కాశీఖండము/తృతీయాశ్వాసము
తృతీయాశ్వాసము
| | శ్రీమద్దేసటి వంశ | 1 |
| వ. | అక్కథకుండు శౌనకాదిమహామునుల కిట్లనియె. | 2 |
| ఉ. | ఆపృథివీధరంబు హృదయంబున సంతస మందె నెంతయుం | 3 |
| వ. | అని కుంభసంభవుని ప్రత్యాగమనంబుఁ గోరుచు వింధ్యాచలంబు వంధ్యోదయం బై వసుంధరాగర్భంబున నడంగియుండె. | 4 |
| తే. | ముని జటాధారి శివభక్తుఁ డనఘమూర్తి | 5 |
| తే. | మొదలగల పెన్కువయుఁ(ను)బోయి ముడిఁగె నద్రి | 6 |
| క. | సిద్ధింప వీప్సితంబులు | 7 |
| తే. | అప్రయోజన మభివృద్ధి నతిశయిల్లు | 8 |
| వ. | ఆసమయంబునం బాకశాసనపావకపరేతరాజపలలాశిపాశిపవనపౌలస్త్యపశుపతులు పరమహర్షోత్కర్షంబున నగస్త్యమహర్షిం బ్రస్తుతించిరి. పతంగుండు బసిండికొండనెత్తంబు చక్కటివియత్తలంబున నడవం దొడంగె. | 9 |
| సీ. | స్ఫటికభూములయందుఁ బ్రతిబింబములు చూచి | |
| తే. | గిన్నరస్త్రీలఁ జూచి లంఘింపఁ బాఱుఁ | 10 |
| సీ. | తమతనుచ్ఛాయ మేఘములు పచ్చనివన్నె | |
| తే. | జిలుకలును బోలె హేమాద్రిశిఖరశృంగ | 11 |
| సీ. | ఆకాశవాహినిసైకతంబుల ఖురాం | |
| తే. | బసిఁడిగిలుకలచెర్కోలఁ బరిఢవించి | 12 |
అగస్త్యుండు దక్షిణకాశికిం బోవుట
| వ. | ఇవ్విధంబునం భువనోపద్రవంబు బ్రశాంతిం బొందించి దక్షిణకాశీసందర్శనంబునంగాని | 13 |
| మ. | అహరారంభములందుఁ బ్రస్రవణశైలాధిత్యకాకందరా | 14 |
| తే. | ఋషిఁకి బంపాసరోవీచిపృషతశిశిర | 15 |
| సీ. | పట్టుగా శ్రీవీరభద్రేశు సేవించి | |
| | హిమశైలకన్యకాధీశుఁ గొల్చి | |
| తే. | పల్వెలస్థానమున భూతభర్త నిలిపి | 16 |
| శా. | ప్రాతఃకాలము తీవ్రభానుఁ డుదయింపన్ సప్తగోదావరీ | 17 |
| మ. | మునిచూడామణి యెల్లసత్కళలకున్ మూర్ధాభిషిక్తుండు గా | 18 |
| వ. | అంత. | 19 |
| తే. | కుంభజుఁడు దక్షిణాభిముఖుం డగుటయు | 20 |
| తే. | జిగురుకొన్న రజస్స్ఫూర్తిఁ జెఱఁగుమాసి | |
| | మలయజాచ్ఛపయోధరమండల లగు | 21 |
| సీ. | అభినవోన్మేషజం బై నట్టి తొలుచూపు | |
| తే. | నలువఱేకులు బేలెపెంజిలువఱేని | 22 |
| వ. | వెండియుఁ బాకదళావిశీర్ణదిశాశాల్మలీగుల్మతూలరాశిదేశీయంబులు వియదురగనిర్మోకశకలవిభ్రమంబులు నభ్రముపతిశరీరశుభ్రంబులు నగుసితాభ్రంబు లభ్రంమంబునం బరిభ్రమించి ఖండఖండంబులై యాఖండలకోదండదండంబుల గగనమండలంబున నలంకరించె కొదమమొగుళ్ళు దెరలును దండంబడఁబడు వలుఁదవడగండ్లు పుష్పాంజలులును నుఱుముచప్పళ్లు మర్దళధ్వనులుగా గగనరంగస్థలంబునం గ్రొమ్మెఱుంగు మెఱుంగుఁబోఁడి గొండ్లి పరిఢవించె. మత్తవనమయూరమత్తికాశిని (స)కలహంసమధు(ర)కంఠకేకాగీతికావసానంబునం గళాపించె. కుంభద్రోణంబు లంభోధరంబులు గురిసి వెలిసిన | |
| | యనంతరంబ యంతంత నుట్టిపడు నట్టిసలిలబిందువులన రజనీశుక్తిముక్తాఫలంబులు నక్షత్రంబు లంతరిక్షంబున సంప్రేక్షణీయంబులయ్యె. దాక్షారామకటకాప్సరస్తాటంకినీవదనారవిందలావణ్యబిందునిష్యందంబు చందురుండు కందర్పదిగ్విజయకీర్తిస్ఫూర్తియుంబోని యచ్చవెన్నెల విచ్చలవిడిం గాయందొడంగె. కుముదంబులు ముదం బందె. లాంగలి చెంగలించె. ఱె ల్లుల్లసిల్లె. కాసర గాచె. దొస దోరగిలం బారె. పయ్యెద విసరె. వాడిమందటిలియె. కరి మదంబుఁ గురిసె. నందిపోతు పోతరించి ఖణిల్లున ఱంకె వైచె. అసలడుగువడియె. నెఱిని నిసుక దెస దీవి చూపె. నీడ సవియయ్యె. ఏకాకులపొన్న క్రొన్నన పెరిఁగె. వరిగ విరిగె. గసగస యెసక మెసఁగె. పెస రుసురుకొనియె. తవిద పొదలె. ఱెక్కప్రాసంగు దొండముక్కపడియె. మదకలకలహంససంపద సల్లాపకోలాహలవ్యాజృంభకరంభితకకుబంతంబులై(న) విహారవేశంతంబులు కాంతాకుచద్వయ ద్వయసవాఃపూరవంతంబు లయ్యె నయ్యవసరంబున. | 23 |
| తే. | కార్తికపువేళ భీమశంకరునినగర | 24 |
| క. | దక్షిణవారాణసి యగు | 25 |
| క. | క్లేశంబును సౌఖ్యంబును | 26 |
| వ. | పరోపకారపరుండుయినవానికిఁ బుంఖానుపుంఖంబు సంపదలు సంభవించు. తీర్థస్నానదానజపహోమదేవతార్చనాదులు పరోపకాంబునుం బోలనేరవు. పరాకారంబునకంటె ధర్మంబు లేదు. లోకోపకారపరాయణుం డైనవాతాపిదమనున కింతవింతలేసి ప్రయోజనంబులు సమకూఱకుండునె? ఇవ్విధంబున భోగమోక్షనివాసం బైనదాక్షారామంబునం గొన్నిదివసంబు లుండి కొల్లాపురంబునకు శ్రీమహాలక్ష్మి దర్శింపం(బోఁ)దలంచి యమ్మైత్రావరుణుండు. | 27 |
అగస్త్యుండు కొల్లాపురంబున కేఁగుచు మార్గమున వీరభద్రేశ్వరు దర్శించుట
| సీ. | అంతఃప్రవాహమై యావిర్భవించె నే | |
| తో. | (పద్మ)(భర్మ)గిరితోడఁబుట్టు వేపర్వతంబు | |
| | మట్టిశ్రీవీరభద్రమహాచలమున | 28 |
| వ. | ఇట్లరుగు దెంచి లోపాముద్ర కి ట్లనియె. | 29 |
| తే. | దక్షిణానందవిపనమధ్యంబునందు | 30 |
| తే. | పంకజక్ష్మాధరము వీరభద్రగిగిరియు | 31 |
| సీ. | ఎవ్వాఁడుడాచేతి క్రొవ్వాఁడినఖములఁ | |
| తే. | మోదెఁ నెవ్వాఁడు ముప్పదిమూఁడుకోట్ల | 32 |
| తే. | బ్రహ్మసంవేద్య మాదిగాఁ బట్టె సొంత | 33 |
| వ. | అని చెప్పి యచ్చోట గదలి ప్రతిదినప్రయాణంబుల. | 34 |
| క. | క్షీరారామంబునఁ బ్రా | 35 |
| వ. | అనంతరంబ యమ్మునిసింహంబు సహ్యగిరికన్యకాప్రవాహంబునఁ గృతావగాహుం డయి కదలి పశ్చిమాంభోధితీరంబున సౌరాష్ట్రసోమనాథేశ్వరశరచ్చంద్రచంద్రికాధౌతకలధౌతసౌధవీథికాసముల్లిఖితగగనమండలం బయి పదునెనిమిదియోగపీఠంబులందును సుప్రసిద్ధం బైనకొల్లాపురంబునకుం జని యందు. | 36 |
| ఉ. | శ్వేతవరాహకల్పమున వెన్నుఁడు సూకరవేషధారియై | 37 |
| తే. | భద్రకాళికయై ఘోరపరశుధారఁ | 38 |
| క. | కొల్లాపురిలక్ష్మికిఁ బ్రణ | 39 |
| వ. | అనంతరంబ కుంభసంభవుం డాత్మగతంబున. | 40 |
