కాశీఖండము/చతుర్థాశ్వాసము
శ్రీరస్తు
చతుర్థాశ్వాసము
| | శ్రీకంఠచరణసేవా | 1 |
| వ. | అక్కథకుండు శౌనకాదిమహామునుల కిట్లనియె. నంతఁ గొంతకాలంబునకు. | 2 |
వైశాననరజననము
| క. | నెల మసలె నిందువదనకు | 3 |
| గీ. | గర్భగోళస్థితుం డైనకాలకంఠు | 4 |
| సీ. | సరసిజానన యహర్విరతి సంధ్యాకాల | |
| | జంతుకోటికి ముముక్షావేళఁ గాశిలో | |
| గీ. | ముదిత కాంక్షించె నేనికమోముకొడుకు | 5 |
| వ. | వెండియు. | 6 |
| శా. | ఆచంద్రానన యధ్వరంబులం బురోడాశంబుతో మంత్రస | 7 |
| వ. | అనంతరంబ యాహంసగమనకుఁ బుంసవనసీమంతంబులు గృహ్యోక్తప్రకారంబున నిర్వర్తించిన. | 8 |
| మ. | నవమాసంబులు నిండఁగా గురుఁడు కేంద్రస్థాయియై యుండఁగా | 9 |
| వ. | అప్పుడు గంధవాహంబులు దివ్యగంధంబులు వహించె. ఘనాఘనంబులు పుష్పవర్షంబులు గురిసె. దేవదుందుభులు మొరసె. దిఙ్ముఖంబులు ప్రసన్నంబు లయ్యె. వాహినులు | |
| | విమలసలిలప్రవాహంబు లయ్యె. సకలభూతంబులమనంబులు తెలివొందె. విద్యాధరయక్షగంధర్వులు వసిష్ఠవాలఖిల్యాదిమునులు బ్రహ్మవిష్ణుమహేశ్వరులుఁ గుమారావలోకనకౌతూహలాయత్తచిత్తు లయి యేఁగుదెంచి. రాసమయంబున. | 10 |
| క. | ద్రుహిణుండు కైటభారియు | 11 |
| వ. | పదునొకండవదినంబున నామకరణంబు గల్పించి వేల్పులు చన్నపిమ్మట గురుజనంబులు క్రమంబున. | 12 |
| సీ. | గృహనిష్క్రమంబు సాగించిరి నాల్గవ | |
| గీ. | బ్రహ్మతేజోభివృద్ధికై పంచమాబ్ద | 13 |
| వ. | అంత నొక్కనాఁడు నారదుండు యదృచ్ఛాగతుండై యతిథి | |
| | సత్కారంబు వడసి తనకు నమస్కరించిన గృహపతిం గనుంగొని దంపతుల కి ట్లనియె. | 14 |
| గీ. | ఓయి! విశ్వానరుండ! విశ్వోపకారి! | 15 |
| గీ. | తల్లిదండ్రులయాజ్ఞ యధిఃకరింప | 16 |
| క. | జననీజనకులఁ గొలుచుట | 17 |
| సీ. | సవదరించుట యెట్లు జఠరగోళమునందు | |
| గీ. | పంచకరపాట్లు పడి తన్నుఁ బెంచి పిశికి | |
| | దేవతాబుద్ధి వాటించి తెలియవలయుఁ | 18 |
| క. | రేపాడిఁ గొడుకు జననీ | 19 |
| గీ. | సర్వతీర్థాంబువులకంటె సమధికంబు | 20 |
| వ. | అని నారదుండు గృహపతిం జూచి యన్న! వైశ్వానర! ఇటు రమ్మని చేరం బిలిచి తొడలమీఁదఁ గూర్చుండ నిడుకొని దక్షిణహస్తంబు చూచి లక్షణంబులు పరిక్షించి యంతం బోవక. | 21 |
| సీ. | ఆపాదమస్తకం బంగకములు నుపాం | |
| గీ. | లక్షణములు శుభాశుభాలంబనంబు | |
| | సకలసాముద్రికాగమజ్ఞానశాలి | 22 |
| వ. | ఇట్లు నిశ్చయించి. | 23 |
| గీ. | తిర్యగూర్ధ్వంబు గొలువంగ దేహయష్టి | 24 |
| గీ. | ముక్కు భుజములు లోచనంబులును జాను | 25 |
| గీ. | నాభిరంధ్రంబు సప్తకంఠస్వరములు | 26 |
| గీ. | కరములును గుక్షియును గటిస్కంధములును | 27 |
| క. | కటియు వక్షఃస్థలంబును నిటలతటము | 28 |
| గీ. | తాల్చు నెవ్వఁడు భ్రూలతాంతరమునందు | 29 |
| క. | కమలోదకారుణములై | 30 |
| సీ. | లింగంబు గృశ మైన లెస్స మూత్రము దక్షి | |
| గీ. | నైదురేఖలనొసలివాఁ డాయిరితుఁడు | 31 |
| గీ. | హస్త మిఱియించి పట్టినయపుడు కదిసి | 32 |
| వ. | ఏమి జెప్పినయీభాగ్యలక్షణంబు లెన్ని గల వన్నియు నిక్కుమారునియందు సంపన్నంబు లై యున్నయవి. | 33 |
| గీ. | ఇన్నిగుణములు గలిగినయేని వరున | 34 |
| గీ. | చెప్ప నో..డ దేమని చెప్పువాఁడ? | 35 |
| వ. | అని చెప్పి నాదుం డరిగిన శుచిష్మతియు విశ్వానరుండు నశనిపాతాదారుణం బైనయమ్మునిభాషితంబునకు భయం బంది హాహాకారం బొనర్చి మూర్ఛాంధకారంబున మునింగి యెట్టకేలకుఁ దెలిసి బహుప్రకారంబుల విలపించుచుండి రాసమయంబున దల్లిదండ్రులకు వైశ్వానరుం డి ట్లనియె. | 36 |
| సీ. | ఓయమ్మ! యేలమ్మ యుపతాప మందెద! | |
| గీ. | నానయును ద్రోచి వచ్చిన నాగ్రహమున | |
| | దీర్ఘనిర్ఘాతసంపాతనిర్ఘృణోగ్ర | 37 |
| మ. | వినుఁడీ నాదుప్రతిజ్ఞ మీరు హృదయోద్వేగంబు వర్జించి యో | 38 |
| వ. | అనిన విని దంపతు లపయోధరంబైనవర్షంబును, నదుగ్ధాబ్ధియైన సుధోదయంబును, ననిందుబింబం బైనచంద్రికాలోకంబును నైనయామాటకుఁ బరితోషంబు నొంది యెట్టెట్టూ యని క్రమ్మఱ నడుగుచు సుతున కి ట్లనిరి. | 39 |
| సీ. | కావఁడే యాభీలకాలపాశనిబద్ధు | |
| గీ. | నంధకాసురవ్యాఘ్రజలంధరేభ | 40 |
| వ. | అని శుచిష్మతియు విశ్వానరుండును గొడుకు నాశీర్వదించి యనిచిన నతండును గాశి కరిగి మణికర్ణికాతీర్థ మాడి విశ్వనాథు దర్శించి తద్దివ్యజ్యోతిర్లింగంబుఁ గనుఁగొని పరమానందకందం బనియును, బిండభూతంబైన త్రైలోక్యసారసర్వస్వం బనియును, దుగ్ధాబ్ధిసముద్భవం బగుసుధాపిండం బనియును, స్వాత్మావబోధపాదపంబునకుఁ బ్రథమాంకురం బనియును, బ్రహ్మరసాయనం బనియును, లింగకైతవంబున నాకారంబు భజించిన యనాకార(త)త్త్వం బనియును, నానారత్న(ప్ర)పూరితం బైనబ్రహ్మాండభాండం బనియును, మోక్షవృక్షఫలం బనియును, బుష్పగర్భం బైననిర్వాణలక్ష్మీకేశపాశం బనియును, గైవల్యమల్లీవల్లీమతల్లిస్తబకం బనియును, (నిశ్శ్రేయసశ్రీకరక్రీడాకందుకం బనియును,) నపవర్గోదయాద్రిసుధాకరబింబం బనియును, సంసారమోహవ్యూహగాఢాంధకారవిధ్వంసనబ్రధ్నమండలం బనియును, (నమృతకళ్యాణశ్రేణిరమణీశృంగారలీలాదర్పణం బనియును) భావించి భావించి వితర్కించి వితర్కించి నమస్కరించి యొక్కపుణ్యాశ్రమంబు చేసికొని శుభవాసరంబున లింగసంస్థాపనంబు చేసి తత్సమీపంబున వత్సరద్వయంబు ఘోరం బైనతపం బొనర్చె. నంత నొక్కనాఁడు. | 41 |
| శా. | ఆవిర్భావము నొందె నిర్జరవిభుండై రావణారూఢుఁడై | 42 |
| గీ. | జంభదైత్యవిరోధి సాక్షాత్కరించి | 43 |
| క. | ఏవరము వేఁడ నిన్నును | 44 |
| వ. | అనుటయు. | 45 |
| గీ. | శ్రీమహాదేవుఁ డనఁగఁ గాశీపతి యన | 46 |
| క. | నాకంటె నధికుఁ డెవ్వఁడు | 47 |
| వ. | అనుటయు. | 48 |
| క. | ఏలా యీమాటలపని? | 49 |
| మ. | అడుగ న్నిన్ను వరంబు వేడఁగ నహల్యాజార! విచ్చేయు నా | |
| | ల్బడుగుల్వాంఛిత మీ సమర్థులె! వృథాలాపప్రబంధోక్తులన్ | 50 |
| వ. | అని యుల్లసం బాడినం గటకటం పడి బిదౌజుం డుద్దీర్ణసురాయుధుండును విబుధవిరోధివధూవైధవ్యదీక్షాదానదేశికంబును, నిరధూమధూషకేతుజ్వాలాజాలజటిలంబును నగు | 51 |
| శా. | దంభోళిజ్వలనాభిఘట్టనమునన ధైర్యంబు వోనాడియున్ | 52 |
| వ. | ఆసమయంబున. | 53 |
| సీ. | వికటపాటలజటామకుటకోటటిపినద్ధ | |
| గీ. | విశ్వనాథుండు గాశికాధీశ్వరుండు | 54 |
| వ. | ఈశ్వరుండును వైశ్వానరు నాదరించి విశ్వోత్తరం బైన | |
