గణపతీయము
| క. |
శ్రీలక్ష్మీక్ష్మాంభోజవి
శాలాక్షీస్తనవిలేపచార్వంకిత వ
క్షోలావణ్య త్రిలోకీ
పాలనగుణగణ్య గోపబాలవరేణ్యా!
|
|
| వ. |
అవధరింపుము. సకలసువ్రతశీలిని యగు కాంచనమాలిని సమస్తార్షపురాణోక్తకథారహస్యావృత్తవప్రుండగు యవ్విప్రున కిట్లనియె.
|
|
| ఉ. |
ఇప్పుడు నీవు సెప్పిన యనేకములైన రహస్యవార్తలం
దొప్పుగ నామనం బలరియున్నది; విద్యలకెల్ల నొజ్జయై
మెప్పులఁగన్న వా ల్గడుపుమేఁటికి నిచ్చలు బ్రహ్మచర్యముం
జొప్పడియుండె నేమిటికి జోద్యముగా వివరించి చెప్పుమా!
|
|
| క. |
అని కాంచనమాలిని బ
ల్కిన విని విప్రోత్తముండు క్రిత మీగాథ
న్వినియున్నవాఁడు గావున
మనమున సంతసముబొంది మగువకు ననియెన్.
|
|
| క. |
వంకరతుండమువేలుపు
పొంకముగా బెండిలాడఁ బోవకునికి నే
నంకిలిపెట్టక నొడివెద
శంకిలకను వినుము మనము సందియ మెడలన్.
|
|
| సీ. |
ఒకనాఁడు గౌరి వేడుకఁ దనకౌఁగిలి
యందుఁ గుల్కెడు శిశువైన గుజ్జు
వేలుపు లతవలె వ్రేలు తుండము బొట్టి
కడుపుఁ దమ్ములవంటి కన్నుదోయిఁ
|
|
| |
గని భ్రమపడి రహోంగము దనవ్రేలితో
నాడింప నది పిన్నయయ్యు గట్టి
పడి నిల్చినను దానిపొడవు ద్రాణయు
భావించి నివ్వెఱపాటుఁ జెంది
|
|
| తే. |
మోహవార్ధి మునింగిన మొఱఁగి మారుఁ
డది విలోకించి నగి సమయం బిదే య
టంచుఁ దొలిపగ నిటు దీర్చెనంచు లోకు
లెంచఁ బూచిలు కెదనాటనేసె నుమను.
|
|
| ఆ. |
మనమునందు బొడము మన్మథవేదన
చేత ననుదినంబు చింతఁ జిక్కి
గౌరి పవలు తిండిఁ గానక రాతిరి
నిదుల లేక తమిని గిదుకుచుండె.
|
|
| మ. |
కడువేడ్కన్ మలపట్టి యొక్కతఱి జల్కంబాడి చెంగావి పా
వడపై దెల్లనివల్లె ఱింగులు దలిర్పన్ గట్టి వజ్రంపు మే
ల్తొడవుల్ దాలిచి చన్నుచేపిన సుతుం దో నక్కునం దార్చి న
ల్గడలం దెవ్వరు లేరుగా యనుచు జక్కన్ గాంచి లేకున్నచోన్.
|
|
| క. |
తన హావభావములకున్
మనమున నరుదంది చన్ను మఱఁగి కుడుచు నం
దను వీనులందు గుసగుస
యను చప్పుడు గాఁగ నిట్టు లామున బల్కెన్.
|
|
| తే. |
నిన్నుఁ గడుపునఁ గన్న నా నిండుడెంద
మిట్లు మరులంది యుండఁగా నెంచ గడుసు
లైన పెఱతెఱవలు మరులందు టెంత
వింత నినుఁ జూచినంతనే వేడ్క కొడక!
|
|
| తే. |
కాని నీయీడు లేఁతయై కానుపించి
యుండ మర్మావయవము బెంపొందియుండె
నైన బెంపొందువారలకైన సుఖము
నీకు నెబ్భంగి గల్గును బ్రాకటముగ.
|
|
| క. |
గజనరవిద్యలు రెండును
నిజముగ గలిగిట్టులీవు నిసుఁగై యుంటన్
గజిబజినొందక నుల్లము
ఋజుమార్గమున న్వసించె నేమందునొకో?