అగస్త్యుండు లక్ష్మిని స్తోత్రముచేయుట
| సీ. | క్షీరోదకన్యకు శ్రీమహాలక్ష్మికి | |
| తే. | కంబురుహనాథుదేవికి నాదిశక్తి | 41 |
| వ. | అని అనంతరంబ. | 42 |
| తే. | చంద్రమునియందు జ్యోత్స్నవు చంద్రవదన! | 43 |
| తే. | బ్రహ్మ పుట్టించు మనుచు నారాయణుండు | 44 |
| ఉ. | పండితుఁ డాతఁ డాతఁడు ప్రభావసమగ్రుఁ డతండు శూరుఁ డా | 45 |
| చ. | పురుషునియందు భాగ్యమును బొల్తుకయందు విలాసరేఖయుం | 46 |
| ఉ. | [1]ఎవ్వని నేని నీవు దయ నించుకఁ జూచిన వానిఁ జూతు ర | |
| ఆ. | కమలనయన! నీవు కలచోటు సరసంబు | 47 |
| సీ. | పరిపూర్ణహేమకుంభములు హస్తంబుల | |
| | బహుళమై వరశంఖపద్మ మహాపద్మ | |
| తే. | భర్మపంకజకర్ణికాభద్రపీఠి | 48 |
| వ. | సమర్థవస్తువిభాగంబు సేయవచ్చిన శక్తిమంతుండైన యీశ్వరునకు శక్తి యగునీకు భేదంబు లేదు, గావున శక్తుం డగు నీశ్వరునకుం గలసృష్టిస్థితిసంహృతిస్వభావస్వరూపంబు లైనకృత్యంబు లైదును నీయవి. దహనునకు దాహశక్తియు, నుష్ణాంశునకు దీధితియుఁ, జంద్రునకుఁ జంద్రికయుంబోలె నీశ్వరునకు నీవు సహజవు ధ్రువవు నై యుండుదు. ఇహజన్మజన్మాంతరంబుల విహితంబు లైనవ్రతదానాదులచేత సంచితంబులైనదురితంబులు నిరసింపఁబడుటం జేసి యస్తరజస్తము లైనంత యుత్తములు విశుద్ధసత్వులయి నీతత్త్వంబుఁ జింతింతురు. భోగాపవర్గలక్షణం బైనఫలంబు పరమేశ్వరుండు పశుగణంబున కిచ్చునపుడు నిన్ను మున్నిడికొనికాని యీఁజాలండు. శబ్దబ్రహ్మంబు కారణబింద్వాత్మకంబై బిందునిష్యందత్వంబున (కుం)బురుషచ్ఛాయాప్రయత్నంబున మూలాధారావస్థితపవనసంధుక్షణంబునం జేసి | |
| | యభివ్యక్తంబై పరావా క్కనంబడు.ఆబ్రహ్మం బీనాభిపర్యంతం బావాయువుచేత నభివ్యజ్యమాసంబై విమర్శరూపంబైన మనంబుతోడంగూడి సామాన్యస్యందప్రకాశరూపిణియుఁ గార్యబిందుతత్త్వాత్మికయు నీశ్వరాధిదేవతయు నై పశ్యంతీవా క్కనంబడు. ఆ బ్రహ్మం బావాయువు చేతన హృదయపర్యంతం బభివ్యజ్యమానంబై నిశ్చయాత్మకబుద్ధియుక్తంబై | 49 |
| తే. | అని నుతించినఁ బ్రియ మంది యబ్ధికన్య | 50 |
| వ. | ఇంకఁ రాఁగలయిరువైతొమ్మిదవద్వాపరంబున నీవు వ్యాసుండవై వారణాశీపురంబున వేదపురాణసంహితాధర్మశాస్త్రంబులు వక్కాణింపంగలవాఁడవు. ఇప్పు డొక్కహితంబు సెప్పెదఁ. దుంగభద్రాతీరంబునం గిష్కింధాచలోపాంతంబున స్వామిమల యనుకాననంబునం గుమారస్వామి యధివసించియున్నవాఁడు. నీ వాచక్కటి కరిగి యతనివలన వారణాశీస్థానమాహాత్మ్యంబు వినుమని పలికి లోపాముద్రం గనుం | |
| | గొని యక్కాంతకు ముద్రికాకటకహారకేయూరాదు లగుదివ్యాభణంబులఁ బ్రసాదించె. ఇవ్విధంబునంగొల్లాపురమహాలక్ష్మిచేతఁ బ్రసాదంబు వడసి దంపతులు చరితార్థులయి సముచితప్రకారంబున నమ్మహాదేవి వీడ్కొని స్వామిమలకుం జనువా(డై)రై కొన్నిపయనంబు లరిగి ముందఱ గఠోరమదపరిణతిదశావష్టంభసంష్టంభసముజ్జృంభమాన హేరంబదశనకులిశ | 51 |
అగ్యస్త్యుండు శ్రీశైలంబున కేతెంచుట
| మ. | పరిరంభం బొనరించె గుంభభవునిం బాతాళగంగాంబు ని | |
| | శ్వరజూటీకృతమాల్యకేసరజస్సౌరభ్యసంపన్నముల్ | 52 |
| శా. | ఆమిత్రావరుణాంశసంభవుని వింధ్యాటోపవిధ్వంసి లో | 53 |
| సీ. | వాతాపిదమనుండు పాతాళగంగయం | |
| తే. | గూర్మి రంభోరువును దానుఁ గుంభభవుఁడు | 54 |
| మహాస్రగ్ధర. | యమీ హృల్లేఖాదిమంత్రాభ్యసననిరతుఁ డై యాగమోక్తప్రకార | 55 |
| తే. | చెలువయును దాను నాశీతబిలసహస్ర | 56 |
| వ. | వెండియు నయ్యిల్వలమధనుండు యథావిధి మండూకకుండంబునం గ్రుంకె. పంచాక్షరీమంత్రసిద్ధుండు పంచధారాపల్లధార లనునిర్ఝరప్రవాహంబులఁ గృతావగాహుండయ్యె. పాటలజటాకిరీటుండు హాటకకూరశిరఃశృంగశృంగాటకఘాటంబునఁ గోటిలింగంబులం భజించె. లోపాముద్రాధిపతి యద్రికటకభద్రాసనంబున సమున్నిద్రప్రతాపముద్రావిద్రుతాక్షుద్రోపద్రవుం డగునుద్యానవీరభద్రు శ్రీద్రవహరిద్రాక్షతంబుల భద్రదారుద్రు పారిభద్రద్రుమక్షారకంబుల నారాధించె. బ్రహ్మర్షి బ్రహ్మపాదారవిందద్వంద్వంబు హరిచందనచర్చామచర్చికల నర్చించె. సిద్ధతాపసమూర్థాభిషిక్తుండు ఘంటాసిద్ధేశ్వరునివలన మంత్రసిద్ధి వడసె. మహాభాగుండు భోగవతీతీరంబున భోగేశ్వరు భోగాపవర్గప్రదు భుజంగభూషణు భజించె. నీవారముష్టింపచుం డిష్టకామేశ్వరునకుం బటిష్ఠనిష్ణావిశేషంబులం దుష్టిఁ గావించె. భువనగోప్తసప్తమాతృకలఁ దలంచె. నహుషదమనుండు ముషితసకలకలుషం బగుకదళీవనవిషమభువినిగమభషకపరిషదనుగతవృషభగమనుం గపటశబరభటు నటఁ (?) దుహితృపరివృఢు నశఠమతిం గొలిచె. అనంతరంబ యొక్కవివిక్తప్రదేశంబున సుఖాసీనుండై. | 57 |
| తే. | అర్థిఁ గుంభోద్భవుం డిట్టు లనియె సతికిఁ | 58 |
| తే. | ధవళలోచన! శ్రీపర్వతంబుమహిమఁ | 59 |
| క. | చాకున్న నీదు ముక్తుల | 60 |
| వ. | అనియె నప్పుడు లోపాముద్ర ముద్రికామణిమయూఖరేఖలు నఖరశిఖరంబులం జిగురొత్త విద్రుమప్రవాళంబుల యుల్లాసంబు నుల్లసం బాడెడు పాణిపవల్లవంబులు మోడ్చి ఫాలభాగంబునం గదించిన వినయవినమితోత్తమాంగయై యున్నం గనుంగొని సస్నేహంబును సబహుమానంబును సానురాగంబును సాభిప్రాయంబును సమర్మంబును సవిభ్రమంబును సోపాలంభంబునం గాఁ గుంభసంభవుండు మహాదేవి కిట్లనియె. | 61 |
| సీ. | హృదయంబులో సంశయించి నిగూఢార్థ | |
| | నవనమ్రముఖపద్మ వైయున్నదానవు | |
| తే. | కాంత! యేకాంతవేళలఁ గాంతునెదుర | 62 |
| వ. | అనిన విని లోపాముద్ర మౌనముద్ర దిగద్రావి మునీంద్రున కి ట్లనియె. | 63 |
| సీ. | చతురశీత్యాయామసంపన్న మై యోజ | |
| తే. | శిఖర మీక్షించునంతన చేరు నట్టి | 64 |