| | యాయగ్నిలోకంబున కధీశ్వరునిఁ జేసి యంతర్హితుండయ్యె. గృహపతి పరమేశ్వరానుగ్రహంబున దీర్ఘాయుష్మంతుండును దిక్పతియు నై చరితార్థత్వంబు నొంది నిజవాసంబునకు వచ్చె. ఇది వైశ్వానరువృత్తాంతంబు. | 55 |
నిరృతిలోకవృత్తాంతము
| గీ. | అనినఁ బ్రియమంది శివశర్మ యంబుజాక్షు | 56 |
| వ. | వైవస్వతలోకంబు మున్న యెఱింగితి. అటమీఁదిలోకంబు లెఱుంగవలతుం జెప్పరే యనిన వారు మహాత్మా! సంయమనీపురంబున కవ్వల జాతిమాత్రంబున రాక్షసులై యనుజ్ఝిత లయ్యును గతశ్రుతిమార్గులు నపరద్రోహులు దీర్థస్నానపరులు దేవపూజాపరాయణులు దానవయాక్షాంతిదాంత్యస్తేయసత్యాహింసానిరతులు సర్వభోగసములు నై పుణ్యజులకు నివాసం బై నిరృతిలోకం బొప్పుచుండు. | 57 |
| గీ. | తీర్థములయందు విధి మూడి తెగినపుణ్యు | 58 |
| వ. | ఈలోకంబున కధీశ్వరుం డైనదిక్పతిచరిత్రంబు చెప్పెదము. సావధానమతి వై యాకర్ణింపుము. | 59 |
| సీ. | వింధ్యాద్రినడుమ నిర్వింధ్యాతటంబునఁ | |
| | పింగాక్షుఁ డనియెడుపేరివాఁ డావెంట | |
| గీ. | విశ్వసించిన నీరు ద్రావినను నిద్ర | 60 |
| సీ. | ఫలమూలముల శాకపక్వాశనంబుల | |
| గీ. | దీర్థములు పోవువారికి దివసదినస | 61 |
| గీ. | సంతతంబుసు నాశీర్వదింతు రతనిఁ | |
| | యగ్నిహోత్రాంతములను జపాంతములను | 62 |
| క. | దక్షత నివ్విధమునం బిం | 63 |
| వ. | అంత నొక్కనాఁ డతనిపితృవ్యుండు దారకుం డనులుబ్ధకుండు తెరువు గట్టి తీర్థయాత్రాపరు లైనకార్పటికుల దోఁచికొనియె. అప్పు డప్పరుసవారు కలంగంబాఱి మొరయునుం గూఁతయునుం బెట్టిరి. నెట్టఁబడిబెట్టిఁ (నిట్టడింబెట్టిఁ) గల్పారంభసమయసముజ్జృంభమాణకపటకిటికైటభారాతికంఠనాళకఠోరఘుర్ఘురధ్వాఘుర్ఘం బైనయానిర్ఘోషం బాకర్ణించి యటమున్న దైవయోగంబునం దోరంపువేఁటకు వెడలి నికటప్రదేశంబున నున్న పింగాక్షుం డుచ్చైస్స్వనంబున నోహో! వెఱవకుండుఁడు. ఏను గలుగంగ మీకు భయం బేల? యని పేరువాడి క్రీడి కురుబలంబులపైఁ గవిసినచందంబునం గవిసి పుంఖానుపుంఖంబుగాఁ దీవ్రమార్గణంబులు నిగుడించి లుంఠ(బ్ధ)కులం దోలియోటు వడకుండ సార్థవాహులం గడపిపుచ్చి విమతశబర(వర)సుభటకఠినతరభుజపరిఘవలయవలయితపృథులధనురుదితనిశితశరశతఖచితసకలశరీరుండై ఏదు పెరిగినచందంబున వీరశయనంబున శయనించి విగతప్రాణుండై పరోపకారపుణ్యానురూపఫలంబున దిగీశ్వరత్వంబు నొంది నిరృతి యయ్యె. అది నికృతిలోకవృత్తాంతంబు. ఈనిరృతిలోకంబున కనంతరంబున. | 64 |
వరుణలోకవృత్తాంతము
| గీ. | వరుణదేవునిలోకంబు ధరణిదేవ! | 65 |
| సీ. | తరుణేందుమౌళిపై ధారాంబుకుంభంబు | |
| గీ. | వెల్లిలో నేయుపాయంబు వెంట నైన | 66 |
| గీ. | పుణ్యతటినుల కవతారభూములందు | 67 |
వరుణోత్పత్తి
| వ. | ఈలోకం బేలువాఁడు వరుణుండు. జలా(శయా)ధిపతి, యాదఃపతి, సర్వకర్మసాక్షి. ఇతనియుత్పత్తి యాకర్ణింపుము. | |
| | కర్దమప్రజాపతినందనుండు శుచిష్మంతుం డనువాఁడు ధైర్యమాధుర్యవైశారద్యాదిశోభనగుణసంపన్నుండు.అతఁడు చిఱుతవయసున సంగడీలయిన బాలకులతోడంగూడి యచ్ఛోదం బనుకొలన సలిలక్రీడలు సలుపుచు నొక్కశింశుమారంబుచేతం బట్టువడినం దోడిబాలకులు భయభ్రాంతస్వాంతులై యేతెంచి దేవార్చనాసమయంబున సమాధినిష్ఠుండైన యాతనితండ్రి కత్తెఱంగు విన్నవించిరి. విజ్ఞాతసుతవిపత్తి యయ్యును జిత్తంబు చలింపనీక యత్తపోధనసత్తముం డభిధ్యానమార్గమున బ్రహ్మాండంబుల, భువనంబుల, భూతంబులఁ, జంద్రసూర్యర్క్ష్యతారకంబులఁ, బర్వతంబుల, వనంబుల, నదుల, సముద్రంబుల, నంతర్ద్వీపంబుల, నానాదేవయోనులఁ, దదీయస్థానంబుల, వాపీకూపతటాకకుల్యాపుష్కరిణులం జూచి యందొక్క కెందమ్మికొలన మునికుమారులతోడం గూడి నిమజ్జనోన్మజ్జనంబుల రంజిలం గరయంత్రనిర్ముక్తసలిలధారాభిషేచనంబుల సముడ్డమరుకాండమడ్డుడిండిమఢిమఢీమధ్వానంబుల దారకుండు విహారంబు సలుపుటయు, నప్పూర్ణేందుబింబవదను నిందుబింబంబుఁ బట్టం బఱతెంచు రాహువుంబోలె నొక్కమహాగ్రాహంబు సమగ్రాగ్రహంబునం బఱతెంచి పట్టుటయు, నమ్మొసలి సరసబిసరుహకిసలయకుసుమసుకుమాదేహుండగు నక్కుమారున (ను)క్కుఁదండసంబులువోని తనరెండుకోఱలం బిట్టూఁది కఱవక మెయిమెయిం గబళించి కసుగందకుండ జలాధిదేవతాసమీపంబునకుం దెచ్చుటయు, నచ్చిగురాకుఁబోఁడి యతని సరిత్పతిసమ్ముఖంబునం బెట్టుటయు, నంతలో సక్రోధరక్తాంతలోచనుండును ద్రిశూలపాణియు నగు | |
| | నొక్కదివ్యపురుషుండు పరుషదృష్టి వీక్షించి సలిలాధ్యక్షు నధిక్షేపించి, యోయివరుణాలయ! కరుణారహితుండవై కర్దమప్రజాపతితనయు శివభక్తు శిశువు నక్రంబుం బంచి దంష్ట్రాక్రకచంబులం గఱపించి తెప్పించితి! మేలు గా కేమి? నీలలోహితునిప్రభావంబు నీ కెఱుంగవచ్చునే! యని జంకించి పలుకుటయు, నాతంకంబు నొంది యుదన్వంతుం డాడింభు నలంకరించి శంభుకింకరున కిచ్చి పాశనిబద్ధం బగునమ్మకరంబు నతని కొప్పనంబు చేసి తత్సమేతుండై పరమేశ్వరునిసన్నిధికిం జని బహుప్రకారంబుల స్తుతియించి యపరాధంబువలన విముక్తుం డగుటయు, నద్దేవుండు పనుపం బ్రమథుండు జలగ్రాహంబులతోడం గూడం గుమారుని దనయొద్దకుం గొనివచ్చుటయుఁ గాంచె. అదియ ప్రణిధానావసానం బయ్యె నేత్రోన్మీలనం బాచరించి యప్పరమమాహేశ్వరుండు. | 68 |
| సీ. | గ్రాహదంష్ట్రాటకికాశిఖాగ్రము సోఁకి | |
| గీ. | సంభ్రమంబున నచ్ఛోదసరసి వెడలి | |
| | వచ్చి తనకట్టెదుర నున్నవానిఁ బుత్త్రుఁ | 69 |
| వ. | అట్లు కాంచి. | 70 |
| క. | చరణాంభోరుహయుగళీ | 71 |
| గీ. | అనఘ! శివశర్మ! యిట్టిచోద్యంబు గలదె? | 72 |
| వ. | కర్దముండును నతిక్రాంతం బైనయద్దీర్ఘకాలంబు మహాకాళధ్యానతాత్పర్యనిష్ఠాతిశయంబున ముహూర్తమాత్రంబునుంబోలెఁ గడపి యనంతరంబ శుచిష్మంతుండును సముచితప్రకారంబునఁ దండ్రియనుజ్ఞ వడసి వారణాసీపురంబున కరిగి లింగస్థాపనంబు సేసి పంచవర్షసహస్రంబు దపం బొనరించి ప్రత్యక్షం బైనపరమేశ్వరునివలన వరుణపదంబు వరంబుగాఁ బడసి రత్నాకరంబులకు రత్నంబులకు సరిర్సరఃపల్వలంబులకు వాపికాకూపతటాకంబులకుఁ బడమటిదిక్కునకు నధీశ్వరుం డయ్యె. కాశియందుఁ గార్దమప్రతిష్ఠితం బైనమణికర్ణేశ్వరలింగంబునకు నిరృతిభాగంబున వరుణేశ్వరాహ్వయం భైనశంభులింగంబు సుప్రతిష్ఠితం బై యుండు. ఆలింగంబు సేవించినవారికి సంతాపభయంబును నపాయమరణ | |
| | భయంబులును జలోదరాదిభయంబును మొదలైనభయంబులు పుట్టక యుండు. ఇది వరుణలోకవృత్తాంతంబు. | 73 |
గంధవతీవృత్తాంతము
| సీ. | అదె గంధవతిఁ జూడు మవనీసురోత్తమ! | |
| గీ. | లింగసంస్థాపనంబు గల్పించి లింగ | |
