సింహాసనద్వాత్రింశిక/షష్ఠాశ్వాసము
శ్రీరస్తు
సింహాసన ద్వాత్రింశిక
షష్ఠాశ్వాసము
పదుమూఁడవ బొమ్మకథ
| క. | శ్రీకరుణారసమయ విభ | 1 |
| క. | మనమునఁ దలఁచుచు భోజుం | 2 |
| క. | సత్వము సాహసమును దా | 3 |
| క. | మదిఁ దలఁచి చూడు నావుడు | 4 |
| ఉ. | ఖండితవైరిమండలుఁ డఖండపరాక్రమదర్పశాలి యా | 5 |
| ఆ. | ఆఱునెలలు గడపి యంత దేశాంతర | 6 |
| క. | ఆయగ్రహార మొయ్యన | 7 |
| ఊ. | కామునిఁ గాల్చి బూడిదను గంధముగాఁ గొని యెద్దు నెక్కుచుం | 8 |
| క. | అనుచుం గనుఁగొనెఁ గృతముని | 9 |
| వ. | కని మ్రొక్కి శుచియై సచేలస్నానంబు సేయుచు. | 10 |
| క. | మలినుఁడు మై గడఁగిన ని | |
| | దలఁ దడిపినఁ జలి లే దని | 11 |
| ఆ. | ఒకనియడుగుఁ జేరి యొకనియౌఁదల యెక్కి | 12 |
| చ. | అని కొనియాడుచున్ జలకమాడి శివార్చన దీర్చి సూర్యు నిం | 13 |
| ఆ. | దానధర్మములకుఁ బూనక తనపొట్ట | 14 |
| క. | వదనము ప్రసాదసదనము | 15 |
| క. | సురలకు ధరణీసురులకు | 16 |
| చ. | అని చదువం బురాణవచనార్థము సత్యముగా నెఱింగి స | |
| | బున మదిఁ దల్లడిల్లుచును బొబ్బలు వెట్టుచు నొక్కవృద్ధకా | 17 |
| ఆ. | పొలములోన జింకఁ బులి వట్టు కైవడి | 18 |
| వ. | అనుచుం బెదవులు దడుపుచు దీనవదనయై మ్రొక్కిన నక్కజంబుగా నక్కామిని యక్కఱఁ జక్కఁబెట్టలేమి నక్కటా యనుచు నొక్కటియు ననలేక విప్రజాతి గావున నొండొరులమొగంబులు చూచుచు నున్నెడ నిగుఱు గప్పిన నిప్పు చొప్పున యప్పురుషరత్నం బప్పుడ దిగ్గున లేచి. | 19 |
| క. | తల్లీ!యిఁక నుల్లంబునఁ | 20 |
| ఆ. | అనుచు నభయమిచ్చి యటఖడ్గసహితుఁడై | 21 |
| ఆ. | పిడుగుకంటె మిగుల బెడిదమౌ నడిదంబు | 22 |
| క. | నిజనామము దలఁచిన నం | |
| | గజపుంగవుఁ గాచిన క్రియ | 23 |
| శా. | ఆవేళన్ జను లెల్ల నుల్లములఁ జోద్యం బందుచు న్మేలు మే | 24 |
| ఉ. | సాహసికాగ్రగణ్య! రభసంబున నీ వరుదెంచి యమ్మహా | 25 |
| క. | ఓపురుషవర్య నేనొక | 26 |
| వ. | ఒక్కనాఁటి రాతి సుఖస్వప్నావసరమున. | 27 |
| సీ. | మేఘంబు కడఁబొల్చు మెఱపుకైవడినున్న | |
| ఆ. | వన్నెలన్నియుఁ దనలోనివన్నె లనఁగఁ | 28 |
| వ. | ఇట్లు సన్నిహితుండై. | 29 |
| శా. | ఆ దేవుండు మహాప్రసన్నవదనుండై యాత్మలోనం గృపా | 30 |
| వ. | వినుము. స్ఫటికసౌపానంబులును గనకఘంటికలును నింద్రనీలస్తంభంబులును మహారజతకుడ్యంబులును రమ్యహర్మ్యంబులును చీనాంశుకధ్వజంబును గుసుమితపర్యంతవనంబును విద్యాధరీగణంబును గామగమనంబును గలుగు దివ్యవిమానంబు దేహావసానసమయంబునఁ బ్రాపించు నని యాన తిచ్చి చనియె. నట్టిఫలంబు నీ కిచ్చి కృతార్థుండ నయ్యెదఁ గైకొను మనిన నమ్మనుజేంద్రుండు. | 31 |
