీ కెదిరి కొంచెపువాక్యము లైనఁ బల్కరా | 85 |
క. | క్లేశంబు జాఱె నాశా | 86 |
చ. | సురపతివంద్యపాదయుగశోభితుఁడై యఖిలాండనాథుఁడై | 87 |
క. | నలినాక్షభక్తియోగము | |
| దెలియంగ నానతీయఁగ | 88 |
క. | అని యీరీతిం బలికిన | 89 |
సీ. | జననాథ వినుము నిస్సంశయంబుగ నీకుఁ | 90 |
క. | ఉర్వీతలమున మనుజుల | 91 |
క. | తఱచుగా విఘ్నము లెదిరినఁ | 92 |
క. | యోగంబున విఘ్నితుఁ డగు | |
| భోగార్థ ముద్భవించియు | 93 |
క. | మారుతమున ముడిచెదిరిన | 94 |
గీ. | అస్థిరంబు దేహ మనుచో ననాగత | 95 |
వ. | మఱియు దేహి దేహలయంబు మనోలయంబు నను ద్వివిధంబులగు లయంబు | 96 |
ఉ. | కాలముచేత వంచితుఁడు గాక దయాపరిపూరితాక్షుఁడై | 97 |
సీ. | వేదంబులెల్ల శ్రీవిభునిరూపంబులై | 98 |
సీ. | ఫలసమేతంబైన పాదపం బీక్షించి | 99 |
క. | ఆకామ్యములైనను ల | 100 |
వ. | మఱియు బాలకుండు గుడవాంఛాసమేతుండై తిక్తంబుఁ గొను చందంబునఁ | 101 |
సీ. | స్థావరజంగమాత్మకమైన విశ్వంబు | 102 |
క. | ఆహవభయవర్జితు లగు | 102 |
గీ. | సిరుల నీయఁజాలి చిరకాలసంప్రాప్త | 104 |
సీ. | చింతనీయములందుఁ జింతింపఁదగు విష్ణు | 105 |
సీ. | రక్తమాంసాస్థిచర్మావృతం బైనట్టి | 105 |
గీ. | భోగసరణిమీఁద బుద్ధి రోసినఁ గాని | 107 |
క. | తలఁపుము హరినామంబులు | 108 |
క. | శరణాగతు లగు దాసులు | 109 |
వ. | మఱియుఁ గర్మయోగంబును భక్తియోగంబును జ్ఞానయోగంబును ధ్యాన | 110 |
సీ. | తానంబు దీర్చి ధౌతములైన వస్త్రముల్ | 111 |
సీ. | శ్రీవత్సకౌస్తుభశ్రీయుక్తవక్షుని | 112 |
క. | ఏవంవిధలక్షణముల | 113 |
క. | వినుము నృపాలక చెప్పెద | 114 |
వ. | అని యిట్లు కపిలమునీంద్రుండు వైరాగ్యలక్షణంబును విష్ణుభక్తిప్రకారంబు | 115 |
మ. | ఘనులై పాపవిముక్తులై నిగమయోగజ్ఞానసంపన్నులై | 116 |
క. | అనిన మహీవల్లభునకు | 117 |
సీ. | తపముచే విశ్రుతుల్ తర్కింప మును లెల్ల | 118 |
సీ. | హరియె దైవంబని యాత్మలో మును లెల్ల | 119 |
వ. | అట్లు గావునఁ గర్మాచారసమేతులును వైరాగ్యసంయుక్తులును సుజ్ఞానసమే | 120 |
క. | వనజాక్షుఁడు తత్పూర్వం | 121 |
క. | వనరుహనాభుని యానతి | 122 |
వ. | అనిన రాజునకు మునివర్యుం డిట్లనియె. | 123 |
సీ. | వినుము భూవర పూర్వమున రమాకాంతుండు | |
| నిర్మింపఁ దద్విశ్వనిలయమానవనాగ | 124 |
గీ. | ఏకతంబు సేసి యేను మీతోడుత | 125 |
వ. | అది యెట్టి దనిన. | 126 |
సీ. | అనుమాన ముడిగి శ్రీవనితాధిపుఁడు లోక | 127 |
గీ. | అట్లు గాన నస్మన్మతం బణఁచి మీరు | |
| ప్రకటములు సేయనందునఁ బ్రజల కెల్ల | 128 |
క. | ఈరీతి సంశయంబుల | 129 |
గీ. | జాడఁ దప్పినట్టి జను లెల్ల భ్రాంతులై | 130 |
క. | నలినోదరుఁ డగు నను మదిఁ | 131 |
క. | అది యెఱిఁగి మీరు ముక్తి | 132 |
గీ. | కర్మమార్గమందు ఘనులైనవారికి | 133 |
వ. | అని పుండరీకాక్షుం డానతిచ్చినక్రమంబు నీ కెఱింగించితి; నట్టి భాగవత | 134 |
గీ. | ఒక్కమంత్రరాజ ముపదేశ మిచ్చెద | |
| డాఱుదివసములకు నభివాంఛితం బిచ్చు | 135 |