| వ. | దేవదేవ! మహాదేవ! దేవా! (య)భయప్రద! నారాయణేంద్రాదిసర్వదేవవరప్రద! సంస్తుత్యుండవు, స్తోతవు, స్తుతివి, సగుణుండవు, నిర్గుణుండవు, నామరూపవివర్జితుండవు, ఇచ్ఛాజ్ఞానక్రియాశక్తులు నీయవి. ఒక్కరుండవయ్యును శివశక్తిభేదంబునను ద్వైతంబు భజియింతువు. నీదక్షిణాంగంబు బ్రహ్మ. నీవామాంగం బచ్యుతుండు. చంద్రసూర్యాగ్నులు నీనేత్రంబులు. నీనిశ్శ్వాసంబు శ్రుతులు. నీప్రస్వేదాంబువులు నదులు. నీశ్రోత్రంబులు సమీరణంబులు. నీభుజంబులు దిక్కులు. నీ ముఖంబులు బ్రాహ్మణులు. నీ బాహువులు రాజన్యు | |
| | లు, నీయూరువులు వైశ్యులు. నీపదంబులు శూద్రులు. నీకేశంబు లంబుధరంబులు. నీవు ప్రకృతిపురుషరూపంబున బ్రహ్మాండంబు సృజియింతు. నీయంద సర్వభూతంబు లుద్భవిల్లు.నీవ సర్వభూతమయుండ వని యనేకప్రకారంబులం బూతాత్ముండు సంస్తుతింపం బ్రసన్నుండై పరమేశ్వరుం డతనికోరినదిక్పాలపదం బిచ్చి తనమూర్తులయందు నంశంబు ప్రసాదించి సర్వగత్వంబును, సర్వావబోధకత్త్వంబుఁ, బ్రాణాపానాదిపంచమూర్తిత్వంబు నొసంగె. అతఁడు కాశీక్షేత్రంబున జ్యేష్ఠేశ్వరుని పశ్చిమభాగంబున వాయుకుండంబు నుత్తరంబునఁ బ్రతిష్ఠించిన యప్పరమేశ్వరునకు నవ్యాక్షిపథంబున భోగమోక్షప్రదత్వంబు సంపాదించి యంతర్హితుం డయ్యె. ఇది గంధవతివృత్తాంతంబు. | 75 |
కుబేరవృత్తాంతము
| క. | నిగమజ్ఞ! గంధవాహుని | 76 |
| వ. | అక్కుబేరునిచరితంబు చెప్పెద మాకర్ణించుము. | 77 |
| తే. | భూసురో త్తమ! కాంపిల్యపురమునందు | 78 |
| తే. | అతనిపుత్రుండు గుణనిధి యనెడివాఁడు | |
| | నెయ్య మలరంగ గురు లుపనీతుఁ జేసి | 79 |
| క. | ద్యూతక్రీడారతుఁడై | 80 |
| సీ. | బ్రాహ్మణాచారంబు పరిహాసకము సేయు | |
| తే. | నటుల మన్నించు హర్షించు విటులఁ జూచి | 81 |
| వ. | సజీవనిర్జీవద్యూతంబుల నోడినధనంబులు గితవులకుం దల్లిమేనిరవణంబుల నమ్మిపెట్టుచుండు. | 82 |
| తే. | తల్లి బోధించుఁ దత్పరత్వంబు గలిగి | 83 |
| వ. | దీక్షితుండును గృహకార్యాభ్యంతరవ్యగ్రుండై కొడుకువర్తనంబుఁ బరామర్శింపక యుండు. | 84 |
| తే. | ఎడపఁ దడపఁ దనూభవుం డెచట నుండు | 85 |
| తే. | స్నాన మాడెనె? వార్చెనే సంధ్య? యగ్ని | 86 |
| ఆ. | గొడ్డువీఁగి కన్నబిడ్డండు కావున | 87 |
| వ. | చూడాకర్మానంతరంబున పోడశవర్షంబున గృహ్యోక్తప్రకారంబున నతనికి వివాహంబు చేసి ప్రత్యహంబును. | 88 |
| క. | స్నేహార్ద్రహృదయయై యతి | 89 |
| తే. | అన్న! మీతండ్రి కోపగాఁ డౌనొ కాఁడో? | 90 |
| సీ. | సచ్ఛ్రోత్రియులు ననూచానులు సోమపీ | |
| తే. | చెడ్డయింటిచెదారమై శివునికరుణ | 91 |
| తే. | అఖలకల్యాణగుణగణాయత్త యత్త | 92 |
| చ. | విడువక నీవు పట్టణమువీథులవీథుల వెఱ్ఱివాఁడవై | 93 |
| తే. | పట్టణములోన నీవు దర్పమునఁ జేయు | 94 |
| వ. | అని యంత నిలువక. | 95 |
| తే. | తల్లిబడి కొల్లిచ(చె)ట్టంచు నుల్లసంబు | 96 |
| క. | అవినయనిధాన మగునీ | 97 |
| వ. | అని యనేకప్రకారంబుల బోధించినతల్లిమాటలు చెవులు సోఁకనీక యిట్టట్టనక యూరకుండె. మృగయామద్యపైశున్యవేశ్యాచౌర్యదురోదరపరదారాభిలాషంబు లనుదోషంబులు నవయౌవనారంభంబున సంభవించెనేని వానిం బరా వర్జింప నెవ్వరు నేర్తురు? గురువచనం బతినిర్మలం బయ్యు సలిలంబునుంబోలె శ్రవణస్థితంబై యభవ్యునికి శూల పుట్టించు నయథార్థనామధేయుం డగునగ్గుణనిధి యథాపూర్వంబు దుర్వర్తనంబులఁ దిరుగుచుండ నొక్కనాఁడు. | 98 |
| సీ. | దర్శనం బిచ్చె నెద్దానిఁ గోమటి క్రొత్త | |
| | దఱి చూచి యిచ్చె నెద్దానిఁ బట్టికిఁ దల్లి | |
| తే. | న(య)ట్టినవరత్నమయ మైనయంగుళీయ | 99 |
| వ. | చూచి తనసొ మ్మౌట యెఱింగి దీక్షితుం డక్షక్రీడాజీవనుం గదిసి యెలుంగుత్తి యీయంగుళీయకంబు నీ కెట్టు గలిగె? ఉన్నరూపు చెప్పు. తప్పఁ జెప్పితేని భూపాలుసన్నిధిం బెట్టి నిజంబు దెలిపి దండింతు ననిన జూదరి నీతనయుండు గుణనిధి నెత్తంబున నొడ్డిన విత్తంబునకై యీయంగుళీయకంబు నా కిచ్చె. మఱి బంగారుభృంగారుకర్కరీకలాచికలు, తలియలు, పళ్లెరంబులు, తామ్రపాత్రంబు, లారకూటఘటంబు లన్నియుం దాకట్టువెట్టియు దురోదరక్రీడాపరాయణుండై పట్టణంబులోనం జరియించుచున్నవాఁడు. | 100 |
| తే. | అక్షధూర్తులలోన నీయనుఁగుఁగొడుకు | 101 |
| వ. | అనిన విని లజ్జాక్రోధంబులు మనంబున ముప్పిరిగొన యజ్ఞదత్తుం డర్ధముండితం బైనమూర్ధంబున నీర్కావిదోవతి నఱిముఱిఁ జుట్టుకొని యింటి కేతెంచి మొగంబు గంటువెట్టుకొని సోమిదమ్మ! ఏమిచేయుచున్నదాన! విటు రమ్ము! నీకొడు కెక్కడం బోయెఁ? బోవుఁ గాకేమి! విను మని యిట్లనియె. | 102 |
| శా. | అంగోద్వర్తనవేళ నీవు దరహాసాంకూరము ల్లోచనా | 104 |
| వ. | అనిన నద్దీక్షితాయని దీక్షితున కిట్లనియె. | |
| సీ. | మధ్యాహ్నసంధ్యాసమాగమం బిది తీర్థ | |
| తే. | బదిలముగ మందసమునందు బరిణలోన | 105 |
| తే. | అనిన విని సోమయాజి కోపాగ్రహమునఁ | 106 |
| సీ. | స్వాధ్యాయ మెన్నండుఁ జదువఁగఁ బోకుండ | |
| | తెల్లవాఱఁగ నీటఁ దీర్థమాడకయుండ | |
| తే. | కల్లలాడంగ ఫల మేమి గలిగె నీకు? | 107 |
| సీ. | ఏడఁ బోయెనొ కదా మేడలో మంజిష్టి! | |
| తే. | ఎచట నున్నదియొకొ రత్నఖచిత మైన | 108 |
| తే. | చాలు నింక నాపాలికిఁ జచ్చినాఁడు | |
| | తిలలు దర్భయు నుదకంబుఁ దెత్తుగాఁక | 109 |
| వ. | కుపుత్త్రత్వంబుకంటె నపుత్త్రత్వకంబు మేలు. కులపాంసనుం డైనవీని నొక్కనిం ద్యజించి కులంబు రక్షించుట నీతియ కదా! యని పలికి కోపావేశంబునఁ బెదవు లదరఁ గటతటంబులు చిటుల భ్రూకుటి నిటలంబున నటింపఁ గటాక్షంబులు గెంపు గదురం గటకటం బడుచు నాహ్నికం బైనక్రియాకలాపంబు నిరవర్తించి యాగ్రహంబునఁ గృతార్ఖత్వంబు నొందం కొన్నిదివసంబులకు నొక్కశోత్రియునిపుత్త్రిం బెండ్లియాడి యజ్ఞదత్తుండు గృహస్థధర్మంబు నిర్వర్తించుచుండె. అంతకమున్న గుణనిధి తండ్రికోపం బెఱింగి యింటికిం బోవక యెందేనియుం జనువాఁడ నని మనంబున నిట్లని వితర్కించె. | 110 |
| తే. | ఏమి సేయుదు? నెక్కడి కేగువాఁడ! | 111 |
| తే. | ఏభయంబుల నెచ్చోట నెనయలేదు | 112 |
| గీ. | అక్కటకట! దురోదరవ్యసన మెట్లు? | |
| | నేర్చువారము? విధి దయానిస్వహృదయు. | 113 |
| చ. | అరుణగభస్తిబింబ ముదయాద్రిపయిం బొడతేర గిన్నెలోఁ | 114 |
| వ. | అనుచు నెందేనియుం జనియె నంత. | 115 |
| మాలిని. | ఘుసృణకుసుమమాలాకోటిపాటల్యలీలన్ | 116 |