| వ. | మఱికొందఱు కేవలవిజ్ఞానంబుఁ బ్రశంసింతురు. కొందఱు విజ్ఞానంబువలన సముచ్చితం భైనకర్మంబుఁ బరిశీలింతురు. | |
| | కొందఱు దానంబులు గొనియాడుదురు. కొందఱు వ్రతంబులు సెప్పుదురు. కొందఱు యజ్ఞంబులు మెత్తురు. కొందఱు తపంబులు గోరుదురు. కొందఱు బ్రహ్మచర్యం బభినందింతురు. కొందఱు గార్హస్థ్యంబుఁ బ్రశంసింతురు. కొందఱు వానప్రస్థాశ్రమంబు మన్నింతురు. కొందఱు సన్న్యాసంబుఁ బ్రసంగింతురు. కొందఱు తీర్థసేవ యావిష్కరింతురు. కొందఱు స్వాధ్యాయంబు నధికరింతురు. కొందఱు కాశీశ్రీపర్వతాదిశివస్థానంబు లభ్యర్థింతురు. ఇన్నియు ముక్తిస్థానంబులై యుండు, నందులోపల సులభంబగు ముక్తిస్థానం బెయ్యది? వినవలతు నానతిమ్ము. సంశయబీజభూతంబు లైనయావిప్రతిపత్తివచనసహస్రంబులు వినంగ నాడెందంబు డోలాందోళనం బందుచుండు. | 65 |
| క. | అని యడిగినఁ గలశసుతుం | 66 |
అగస్త్యుండు లోపాముద్రకు బాహ్యాభ్యంతరతీర్థమాహాత్మ్యంబుఁ జెప్పుట
| శా. | శ్రీశైలాదులు ముక్తికారణములై చెప్పంబడుం దీర్థముల్ | 67 |
| వ. | ప్రయాగ నైమిశంబు కురుక్షేత్రంబు గంగాద్వారంబు నవంతిక యయోధ్య మధుర ద్వారక సరస్వతి సహ్యంబు | |
| | గంగాసాగరసంగమంబు కాంచి త్ర్యంబకంబు సప్తగోదావరంబు కాలంజరంబు ప్రభాసంబు బదరికాశ్రమంబు మహాలయం బోంకారంబు పురుషోత్తమంబు గోకర్ణంబు భృగుతీర్థం బంబుపుష్కరంబు శ్రీపర్వతంబు నా నివి మోక్షకారణంబు లైనమహాతీర్థంబులు. | 68 |
| సీ. | శంభుప్రసాదంబు సమకూఱకుండినఁ | |
| తే. | జ్ఞానమునఁ గాని మోక్షంబు సంభవింప | 69 |
| క. | ధారాతీర్థం బనఁగాఁ | 70 |
| తే. | తీర్థములు మానసములు ముక్తిప్రదములు | |
| | మానవుం డివి యేమఱి మధురవాణి! | 71 |
| సీ. | తీర్థంబు సత్య మింద్రియనిగ్రహము తీర్థ | |
| తే. | తీర్థములు మానసంబులు ధీవిశుద్ధి | 72 |
| చ. | బిసరుహపత్రలోచన! కృపీటములందు మునింగియాడవే | 73 |
| తే. | సుదతి! యేటికి నంతర్విశుద్ధి లేని | 74 |
| తే. | రాగదోష మలాపహారక్షమంబు | |
| | యవనిఁ బంకరజోవ్యపాయక్షమంబు | 75 |
| సీ. | దర్శించినపుడ చిత్తము నిర్నిబంధనం | |
| తే. | దీర్థములు పెక్కులాడిన తీర్థ మగునె? | 76 |
| వ. | సారంగనయన! తీర్థాంగంబు లప్రతిగ్రహం బనహంకాం బకోపనత్వం బనాలస్యంబు సూనృతంబు సమాధానంబు శ్రద్దధానత్వంబు హేమనిష్ఠక్షేత్రోపవాసంబు పితృతర్పణంబు బ్రాహణభోజనంబు పితృశ్రాద్ధంబు పిండప్రదానంబు శిరోముండనంబు మొదలుగా గలయవి సాంగోపాంగంబు లయి ఫలంబు నీజాఁలు. మఱి యత్తీర్థతారతమ్యంబు వివరించెద. | 77 |
| సీ. | చెలువ! శ్రీగిరియందు శిఖరేశ్వరం బను | |
| | కాంత! శ్రీశైలంబుకంటె వేగంబునఁ | |
| తే. | మతివ! యానందకాననప్రాప్తికరము | 78 |
శివశర్మోపాఖ్యానము
| వ. | ఈయర్థంబు దేటపడ నొక్కయితిహాసంబు చెప్పెద వినుము. మధుర యనుపట్టణంబున శివశర్మ యను విప్రోత్తముండు గలఁడు. అతఁడు వేదంబులు చదివి, తదర్థంబు లెఱింగి, ధర్మశాస్త్రంబులు పఠించి, పురాణంబు లధిగమించి, యంగంబు లభ్యసించి, తర్కంబు లాలోడించి, మీమాంసాద్వయం బాలోచించి, ధనుర్వేదం బవగాహించి, యాయుర్వేదంబు విచారించి, నాట్యవేదంబు గ్రహించి, యర్థశాస్త్రంబు(లు) ప్రాపించి, మంత్రశాస్త్రంబు(లు) దెలిసి, భాషలు గఱచి, లిపులు నేర్చి, యర్థం బు(లు)పార్జించి, ధర్మంబులు చేపట్టి, భోగ్యంబు లనుభవించి, పుత్త్రుల నుత్పాదించి, వారి కర్థంబు విభజించి యిచ్చి, యౌవనంబుపోకకు ముదిమిరాకకు శోకించి వ్యాకులుం డయి నిజాంతర్గతంబున. | 79 |
| శా. | నానాశాస్త్రము లభ్యసింపను ననంతద్రవ్య మార్జింప సం | 80 |
| సీ. | కొలువంగ లేనైతి గోపాలకృష్ణుని | |
| తే. | పేరటాండ్రను నర్చింపనేరనైతి | 81 |
| తే. | పురుషసూక్తము శ్రీసూక్తమును జపింపఁ | 82 |
| క. | ఈహర్మ్యము లీతురగము | 83 |
| సీ. | పొడిదగ్గు కంఠంబుఁ బొరివుచ్చకయమున్న | |
| తే. | పండ్లు వేర్వాసి కదలుచూపకయమున్న | 84 |
| వ. | అని తీర్థయాత్రాపరాయణుండై యిల్లు వెడలి రెండుమూఁడుపయనంబులకొలఁదితెరవున నొకవటవృక్షంబుక్రింద బరిశ్రమాపనోదార్థంబు విశ్రమించి యంతరంగంబున నిట్లని వితర్కించె. | 85 |
| మ. | కరికర్ణాంతవిలోల మాయువు శరత్కాదంబినీచంచలా | 86 |
సప్తపురీప్రశంస
| తే. | ఉజ్జయిని కాశి మాయ యయోధ్య కాంచి | |
| | పట్టణము లేడుఁ గీర్తిసంపద వహించు | 87 |
| వ. | అని నిశ్చయించి. | 88 |
| సీ. | సాకేతమున కేగి సరయూతరంగిణి | |
| తే. | తీర్థదైవతకోటిఁ బ్రార్థించి పలికి | 89 |
| సీ. | బ్రహ్మలోకోన్నతప్రాసాదనిశ్శ్రేణి | |
| తే. | పరమకల్యాణి యాపగాంభస్త్రివేణి | 90 |
| తే. | అఖిలతీర్థంబులును నాడి యవనిసురుఁడుఁ | 91 |
| సీ. | వైకుంఠముననుండి వచ్చి వైకుంఠుండు | |
| తే. | మమరగంధర్వసిద్ధవిద్యాధరర్షి | 92 |
| వ. | అది ప్రజాపతిక్షేత్రంబు యాగంబులకంటెను బ్రకృష్టం బగుటం జేసి దానికిఁ బ్రయాగసమాహ్వయం బన్వర్థనామంబై యుండు. మార్తాండుండు మకరరాశిస్థుండై యుండ మాఖమాసంబున మఘవమణిశిలాశకలవిసరవిసృమరకిరణసందోహ | |
| | సందేహదానదీక్షాధురంధరంబులగు కాళిందీసింధుకబంధంబులతో సంబంధించి కర్పూరగంధసారతారహారనిర్జరాహారనీహారక్షీరధారాశ్రేణి పాణింధమంబై(న) సౌరసైంధవధవళవాఃప్రవాహంబు ప్రవహింప సితాసితచ్ఛాయాచ్చటాగుళుచ్ఛవ్యతికరంబునం జేసి మోక్షలక్ష్మీకటాక్షవీక్షణంబునుం బోని యమ్మహాతీర్థరాజంబునం గ్రుంకి బ్రాహ్మణుండు కృతార్థుం డయ్యె. వెండియు.93 | |
| గీ. | కాశి కేతెంచు మఱిఁ బ్రయాగమున కేగుఁ | 94 |
| శా. | కింకుర్వాణపురందరాదికమహాగీర్వాణకోటీకిరీ | 95 |