వ. | అట్టి మంత్రం బెట్టి దనిన. | 136 |
మంత్రము. | పరాయ పరరూపాయ పరమాత్మన్ పరాత్మనే | 137 |
క. | ఈమంత్రము జపియించిన | 138 |
వ. | ఇవ్విధంబునఁ గపిలుండు మోక్షధర్మంబులు సెప్పిన విని పుండరీకుండు | 139 |
సీ. | గ్రైవేయకంకణాంగదహారకుండల | |
| నతిరయంబున గరుడవాహనసమేతుఁ | 140 |
వ. | ఇట్లు పుండరీకలోచనుండు నిజభక్తసమేతుండై యచ్చటికి నరుగుదెంచి | 141 |
చ. | అనవరతంబు మీగుణము లాత్మఁ దలంచుచు నిత్యముక్తు లై | 142 |
చ. | ఫలితము లయ్యె మత్కృతతపంబులు జన్మసహస్రసంచితా | 143 |
సీ. | పరిమళద్రవ్యంబు బహుళమై వర్తింపఁ | |
| భక్తిసంపన్ను లగునట్టి పాపరతులు | 144 |
క. | కీటం బైనను మీదయ, | 145 |
క. | ఏవివరంబును నెఱుఁగను | 146 |
వ. | అని పుండరీకుండు విన్నవించిన సంతసించి యప్పరమపురుషుండు నిజకర | 147 |
మ. | రమణీబంధుజనాప్తులన్ విడిచి తద్రాజ్యంబు వర్జించి దు | 148 |
క. | చలితులు గాక దృఢంబుగఁ | 149 |
క. | భూరమణ నీవు జగముల | 150 |
వ. | అని యిట్లు పుండరీకాక్షుం డానతిచ్చిన యనంతరంబ యప్పుండరీకుండు దధి | |
| వల్లభుండు భక్తియోగమార్గంబుననె ప్రసన్నుండై భక్తులకుఁ బరమపదం | 151 |
సీ. | తెలియుము మదిలోనఁ దిరముగా విష్ణుండు | 152 |
క. | ఈవైష్ణవధర్మంబులు | 153 |
సీ. | ఆచార్యవైముఖ్య మాత్మప్రశంసయు | |
| సువ్రతంబగు నేకాదశీవ్రతంబు | 154 |
చ. | సరసిజజాతుఁ డి ట్లఖిలశాస్త్రమతంబులలోన నేర్చి పా | 155 |
క. | శ్రీకాంతునకు బ్రియంబై | 156 |
వ. | అని పలికిన నారదునకు సురజ్యేష్ఠుండు సంతోషంబునఁ బులకితాంగుండై | 157 |
సీ. | వినుము మునీంద్ర యే వివరించి జెప్పెద | 158 |
వ. | మఱియును. | 159 |
సీ. | దశమినాఁ డేకభుక్తము సేసి దేవగృ | |
| నిద్రించి మఱునాఁడు నియతుఁడై యేకాద | 160 |
గీ. | విష్ణుకథలచేత వితతనర్తనవాద్య | 161 |
వ. | అంత. | 162 |
క. | బారసిదినమున నుచితా | 162 |
గీ. | ఇది వ్రతంబు గాఁగఁ బదిలుఁడై కడఁకను | 164 |
క. | తలకొని నఖముల జిదిమిన | 165 |
సీ. | మునుకొని ప్రణవాదులును నమోంతములునై | 166 |
క. | హరివాసరమున నన్నము | 167 |
గీ. | అనుపనీతు లగుచు నజ్ఞులై తిరిగెడు | 168 |
సీ. | భూదేవగురువిత్తములు హరించిన నైన | |
| దల్లిని దండ్రిని ద్యజియించువాఁడైనఁ | 169 |
గీ. | భక్తిసాధ్యుఁడైన పక్షీంద్రగమనుండు | 170 |
వ. | ఇంక నొక్కపురాతనంబగు నుపాఖ్యానంబు వినిపించెద నాకర్ణింపుము. | 171 |
సీ. | మగధకోసలకురుమద్రాధినాథుఁడై - | 172 |
గీ. | అన్నమునకు విత్తమంతయు వెచ్చించి | 173 |
సీ. | వర్షంబులేమిని వసుధాతలంబున | 174 |
క. | ఇప్పటికి వింధ్యదేశము | 175 |
వ. | అంత. | 176 |
క. | శ్రీవత్సకౌస్తుభాంకిత | 177 |
మత్తకోకిల. | మండలాగ్రవిఖండితాఖిలమత్తశాత్రవమండలా | 178 |
గద్య
ఇది శ్రీహనుమత్కటాక్షలబ్ధవరప్రసాద సహజసారస్వతచంద్ర
నామాంక రామవిద్వన్మణీకుమా రాష్టఘంటావధానపర
మేశ్వర హరిభట్టారకవిరచితంబైన మత్స్యపురాణ
ఖండంబగు విష్ణుధర్మోత్తరంబునందుఁ
జతుర్థాశ్వాసము.
శ్రీ