| తే. | పాటలాంశుజటాభారభాసురుండు | 117 |
| వ. | వెండియు ధౌతారకూటపాటలకోమలాతపంబై వాసరంబు పలుచం బాఱె. అస్తాద్రికిరీటకూటంబున దరవికచనిచులకుసుమమంజరీపుంజంబునుం బోలె మిహిరబింబంబు చూపట్టె. చరమధరాధరధాతుధారాప్రవాహంబునుం బోలె సంధ్యారాగంబు గగనమండలంబు నాక్రమించె. చైత్యద్రుమంబులు నిద్రా(వ)ణద్రోణకాక కాకాకారకాకుకోలాహలంబు కులకులాయమానంబు లయ్యె. ఆంధకరిపుకంధరామూలకాలకూటచ్ఛాయాశ్రేణిపాణింధమంబై యంధకారంబు బ్రహ్మాండమండలంబు నాచ్ఛాదించె. రజనీశుక్తిముక్తాఫలం | |
| | బులు చుక్కలు వొడిచె. భవిష్యద్వాపరకరకరప్రరోహబీజాంకురంబులుంబోలెఁ బ్రదీపంబులు భవనాంతరంబులు వెలింగె. అప్పుడు గుణనిధి పేరాఁకలివేర్చు కార్చిచ్చునుంబోలెఁ బెచ్చుపెరిఁగి యందంద కడుపు మండింప వంటకం బెక్కడఁ గలుగునో యని చింతాక్రాంతుండై యున్నయవసరంబున నద్దినంబు రాత్రి శివరాత్రి యగుటం జేసి శైవుం డొక్కరుండు నగరబాహ్యప్రదేశంబున నొకశివలింగస్థానంబున జాగరణంబుఁ జేసి నాలుగుజాములు నుపహారంబులు సమర్పించువాఁడై నియమవ్రతంబుఁ బూని భక్తివిశ్వాసతాత్పర్యాతిశయంబున. | 118 |
| సీ. | మరిచిథూళపాళిపరిచితంబులు మాణి | |
| తే. | శాకపాకరసావళిసౌష్ఠవములు | 119 |
| వ. | అప్పుడు భూసురప్రవరుండు నాసికాపుటకుటీకుటుంబి యగు పక్వాన్నగంధంబు గాలివెరవున నాఘ్రాణించి యాయ | |
| | న్నంబు నాకు నెబ్భంగి గుడువ సమకూఱునొకో యని యప్పరిమళంబుసన పట్టుకొని పోయి శంభుభవనద్వారంబునం గూర్చుండి నృత్తగీతవాద్యంబులు ప్రవర్తిల్ల సరిప్రొద్దువోవునం దాఁక వీక్షించుచు జాగరంబు చేసి యంతంత సాగి ప్రజలు చొక్కు మడంగి యుండఁ దా నయ్యవసరంబున. | 120 |
| సీ. | కట్టాయితంబుగాఁ గటిమండలంబునఁ | |
| తే. | పళ్ళెరములం దపూపసూపములతోడ | 121 |
| తే. | గర్భమంటపదీపికాకలిక యపుడు | 122 |
| శా. | గ్రుక్కిళ్మ్రింగుచు నొక్కయోదనమహాకుంభంబు నీక్షించువాఁ | |
| | యెక్కంద్రోచి ఘృతంబు నించి నిజవస్మ్రైకాంశముం జించి చే | 123 |
| సీ. | పక్వాన్నపాత్రంబు పాణిఁ గైకొని బహి | |
| తే. | నన్నపాత్రంబు విడువక యవనిసురుఁడు | 124 |
| తే. | అతనిఁ గొనిపోవఁ బనిఁ బూని యమునిభటులు | 125 |
| వ. | అనంతరంబ పట్టిసత్రిశూలఖట్వాంగప్రముఖబహువిధప్రహరణపాణు లగుపినాకపాటిభటులం జూచి భీతులై కృతాంతకింకరులు కరపంకజంబులు మొగిచి వారి కిట్లనిరి. | 126 |
| తే. | అభవుకింకరులార! మహాత్ములార! | |
| | నెంతవారము మేము మీయెదుర నిలువ? | 127 |
| వ. | వీఁడు కులాచారహీనుండు, పితృవాక్యపరాఙ్ముఖుండు, సత్యశౌచపరిభ్రష్టుండు, సంధ్యాస్నానవర్జితుండు, శివనిర్మాల్యావహర్త. వీనియం దొక్కధర్మంబు లేశంబు గలిగిన నానతిండు వినియెదము. వీనిపుణ్యాపుణ్యవివేకంబునకు మీర ప్రమాణం బనినఁ కృతాంతకింకరులవాక్యము లాకర్ణించి శివకింకరులు వారి కి ట్లనిరి. | 128 |
| క. | శివధర్మం బతిసూక్ష్మము | 129 |
| తే. | స్థూలదృష్టి వీక్షించినఁ దోపకుండు | 130 |
| క. | ఆచారం బిది యనఁగ న | 131 |
| వ. | ఇతఁడు చేసిన పుణ్యకర్మంబు వినుండు. | 132 |
| సీ. | అశన మబ్బక యున్న నైనను శివరాత్రి | |
| | పాత్రావలోకనోపాయంబునకు నైన | |
| తే. | జచ్చె విధి మూడి యైనను జంధ్రధరుని | 133 |
| వ. | అని పారిషదులు యమదూతల వీడ్కొలిపి యతని దివ్యవిమానారూఢుం జేసి శివలోకంబునకుం గొనిపోయి శివునిసన్నిధిం బెట్టిరి. శివుండును బ్రదీపతేజస్సంధులక్షణాదికపుణ్యానురూపం బైనఫలంబునం గళింగదేశాధిపతి యైన | 134 |
| క. | చాటించెఁ గళింగేంద్రుఁడు | 135 |
| క. | ఇలువరుసఁ జంద్రశేఖరు | 136 |
| వ. | దీపికాదానపుణ్యప్రభావంబున నక్కళింగాధిపతి జన్మాంతరంబు | |
| | నం గుబేరుం డై యీశ్వరునకు సఖుం డయ్యె. ఆవృత్తాంతంబు వివరించెదము. సావధానమతివై యాకర్ణింపుము. | 137 |
| సీ. | పద్మకల్పమునందు బ్రహమానససరో | |
| తే. | ఘనయశుఁడు మేఘవాహనకల్పవేళ | 138 |
| మ. | అవిముక్తంబున యాజ్ఞదత్తి శివు నీహారాద్రిరాట్కన్యకా | 139 |
| సీ. | గజదైత్యదమనుండు కార్పాసఫలతూల | |
| | బ్రవితతధ్యానధారాసముచ్ఛ్రాయంబు | |
| తే. | గామమును గ్రోధమును నాదిగాఁగఁ గలుగు | 140 |
| తే. | విమలవిజ్ఞానదీపంబు వెలుఁగుచుండ | 141 |
| వ. | అవ్విధంబున యాజ్ఞదత్తి విజాతీయప్రత్యయాన్యరహితసజాతీయప్రత్యయసంతానానువృత్తిరూపం బైననిదిధ్యాసం(నం)బున నివాతనిష్కంపదీపంబునం బోలెఁ బెద్దగాలంబు కాలకంఠు మంగళజయోతిర్లింగమూర్తి నంతరంగంబున జ(న)నంబు సేయుచుండిన నాఖండేందుమౌళి ప్రసన్నుండై వత్స! వరంబు వేఁడు మనిన నగ్ధనిమీలితంబు లైనలోచనంబు దెఱచి కనుంగొనునప్పుడు శతసహస్రకోటిసూర్యప్రభాభాసురం బైనతేజోమండలంబునడుమ ఫణికుండలుండును, దప్తారకూటపాటలజటాజూటకోటీపినద్ధముగ్ధేందుండును, దుగ్ధధారాధవళస్నిగ్ధభసితదిగ్ధశుద్ధదేహుండు నయం యద్దేవతామూర్థాభిషిక్తుం డర్ధాంగలక్ష్మి యైనభవానితోడం గూడి పొడ చూపిన విధూమధూమకేతనజ్వాలాజాలంబుతో మేలం బాడు నమ్మృడునొడలిదీప్తి మిఱుమిట్లుగొనుచు వెఱచఱవ నఱిముఱిం జఱచినం దూరఁదారుపోయి యతనికన్నుల | |
| | శక్తి గడతేర నంధుండై యంధకారాతి నందంద తలవకారఛాందోగ్యముండకైతరేయబృహదారణ్యకశ్వేతాశ్వతరాద్యుపనిషత్తులను బంచబ్రహ్మపంచాక్షరప్రణవాదిమంత్రంబుల నారాధించి యంజలిపుటంబు లలాటతటంబున ఘటియించి నిర్ణిరోధనిరవగాఢకరుణాసుధాపూరపూరితాంతఃకరణ! శరణు! దేవతాకోటికోటీరకోటీఘటితమణిమయూఖరేఖాపుంజకింజల్కితంబులు, త్రయ్యంతవిద్యాసీమంతినీసీమంతసీమాసిందూరపరాగపాటలంబులు, కుటిలకృతాంతదంతతాడనక్రీడానిష్కృపంబు లగు మీశ్రీపాదపద్మంబులు దర్శించునట్టి సామర్థ్యంబుఁ గృపసేయవే! యిదియ నాకు వరం బనినఁ ద్ర్యంబకుండు బింబఫలాగుణాధరంబునం జిఱునవ్వు చిగురుకొనం దపస్వికి దివ్యదృష్టి యొసంగినం గృతార్థుండై యతండు. | 142 |
| చ. | చులుకన మేలుకన్న తొలుచూపునఁ జూచెఁ బినాకపాణి దా | 143 |
| వ. | అయ్యవసరంబున. | 144 |
| చ. | వకుళఫలానుకారు లయి వట్రువలై మెఱుఁగారు క్రొత్తమౌ | 145 |
| తే. | అసమబాణపునర్జీవనౌషధంబు | |
| | సకలజగదేకసౌభాగ్యజన్మభూమి | 146 |
| వ. | ఇవ్విధంబున డాయవచ్చి కాలోన్మీలితశిరీషకుసుమకేసరమాలాసుకుమారంబు కస్తూరికాస్థాపకముద్రాభిముద్రితంబును నైనభుజంబు భుజగాభరణభూషితం బైనఫాలలోచసుభుజం బొరయునట్లుగా నిలిచినం జూచి యాజ్ఞదత్తి చిత్తంబునందు. | 147 |
| సీ. | ఎవ్వతె యొక్కొ యీయిందుబింబానన? | |