| గీ. | కర్ణికాంతము సేరి యేకతమ శివుఁడు | 96 |
| క. | ఉద్భిజ్జములు జరాయు | 97 |
| గీ. | ఎడమప్రక్కయి కాశిలో నీల్గునట్టి | 98 |
| చ. | కటకట! కాశికాపురి నొకానొక నిద్దురఁ గన్నుమోడ్చి య | 99 |
| మ. | గృహమేధిప్రవరుండు విప్రుఁ డమృతక్షేత్రంబు వారాణసిన్ | 100 |
| సీ. | ఆనందవిపినపుణ్యానుభావాధిక్య | |
| గీ. | నకట! పుణ్యప్రమాణాంతరానువృత్తి | 101 |
| వ. | కదలి కతిపయప్రయాణంబుల. | 102 |
| సీ. | ఏవీటిశృంగార మెలదోఁటలో నుండుఁ | |
| గీ. | నట్టిమహిమల యుజ్జని కరుగుదెంచి | 103 |
| ఆ. | హాటకేశ్వరుఁడు మహాకాళనాథుఁడు | 104 |
| ఉ. | కందవు గాజుపాఱవు వికారము నొందవు పూతిగంధముం | 105 |
| క. | లీల మహాకాల! మహా | |
| | కాలస్థానాధీశ్వరుఁ | 106 |
| గీ. | భవు మహాకాళు సేవించి బ్రాహ్మణుండు | 107 |
| ఉ. | కాంచికిఁ బోయి బ్రాహ్మణుఁడు గాంచెను దావళభూమి భృచ్ఛిరః | 108 |
| సీ. | ముడువంగ నేర్తురు ముడువ దాపటికి రాఁ | |
| గీ. | పయ్యెదముసుఁగు బాలిండ్లఁ బ్రాఁకనీరు | 109 |
| గీ. | కాంతి యందురు గొంద ఱక్కాంచిపేరు | |
| | నప్పురంబున నేడునా ళ్లధివసించి | 110 |
| వ. | అందుండి ప్రభాసక్షేత్రంబుమీఁదుగాఁ జని. | 111 |
| క. | ద్వారవతీనగరంబునఁ | 112 |
| గీ. | ధవళలోచన! యొక్కచోద్యంబు వినుము | 113 |
| ఉ. | కాంచనకేతకీకుసుమగర్భదళోదరసోదరప్రభా | 114 |
| గీ. | రమణీ! ధరియింతు రూర్ధ్వపుండ్రములు మెఱయ | 115 |
| సీ. | కమనీయగోపికాగంధసారంబున | |
| | దక్షిణశ్రవణరంధ్రములఁ గోమలకృష్ణ | |
| గీ. | ద్వారవతియందు ముక్తికాంతావిహార | 116 |
| గీ. | ప్రతియుగంబును ద్వారకాపట్టణంబు | 117 |
| సీ. | కట్టు రింగులువారఁ గటిభాగమునయందుఁ | |
| గీ. | ద్వారకాపట్టణముపొలిమేరసీమఁ | 118 |
| ఉ. | ఆపృథివీసుపర్వుఁడు ప్రియంబున ద్వారకయందుఁ దీర్థసే | 119 |
| వ. | అన్నగరంబును గొందఱు హరిద్వారం బండ్రు కొందఱు మోక్షద్వారం బండ్రు (కొందఱు గంగాద్వారం బండ్రు.) అవ్వలనన నిర్గమించికదా భాగీరథి భుననపావనిభవజటాజూటాటవీవాటికాకుటజకోరకంబు మున్నీటం బెక్కుముఖంబులం గలసె. అట్టిమాయాపురంబునందు. | 120 |
| సీ. | తీర్థోపవాసంబుఁ దీర్చి జాగర ముండి | |
| గీ. | కుడువఁగూర్చుండి వడ్డించుకొనఁదలంచు | 121 |
| వ. | అప్పుడు శివశర్మ నిజాంతర్గతంబున. | 122 |
| గీ. | బ్రతుకుమీఁదియాస పాయంగఁ బెట్టితిఁ | |
| | జలధినట్టనడుమ సాంయాత్రికుఁడు కలం | 123 |
| సీ. | ప్రతివాసము గృహారామసస్యక్షేత్ర | |
| గీ. | నకట! మిన్నులు వడ్డచో ననద వోలె | 124 |
| శా. | సంతాపంబునఁ బొంద నేమిటికి నీ సంసారయాత్రావ్యథా | 125 |
| గీ. | ఏల చింతింప నిహమునం దెల్లసుఖము | 126 |
| వ. | అని వితర్కించుచుండ. | 127 |
| శా. | పాటిల్లెం ధరణీసురోత్తమున కప్పాటన్ విదాహజ్వరో | 128 |
| క. | తన్నెఱుఁగ కెదిరి నెఱుఁగక | 129 |
| క. | ఇటు బహువిధములఁ గడుసం | 130 |
| వ. | అంత. | 131 |
| మ. | అసితాంభోధరనీలవర్థు లురుభద్రాకారు లాజానుదీ | 132 |
| సీ. | వెలిదామరలఁ బోలు వెడఁదకన్నులతోడ | |
| | నటవీమయూరపింఛావతంసంబుతో | |
| తే. | నపుడ సాక్షాత్కరించినహరియుఁ బోలె | 133 |
| వ. | ఇట్లు దివ్యవిమానారోహణం బొనర్చి శివశర్మ విష్ణుకింకరులఁ జూచి యిట్లనియె. | 134 |
| గీ. | విష్ణుభక్తులఁ జెప్పంగ విందు నెపుడు | 135 |
| గీ. | వారు కారుకదా మీరు వనజనేత్రు | 136 |
| వ. | అనిన వారు మహాత్మా! నీయట్టిమహానుభావు లెఱుంగనియర్థంబులు గలవె? ఏము నీవు పెద్దలవలనం బురాణేతిహాససంహితాముఖంబుల విన్నపుణ్యశీలసుశీలుర మగుదుము. అనేకలోకంబులు గడచి కానీ వైకుంఠపురంబునకుం బోవరాదు. అయ్యయిలోకంబులవిశేషంబులు నీకుం జెప్పెదము. సావధానమతివై యవధరింపుము. ఈవును నడుగవలసినయర్థంబు లడుగు మనిన నట్లకాక యనుచుం జనువాఁడు ముందట. | |
విష్ణుదూతలు శివశర్మకు సంయమనీస్వరూపంబుఁ దెల్పుట
| సీ. | కఱకులై వ్రేలినకుఱుచజుంజుఱువెండ్రు | |
| గీ. | రాసభక్రూరకంఠనిర్హ్రాదకఠిన | 138 |
| వ. | అనిన నద్దివ్యపురుషు లతని కిట్లనిరి. | 139 |
| ఆ. | ఇది పిశాచలోక మీ ధూమ్రవర్ణులు | 140 |
| వ. | అనియిట్లు క్రమంబునఁ బ్రశ్నోత్తరరూపంబునఁ గర్మానురూపంబు లగుఫలంబు లనుభవించుచు [3]నుందురనిన నమరభావంబుల నుత్తరోత్తరాభ్యున్నతంబు లగు నాయాయిలోకంబుల వసియించియున్న పుణ్యపురుషులం గనుంగొనుచు శివశర్మ గుహ్యకలోకంబును గంధర్వలోకంబును విద్యా | |
| | ధరలోకంబును నతిక్రమించి యప్సరోలోకంబునకుం బోవు నవసరంబున. | 141 |
| చ. | ఎదురుగ వచ్చె హేమరథ మెక్కి కృతాంతుఁడు సౌమ్యమూర్తియై | 142 |
| గీ. | ఎదురుగా వచ్చి దక్షిణం బేలు రాజు | 143 |
| సీ. | అభ్యసించితి వేద మాఱంగములతోడఁ | |
| గీ. | ననఘ! నీ భాగ్యమునకు నియతియుఁ గలదె? | 144 |
| వ. | అని ధర్ముండు శివశర్మ నభినందించి నిజనివాసంబునకుం బోయెఁ దదనంతరంబ. | 145 |
| గీ. | విప్రకులముఖ్యుఁ డంతట వినయపరత | 146 |
| గీ. | యమునిరూపంబు వర్ణింతు రఖిలమునులు | 147 |
| గీ. | ఇదియ రూపంబొ? యీతని కింక నొక్క | 148 |
| వ. | అనిన [4]వారలిట్లనిరి. | 149 |
| క. | నినుబోటి పుణ్యవంతుల | 150 |
| వ. | ఈదండధరుండు దంష్ట్రాకరాళవదనుండును, గ్రోధరక్తాంతలోచనుండును, నూర్ధ్వకేశుండును, గృష్ణాంగుఁడును, బ్రళయాంబుదనిస్వనుండును, బరిభ్రమద్భ్రుకుటీకుటిలనిటలతట | |
| | విటంకుండును, విశదవికటాకారుండునై దుర్వృత్తుల నీరీతి శాసించు. | 151 |
| సీ. | పాదంబు లిరుకేలఁ బట్టి గుంజుండు జ | |