|
|
| చ. |
గొనబుగ నీదు తెల్వి జుఱుకున్ బరికించుటకై మదీయమౌ
తనువునగల్గు నంగముల దాఁచక నీదగు చూపుతోవ నే
ననువుగనుంతు నారసి తదంగములన్ మరు లుప్పతిల్లఁగా
నొసరిన యంగమెద్ది నెనరూఱఁగ నిప్పుడె నాకుఁ దెల్పవే.
|
|
| వ. |
అని పలికి నిర్జనంబగు నంతస్సదనంబున నా కుందరదన లజ్జావనతవదనయై కదనప్రియుండగు మదనప్రదరబాధితహృదయమై లేచి యాక్షణంబ.
|
|
| సీ. |
ఎడలేని దడచే నతఁడును దా నున్నట్టి
పొడవుటుప్పరిగెతల్పులు బిగించి
తడఁబాటుచే గడగడ వడంకెడుకేల
బొడిచెక్కడఁపు నడితొడవు సీల
సడలించి వడి పోఁకముడి వీడఁజేసిన
గుడుసువా ల్కెనయగు వెడఁదపిఱుఁదు
కడగొని మడుగుపాల్కడలిని గెఱడులు
జడిగాడ్పు దాడిఁగప్పెడువడువున
|
|
| తే. |
పుడమి నంతట గప్ప నప్పుడు బెడంగు
టడఱున బడంతి వెడవింటి గడుసుగిడుసు
టడిదమన నిల్వఁబడియుండ బుడుతకొడుక
డుడిగిపోనట్టి వెడఁగున జడిసి కాంచె.
|
|
| శా. |
అంతన్ బార్వతి పువ్వుసెజ్జపయిఁ దా నాసీనయై జానుగా
నెంతో కూరిమిఁ బారసాచి సుతు నట్లేతేరగా బిల్చి యూ
ర్వంతర్దేశమునందు నుంచి ఘనమోహభ్రాంతిఁ దన్మూర్ధ మ
త్యంతాసక్తి దలిర్ప మూర్కొనుచు గాద్గద్యంబుతో నిట్లనెన్.
|
|
| క. |
కటకట! యేమిటి యఘటిత
ఘటనానిర్వాహకుఁడగు కాముఁ డితని హృ
త్పుటమందు నిలచి యాశల
నిటు బుట్టఁగఁజేయుచుండెనే తలపోయన్.
|
|
| తే. |
అట్లుగాకున్న నీతఁడు యందమొల్కు
చుఱుకుజూపున నిట్టట్టు జూచి నాదు
యూరుయుగలక్ష్మిపాయల నుఱక చలన
మించుకయులేక నెందుకు బొంచి చూచు.
|
|
| వ. |
అని యిట్లయ్యతివలతలకట్టు తనమతియం దతిశయకుతుకంబున వితర్కించి చతురోక్తి నగ్గణపతి నుద్దేశించి యిట్లనియె.
|
|
| చ. |
బొమముడి యెక్కువింట వడిపొంకపుచూపుల కోర్చి దార్చియ
బ్రము సఱకట్టెమాని విరిపానుపు పోఱెడునేల గుత్తునా
తము యదలింపుతోడ గవతం తనుపోటులయాట రూటిసే
యము ననునీ వెదిర్చి యటులోపమి యచ్చట ముద్దుగొ మ్మనన్.
|
|
| ఆ. |
పలికినంతసేపు పాపజందెమువేల్పు
పక్కికొండకుద్ది కెక్కువంక
కొండపై చిగుర్చు గొనబుపాకుడు కెన
యైన మూలఁ గేల నాడఁజేసె.
|
|
| ఆ. |
అపుడు పడుచుమెఱుపుటందము బింకెము
గ్రక్కు గట్టుపట్టి పొక్కిలీగు
సెలమవెడలి సుతను గల తావి కీడగు
తావి వాని ముక్కు గ్రోవి సొచ్చె.
|
|
| ఆ. |
సెలమనడుమ బెళుకుగల చాలునకు నిరు
వంకలందు బొందు వరలుమోవి
కెంపుగవ వెలుంగు గిడసజేజే కన్నుఁ
దోయి కలుకునించి తూలఁజేసె.