| తే. | యనుచుఁ గ్రేగంట నీరసం బావహింప | 148 |
| వ. | అప్పుడు. | 149 |
| సీ. | కృత్యపంచకము సాగింపలేఁ డేయింతి | |
| | నేలేమ శశిమౌళి కిచ్ఛాక్రియాజ్ఞాన | |
| తే. | మహితహృల్లేఖికామహామంత్రమునకు | 150 |
| ఉ. | త్ర్యంబక! యీతఁ డెక్కడిదురాత్మకుఁ? డీయవలక్షణం బపాం | 151 |
| క. | నారూపమునకు మదిలో | 152 |
| వ. | మందస్మితసుందరవదనారవిందుండై యిందుధరుండు ధరాధరపుత్త్రి కి ట్లనియె. | 153 |
| చ. | మనమునయందు నెగ్గులును మానుము పర్వతపుత్త్రి! వీఁడు నీ | 154 |
| క. | ఈకాశీక్షేత్రమున న | |
| | స్తోకగుణా! యీపుణ్య | 155 |
| క. | ఏ వర మిచ్చెద వీనికి | 156 |
| వ. | అనిపలికి పరమేశ్వరుం డాయాజ్ఞదత్తికి యక్షకిన్నరగుహ్యకలోకాధిపత్యంబును తన సఖ్యంబును నిచ్చె భవానియు. | 157 |
| సీ. | ఎడమలోచనము గ్రుడ్డెగసి గవ్వయుఁ బోలె | |
| తే. | కాశియం దీవు నిలిపిన కాలకంఠ | 158 |
| వ. | అని పార్వతీ దేవి యతని గారవించె. నిది యాజ్ఞదత్తి పుణ్యచరితంబు. | 159 |
| మ. | ధనవంతుండగు బుద్ధిమంతుఁడగు విద్యావంతుఁడౌ సాధునం | |
| | భనవంతుండగుఁ గీర్తిమంతుఁడగు సత్ప్రాధాన్యవంతుం డగున్ | 160 |
| వ. | విశ్వేశ్వర శ్రీమన్మహాదేవు దక్షిణభాగంబునం గుబేరేశ్వరస్థానంబునందుఁ గుబేరేశ్వరు సేవించినవారికి నణిమాద్యష్టైశ్వర్యంబులు సిద్ధించు నని యిట్లు యాజ్ఞదత్తికి నభిమతంబులం బ్రసాదించి దేవుండు దేవీసహితుండై యనక్షరం బైనపదంబు ప్రవేశించె. ఈ ప్రకారంబున శంభుతోఁ జెలికారంబు వడసి ధనదుఁడు. | 161 |
| సీ. | ఏపట్టణమునకు నెలదోఁట నందనా | |
| తే. | యట్టియలకాపురము నిధానాధివరము | 162 |
| వ. | ఆరాజరాజు రాజీవభవహరిపురందరాది బృందారకమకుటసందానితవికచమందార కుసుమమాలా మకరందబిందుధారాధౌతచరణారవిందు మందరాచల మంథాన మధ్యమాన దుగ్ధజలనిధిగర్భావిర్భూతకాలకూటకృపీటభవపిండగండూ | |
| | షాకళంకితకంఠమూలోపకంఠకంఠోక్తభువనరక్షాదాక్షిణ్యు దాక్షయణీకుచకలశపాళికేళికస్తూరికామకరికాముద్రాభిముద్రితవక్షఃకవాటుఁ బశ్యల్లలాటుఁ గుటిలసుధామయూఖశకలవిచికిలకలికాకల్పితావతంసుఁ బాంసుక్రీడాపరిచయపేశలం బగుశైశవస్నేహానుబంధంబునంబోలె నిరభిసంధిస్నేహబాంధవంబున భజియించు. ఇది యక్షాధిపలోకస్వరూపంబు. ఈయాఖ్యానంబు సర్వపాపహరంబు. ఇంక నీశానలోకస్వరూపంబు వివరించెద మాకర్ణింపుము. | 163 |
ఈశానలోకవృత్తాంతము
| తే. | అలకయౌల మహోదయ మన్పురంబు | 161 |
| సీ. | ఫాలభాగముల నంబకము లందఱికిని | |
| తే. | నందఱికి నగ్నితాపతప్తారకూట | |
| | దేరికొనఁ జూడు మీశానుదిక్కునందు | 165 |
| వ. | ఇందఱు నానందకానంబుననందు నీశానదేవుదివ్యలింగంబుఁ బ్రతిష్ఠించి యారాధించి తత్ప్రసాదంబున నీశానదిక్కునందు శాశ్వతసుఖైశ్వర్యంబుల నొందినారు. | 166 |
| తే. | కాశి నీశానదేవు శ్రీకంఠుఁ గొలిచి | 167 |
| వ. | అనిన విని (యనంతరంబ) కొంతద వ్వరిగి శివశర్మ వారల కిట్లనియె. | 168 |
| సీ. | ఆవేశచూర్ణంబు లఖిలేంద్రియములకు | |
| తే. | గరళకంఠాట్టహాసంబు గర్వరేఖ | 169 |
| వ. | అనినఁ బుణ్యశీలసుశీలు రతని కి ట్లనిరి. | 170 |
చంద్రలోకవృత్తాంతము
| మ. | మధురాపట్టణవిప్రముఖ్య! శివశర్మా! వేదశాస్త్రాగమాం | 171 |
| వ. | సర్గాదియందు శతానందుండు నేత్రంబులను మరీచి, హృదయంబున భృగువు, శిరంబున నంగిరసు, నుదానంబునఁ బులస్త్యు, వ్యానంబునఁ బులహు, నపానంబునఁ గ్రతువు, బ్రాణంబున దక్షు, శ్రోత్రంబున నత్రి , సమానంబున వసిష్ఠు, సంకల్పంబున ధర్ము సృజియించె. అందు నత్రి యనుమునీశ్వరుఁడు. | 172 |
| క. | త్రిసహస్రదివ్యవర్షము | 173 |
| సీ. | బ్రహ్మరంధ్రము మోవఁ బాఱి యయ్యింద్రియ | |
| తే. | నెలలు తొమ్మిది మోచి కాష్ఠలు గఠోర | 174 |
| వ. | ఆదిగ్దేవతలగర్భంబున నుద్భవించిన తేజం బేకీభవించి చందురుండై యఖిలజగద్ధితార్థం బయ్యరవిందభవునాజ్ఞ నతనిదివ్యస్యందనం బెక్కి యష్టాదశద్వీపంబులం జరియించి తనకుందాన వృద్ధి బొందె. అతని తేజోనిస్సరణంబున సకలజగదుపకారం బగునదీనివహం బుద్భవించె. అట్లు వర్తించి యాసుధాకరుం డవిముక్తస్థానంబున నమృతలింగమూర్తిఁ జంద్రేశ్వరాహ్వయు నీశ్వరుం జంద్రమౌళి దనపేరం బ్రతిష్ఠించి యమృతోదర(క)౦ బనుకుండంబు నిర్మించి తత్సమీపంబున బహుదివ్యవర్షంబులు దపంబు చేసి యాదేవదేవుని ప్రసాదంబున నోషధీతోయంబులకు నగ్రజన్ములకు రా జయ్యె. అమ్మహాదేవుననుగ్రహంబున వెండియు నాజైవాతృకుండు. | 175 |
| ఉ. | ఏటికిఁ దానకం బయినయిక్షుశరాసనవైరిజూటీకా | 176 |
| తే. | రాజరా జయి పాలించె రాజసమున | 177 |
| వ. | అంత నక్కాశియందు హిరణ్యగర్భాత్రిభృగువులు ఋత్విజు | |
| | లుగా హరి సదస్యుండుగా సినీకుహూద్యుతిపుష్టిప్రభావసుకీర్తిధృతిలక్షులనం దొమ్మండ్రుధర్మపత్నులతోడం గూడి యుమామహేశ్వరప్రీత్యర్థం రాజసూయాధ్వరంబు నొనర్పి యవార్యం బైనయౌదార్యంబున. | 178 |
| ఉ. | దక్షిణ యిచ్చె ముజ్జగము దానగుణప్రవరుండు లీల ఫా | 179 |
| తే. | ఇంద్రుకుండంబుకెలనఁ జంద్రేశునొద్దఁ | 180 |
| వ. | ఇట్లు రాజసూయాధ్వరంబు చేసినసుధాకరు నవభృథస్నానానంతరమున. | 181 |
| సీ. | సకలలోకాహ్లాదసంధానహేతువై | |
| తే. | నాహరించితి రాజసూయాధ్వరంబుఁ | |
| | జంద్ర! నీయట్టి ధన్యుండు జగతిఁ గలఁడె? | 182 |
| వ. | ప్రతిమాసంబునం బూర్ణిమాదివసంబున జపహోమార్చనధ్యానదానబ్రాహ్మణభోజనంబులు చంద్రేశ్వరస్థానమునం జేసిన ననంతఫలము నొసంగు. ఎవ్వండేని మత్కులంబునఁ గుహూయోగంబునఁ జంద్రోద(య)వారి నభిషిక్తుండై చంద్రేశ్వరుని సందర్శించి వసురుద్రాత్యతర్పణం బొనర్చు నన్నరుండు పితృప్రసాదంబు వడయు. నతని పితృపితామహు లానందంబున నర్థించి వర్తింతు రని వెండియు. | 183 |
| సీ. | ప్రత్యష్ట మీతిథిఁ బ్రతిచతుర్దశి సిద్ధ | |
| తే. | గాళిఁ జంద్రేశదేవోపకంఠనిలయఁ | 184 |
| వ. | ఇది చంద్రలోకమాహాత్మ్యంబు. ఈయుపాఖ్యానంబు విన్నను బఠియించినను జనున కాయురారోగ్యైశ్వర్యంబులు సమ | |
| | గ్రంబు లై సంభవించు ననిన విని శివశర్మ పుణ్యశీలసుశీలుర కిట్లనియె. | 185 |
| తే. | భాగవతులార! భాగ్యసంషన్నులార! | 186 |
| వ. | ఈలోకవృత్తాంతంబు వినవలతుం జెప్పుం డనిన నతనికి వార లి ట్లనిరి. | 187 |
నక్షత్రలోకవృత్తాంతము
| సీ. | సర్గాదిఁ బరమేష్టి చరణంబుపెనువ్రేల | |
| తే. | వరణదరియందు సంగమేశ్వరునియొద్ద | 188 |
| క. | నీయట్టివాఁడు పురుషుం | |