| క. | అత్యాతురుఁ డని నిను నా | 32 |
| గీ. | అనదఁ గాచుట కులవిద్య యండ్రు మాకు | 33 |
| ఉ. | నావుడు వివ్రుఁ డిట్టివచనంబుల నాతని విక్రమార్కుగా | 34 |
| చ. | ఇది కడుమేలు చేకుఱె నరేశ్వర! ని న్గనుఁగొంటి బ్రహ్మకున్ | 35 |
| ఉ. | ఈదురవస్థ కడ్డువడి హీనుని విప్రునిఁ గాచె నంచు నీ | 36 |
| ఉ. | కైకొని విప్రు వీడుకొని గంగకు భక్తి నమస్కరించి కం | 37 |
బ్రహ్మరాక్షసుని కథ
| సీ. | రుచిరసరోలంబరోలంబకలకంఠ | |
| | సేక సముత్సేక భీకరసూకర | |
| గీ. | చలపలాశపలాశరసాలసాల | 38 |
| క. | అక్కడఁ గడుదూరము చని | 39 |
| క. | శాశ్వతముగ నాముందఱ | 40 |
| క. | వెడఁదమొగంబును గోఱలు | 41 |
| మ. | కని నిశ్శంకుఁడు సాహసాంకుఁడు మహాకౌతూహలుండై రయం | 42 |
| క. | ధరఁ గలపురాణముని వ్యా | |
| | బరిణతుఁడ మాళవేంద్రుని | 43 |
| గీ. | అధిపుకొలువున నేఁ బరీక్షాధికారి | 44 |
| క. | ఈయెడ నే నుండఁగ నిదె | 45 |
| ఉ. | నావుడు వానిదీనవచనంబులకుం గరుణార్ద్రచిత్తుఁడై | 46 |
| చ. | అనవుడు వాఁడు సంతసము నచ్చెరువుం గడుఁ బిచ్చలింపఁగా | 47 |
| ఆ. | బ్రహ్మరక్షణమునఁ బడసిన సుకృతంబు | 48 |
| క. | నిష్పాపదేహుఁ డై గతి | |
| | బుష్ఫాయుధసముఁ డై మణి | 49 |
| వ. | ఇ ట్లతం డరిగిన తదనంతరంబ. | 50 |
| శా. | ధాత్రీపాలకశేఖరుండు నటఁ దత్కార్యంబు సంధిల్లఁగాఁ | 51 |
| క. | కావున నీకీగుణములు | 52 |
పదునాల్గవబొమ్మ కథ
| వ. | మఱియును గతిపయదినంబులు చనిన. | 53 |
| క. | కదలనివిల్లును గాలిం | 54 |
| క. | అని భోజుఁ డొక్కవేళం | 55 |
| క. | ఓనరనాయక! చెల్లని | |
| | మానవనాథుని కెనయగు | 56 |
| క. | నావుడు నాతని వితరణ | 57 |
| క. | ఆయవనీపతి కీర్తి | 58 |
| ఉ. | పార్థివుఁ డొక్కనాఁ డవనిభారము మంత్రికి నప్పగించి ధ | 59 |
| క. | అగణితసౌధోజ్జ్వలరుచి | 60 |
| క. | ఆనగరముచేరువ ను | 61 |
| క. | అంబురుహంబులు దనహ | |
| | త్ర్యంబకునిదేవి యగు జగ | 62 |
| ఉ. | ఆకడ మున్న చండికకు నర్చన లిచ్చుచుఁ గొల్చియున్న య | 63 |
| క. | అనవుడు నాతఁడు నవ్వుచు, | 64 |
| వ. | అనిన నతం డే నియ్యడం బరదేశి నగుట దప్పదు సకలరాజ్యభారంబున నీతిధురంధరుం డగు మంత్రిశిరోమణి భట్టిం బురంబున నిల్పి భవాదృశు లగు పురుషరత్నంబులం జూచుట కారణంబుగాఁ దీర్థంబులం దిరుగుచున్నవాఁడ ననిన నజ్జనవల్లభునకు బుద్ధి సెప్పుచు సిద్ధవల్లభుం డిట్లనియె. | 65 |
