పోతన తెలుగు భాగవతము/ఏకాదశ స్కంధము/ప్రభాసంకుబంపుట
ప్రభాసంకు బంపుట
| ←వైకుంఠం మరలగోరుట | తెలుగు భాగవతము (పోతన తెలుగు భాగవతము/ఏకాదశ స్కంధము) రచయిత: పోతన |
ఉద్ధవున కుపదేశం→ |
తెభా-11-87-సీ.
కాక ఘూకంబులు గనకసౌధములలోఁ-
బగలు వాపోయెడి బహువిధముల
నశ్వవాలములందు ననల ముద్భవ మయ్యె-
నన్నంబు మొలిచె మహాద్భుతముగ
శుకశారికలు రాత్రి సొగసె విస్వరముల-
జంతువు వేఱొక్క జంతువుఁ గనె
నొగిఁ బౌరగృహముల నుల్కలు నుదయించె-
బెరసెఁ గావిరి రవిబింబ మపుడు.
తెభా-11-87.1-తే.
గాన నుత్పాతములు సాలఁ గానఁబడియె
నరయ నిందుండ వలవదు యదువులార!
తడయ కిపుడ ప్రభాసతీర్థమున కరుగుఁ
డనుచు శ్రీకృష్ణుఁ డెంతయు నానతిచ్చె.
టీక:- కాక = కాకులు; ఘూకంబులు = గుడ్లగూబలు; కనక = బంగారు; సౌధంబుల = మేడల; లోన్ = లోపల; పగలు = పగటిపూట; వాపోయెడిన్ = ఏడుస్తున్నాయి; బహు = పెక్కు; విధములన్ = విధములుగా; అశ్వముల = గుఱ్ఱముల; వాలములు = తోకల; అందున్ = అందు; అనలము = మంటలు; ఉద్భవమయ్యెన్ = జనించినవి; నన్నంబున్ = చిగుర్లు; మొలిచె - మొలిచెన్ = పుట్టినవి; మహా = మిక్కిలి; అద్భుతముగన్ = ఆశ్చర్యకరముగ; శుక = చిలుకలు; శారికలు = గోరింకలు; రాత్రి = రాత్రివేళ; సొగసెన్ = అరుస్తున్నవి; విస్వరములన్ = వికృత స్వరాలతో; జంతువు = ఒక జంతువు; వేఱొక్క = మరొక; జంతువున్ = జంతువును; కనెన్ = కంటున్నది; ఒగిన్ = క్రమముగ; పౌర = పౌరుల; గృహములన్ = నివాస గృహాలలో; ఉల్కలునున్ = మిణుగురులు; ఉదయించె = పట్టుచున్నవి; బెరసెన్ = కమ్ముకొనెను; కావిరి = చీకట్లు; రవి = సూర్య; బింబము = మండలము; అపుడు = అప్పుడు; కానన్ = చూచుటకు; ఉత్పాతములు = అపశకునములు.
చాలన్ = అనేకము; కానబడియె = కనబడినవి; అరయ = తరచిచూసినచో; ఇందున్ = ఇక్కడ; ఉండన్ = ఉండుట; వలవదు = వద్ధు; యదవులారా = యాదవులు; తడయకన్ = ఆలస్యము చేయకుండ; ఇపుడు = ఇప్పుడు; ప్రభాసతీర్థమున్ = ప్రభాసతీర్థమున; కున్ = కు; అరుగుడు = వెళ్ళండి; అనుచున్ = అని; శ్రీకృష్ణుడు = కృష్ణుడు; ఎంతయున్ = గట్టిగా; ఆనతిచ్చెన్ = చెప్పెను.
భావము:- శ్రీకృష్ణుడు యాదవును ఇలా హెచ్చరించాడు. “ఓ యాదవులార! కాకులూ గుడ్లగూబలూ బంగారు మేడలలో పగలు అనేక రకాలుగా ఏడుస్తున్నాయి. గుఱ్ఱపుతోకలకు మంటలు పుడుతున్నాయి. చిలుకలు గోరువంకలు రాత్రిపూట వికృతస్వరాలతో అరుస్తున్నాయి. ఒక జంతువు మరొక జాతి జంతువును కంటున్నది, పౌరుల నివాసగృహాలలో మిణుగుఱులు పుడుతున్నాయి. సూర్యబింబాన్ని కావిరి కమ్ముకుంటోంది. ఇలా చాల ఉత్పాతాలు కనిపిస్తున్నాయి. కనుక, మీరంతా ఇక్కడ ఉండద్దు. శీఘ్రమే ప్రభాసతీర్థానికి వెళ్ళండి.” అని కృష్ణుడు చెప్పాడు.
తెభా-11-88-క.
నారాయణు వచనముల క
పారంబగు సమ్మదమున బలములతోడన్‌
దార సుత మిత్ర యుతులై
వారణ హయ సమితితోడ వడి నేఁగి రొగిన్‌.
టీక:- నారాయణు = హరి; వచనముల్ = మాటల; కున్ = కు; అపారంబు = అనంతమైన; అగు = ఐన; సమ్మదమునన్ = అంగీకారముతో; బలముల = సైన్యాల, చతురంగబలాల; తోడన్ = తోటి; దార = భార్యలతో; సుత = బిడ్డలతో; మిత్ర = స్నేహితులతో; యుతులు = కూడినవారు; ఐ = అయ్యి; వారణ = ఏనుగుల; హయ = గుఱ్ఱముల; సమితి = సమూహముల; తోడన్ = తీసుకొని; వడిన్ = వేగముగా; ఏగిరి = వెళ్ళిరి; ఒగిన్ = చక్కగా.
భావము:- శ్రీకృష్ణుని మాటలు వినిన యాదవులు అందరూ మిక్కిలి సంతోషంతో భార్యా బిడ్డలతో, మిత్రులతో కలసి ఏనుగులు గుఱ్ఱాలు సైన్యాలు తీసుకుని వెంటనే బయలుదేరి ప్రభాసతీర్థానికి వెళ్ళారు.
తెభా-11-89-వ.
అంత.
టీక:- అంత - అంతన్ = అప్పుడు.
భావము:- అప్పుడు
తెభా-11-90-క.
జ్ఞానమున నుద్ధవుఁడు దన
మానసమున నెఱిఁగి శ్రీరమాధిప! హరి! యో
దీనజనకల్పభూజ! సు
ధీనాయక! మాకు నీవె దిక్కని పొగడెన్.
టీక:- జ్ఞానమున = తెలివితేటలతో; ఉద్ధవుడు = ఉద్దవుడు; తన = అతని; మానసమునన్ = మనసులో; శ్రీరమాధిప = కృష్ణా {శ్రీరమాధిపుడు - లక్ష్మీవల్లభుడు, విష్ణువు}; హరి = కృష్ణా; యో - ఓ = ఓ; దీనజనకల్పభూజ - దీన = దీనులైన; జన = వారికి; కల్పభూజ = కల్పవృక్షమువంటివాడ; సుధీనాయక - సుధీ = బుద్ధిశాలులకు; నాయక = శ్రేష్ఠుడా; మా = మా; కున్ = కు; నీవె = నీవు మాత్రమే; దిక్కు = శరణము; అని = అని; పొగడెన్ = స్తుతించెను.
భావము:- ఉద్ధవుడు తనకు ఉన్న జ్ఞానంతో ఈ విషయం అంతా గ్రహించి, “లక్ష్మీవల్లభా! శ్రీహరీ! దీనల పాలిటి కల్పవృక్షమా! బుద్ధిమంతులలో శ్రేష్ఠుడవు అయిన నీవే మాకు దిక్కు” అని స్తుతించాడు.