| గీ. | ఱంపమున వీనికంఠంబుఁ ద్రెంపి విడుఁడు | 152 |
| గీ. | పరకళత్రంబు కుచకుంభపాళియందు | 153 |
| వ. | పరదారముఖాఘ్రాణంబు చేసినపాపిష్ణు వదనంబున నిష్ఠురనిష్ఠీవనం బొనర్పుఁడు. పరదారభవనగమనం బొనర్చి కర్మ చండాలుని పాదంబులు ప్రచండత ఖడ్గంబున ఖండంబులుగా ఖండింపుఁడు. పరదారాధరోష్ఠబింబంబు చుంబించునయ్యసంబంధుమూర్ధం బుద్ధత చపేటంబునం దాటింపుఁడు. పరాపవాదపరునివక్షంటు లక్ష్యంబు సేసి తీక్ష్ణముఖనిశితక్షురప్రంబున | |
| | నేయుండు. పరసంతాపకారి కటుకవచనుం డగు కుటిలబుద్ధిని సింగలంబుల గ్రాఁగిన మంగలంబున వ్రేల్చుఁడు. పరునియందు మిథ్యాదోషం బారోపించునిర్దయు బ్రవర్ధనపూయశోణితకర్దమంబున ముంపుఁడు. గురునిందాకర్త యగుధూర్తునోట సంవర్తతప్తలోహంబు పోయుండు. పరకళత్రనాశకుం డగు సంకుసుకుచెవుల నిశ్శంకకలాయనశంకువులు గూర్పుఁ డని దండధరుండు ప్రచండకోపాటోపంబునఁ గింకరులం జూచి పలుకు. వెండియు. | 154 |
| గీ. | రౌరవం బనఁగను మహారౌరవ మనఁ | 155 |
| వ. | ఈనరకంబులయందు దేవస్వభోక్తల బ్రహ్మస్వభుజుల శిశుహంతలఁ గృతఘ్నుల గురుతల్పగుల గోఘ్నస్త్రీఘ్నమిత్రఘ్నల బరక్షేత్రపరాలయాపహర్తలఁ గూటసాక్షుల గర్భఘ్నులఁ బ్రజాపీడాకరుల సురాపులఁ గూటశాల్మలిం బ్రాకించియుఁ బట్టుగార్లం బట్టించియుఁ దలక్రిందుగా (వ్రేల)గట్టించియు నిక్షుయంత్రములఁ బీడించియు నంధకూపంబునం ద్రోపించియు నినుపముక్కులకాకులం గఱపించియు యమకింకరులు పెక్కువిధంబుల బాధలు పెట్టుదురు. | 156 |
| క. | హరినామకీర్తనంబును | 157 |
| వ. | ఈయర్థంబు నీకుఁ దేటదెల్లంబు గావించెద మాకర్ణింపు మాదికాలంబునం గృతాంతుండు నిజకింకరులతో నిట్లనియె. | 158 |
| సీ. | గోవింద! భూతేశ! గోప! గంగాధర! | |
| గీ. | కృష్ణ! హర! గరుడధ్వజ! కృత్తివసన! | 159 |
| సీ. | హరి! రజనీశకళావతంస! రమేశ్వ | |
| గీ. | యచ్యుతా! కామశత్రుప! యబ్జపాణి! | |
| | దలఁతు రెవ్వారు వార లుత్తములు భువన | 160 |
| సీ. | బ్రహ్మణ్యదేవ! శర్వ! ముకుంద! విశ్వేశ్వ | |
| గీ. | కేశినాశ! గిరీశ! లక్ష్మీపతి! త్రిపు | 161 |
| వ. | మఱియు వినుండు. శ్రీకాంత! శివ! యసురనిబర్హణ! మన్మథరిపుఁడ! జనార్దన! ఖండపరశుఁడ! శంఖపాణి! శశిశేఖర! దామోదర! రిపుసూదన! యంబుధరనీల! స్థాణువ! యానందకంద! సర్వేశ్వర! యను నీదివ్యనామంబులు భావించుకృతార్థులు మీకు మాననీయులు సుండి యని యివ్విధంబున నంతకుండు గింకరవర్గంబు ననుశాసించె. ఈహరిహరనామంబులయష్టోత్తరశతంబు విన్ననుఁ బఠించిన జనులకు నారోగ్యైశ్వర్యంబులు సంభవించు. | 162 |
| చ. | శమనుని రాజధాని యగుసంయమనీనగరంబునం గరం | 163 |
| వ. | అని యివ్విధంబున. | 164 |
పరలోకవృత్తాంతము
| తే. | శమనలోకాభివర్ణనశ్రవణపరత | 165 |
| వ. | అప్పుడు శివశర్మ విష్ణుశీలసుశీలుర కి ట్లనియె. | 166 |
| తే. | ఎవ్వరొకొ? వీరు విమలపూర్ణేందుముఖులు | 167 |
| వ. | అనిన వార లిట్లనిరి. | 168 |
| సీ. | ఏయిందుబింబాస్య లిక్షుకోదండుని | |
| తే. | మహితభక్తి నేభామలమనుమరాండ్ర | 169 |
| వ. | ఊర్వశి, మేనక, రంభ, ఘృతాచి, చంద్రరేఖ, తిలోత్తమ, పపుష్మతి, కాంతిమతి, లీలావతి, యిల్వలావతి, యలంబుస, గుణవతి, స్థూలకేశి, (కళావతి), కలానిధి, (గుణనిధి), కర్పూరతిలక, యుర్వర, యనంగతిలక, మదనమోహిని, చకోరాక్షి, చంద్రకళ, మునిమనోహర, చారునాద, సువర్ణిక, దారుసంజీవని, క్రతుశుల్క, శుభానన, తపశ్శుల్క, తీర్థశుల్క, దానశుల్క, హేమావతి, పంచాశ్వమేధిక, రాజసూయార్థిని వీరుమొదలుగా నఱువదివేలు దివ్యాప్సర లీలోకంబునం దధివసింతురు. | 170 |
| సీ. | బ్రహచర్యం బొక్కరాత్రి దైవికమున | |
| తే. | భోగదానవ్రతంబులఁ బూని యెపుడు | |
| | పిదపఁ బతిభక్త యగునాతి త్రిదశవేశ్య. | 171 |
| తే. | మాంత్రికుం డైన యొక సిద్ధమౌని నొండె | 172 |
సూర్యలోకవర్ణనము
| వ. | అని చెప్ప నప్సరోలోకంబుఁ గనుంగొనుచు భాస్కరలోకంబు సేరం జని యేకచక్రంబును సప్తసప్తియు ననూరుసారథికంబును నప్సరోమునిగంధర్వామరోగసమన్వితంబును నగు రథంబుమీఁదఁ గరధృతారవిందద్వయం డయి నభోమార్గంబునం జను కమలబాంధవునిం జూపి విష్ణుకింకరు లి ట్లనిరి. | 173 |
| సీ. | సిద్ధాంతసంసిద్ధి సిద్ధసంఘంబును | |
| తే. | ప్రతిదినంబును బ్రాతరారంభవేళ | 174 |
| సీ. | సంచారలోలుఁ డౌ జగదుపక్రియకు నై | |
| తే. | ప్రాగవస్థాభ్యధికతరోపర్యవస్థ | 175 |
| వ. | అని రప్పుడు శివశర్మ దా నొనర్చునమస్కారంబు లంగీకరించుచు నిమేషార్ధమాత్రంబున రెండువేలు నిన్నూటరెండుయోజనంబు లతిక్రమించినం జూచి యాశ్చర్యం బంది గోవిందకింకరుల కి ట్లనియె. | 176 |
| తే. | అనఘులార! ఖరాంశుబింబాంతరమునఁ | 177 |
| వ. | అనిన వార లిట్లనిరి. | 178 |
| సీ. | ఆకాశమధ్యస్థ మగుభానుబింబంబు | |
| | తన్మధ్యమందున ధవళాంశుశేఖరు | |
| తే. | విమలమానసుఁ డగుచు భావింపవలయు | 179 |
| వ. | కాలలోపంబు సేయవలదు. కాలంబు ప్రతీక్షించునట్టిది. కాలంబునం గదా యోషధులు ఫలించు. కాలంబునం గాక పాదపంబులు పూచునే? కాలంబుననే మేఘంబులు వర్షించు. మందేహదేహనాశార్థం బుదయాస్తమయంబుల బ్రాహణోత్సృష్టంబగు గాయత్రీమంత్రతోయాంజలిత్రయంబు చిత్రభానుం డపేక్షించుచుండు. కాలంబు దప్పకుండ సదుపాస్యమానం డయి భానుం డాయురారోగ్యైశ్వర్యంబులు ప్రసాదించు. | 180 |
| సీ. | మే లైన రెండుతొమ్మిదులు విద్యలలోన | |
| | యామ్నాయములకంటె నభ్యర్ధితంబులు | |
| తే. | నుపనిషత్తులకంటెసు నూర్ధ్వపదవి | 181 |
| తే. | మంత్రములలోన గాయత్రి మహిమఁ గాంచు | 182 |