| క. | పూజ్యుఁడవు సకలతిమిరహ | 66 |
| క. | ధనముం గృషియును విద్యయు | 67 |
| ఆ. | ధరణిఁ దిరుగ నన్యధరణిపతులచేత | |
| | దిక్కు గలదె బేల! త్రిమ్మరు టది యేల | 68 |
| ఉ. | నావుడు భూవరుండు మునినాథ!ననుం గృపఁ జూచి పల్కుచో | 69 |
| ఉ. | ఈయెడఁ గర్మభూమియగు డెవ్వరికైనను బుద్ధి నేర్పునం | 70 |
| క. | ధాత మును నోరుఁ గన్నులుఁ | 71 |
| క. | ఉత్తముఁ డుద్యోగఫలా | 72 |
| వ. | అట్లయ్యును మానుషకృత్యంబున కుపహతి గలదు గాని దైవకృతంబునకుఁ జేటు లే దని మున్ను నాకుఁ బ్రసన్నుండైన పరమేశ్వరునిమీఁద భారం బిడి నిశ్చింతుండ నై చరియింపుదు. | 73 |
| ఆ. | లావు లేని వేళ దైవంబు గలిగిన | |
| | నడవిఁ జొచ్చినంత యక్షులకృపఁ జేసి | 74 |
రాజశేఖరునికథ
| ఉ. | నావుడు రాజశేఖరుఁడు నా నతఁ డెవ్వఁడు యక్షదైవసం | 75 |
| ఉ. | నొచ్చినవారి సూను లగునూర్వురు రాజులు దండుగూడి పై | 76 |
| ఉ. | అక్కడఁ బ్రొద్దు గ్రుంకఁగ మహావటవృక్షముఁ జేరి విన్ననై | 77 |
| చ. | మనకు విహారదుర్గ మగు మద్రపురంబున కీశుఁ డైన యా | 78 |
| ఉ. | ఇంతవిచార మేల మన కీవటవృక్షముక్రింద నున్న భూ | 79 |
| ఉ. | ఆకమలాప్తసూతుఁ డుదయాద్రికిఁ జేరుచుఁ దూర్పుదిక్కునం | 80 |
| ఉ. | భాస్కరుఁ డంతలో నుదయపర్వత మెక్కఁగ భూవిభుండు శ్రే | 81 |
| ఉ. | ఆనగరంబుచేరువ వనాంతముఁ జొచ్చి సరోవరంబులో | 82 |
| క. | మదకరిణిచేతి కొకచ | 83 |
| క. | అందఱు నొకమదహస్తిని | 84 |
| క. | జంభారి నెదురుకొనఁ జను | |
| | గుంభిని పురి వెల్వడి యా | 85 |
| వ. | ఇట్లేనుఁగు పువ్వులదండ మెడ వైచిన. | 86 |
| ఉ. | ఆద్రవిళేశుఁ డాత్మసతి యప్పురలక్ష్మియఁ బోలె మున్నుగా | 87 |
| మ. | రమణీచందనగీతవాద్యకుసుమస్రగ్వస్త్రభూషాదిభో | 88 |
| ఉ. | ఎక్కడివాఁడొ వీఁడు మన మిందఱ ముండఁగఁ దేరకాఁడు దా | 89 |
| ఆ. | అపుడు సంధిమాట లైన నాడింపక | 90 |
| వ. | అయ్యవసరంబున మంత్రులును దొరలును బరివారంబును వైరు లెత్తివచ్చి కోటమీఁద విడిసినప్పుడు నీ వూరకునికి రాజధర్మం బగునే మాకునైన సెల వాన తిమ్మనిన వినియు విననిభంగి నున్నఁ దత్కాంతారత్నంబు పాచికలు చేతంబట్టుకొని. | 91 |
| ఆ. | తఱిమి సామదానదండభేదములలో | 92 |
| క. | అనవుడు జనవల్లభుఁ డిది | 93 |
| క. | వృక్షముననున్న యేగురు | 94 |