|
|
| ఉ. |
అత్తఱి పిన్నచే దన రహోంగము నాతఁడు యూడ్చి చూడరా
బిత్తఱియైన సత్తి మది వేడుక లూడుకొనంగ గుండ్రఁగా
నొత్తుకయున్న స్వోరుయుగ మొయ్యన దా నెడకొల్పి యూరురా
జ్యోత్తమమందు బుత్రపతి నొప్పుగ పట్టము గట్టె దిట్టయై.
|
|
| చ. |
తనయుని జూచి సంతసపు తా విపు డెన్నఁగ నీదుచేతికిం
గనులకు లోగియుండె నలకాయజుఁ డెవ్వరివాఁ డటంచు జ
య్యన గిరికన్య బల్క వెనకయ్య స్మరాలయశీర్ష మింపుగాఁ
దన చిఱివ్రేలఁ ద్రువ్వె శశిధాత్రికి గుండియ ఝల్లుఝల్లనన్.
|
|
| క. |
సంతోష మినుమడింపఁగ
నంతటఁ దనుజూచి నగుచు యటుగేఱెడు త
త్సంతానపురుషుఁ గని య
క్కాంతాతిలకంబు బలికె గాద్గద్యముతోన్.
|
|
| చ. |
మురిపెపుటిక్క జక్క నియము దెఱుగందగు యీడులేదటం
చఱిముఱి నెంతు నే భళి! గణాధిప నీ వఱలేక గట్టిగా
నెఱుఁగుదు విట్లు మైకమున నిద్దరముం బడియున్నవార మి
త్తఱిఁ దడవేల తుండసురతం బొనరింపుము కోర్కిదీరఁగన్.
|
|
| క. |
నే నుడివిననుడు విది యే
మౌనని తలపోయఁబోక ననువుగ నొడిలో
దా నీతుండము సొనుపుము
దానకి శైభసగుణంబు తవులు గణపతీ!
|
|
| శా. |
గండొప్పన్ జననీవచోవిభవ మక్కాంతుండు యాలించి మై
నిండారన్ ఘనమోహవల్లి యెదుగ న్నేర్పేరంపడంగా కన
చ్ఛుండాపాశము జక్కఁదిద్ది గుదెగా చోద్యంబుగాఁ జేసి వే
దండాస్యుం డటు తల్లి యల్లకడవాత ల్పోరగా దీసినన్.
|
|
| మ. |
సరసంబౌ రతిసల్ప నెంతయు మదిన్ శర్వాణి వాంఛించి త
త్సురతానందము యబ్బిన ట్లలరి యౌత్సుక్యంబుతో వర్తుల
స్ఫురితాద్రిప్రతియౌ నితంబము మఱిన్ జొప్పేర్పడ న్విచ్చి త
త్కరివక్త్రోన్నత తుండకాండమును తద్వర్త్మన్ జనంగా నిడెన్.
|
|
| క. |
అని యివ్విధమున దా నుడి
విన కథ విని సిగ్గుగఱచి వెఱగందిన కాం
చనమాలిని భావము గనుఁ
గొని యప్పాఱుండు బలికెఁ గుతుకితమతియై.
|
|
| సీ. |
ఇలగల్గు పడుచుల కెల్ల ప్రేముడు లిట్లు
గరఁగను నిదియె యబ్బురముగాదు
నిబ్బరంబుగనుండు నిండారుమరులతో
గాసి వెన్నాడి నిక్కముగ నుండుఁ
గాని యెన్నఁడు హాయి గల్గదు మూఁడవ
యుగమందు ద్రోవది సొగసఱైన
పట్టిఁ దండ్రినిఁ దోడబుట్టువుఁ జూచిన
చెలులకు యొడికట్టు చెమ్మగిల్లు
|
|
| తే. |
ననుచుఁ గఱివేల్పుతోనంట వినఁగలేదొ
గాననిటువలె కొండరా కూన బడిన
వెతలపై నవ్వఁబోక నీవెఱఁగు మాని
యవలి కత విను కొనదాక ననుచుఁ బలికె.