| | నాయకుఁ డయ్యెఁడు నని దా | 189 |
| వ. | వెండియు సమస్తజ్యోతిశ్చక్రంబునడుమ నగ్రగణ్య లయ్యెదరు. మేషాదిరాసులకుం గారణంబు లయ్యెద రాదోషాధీశ్వరుండు బ్రాహ్మణాధిపతి యైనతారకాపతికిం బత్ను లయ్యెదరు. మీచేతం బ్రతిష్ఠితం బైననక్షత్రేశలింగంబు భజించువారలకు భోగమోక్షప్రదం బయ్యెడు. మృగాంకలోకంబునకు మీలోకం బూర్థ్వలోకంబు గాఁగలయది. సర్వతారకామధ్యంబున మీరు మాన్య లయ్యెద రని యానతిచ్చి శివుం డంతర్హితుం డయ్యె. ఇది తారకాలోకవృత్తాంతం బనిన విని యనంతరంబ ముందట బుధలోకంబుఁ గనుంగొని. | 190 |
బుధలోకవృత్తాంతము
| సీ. | ప్రతిబింబమో గాని రజనివల్లభున క | |
| తే. | ద్రుమికి నూడ్చినవాఁడు భర్గునికిరీట | 191 |
| వ. | ఈతఁ డీలోకంబు సంభ్రమమయంబు విలాసమయంబు రాగ | 192 |
| చ. | విను మధురామహానగరవిప్రకులోత్తమ! బ్రహవంశవ ర్ధన | 193 |
| వ. | ఇది బుధలోకంబు. | 194 |
| సీ. | రాజసూయమహాధ్వరం బెవ్వఁ డొనరించెఁ | |
| తే. | జంద్రికాపాండుకౌశేయశాటి యైన | |
| | పెద్దకాలంబు ముత్యాలగద్దె యెక్కి | 195 |
| తే. | శైశవంబున శాస్త్రంబుఁ జదువఁ వచ్చి | 196 |
| మ. | జడసుళ్లెంబును బట్టుదట్టియును రక్షాహాటకాలంకృతు | 197 |
| సీ. | ఆచార్యుప్రియభామ యని కొన్నిదివసంబు | |
| తే. | నలచి పైఁబడు నొకకొన్నివాసరములు | 198 |
| తే. | చదివె గురువొద్ద ధర్మశాస్త్రంబు తొలుతఁ | |
| | జదివె జంద్రుండు కామశాస్త్రంబు పిదపఁ | 199 |
| తే. | ఆదిగర్భేశ్వరుం డౌట యనుచితంబు | 200 |
| వ. | అవినయనిదానం బైనస్వాతంత్ర్యంబునను గుతూహలబహుళం బైనస్వభావంబునను ధైర్యప్రతిపక్షం బైనయౌవనారంభంబునను నెవ్వని కేమనోవికారంబు పుట్టకుండునే? అదియునుం గాక. | 201 |
| సీ. | ఘనతరాహంకారకాలకూటవిషావ | |
| తే. | చరణచంక్రమ దభిమానసన్నిపాత | 202 |
| సీ. | భువనైకధన్విచేఁ బుష్పాయుధునిచేతఁ | |
| | నతిగాఢమైన క్రోధాంధకారంబునఁ | |
| తే. | లేడు భూపతిఁ గలిగెనా వాడు నృపుఁడె | 203 |
| వ. | అది యట్లుండెఁ దదీయవృత్తాంతంబు విను మని యి ట్లనియె. | 204 |
| తే. | తాల్చె గర్భంబు తార సుధాకరునకుఁ | 205 |
| తే. | గర్భసంస్థితుఁ డగుగ్రహాగ్రణి విశుద్ధ | 206 |
| తే. | గర్భసంస్థితసద్గుణగౌరవమునఁ | 207 |
| శా. | ప్రత్యుత్థానము సేయుఁ బెద్దలకు నాప్రౌఢేందుబింబాస్య య | 208 |
| క. | అంగన యొక్కొకమఱి యు | 209 |
| ఉ. | బింబఫలాధరోష్ఠి మణిభిత్తిపుటంబులయందు నాత్మబిం | 210 |
| తే. | భవనశృంగారవనలతాపాదపముల | 211 |
| తే. | పనులు పంపంగఁజాలదు ప్రాణసఖుల | 212 |
| మ. | అట మున్నెక్కుడుకేలిశైలమున నధ్యారోహణం బాచరిం | 213 |
| వ. | అంత నట బృహస్పతి పత్నీవియోగవేదనాదూయమానమానసుండై చంద్రుండు చేసినయపరాధంబు హరిహరహిరణ్యగర్భులకు నింద్రాదిసురులకు నెఱింగించిన. | 214 |
| సీ. | తగవు గా దనియె మంతన ముండి వృత్రారి | |
| తే. | హేతుదృష్టాంతములు చూపి యెల్లసురలు | 215 |
| వ. | అంత. | 216 |
| చ. | ప్రమథులతోడఁ గూడ నతిభైరవఘోరతరాట్టహాసుఁడై | 217 |
| తే. | ఈశ్వరునితోడ నని సేయ నెట్లు వచ్చు | 218 |
| వ. | అప్పుడు. | 219 |
| శా. | చండీశుం బొదవె న్నిశాకరుఁ డవష్టంభంబు జృంభింప బ్ర | 220 |
| వ. | ఇవ్విధంబునఁ బ్రతిఘటించి గెంటింపరాని మగంటిమిం బెచ్చుపెరిగి కలువలనెచ్చెలి చిచ్చులుమియు శిలీముఖంబు లొడలఁ గ్రుచ్చి యార్చి శంఖంబు పూరించి సింహనాదంబు చేసి గాండీవజ్యారావంబు రోదసీకుహరంబు నిండ విధుండు దండమహాకాళనికుంభకుంభోదరవీరభద్రాదిప్రమథవర్గంబుతోడం గూడఁ దన్ను నొప్పించినం గోపించి కించిదారజ్యమానలోచనాంచలుండై లలాటలోచనుండు పురనిశాటతాటంకినీకపోలకస్తూరికా(కరి)మకరికాముద్రాద్రోహియు, జలంధరహృదయగర్వసర్వంకషంబును, సింధురాసురశిరఃకూటపాకళంబును, దక్షాధ్వరమృగధ్వంసనక్రీడానృశంసంబును, దుషారగిరికన్యకాభ్రూవల్లీవిలాసరేఖాలలితశృంగంబును నగు నజగవంబున బ్రహ్మశిరోనామకంబైన దివ్యాస్త్రంబు సంధించిన. | 221 |
| శా. | ఆకంపించె జగత్త్రయంబు దెస లల్లాడెన సముద్రంబు లు | 222 |
| తే. | అప్పు డడ్డంబు సొచ్చి పద్మాసనుండు | |
| | యాలి నిప్పించె నయ్యుపాధ్యాయునకును. | 223 |
| చ. | అమృతమయుండు గావున సుధాంశునితోడిసమాగమంబునన్ | 224 |
| వ. | అనంతరంబ గర్భం బాలోకించి గురుండు దాని కి ట్లనియె. | 225 |
| తే. | అతివ! యీగర్భ మెవ్వరి కైతి చెపుమ | 226 |
| తే. | చెప్పకున్నను గోపించి యిషిక యెత్తి | 227 |
| ఉ. | నావుడు తార యొక్కవచనంబును బల్కక యూరకుండె ల | 228 |
| తే. | తోయజదళాయతాక్షి కేల్దోయి మోడ్చి | 229 |
| వ. | గురుండును దారకు జన్మించిన కుమారునిం జంద్రుని కిచ్చె. చంద్రుండు నిజనందనునకు బుధుం డను పేరు వెట్టె. బుధుం | |
| | డును దండ్రియనుమతి వడసి కాశి కరిగి బుధేశ్వరుం డనుశివలింగంబుఁ బ్రతిష్ఠించి పెద్దకాలంబు తపంబు చేసి యాబుధేశ్వరలింగంబునందు సాక్షాత్కరించిన విరూపాక్షుం బ్రస్తుతించి యమ్మహేశ్వరువలన నక్షత్రలోకంబునకు నూర్ధ్వంబున నున్నలోకంబున కధీశ్వరుం డయ్యె. | 230 |
| తే. | చంద్రకుండచంద్రేశ్వరస్థానమునకుఁ | 231 |
| తే. | అనుచు గోవిందకింకరు లనఘమతులు | 232 |
శుక్రలోకవర్ణనము
| వ. | అప్పు డయ్యిద్దఱు శివశర్మ కి ట్లనిరి. నిశితశతక్రతుప్రయోగప్రక్రియాక్రమసమర్థశుక్రలోకం బిది. ఇందు దానవగురుండు గావ్యుం డధివసియించు. ఆభార్గవుండు భర్గువలన వర్షసహస్రంబు కణధూమం బాహారంబుగా దుస్సహం బైన తపం బాచరించి మృతసంజీవనీవిద్యారహస్యంబును సకీలకంబుగా నెఱింగినాఁడు. | 233 |
| తే. | ఎఱుఁగ రీవిద్య యెవ్వార లిజ్జగమున | 234 |
| తే. | హరునితోడ విరోధించి యంధకుండు | 235 |
| వ. | కాలకంధరునకు నంధకాసురునకు నైన యమ్మహాయుద్ధంబున నీల్గిన రాక్షసులను మృతసంజీవనీవిద్యాప్రభావంబున భార్గవుండు బ్రతికించుచుండ దండనికుంభకుంభోదరప్రముఖు లగు పారిషదులు పరమేశ్వరున కి ట్లనిరి. | 236 |
| సీ. | దేవ! మహాదేవ! త్రిపురదైత్యధ్వంస! | |
| తే. | గరతలమునఁ బరిపాండుకాంతి నతనిఁ | 237 |
| వ. | అంధకాసురుండును భార్గవుండు లేని పిమ్మటం కొంతకాలంబునకుఁ గృతాంతమర్దనుచేత హతుండయ్యె. బహుకాలంబు కాలకంఠుజఠరగోళంబునం దుండి కావ్యుండును. | 238 |
| మ. | స్రవియించెన్ దుహినాంశుశేఖరుని మేఢ్రద్వారమార్గంబునన్ | |
| | గవిశుక్లం బయి తత్క్షణంబున నిజాకారంబుఁ దాల్చె న్మనో | 239 |