| స్రగ్ధర. | గాతారం త్రాయతే నాఁగలిగినతెలివిన్ గల్గె గాయత్రి కర్థా | 183 |
| క. | గాయత్రి పరబ్రహ్మము | 184 |
| వ. | ఈ వేదమూర్తి హంసుండు, భానుండు, సహస్రాంశుండు, తపనుండు, తాపనుండు, రవి, వికర్తనుండు, వివస్వంతుండు, | |
| | విశ్వకర్మ, విభావసుండు. విశ్వరూపుండు, విశ్వకర్త, మార్తాండుం(డు, మిహిరుం), డంశుమాలి, యాదిత్యుం, డుష్ణగుండు, సూర్యుం, డర్యముండు, బధ్యుండు, దివాకరుండు, ద్వాదశాత్ముండు, సప్తహయుండు, భాస్కరుం, డహస్కరుండు, ఖగుండు, సూరుండు. ప్రభాకరుండు, శ్రీమంతుండు, లోకచక్షువు, గ్రహేశ్వరుండు, త్రిలోకేశ్వరుండు, లోకసాక్షి, తమోరి, శాశ్వతుండు, శుచి, గభస్తిహస్తుండు, తీవ్రాంశుండు, తరణి, మహారణి, ద్యుమణి, హరిదశ్వుం, డర్కుండు, భానుమంతుండు, భయార్దకుండు, ఛందోశ్వుండు, వేదవేద్యుండు, భాస్వంతుండు, పూష, వృషాకపి, యేకచక్రరథుండు, మిత్త్రుండు, మందేహారి, తమిస్రహుండు, దైత్యహుండు, పాపహర్త, ధర్ముఁడు, ధర్మాధర్మార్థహేళి, చిత్రభానుండు, (కళిందుండు), తార్క్ష్యవాహనుండు, దిక్పతి, పద్మినీనాయకుండు, కుశేశయకరుండు, హరి, ఘర్మరశ్మి, దుర్నిరీక్షుండు, అరుణుండు, కశ్యపాత్రజుం డను నీడెబ్బదినామంబులు గలిగియుండు. | 185 |
| సీ. | మోకాళ్లు భూమిపై మోపి హస్తాంబుజ | |
| తే. | మౌళిపర్యంత మెత్తుచు మాటిమాటి | 186 |
| సీ. | అది గుహ్యమై యకారాదిక్షకారాంత | |
| తే. | నట్టిప్రణవంబు హేమసింహాసనమున | 187 |
| క. | సంశితవిజ్ఞానచతు | 188 |
| సీ. | మూడు వేదంబులు మూఁడుపాదంబులు | |
| | ధర్మశాస్త్రంబు హృత్సరసీజముకుళంబు | |
| తే. | మైదుతలలును శిక్షాదు లంగకములు | 189 |
| క. | వ్యాహృతులతోడఁ బ్రణవో | 190 |
| మ. | క్షితిదేవోత్తమ! బ్రాహ్మణుండు వెలిగా జిహ్మాభిచారక్రియా | 191 |
| సీ. | గాయత్రి విష్ణుండు గాయత్రి శంభుండు | |
| తే. | యనఘ! సావిత్రి యనఁగ గాయత్రి యనఁగ | 192 |
| వ. | అని పుణ్యశీలసుశీలురు సూర్యలోకమాహాత్మ్యం బభివర్ణింప నాకర్ణించుచు శివశర్మ ముంపట నయనానందసందోహసంధాయి యగునొక్కపట్టణంబుఁ గనుంగొని యవ్విష్ణుకింకరుల కి ట్లనియె. | 193 |
| తే. | పుండరీకాక్షులార! యీ పురంబు | 194 |
స్వర్గలోకవర్ణనము
| తే. | అనిన వా రిది నముచిమర్ధనునివీడు | 195 |
| సీ. | చికిలించుకొనియుండు జిలుఁగుఱెప్పలలోనఁ | |
| | మస్తినాస్తిప్రకాశానుసారంబున | |
| తే. | పగలు పగ లయ్యె శశివిభాప్రసరమునకు | 196 |
| చ. | అమవసలందు నా సరసిజాప్తునిగర్భము దూఱఁ బోవునా | 197 |
| శా. | పౌనఃపున్యము సంఘటింపఁదొడఁగెన్ బ్రహ్మద్వయోత్తంస! గో | 198 |
| శా. | కంటే స్వఃకరికంఠపీఠవిలుఠద్గ్రైవేయలోహార్గళా | 199 |
| క. | నందనవన మిదె ధరణీ | 200 |
| మ. | దివిజాధీశు సుధర్మ యన్ సభ సముద్వీక్షింప భూదేవ! రెం | |
| | ధవళాభీలసుధాట్టహాసవిమలద్రాఘిష్ఠశృంగాగ్రమై | 201 |
| సీ. | చెఱువు లేటికి రేలు శిశిరాంశుకరముల | |
| తే. | నాఁగ సర్వపదార్థజన్మస్థలంబు | 202 |
| శా. | క్షీరాంభోనిధి సంభవించిన ఘృతాచీమేనకామంజుఘో | 203 |
| వ. | ఈయింద్రలోకంబునందుఁ దరురత్నంబు పారిజాతంబు, గాంతారత్నం బూర్వశి, వనరత్నంబు నందనంబు, తురగరత్నం బుచ్చైశ్రవంబు, గజగత్నం భైరావతంబు, రత్నరత్నంబు చింతామణి, సప్తార్చిఃప్రభృతు లగుసప్తలోకపాలురు, నారదాదిమునులు, దనుజమనుజదైత్యులు, గంధర్వయక్షకిన్నరకింపురుషులు, సగరనలనహుషమాంధాతృదుందుమారాదివ | |
| | సుంధరాధిపతులు, జ్యోతిప్టోమాదియాగంబులు చేసినసోమయాజులుం, దులాపూరుషాదిమహాదానంబులొనర్చినదాతలు, సంగ్రామంబుల నపరాఙ్ముఖులై యక్లీబవాదులై యీల్గినవీరులు వసియింతు రని యనంతరంబ యగ్నిలోకంబున నర్చిష్మతీపురంబు చేరం గొనిపోయి శివశర్మకుఁ బుణ్యశీలసుశీలు రి ట్లనిరి. | 204 |
| సీ. | అమరావతీపురం బమరవల్లభుఁ డేలు | |
| తే. | యనిరి దిక్పాలపురములం దవనిసురుఁడు | 205 |
| సీ. | శిఖ కర్మఠులకు నిశ్రేయసశ్రీదాత | |
| | బాఱుల కనలుండు పారిజాత | |
| తే. | మాశ్రయాశుండు ప్రాణుల కంతరాత్మ | 206 |
| మ. | వివిధాజ్యాహుతిధూపదీపములు నైవేద్యంబు నీయగ్ని మున్ | 207 |
| వ. | అనిన విని శివశర్మ వైశ్వానరుం డనంగ నెవ్వం? డెవ్వనితనూజుం? డేప్రకారంబున నాగ్నేయం బైనతేజం బతనికి సంభవించె? మహాత్ములారా! యెఱింగింపుం డనిన వారు వైశ్వానరమాహాత్మ్యంబు వివరింపఁ దొడఁగి యి ట్లనిరి. | 208 |
వైశ్వానరమాహాత్మ్యము
| సీ. | విశ్వానరుండు నానీశ్వరభక్తుండు | |
| తే. | భక్తి నేయాశ్రమంబు చేపట్టినప్పు | |
| | నిదియ మే లన్న య ట్లుండు నిదియ లెస్స | 209 |
| వ. | అది యెట్లనిన వర్ణాశ్రమాచారంబు శివప్రసాదద్వారంబున జ్ఞానసాధనంబు. అందు వర్ణధర్మంబులు బ్రాహ్మణుండు బృహసృతిసవనంబునను, రాజు రాజసూయంబునను, వైశ్యుండు వైశ్యస్తో(స్టో)మంబునను యజియింతురనునివి యాదిగాఁ గలయది. మఱి యాశ్రమధర్మంబు లధ్యయనాదులు బ్రహచారిధర్మంబులు, గృహస్థధర్మంబు లగ్న్యాధానాదులు, వానప్రస్థధర్మంబు లరణ్యవాసాదులు, యతిధర్మంబులు శ్రద్ధాదులు. బ్రహ్మచారిగృహస్థవానప్రస్థభిక్షు(కు)లయాశ్రమంబు లుత్తరోత్తరంబు లుత్కృష్టంబు, లీచతురాశ్రమంబులవారును నిజకర్మానుష్ఠానంబులు తప్పక యీశ్వరపూజాతత్పరులై సంసిద్ధి వడయుదురు. నాకుం జూడ నన్నియాశ్రమంబులకు నాధారభూతం బై(న)గృహస్థధర్మంబు ముక్తిసాధనంబై తోఁచుచున్నయది. సర్వాశ్రమంబులకు స్వరూపలాభంబు గృహస్థాశ్రమ నిబంధనంబ. కొందఱు ‘వర్ణాశ్రమాచారనిష్ఠునకు బ్రహ్మనిష్ఠ సిద్ధింపదు. బ్రహ్మనిష్ఠ యన సర్వవ్యాపారపరిత్యాగంబున ననన్యచిత్తంబునం జేసి బ్రహ్మంబు నెఱుంగుట, కర్మానుష్ఠానకర్మత్యాగంబులకు స్వరూపంబుఁ బరస్పరవిరోధంబుఁ గావునఁ గర్మశూరునియందు సంభవింప’ దండ్రు. వర్ణాశ్రమకర్మానుష్ఠానవంతునకు యథావశంబున బ్రహ్మనిష్ణాతాత్పర్యంబు సుకరంబు గావునఁ గర్మపరుండు బ్రహ్మంబు నెఱుంగండను నిషేధోక్తి(కిం)బని లేదు. పరదారపరిత్యాగంబునను నాత్మదారపరితోషంబునను ఋతుకాలాభిగమనంబునను | |