| వ. | అని యనంతరంబ తత్కృతస్మరణంబుగాఁ బలికిన మనంబున నెఱింగికొని యయ్యక్షు లక్షణంబ మన మిచ్చిన రాజ్యంబున కుపద్రవంబు పుట్టుచున్నయది యొకయుపాయంబు తర్కింపవలయు నని వచ్చి యాకూడిన రాజులలోఁ బరస్పరవైరంబును మనోవైకల్యంబును బుట్టించిన నాదండు రెండట్టలై. | 95 |
| మ. | తమలోఁ బోరుచు నస్త్రఘట్టనసముద్యద్బూరివహ్నిస్ఫులిం | 96 |
| ఉ. | అక్కలహంబు చూచి చని యానృపశేఖరుఁ డాజి భూమిలోఁ | 97 |
| వ. | అనిన విని యయ్యవధూతకుం డిది భాగ్యం బంటి వేని పూర్వకృతసుకృతివిశేషంబున నిది లభించెం గాక కానినాఁ డిటు గా నేర్చునే తొల్లి నేఁడునుం జేయవేని నింతియ కాదు యక్షసహాయంబు గలిగియు నుద్యోగి యయ్యరణ్యంబు గడచి మద్రపురంబుఁ జేరిన కతంబున రాజ్యంబు గలిగెం గావున దైవంబున కుద్యోగంబు ఫలసాధకం బగు నది కారణంబుగ నీవును రాజ్యం బేమఱక పాలింపు పొమ్మని వీడ్కొలుపుచు. | 98 |
| క. | నీమహిమకుఁ గడు నెలవగు | 99 |
| క. | ఇచ్చినఁ గైకొని పురికి | 100 |
| ఆ. | మూఁడు దినము లయ్యె వేఁడంగ నెచ్చట. | 101 |
| క. | ఇక్కడ నన్నము దొరకదు | |
| | యక్కఱకు నడ్డ మగు నని | 102 |
| వ. | ఇచ్చిన. | 103 |
| శా. | ఆవిప్రుండు మణిప్రభావమున దివ్యాకారుఁడై క్షుత్పిపా | 104 |
| ఆ. | నీకు నట్టిగుణము లేక యీగద్దియ | 105 |
| వ. | అంతటఁ గొన్ని దినంబు లరిగిన. | 106 |
పదునైదవకథ
| క. | కమలారిఁ గమలహితదృ | 107 |
| క. | మదిఁ దలఁచుచు భోజుం డొక | 108 |
| క. | మర్యాద యెఱుఁగ విది తగు | |
| | ధైర్యము సాహసమును నౌ | 109 |
| వ. | అనవుడు నతని సాహసాదికోదారభావంబు లెట్టి వనిన నప్పాంచాలిక సప్రపంచంబుగా ని ట్లని చెప్పం దొడంగె. | 110 |
| ఉ. | ఏ మని చెప్పఁ దక్కిన నరేశ్వరు లెవ్వరుఁ గారు గాని నేఁ | 111 |
| ఆ. | అట్టి మనుజవిభుఁడు భట్టి ప్రధానిగా | 112 |
| ఉ. | సుశ్రుతుఁ డెల్లతీర్థములుఁ జూచెద నంచు దృఢవ్రతస్థుఁడై | 113 |
| మ. | తరగ ల్చేతులు పక్షిజాతములకూఁత ల్కంకణక్వాణముల్ | 114 |
| క. | నీలము ముత్యముఁ గూర్చిన | |
| | గ్రాలెడి గంగాయమునల | 115 |
| మత్తకోకిల. | అందు భక్తులు ముక్తిత్రోవకు నందుకోలగు నందమౌ | 116 |
| వ. | అచ్చటం గదలి య ట్లేగి యష్టభైరవేశ్వరంబును, భూతభైరవేశ్వరంబును, గాలభైరవేశ్వరంబును, గపాలేశ్వరంబును, బాతాళభైరవేశ్వరంబును, మతంగేశ్వరంబును, జంబుకేశ్వరంబును, మణికర్ణికేశ్వరంబును, సాంబాదిత్యంబును, గరుడాదిత్యంబును, లోలార్కంబును, బిందుమాధవంబును మున్నుగాఁగల బహుకోటితీర్థంబులచేత నలంకృతంబైన పంచక్రోశంబుఁ బ్రవేశించుచుఁ దద్గుణప్రశంసోన్ముఖుండై. | 117 |