|
|
| ఆ. |
మదను కాఁకచేత నెదుగు బాబాకామ
మాడ్కి పెద్దయగుచు మసలు యంగ
మదనమైన తమిని బొదలుచు కొడు కవ్వ
భాగ్యసుషిరమందు బరఁగ నదుమ.
|
|
| మత్తకోకిల. |
ఇట్టి తొందర నక్కటా? భరియింప నెవ్వరు యోర్చువా
రట్టె నీ గఱికొన్న తుండము యబ్జ! యిత్తఱి నెంచ న
న్నట్టులిట్టులు సేసెఁగావున హాళి నీ పజకామతో
గట్టిగా రతిసల్పి నన్నిదె కావు మంచనెఁ గాళి దాన్.
|
|
| తే. |
నిష్ఫలంబుగ నెక్కులు నిగుడ గౌరి
దిగులువడి పల్కెనని వావిఁ దెగడు కొడుకు
సెలఁగి నెనరును యలుకును సిగ్గు నెడలి
యట్ల నడిపించె నిచ్చ నవ్యాహతముగ.
|
|
| ఆ. |
అపుడు నొప్పిచేత నఱచెడు దుర్గపై
నెగిరి నగియె ననఁగ నెసఁగు మన్మ
థాలయంపుకొప్పు యక్కామయదఱున
నెగిరి విచ్చుచుండె నేపుమీఱ.
|
|
| క. |
పాపఁడు కవపనిసేయఁగ
గోపుర మెగిరెగిరి వెనుకఁ గుదురు కలిగి తా
నేపూని కెంపుమొగడల
రూపున నిల్కడవహించె రుటము దలిర్పన్.
|
|
| ఆ. |
అట్టె నిసువు తల్లిఁ గట్టిగా గవిసెడు
వేళ సెలమకొప్పు విరివిఁ గాంచి
సెలమలోని సెలమ శీఘ్రతరంబుగ
తుండదండమునను త్రుళ్ళి నడచె.
|
|
| క. |
ఒడిలోననుంచి బైటికి
నొడిలోనికి బైటనుంచి యుబికి యడచుచుం
గొడుకఁడు తడతడయను చ
ప్పుడు లడరఁగ నంబ నిట్లు బొందెడువేళన్.
|
|
| ఉ. |
గౌరి గగుర్పుజెందు యొడికట్టున జిట్టని తుండదండమున్
వారక జుట్టుగా నిఱికిపట్టుచు వేడుకవేళఁ జూపి పొం
గారెడు వెట్టచన్గవ బయల్పడ నగ్గువ సొమ్మబోవ సిం
గారపుచెక్కు వెల్లఁబడి గ్రక్కున నంతటఁ బొల్చెఁ గెంపుతోన్.
|
|
| క. |
పడుకుల యొడయని బుడుతకు
నొడలెల్లెడ నుడుకు వొడమి యుడుఁగ కపుడు నె
న్నడుమువిడి వెడలి దొడిదొడి
తడిబడె నొడిమడుగు నిండఁ దడయక జడిగాన్.
|
|
| సీ. |
పున్నెము గూర్చు నేర్పున నొక తబిసిఱే
డుడుకుకొన్నాముగ కడకుఁ బోయి
యందులో దిగి యుడుకడరు యజ్జల్లున
ముఱువుచే ద్రుళ్ళుచు మునిఁగి మునిఁగి
వేజని నిట్టు లప్పిళ్ళారి తన తల్లి
యొడికట్టునను జాఱు యుడుకునీళ్ళ
మునిఁగి డోఁకుచు నట్టెజన వెండికెనయగు
నట్టి బండేరు యయ్యమ్మ గొప్ప
|
|
| తే. |
పిఱుఁదులను బారె సెలయేఱు పెద్దపెద్ద
పడకులను బారుచున్న యప్పగిదిఁ జూడ
నొక్కయించుక మేఱలేకుండ మరులు
టింతిఁ గూడిన తెలిజేజె కెట్లుయెట్లు.
|
|
| క. |
కొంతవడికి రసముబ్బుట
శాంతించిన దంతిముఖుఁడు సంతోషము దా
|
|
| |
నింతైనను బొందక న
క్కాంతాభాగ్యమున మఱలఁ గాండము సొనిపెన్.