| | బ్రహ్మచారియుఁ రాగద్వేషకామక్రోధవర్జనంబున వానప్రస్థుండును నయాచితోపస్థితదేహయాత్రామాత్రంబున భిక్షుకుండును నై గృహస్థుం డఖిలాశ్రమంబులు తాన కైకొను. దేవయజ్ఞంబు, పితృయజ్ఞంబు, భూతయజ్ఞంబు, మనుష్యయజ్ఞంబు, బ్రహ్మయజ్ఞం బనుపంచమహాయజ్ఞంబులం జేసి వివిధిషాముఖంబున గృహస్థుండు ముక్తుం డగు. కావున గార్హస్థ్యం బగుధర్మంబునం గైవల్యంబు వడసెద. | 210 |
| మ. | అని యత్యుత్తమవంశసంభవ వివాహం బయ్యె శాస్త్రోక్తవి | 211 |
| ఉ. | చేడియనామధేయము శుచిష్మతి యాచిగురాకుఁబోఁడికిన్ | 212 |
| సీ. | అనుదినంబును బ్రాతరారంభవేళల | |
| తే. | విసువు లే కగ్నిహోత్రంబు వేల్వఁ బెట్టు | 213 |
| వ. | అనంతరంబ యౌవనారంభమున నారంభోరువు వినయవతియు, వివేకవతియు, విలాసవతియు, విభ్రమవతియు, శాంతిమతియు, సౌజన్యవతియు, సౌహార్దవతియు నై శుశ్రూషాతాత్పర్యంబునం బతిడెందంబున కానందంబు సంపాదించుచుండం బెద్దకాలం బరిగిన. | 214 |
| తే. | కానరాదయ్యెఁ బుత్త్రసంతానలబ్ధి | 215 |
| ఉ. | కట్టితి బట్టుఁబుట్టములు కాంచనభూషణముల్ ధరించితిం | 216 |
| క. | సకలైశ్వర్యసమృద్ధులు | 217 |
| క. | చింతించి చూడవచ్చిన | |
| | సంతానము సురధేనువు | 218 |
| వ. | సంతానంబు గలుగునట్టియుపాయంబు చింతింపుమని ప్రార్థించిన. | 219 |
| ఉ. | ఇంతవిచార మేమిటికి నిందునిభానన! నెమ్మనంబులో | 220 |
| వ. | అనిన విని శుచిష్మతీదేవి యర్చిష్మత్ప్రభావుం డగుభర్తకు వెండియుం బ్రణమిల్లి పాణిపల్లవంబులు మొగిడ్చి వినయవినమితోత్తమాంగయై యార్య(పుత్రా!) పుత్రసంతానలాభంబు నాయందుం బడయ నభిమతంబ యేని నేనుం బ్రసాదభాజనంబ నగుదు నేని నిందుశేఖరసదృశుం డైననందనుం బ్రసాదింపు మనుటయు. | 221 |
| తే. | ధర్మగేహినిపైఁ గలకూర్మిపేర్మి | 222 |
| సీ. | ఇంతి మనోరధం బెట్లు నీయఁగ వచ్చు? | |
| | నారుద్రు లీలావతార మీచపలాక్షిఁ | |
| తే. | కానినాఁ డిట్టితలఁ పెట్లు గలుగనేర్చుఁ | 223 |
| వ. | అనంతరంబ యమ్మునీశ్వరుండు తపఃప్రభావంబున భవుని ఫాలలోచను భర్గు భాగీరధీతీరభవను భక్తనిధిభక్తిభావను భావనాసులభస్వభావు భజింతుం గాక యని భవభయోదన్వదుత్తారయానపాత్రం బైనకాశీక్షేత్రంబునకుం జని. | 224 |
| సీ. | మందాకినీవారి మణికర్ణికాంబువు | |
| తే. | మొదలుగా సర్వసర్వతోముఖము కాశి | 225 |
| తే. | అవనిదివిజుండు మణికర్ణికాదిపుణ్య | |
| | శాంతిఁ బొందించె బ్రాగ్జన్మశతసహస్ర | 226 |
| సీ. | భద్రేభముఖులకు భద్రకాళికలకుఁ | |
| తే. | కానవచ్చినయుబ్బులింగంబులకును | 227 |
| వ. | ఓంకారేశ్వరుండు, గృత్తివాసేశ్వరుండు, కాళేశ్వరుండు, వృద్ధకాళేశ్వరుండు, గళేశ్వరుండు, కేదారేశ్వరుండు, కామేశ్వరుండు, చంద్రేశ్వరుండు, త్రిలోచనేశ్వరుండు, జ్యేష్ఠేశ్వరుండు, జంబుకేశ్వరుండు, జైగిషవ్యేశ్వరుండు, దశాశ్వమేధేశ్వరుండు, ద్రుమిచండేశ్వరుండు, (దృక్కేశ్వరుండు,) గరుడేశ్వరుండు, గోకర్ణేశ్వరుండు, గణేశ్వరుండు, డిండీరేశ్వరుండు, గజసిద్ధేశ్వరుండు, ధర్మేశ్వరుండు, తారకేశ్వరుండు, చండికేశ్వరుండు, మోక్షేశ్వరుండు, గంగేశ్వరుండు, డత్రీశ్వరుండు, వ్రీహికేశ్వరుండు, (త్రిపురేశ్వరుండు, మార్కండేయేశ్వరుండు,) మణికర్ణికేశ్వరుండు, యమునేశ్వ | |
| | రుండు, లాంగలీశ్వరుండు, శ్రీవిశ్వేశ్వరుండు, అవిముక్తేశ్వరుండు, విశాలాక్షీశ్వరుండు, వ్యాఘ్రేశ్వరుండు, వారాహేశ్వరుండు, వ్యాసేశ్వరుండు, వృషభధ్వజేశ్వరుండు, నరుణేశ్వరుండు, విధీశ్వరుండు, వరిష్ఠేశ్వరుండు, సోమేశ్వరుం, డింద్రేశ్వరుండు, సంగమేశ్వరుండు, హరిశ్చంద్రేశ్వరుండు, (త్రిసంధ్యేశ్వరుండు,) భవానీశంకరుండు, కపర్దీశ్వరుండు, కందుకేశ్వరుండు, (మఖేశ్వరుండు, మిత్రావరుణేశ్వరుండు) నన సిద్ధామృతజ్యోతిర్లింగాదు లగుమహేశ్వరులు శతసహస్రసంఖ్యలఁ గలరు. ఈమహేశ్వరులసిధ్ధస్థానంబులయం దేను దివ్యస్థానంబునం దపం బాచరించి శీఘ్రసంతానలాభంబు నొందుదు. | 228 |
| తే. | అహహ! తెలిసి విస్మయం బైనయర్థ | 229 |
| సీ. | ఉద్ఘాటితంబులై యుండు రేలుఁబగళ్లు | |
| తే. | భూమి తిలమాత్రమును నుడివోవకుండ | |
| | నమృతలింగంబు లర్బుదన్యర్బుదములు | 230 |
| క. | ఎందుండును విశ్వేశ్వరుఁ | 231 |
| సీ. | అప్సరోంగన లెల్ల నాటపాటలవెంటఁ | |
| తే. | చంద్రమౌళి భరద్వాజసంయములును | 232 |
| క. | సిద్ధమరుత్సాధ్యాదులు | 233 |
వీరేశ్వరప్రభావవర్ణనము
| వ. | అమ్మహజ్యోతిర్లింగమూర్తి విశ్వేశ్వరుఁడనం బ్రసిద్ధివహించె. అమ్మహేశ్వరుండు జయద్రథునకు, విదూరసునకు, మగధాధిపతికి, వసుదత్తునకు, మనోరథార్థంబుల చిరకాలంబునంద బ్రసాదించె. నేనును విశ్వేశ్వరమహాదేవు నారాధించి యభిమతార్థంబు(లు) వడసెదం గాక యని చంద్రకూపజలంబున నభిషేకం బొనరించి సంకల్పపూర్వకంబుగా నియమంబు వహించి యొక్కమాసం బేకాహారుండును, నొక్కమాసంబు నక్తాశనుండును, నొక్కమాసం బయాచితాశనుండును, నొక్కమాసంబు నిరశనుండును, నొక్కమాసంబు పయోవ్రతుండును, నొక్కమాసంబు శాకఫలాశనుండును, నొక్కమాసం బష్టతిలాహారుండును, నొక్కమాసంబు పానీయుండును, నొక్కమాసంబు పంచగవ్యాశనుండును, నొక్కమాసంబు చాంద్రాయణవ్రతుండును, నొక్కమాసంబు కుశాగ్రజలపాయియు, నొక్కమాసంబు వాయుభక్షుండును నై సంవత్సరంబు గడపి త్రయోదశమాసంబునం బ్రథమదినసంబున. | 234 |