| వ. | అరిగి యానందకాననంబున లింగప్రతిష్ఠ చేసి యాలింగంబునందు విశ్వేశ్వర శ్రీమన్మహాదేవు భావించుచుఁ జంపక దత్తూత కరవీర కుశేశయ మాలతీ కరణికార కదంబ వకుళోత్పల మల్లికా శతపత్త్ర సింధువార కింశు కాశోకపున్నాగ నాగకేసర క్షుద్ర మాధవీ పాటలా బిల్వ మందార ద్రోణ గ్రంధిపర్ణి దమన చూతపల్లవ దర్భ తులసీ నంద్యావర్త దేరదారు కాంచన దూర్వాంకురాదుల శంకరు ననేకకాలం బారాధించి శుక్రుఁ డీలోకంబుక కధీశ్వరుండయ్యె. | 240 |
| క. | వారాణసి శుక్రేశ్వరు | 241 |
అంగారకలోకవృత్తాంతము
| వ. | అట నూర్ధ్వంబున నున్నయది లోహితాంగలోకంబు. | 242 |
| సీ. | తొల్లి దాక్షాయణితోఁ బాసి శంభుండు | |
| | వ్రాలి తత్క్షణమ యవ్వసుమతీస్థలమునఁ | |
| తే. | నొక్కదివ్యకుమారుఁడై యుండె నెదుర | 243 |
| సీ. | భాగీరథీగంగ ప్రవహించు నేవీటి | |
| తే. | యట్టి కాశికి గురునాజ్ఞ నరుగుదెంచి | 244 |
| తే. | పాంచముద్రమహాస్థానపదమునందుఁ | 245 |
| వ. | ఇది యంగారకలోకవృత్తాంతంబు. | 246 |
బృహస్పతిలోకవృత్తాంతము
| క. | అదె వీక్షింపు బృహస్పతి | 247 |
| వ. | అయ్యాంగిరసుండు కాశీక్షేత్రమున కరిగి యందుఁ దనపేర శంభులింగంబుఁ బ్రతిష్ఠించి తత్సమీపంబున బహుదివ్యవర్షంబులు దపంబు సేసి తనకుం బ్రత్యక్షం బైన విరూపాక్షు నిట్లని సంస్తుతించె. | 248 |
| తోటకము. | జయశంకర! శాశ్వత! చంద్రధరా! | 249 |
| తోటకము. | భువనావన! పావన! భూతపతీ! | 250 |
| తోటకము. | శ్రితపాపవిభంజన! సిద్ధనతా! | 251 |
| క. | చాటుకవితాకళాపరి | |
| | శాటోపంబున గీష్పతి | 252 |
| శా. | ఆటోపారభటి న్మునీశ్వరుఁడు దన్నందంద వర్ణింప ద | 253 |
| వ. | ఇట్లు ప్రీతుండై. | 254 |
| సీ. | బృహదుగ్రతపము సంభృతనిష్ఠఁ జేసిన | |
| తే. | లోహితాంగుఁడు పాలించులోకమునకు | 255 |
| వ. | సంస్మరణమాత్రంబున నేగుదెంచిన బ్రహ్మాదిదేవతలచేత నవ్వాచస్పతికి దేవతాచార్యపదవీసామ్రాజ్యంబునకుం బట్టాభిషేకంబు చేయించి యప్పంచాననుండు చంద్రేశ్వరునికి దక్షిణభాగంబున విశ్వేశ్వరునికి నిరృతిభాగంబున ధీషణుండు ప్రతిష్ఠించిన ధిషణేశ్వరునియందు సంక్రమించె. గురుండును | |
| | నీలోకంబున కధీశ్వరుం డయ్యె. ఇది బృహస్పతిలోకవృత్తాంతంబు. | 256 |
| తే. | దివిజగురునిపదంబు నతిక్రమించి | 257 |
| ఉ. | పాండురపద్మలోచనునిపార్శ్వగులార! మహాత్ములార! మా | 258 |
శనైశ్చరలోకవర్ణనము
| వ. | ఇది యెవ్వరిలోకం బనిన వార లి ట్లనిరి. | 259 |
| తే. | శంసితవ్రత! యిది శనైశ్చరునిలోక | 260 |
| సీ. | నారాయణునినాభినలినమధ్యంబున | |
| తే. | గాంచె మను వన యముఁ డనఁగాఁ దనయుల | 261 |
| వ. | అంత. | 262 |
| తే. | ఛాయ యనుదాని సృజియించె సంజ్ఞ యొక్క | 263 |
| వ. | సంజ్ఞాదేవి సవర్ణ యగు నాఛాయ కిట్లను: కల్యాణి! యేఁ బుట్టినింటికిం బోయివచ్చెద. నామాఱై నీవు మదీయాజ్ఞ సూర్యునికిం బరిచర్య చేయుము; మనువును, యముండును, యమునయు ననునీయపత్యత్రయంబు త్వదీయంబుగాఁ దలంపుము. ఈరహస్యంబు కచగ్రహణశాపపర్యంతం బెవ్వరికిం జెప్పకు మని యప్పగించి పితృగృహంబునకుం బోయె; నిట సవర్ణయు. | 264 |
| తే. | అష్టముం డగు సావర్ణి యనెడుమనువు | 265 |
| వ. | ఆసవర్ణయు సర్వస్త్రీస్వభావం బగు సాపత్న్యగుణంబున సంజ్ఞాసంతానమునకంటెం దనసంతతియందు నత్యంతవాత్సల్యంబు వాటించి భోజనాలంకారలాలనంబులపట్టున వైషమ్యంబు గలిగియుండ నొక్కనాఁడు భవితవ్యతావిలాసంబు | |
| | ననో! బాల్యచాపలంబుననో! మమతాస్వాతంత్ర్యంబుననో! జముండు సంజ్ఞాస్వరూపిణియైన పినతల్లి ఛాయాదేవిం గోపించి తన్నం దలంచి పాదం బెత్తిన. | 266 |
| సీ. | తనకు సంజ్ఞాదేవి మనములోఁ గడు నమి | |
| తే. | జముఁడు దనమీఁదఁ బాదంబు చాఁచినపుడు | 267 |
| వ. | అవ్విధం బెఱింగి భానుండు ఛాయాదేవిం జూచి యిట్లనియె. | 268 |
| తే. | ఎట్టియపరాధ మొనరించెనేనిఁ దల్లి | 269 |
| వ. | తనవృత్తాంతంబు సెప్పె; చెప్పిన దానియం దపరాధంబు పొడగానక యమునిం జూచి మాతృశాపంబు నివర్తింప శక్యంబు గాదు. నీచరణంబునం గలమాంసంబు కృమికీటంబులు తొలిచి భక్షింప భూమిపయిఁ బడియెడు నని పలికి కొడుకు | |
| | నూఱడించి త్వష్టృప్రజాపతిభవనంబునకుం బోయి యతనివలన నిజభార్య దపంబు సేయం జనుటయు, నున్న గుఱుతును నెఱింగి యరిగి యగ్రభాగంబున. | 270 |
| సీ. | కఠినరింఖాపుటీఘట్టనంబుల భూమి | |
| తే. | గొదమగోడిగ యై కురుక్షోణియందు | 271 |
| ఉ. | ఘోటికయై చరించు తనకూరిమిభామినిఁ జూచి క్రమ్మరన్ | 272 |
| తే. | అశ్వరూపుఁ డైన యరవిందబాంధవుఁ | 273 |
| వ. | ఇవ్విధంబున సాక్షాత్కరించిన తపోలక్ష్మియుం బోలె నబ్బ | |
| | డబ బడబానలజ్వాలాజాలలీలావ్రీడావహమహఃపటలపాటలిమపల్లవితదశదిశాభోగ భోగింపం దలంచి పూషవిషమబాణుచిటకంబున నకఠోరదూర్వాంకుచర్వణక్రియాసమభిహారహరితఫేనచ్ఛటాచ్ఛేదపిచ్ఛిలంబును, దారుణ్యదర్పభరకవోష్ణనిశ్శ్వాసధారాధురంధకంబును, జలాచలప్రోథదళసంపుటంబును నగు నాఘోటీవదనంబు చుంబించె. సంజ్ఞయు నిజాంతఃకరణప్రవృత్తియ ప్రమాణంబుగా నతిప్రమాణమూర్తిస్ఫూర్తి యగునత్తురంగంబుఁ బతంగుండ కాఁదలంచి యిచ్చగించె. అత్తళువైన యమ్మత్తకాశిని కించిదున్నిద్రపారిభద్రకలికాచ్ఛాయాముద్ర కుద్ది యగు ముద్ర విరియించుచు మొగుచుచుం గదలకుండిన మోర మోరతో మోపియుఁ, గండంబు గఱచియు, డాసియుఁ, బాసియు, ఱవళి చేసియుఁ, గొంతదడవు వినోదంబునొంది యక్కుహనాహయం బగ్గోడిగ డగ్గఱి క్రీడించి యుండె. అప్పు డమ్మావునకు ముకుగ్రోళ్ల నెక్కి చరమధాతుద్రవంబు కదంబకుసుమకేసరపరాగగంధపాణింధమంబై స్రవించె. అయ్యింద్రియంబున జంద్రబింబానను లిద్దఱు గవలవారు నాసత్యు లనం బ్రభవించిరి. అక్కుమారద్వయంబు. | 274 |
| తే. | విబుధవైద్యద్వయం బయ్యె విమలచరిత! | 275 |
| వ. | అంత నక్కడ శనైశ్చరుండు వారాణసికిం జని లింగస్థాపనంబు చేసె. ఆశనైశ్చరేశ్వరుండు విశ్వేశ్వరదేవునకు దక్షిణభాగంబున శుక్రేశ్వరున కుత్తరంబున సంప్రతిష్ఠితుండై భజియించువారికి భోగమోక్షంబులు ప్రసాదించు. శనైశ్చరునకుఁ దత్ప్రసాదలబ్ధం బీలోకంబు. ఇది శనైశ్చరలోకవృత్తాంతంబు. | 276 |
సప్తర్షిలోకవృత్తాంతము
| క. | సప్తమహామునిలోకము | 277 |