|
|
| తే. |
అంత రుద్రాణి మైనొప్పి నట్టె విడిచి
సురత సంతోష మక్షుల సొరిది నలము
కొనఁగ నిట్టూర్పువుచ్చి యత్తనయపతిని
జూచి యిట్లని పల్కె పల్కాచియాచి.
|
|
| క. |
దండప్రాయం బగు నీ
తుండము ననుఁజంపెఁ దీసి తోరంబుగ నా
గుండె కుదురంగనీగదె
దండబిదె నీకుఁ బెట్టెదను విఘ్నేశా!
|
|
| మ. |
అనిన బర్వతనందనీరత వచోవ్యాపార మాలించి యా
తనయుం డా సురతంబు నిల్పి కృప నా దండంబు దీయంగ నొ
య్యన నా చండిక భాగ్యరంధ్రమున నాయన్ బట్టి నేర్పొప్ప నే
పున నందున్ వెడలంగనీక నిఱికెన్ బొల్పారు మోహంబుతోన్.
|
|
| ఉ. |
అప్పుడు తద్రసంబు తనయంగములోపల నిండఁజేర్చి కెం
పొప్పెడు తల్లి మోవికడ కొయ్యనఁ జిమ్మనగ్రోవిఁ జిమ్మిన
ట్లప్పురుషోత్తముండు తనయాముకొలందిని ద్రొబ్బిచిమ్మెఁ దా
నప్పటినుండి మోవిసుత యందఱకున్ రుచియయ్యెఁ గామినీ!
|
|
| తే. |
పొట్టివేలుపు తుండంబు నట్టె ద్రొబ్బి
తీసినను శివ మూర్ఛిల్లె దెరలి తోడఁ
జాఱు రేతంబు కాల్వలై సాగి నిలిచె
చాన యానందమునకుఁ దా సాక్షి యగుచు.
|
|
| సీ. |
అప్పు డంబిక నిండిహాయిచే నిద్దుర
కూరినట్టుల వ్రాలి కొంతవడికి
తిరిగి ధాతువు పుష్టిఁ దేరి కన్నులు విచ్చి
చిన్నవేల్పు సొలపుకన్నుఁదోయిఁ
|
|
| |
గని వేడ్క నవ్వుచుఁ గౌఁగిలింపుచు నీడు
లేని యానందము బూని యొసఁగి
నట్టి నీవంటి దయాశాలి కేరీతి
నెనయైన బ్రత్యుపకృతిని యేమి
|
|
| తే. |
సేయనేరను, యిటుగానఁ జెడుగులైన
యన్యకాంతల నుద్వాహ మట్టె సేసు
కొనక నిట్టుల వటుతత్వ మెనసి యుండు
మదియె ప్రత్యుపకృతి యని యెంచు పుత్ర!
|
|
| ఆ. |
నాదు భాగ్య మిట్లు నను రమించెడువాన్కిఁ
గాక నేరికైనఁ గలుగ దెందుఁ
గాన నన్నుమిన్ననైన నన్నెప్పుడు
నెనసి సుతను దనిసి మనుము పుత్ర!
|
|
| క. |
అను జననిపలుకు విని కొడు
కనుమతమును బొంది, పెండి లటుదెగి వటుఁడై
జననీమనోహరుండై
మనె, నమృతము ద్రావ పాలు మఱి రుచి యగునే?
|
|
| క. |
అని జన్నిగట్టు కతఁ దెలి
పినఁ గాంచనమాలి నలరి వినియింకఁ జిరం
తనవృత్తాంతం బొక్కటి
వినవలతున్ గరుణఁజెప్పవే విప్రవరా!
|
|
| క. |
శివుఁడా మోహినియగు వి
ష్ణువుతో రతిసల్పి యొక్క సుతు భైరవు నిం
పువరలఁగని సౌఖ్యంబునఁ
దెవిరెనఁట గణింప దీని దెల్పుము విప్రా!
|
|
| వ. |
అని యడిగిన కాంచనమాలిని కఖిలమహిమాక్షివప్రుం డగు యవ్విప్రుం డిట్లనియె.
|
|
[గ్రంథ మింతవరకు మాత్రము సముపలబ్ధమైనది.]