| సీ. | హరు లేడు నేడుకక్ష్యాంతరంబులు గాఁగ | |
| | యొండొండఁ గాన్పించుచుండువాఁడు | |
| తే. | త్రిభువనస్థానపతి యైనదివసకరుని | 235 |
| సీ. | ప్రథమసంధ్యాకాలబలిశంఖనినదంబు | |
| తే. | బ్రహరిఁ దిరుగుట చాలించి భైరవుండు | 236 |
| సీ. | ముక్తిప్రయోజనంబునఁ గుటీరకకోటి | |
| | దండత్రయము బహూదకుఁడు దాల్చె | |
| గీ. | భసిత ముద్ధూళనము చేసి పాశుపతుఁడు | 237 |
| వ. | అంత సూర్యోదయంబున. | 238 |
| సీ. | ధరణీధరములందు ధాతుపాషాణంబు | |
| గీ. | యగుచు బాలాతపము జగం బాక్రమింప | 239 |
| వ. | అయ్యవసరంబున విశ్వానరుండు సకలకలికలుషవిషభంగజాంగలికం బగుగగనగంగాప్రవాహంబున నఘమర్షణస్నానం బాచరించి, విరజానలసంభవం బైనభస్మంబున సర్వాంగోద్ధూళనం బొనర్చి, తిర్యక్పుండ్రంబు లురశ్శిరోబాహుమూలంబుల ధరియించి, రుద్రాక్షమాలికాధరుండయి సరస్వతీస్కందవిఘ్నేశ్వరులకు నాదిత్యానిలాగ్నులకు మ్రొ | |
| | క్కి, పుండరీకచర్మాసనంబునం బ్రాఙ్ముఖుండై దక్షిణజానూరుమధ్యంబున వామపాదంబును వామజానూరుమధ్యంబున దక్షిణపాదతలంబుసు విన్యసించి, సమగ్రీవామూర్ధకాయుండును, సంభృతాస్యుండును, నిశ్చలుండును నై నాసాగ్రంబున సుధాధారాబిందునిష్యందంబునందు నిందుబింబంబు(న) వీక్షించుచుం బ్రాణాయామంబు సేసి, ప్రాణాయామంబువలనఁ జిత్తశుద్ధి వడసి, చిత్తశుద్ధివలన వేదాంతజ్ఞానంబు విశదీకరించి, విశుద్ధవేదాంతజ్ఞానవాసనావశంబున శ్రోతవ్యుండును, మంతవ్యుండును, నిధిధ్యాసితవ్యుండును, నిరస్తసమస్తోపాధిక స్వప్రతిష్ఠాఖండసచ్చిదానందైకరసాద్వితీయస్వరూపుండును, పరమశివపరమజ్యోతిర్లింగమూర్తియు నైన యవిముక్తవిశ్వేశ్వర శ్రీమన్మహాదేవునందు భావించి భావించి చూచుచుండం బ్రాచీనంబు పచేళిమంబై భవ్యం భైన భాగ్యాశయంబున. | 240 |
| సీ. | శ్రీపాదములఁ బైఁడిచిగురుగజ్జెలతోడ | |
| గీ. | లజ్జ యెఱుఁగనికటిమండలంబుమీఁద | |
| | దివ్యబాలకుఁ డొకరుండు దేజరిల్లెఁ | 241 |
| చ. | ప్రవిశదభంగి దివ్యశిశురత్నము సప్రణవాక్షరంబుగా | 242 |
| వ. | అప్పుడు విశ్వానరుం డానందాశ్రుపూర్ణలోచనుండును, రోమాంచకంచుకితాఖిలావయవుండును, గద్గదికానిరుద్ధకంఠధ్వనియు నయి యంజలీపుటంబు లలాటతటంబున ఘటియించి యేకతంబుగా బ్రహ్మం బద్వితీయంబు నిత్యంబు సత్యం బొక్కరుండ రుద్రుం డొక్కరుండ కర్త యెవ్వం డట్టి నీకు నమస్కారంబు. రజ్జువందు సర్పంబును, శుక్తియందు రౌప్యంబును, మరుమరీచికయందు సలిలంబును బోలె నెవ్వానియందుఁ బ్రపంచంబు గానంబడు నట్టినీకు నమస్కారంబు. తోయంబునందు శైత్యంబుసు, వహ్నియందు దాహకత్వంబును, దపనునందుఁ దాపంబుసు, జంద్రునందుఁ బ్రసాదంబును, బుష్పంబునందు సుగంధంబును, దుగ్ధంబునందు ఘృతంబునుంబోలె సర్వంబునం దెవ్వం డంతరాత్ముఁ డై యుండు నట్టినీకు నమస్కారంబు. శబ్దంబు గ్రహించు నశ్రవణుండు, గంధం బాఘ్రాణించు నఘ్రాణుండు, దూరంబు నడచు ననంఘ్రి, చూచు నలోచనుండు, రసంబుఁ గొను నరసజ్ఞుం డెవ్వం డట్టినీకు నమస్కారంబు. నిజభక్తుండు దక్క విష్ణువిరించిపురందరాదిబృందారకు లెవ్వానికందువ యెఱుంగ రట్టినీకు నమస్కారంబు. గోత్రంబు, జన్మంబు, నామంబు, రూపంబు, శీలంబుఁ దెలియ | |
| | రాకుండనుండియు నిజభక్తులకు నభీప్సితంబు లొసంగు నెవ్వం డట్టినీకు నమస్కారంబు. ఎవ్వనివలన సర్వంబును, నెవ్వండు సర్వంబును గనుంగొను, నెవ్వఁడు సంపన్నుం, డెవ్వఁడు దరిద్రుఁ, డెవ్వండు వృద్ధుఁ, డెవ్వండు యువ, యెవ్వండు బాలుం డట్టి నీకు నమస్కారంబు. అని సంస్తుతించి సాష్టాంగదండప్రణామంబు చేసిన నతని గరుణాతరంగితం బగునపాంగవీక్షణంబునం గనుంగొని వృద్ధవృద్ధుం డగునబ్బాలుండు ముగ్ధస్మితజ్యోత్స్న చిన్నిబుగ్గలం జిగురొత్త నిట్లని యానతిచ్చె. | 243 |
| మ. | క్షితిదేదోత్తమ! నీమనోరథము సంసిద్ధిన్ వహింపన్ బతి | 244 |
| గీ. | అచిరకాలమునంద యే నవతరింతుఁ | 245 |
| వ. | అని చూడం జూడ నయ్యిందుచూడుం డానందక్రీడావాటికాక్రోడక్రీడావిహారహేలాచిక్రోడంబుపదంబులోని నీడయుంబోలెఁ బొడచూపి యవిముక్తక్షేత్రవిడంబనం బగువిశ్వేశ్వరలింగంబునందుఁ గుడుంగంబునందునుంబోలె లోనడాఁగియుండె. విశ్వానరుండును విశ్వాసభక్తితాత్పర్యంబులు మనంబునం బెనఁగొన నయ్యనంగమథనుం దలంచి తలంచి శుచిష్మతియుం దానుఁ దమయంజలిపుటంబులు లలాటతటంబులం ఘటియించి ప్రస్తుతించుచుం బ్రమోదించుచు నిజనివా | |
| | సంబునకుం జని రనిన విని నైమిశారణ్యవాసు లీశ్వరుం డెబ్భంగి శుచిష్మతికిం జన్మించె నని యడిగిన. | 246 |
ఆశ్వాసాంతము
| శా. | కర్ణాటోత్కలపారసీకనృపసంఖ్య! ప్రాభవశ్రీనిధీ! | 247 |
| క. | పంచారామవధూటి | 248 |
| భుజంగప్రయాతము. | త్రిలోకీనికాయ్యప్రదీపప్రతాపా! | 249 |
| గద్యము. | ఇది శ్రీమత్కమలనాభపౌత్త్ర మారయామాత్యపుత్త్ర సుకవిజనవిధేయ కవిసార్వభౌమ శ్రీనాథనామధేయప్రణీతం బైనకాశీఖండం బనుమహాప్రబంధంబునందుఁ దృతీయాశ్వాసము. | |
- ↑ ఈపద్యము మద్రాసు ఓరియంటలు లైబ్రరీలో నుండు నొక తాళపత్రప్రతిలోమాత్ర మున్నది. ఇతరము లగు పెక్కుప్రతులయందుఁ గన్పట్టదు.
- ↑ ఇందిరావణ సమాహితనిజాంతర్వేణి
- ↑ (తమతమ తరతమ)
- ↑ శివశర్మకు ఫుణ్యశీల సుశీలు రిట్లనిరి.
- ↑ రాయంధకరిపు జనార్దన, చటులఖండ పరశుశార్ఙ్గపాణి, త్రిపురారి విష్ణుదేవేశహరిత్రిలో
- ↑ ముత్యాల రావ్రేక భసితంపు