| వ. | మరీచి యత్రి పులస్త్యుండు పులహుండు క్రతు వంగిరసుండు వసిష్ఠుండు వీరు బ్రహ్మమానసపుత్రులు, సప్తబ్రహ్మలు. వీరికి ధర్మపత్నులు క్రమంబుగ సంభూతి యనసూయ క్షమ ప్రీతి సన్నతి స్మృతి [3]యూర్జ. వీరివలన నా ప్రజాపతులు నానారూపప్రజల సృజియించి బ్రహ్మాదేశంబున నయ్యవిముక్తక్షేత్రంబునఁ దపంబు చేసి మరీచ్యత్రీశ్వరాదిలింగంబులం బ్రతిష్ఠించిరి. సంభూత్యనసూయాదు లగు పతివ్రతలును దమపేర శివలింగంబులం బ్రతిష్ఠ చేసిరి. తత్ప్రసాదలబ్ధం బైన యీలోకంబున సప్తమహామునులును బరమసుఖం బనుభ | |
| | వించుచున్నవారు. ఇది సప్తమహామునిలోకవృత్తాంతంబు. ఈలోకంబున కూర్ధ్వంబున. | 278 |
ధ్రువపదవర్ణనము
| సీ. | త్రైలోక్యమంటపస్తంభసంభారంబు | |
| తే. | తారకాశింశుమారకాకారుఁ డైన | 279 |
| వ. | ఈతనిలోకవృత్తాంతంబు వినుము. | 280 |
| క. | స్వాయంభువమనుధాత్రీ | 281 |
| తే. | కాంత యొక్కత సురుచి యొక్కత సునీతి | 282 |
| తే. | ఒక్కనాఁ డోలగంబున నున్నవేళ | 283 |
| వ. | అప్పుడు మఱలి వాఁ డంతఃపురంబున కరిగి యావృత్తాంతం బంతయుఁ దల్లి కెఱింగించి పిన్నయయ్యును నుత్తమక్షత్త్రియతేజోవిశేషంబునం బరిభవంబు సహింపఁజాలక తల్లియనుజ్ఞ వడసి తపంబు సేయ జనువాఁడై యదృచ్ఛాగతు లగు సప్తఋషుల గాంచి సముచితప్రకారంబునం దనవృత్తాంతంబు వారి కేఱిఁగించి వారివలన ద్వాదశాక్షరమంత్రం బుపదేశంబు గొని పరమభక్తిపరాయణుం డైన నారాయణు మధువనప్రాంతంబున యమునాతటంబునఁ బెద్దకాలంబు పెక్కువిఘ్నంబులకు మనంబు చలింపనీక యారాధించి సాక్షాత్కరించిన యప్పుండరీకాక్షువలన విశ్వోత్తరం బైన యిప్పదంబుఁ గాంచె. | 284 |
| తే. | ధ్రువుని కిచ్చినవరమును ధ్రువము గాఁగ | 285 |
| మ. | శివుఁ గాశీపతి విశ్వనాయకుని సంసేవించి యప్పార్వతీ | 286 |
| వ. | ధ్రువుండును. | 287 |
| సీ. | మణికర్ణికావారి మజ్జనం బొనరించి | |
| తే. | గాశిలోన ధ్రువేశ్వరుఁ గాలగంఠు | 288 |
| వ. | అని చెప్పి రంత నివ్విమానంబు ధ్రువలోకంబు గడచి క్రమంబున మహాలోకజనోలోకతపోలోకంబు లతిక్రమించి సత్యలోకంబు గదిసె. అప్పు డవ్విష్ణుకింకరులు శివశర్మ కి ట్లనిరి. | 289 |
శివశర్మ బ్రహ్మవిష్ణుమహేశ్వరలోకంబుల కేగుదెంచుట
| క. | ముందఱిది సత్యలోకము | 290 |
| వ. | అనుచు నతనిం బద్మగర్భుసన్నిధికిం గొనిపోయి రప్పు డవ్విభుండును వారలం బ్రసాదబహుమానంబులం దనిపి ప్రసంగవశంబున నమ్మహాశ్మశానంబున మృతుండు గానివానికి ముక్తి సిద్ధింప దని సముచితప్రకారంబుగా వీడుకొలిపె. | |
| | శివశర్మయు నమ్మాటకు సంశయాకులుండగుచుఁ దదూర్ధ్వంబుగాఁ జని చని పుణ్యశీలసుశీలురం జూచి మన కింక నెంత ద వ్వరుగవలయు నెఱింగింపుఁడు. ఇప్పుడు పితామహుండు కాశియందు శరీరంబు విడువనివారికి మోక్షంబు లేదనియె. నాకు నిశ్రేయసంప్రాప్తి యెట్లు గల్గు? అవ్విధంబును వివరింపుఁ డనిన వార లిట్లనిరి. | 291 |
| తే. | ఉర్వి కెనిమిదికోటుల యోజనముల | 292 |
| వ. | అవ్వైకుంఠంబునకు మీఁదఁ బదాఱుకోట్లయోజనంబుల పొడవున శివలోకంబు కైలాసాహ్వయం బనం దనర్చు. దానికిం బరమం బగు లోకంబు లేదు. | 293 |
| తే. | సంశితాచారపర! దాని సంస్తుతింప | 294 |
| వ. | అప్పరమస్థానంబునందు నిందుధరుండు గిరినందనాసహాయుండై దణాధిస్కందనందికేశ్వరాదులు గొలువ నుదారవిహారంబులం బ్రవర్తిల్లుచుండు. అవ్విశ్వేశ్వరుండు విశ్వరక్షణార్థంబుగాఁ జతుర్భుజుఁ జతుర్దశభువనాధిపత్యంబునకుం బట్టాభిషిక్తుం జేసి యనంతరంబ. | 295 |
విష్ణుపట్టాభిషేకవర్ణనము
| సీ. | మండువేసవినాఁటిమార్తాండబింబంబు | |
| తే. | వేనవేల్యోజనంబులవిరివి నొప్పు | 296 |
| తే. | పార్వతీదేవి కైసేసె బహువిధములఁ | 297 |
| సీ. | చాముండి యొనరించు జంపెతాళమునకు | |
| తే. | నఖలలోకములకును బ్రహ్మాండములకు | 298 |
| లయగ్రాహి. | మ్రొక్కిరి గణేశ్వరులు మ్రొక్కె జలజాసనుఁడు | 299 |
| వ. | ఇవ్విధంబున జతుర్భుజు నిర్భరస్నేహంబున భూర్భువస్స్వర్భువనంబుల సామ్రాజ్యభారభరణంబునకుం బట్టాభిషేకంబు సేసి ఫాలలోచనుండు ప్రావృషేణ్యపయోధరధ్వానగంభీరం బగు నెలుంగున స్వయంభూజంభారిప్రముఖులగు బర్హిర్ముఖు లాకర్ణింప, విష్ణుండ యే ననియును, నేన విష్ణుం డనియును, నాకు విష్ణునకు భేదంబు లే దనియును, హరి మంగళాయతనం బనియును, విష్వక్సేనుండు మాననీయుం డనియును, నారాయణుండు జగద్రక్షాపరాయణుం డనియును, నచ్యుతుం డనాదినిధనుం డనియును, నరవిందలోచనుం డాదిపురుషుం డనియును, హరి సర్వపాపహరుం డనియును, నానతిచ్చి తనయిచ్చ నెచ్చోటి కేనియు విచ్చేసె. ఈయాఖ్యానంబును చతుర్భుజాభిషేకం బండ్రు. దీనిం బఠియించినను, | |
| | వినినను, వ్రాసినను నరుల కాయురారోగ్యైశ్వర్యాలవృద్ధులు సంభవించు. శివశర్మ! నీ వీరహస్యధర్మమర్మం బెఱింగి హరిహరత్వంబులయందు భేదంబు సేయకుండుమని చెప్పిరి. | 300 |
| క. | కురియు నెలమూఁడువానలు | 301 |
| వ. | ఇవ్విధంబునం బెద్దకాలంబు రాజ్యంబు సేసి సుతవిన్యస్తరాజ్యభారుండవై కాశి కరిగి యయోధ్యావంతీమధురామాయాద్వారావతీకాంచ్యుజ్జయినీతీర్థసేవాఫలంబున విశ్వనాథుప్రసాదంబున నపవర్గంబుఁ గాంచెద వని పలికి విష్ణుకింకరు లతని దివ్యవిమానంబువలన డించి నారాయణదేవు సముఖంబునం బెట్టిరి. అప్పుణ్యశ్లోకుండును విష్ణులోకంబునం బెద్దకాలంబు సుఖం బనుభవించి పుణ్యశీలసుశీలురు చెప్పినప్రకారంబున మోక్షంబు వడసె నని లోపాముద్రకు గుంభసంభవుండు శ్రీశైలకటకంబునందు సకలతీర్థంబులుం | |
| | గాశీప్రాపణద్వారంబున నానాసదుపకారంబులై మోక్షంబు సిద్ధించు, కాశి యవ్యవధానంబున ముక్తినిచ్చు ననునర్థంబుఁ దేటపఱచె. ఇది శివశర్మనిర్వాణం బను నుపాఖ్యానంబు. దీని విన్ననుం బఠియించినను వ్రాసినను నరుల కాయురారోగ్యైశ్వర్యములు సంభవించు నని చెప్పి. | 302 |
| ఉ. | చేసెఁ బ్రదక్షిణంబు కలశీసుతుఁ డద్రికి మల్లికార్జునా | 303 |
| వ. | చేసి కతిపయప్రయాణంబుల. | 304 |
అగస్త్యుండు కుమారస్వామిని దర్శించుట
| లయగ్రాహి. | సామిమలకుం జని మహాముని ఘటోద్భవుఁడు | 305 |
| వ. | అనిన విని నైమిశారణ్యవాసులు కుమారస్వామి దర్శించిన యటమీఁది వృత్తాంతం బెయ్యది? యని యడిగిన. | 306 |
ఆశ్వాసాంతము
| శా. | వేమక్షోణివరానుసంభవ! దిశావేదండగండస్థలీ | |
| | సామగ్రీపటుకీర్తివైభవ! కుభృచ్ఛార్దూల! సౌభాగ్యరే | 307 |
| క. | అరిరాడ్గజకఠీరవ | 308 |
| ఉత్సాహ. | అసమబాణనిభవిలాస! యాజిగాండివాయుధా | 309 |
| గద్య. | ఇది శ్రీమత్కమలనాభపౌత్త్ర మారయామాత్యపుత్త్ర సుకవిజనవిధేయ కవిసార్వభౌమ శ్రీనాథనామధేయప్రణీతం బైనకాశీఖండం బనుమహాప్రబంధంబునందుఁ జతుర్థాశ్వాసము. | |