| క. | శివుఁ డిందుఁ బడ్డవానికి | 118 |
| క. | ఉడుమైనఁ దొండయైనను | 119 |
| వ. | అని కొనియాడుచు. | 120 |
| శా. | ప్రాలేయాచలచందనద్రవసుధాప్రాచుర్యవీచీలస | |
| | వ్యాలోలాలకమాలికానుకలనావ్యాలంబరోలంబలీ | 121 |
| వ. | కని యందు నిమజ్జనం బొనర్చి భస్మత్రిపుండ్రాదిశైవలక్షణలక్షితుండై సకలదేవతారాధ్యు విశ్వేశ్వర శీమన్మహాదేవుని సందర్శించి సాష్టాంగదండప్రణామంబు లాచరించి నిటలతటకరకమలపుటుండై నుతియించుచు. | 122 |
| శా. | వింటి న్సర్వపురాణము ల్దివిజు లేవెంట న్నినుం బోలలే | 123 |
| మ. | నిను జూడం జనుదెంచు నప్పుట నెద న్నెక్కొన్న మార్గశ్రమం | 124 |
| వ. | అని కొనియాడి కృతకృత్యుండై యందు మాసత్రయంబు గడపి పదంపడి ఫల్గునవర్థనంబును, జిహ్వాలోలంబును, దక్షిణమానసంబును, నుత్తరమానసంబును, బ్రహ్మసరోవరంబును మున్నుగాఁ గల స్థలంబులఁ బితృపిండప్రదానతర్పణపరుండై, పితృముక్తికారణంబు లగునీశానవిష్ణుకమలాసనకార్తికేయవహ్నిత్రయార్కరజనీగణేశ్వరాది దేవతాచతుర్దశపాదంబులను, నక్షయవటచ్ఛాయయు, జనార్దనహస్తంబును మొదలగు స్థలంబుల గల్పితపితృతర్పణుండై గదాధరునకుం ప్రణమిల్లి, యుగళగౌరికి మ్రొక్కి మగిడివచ్చుచో నొకమహావనంబున. | 125 |
| సీ. | కన్యకాధీనమై ఘనవైభవంబుతో | |
| | పురుషవర్జిత మైన పురము గనుంగొని | |
| ఆ. | నరుఁడు తైలకటాహంబు నడుమఁబడిన | 126 |
| వ. | దానికి విస్మయభయసంశయాన్వితుండై. | 127 |
| క. | ఈయుడుకునూనె డగ్గఱఁ | 128 |
| క. | ఉజ్జయిని కరుగుదెంచి సు | 129 |
| క. | ఆవిక్రమార్కుఁ డతిసం | |
| | వేవెంటఁ దిరిగి చోద్యము | 130 |
| సీ. | ధరణీశ యెల్లతీర్థంబులు చూచుచు | |
| ఆ. | ననిన సాహసాంకు డచ్చెరువందుచు | 131 |
| వ. | చని చని యచట దేదీప్యమానం బైనపురంబు సొచ్చి తద్విభవంబు వర్ణించుచు ముందఱ నతిసుందరంబైన పందిరిక్రింద సువర్ణమయజలపూర్ణకలశంబులను మృగనాభిలేపనంబులను, ముక్తాఫలరంగవల్లికలను, గనకరంభాస్తంభంబులను, రత్నతోరణంబులను నలంకృతంబైన వివాహవేదికపై పలకలోని పద్యంబు చూచి సముత్సుకుండై. | 132 |
| క. | చేరువగుండములోపలఁ | 133 |
| వ. | ఇట్లు చేరి. | 134 |
| క. | సలసలఁ గ్రాఁగెడు తైలము | 135 |
| వ. | అంత సంధ్యాంగనయుం బోలె హరిచందనారుణపయోధరభారయు నారక్తాంబరయు వికసదిందీవరాక్షియు రాగవతియు నైన కందర్పసంజీవనీనాగకన్య చనుదెంచి నిజవిద్యాప్రభావంబున నారాజుం బునరుజ్జీవితుం జేసిన. | 136 |
| ఆ. | జలజకాంతి మెఱయ జలధి వెల్వడి తూర్పు | 137 |
| ఉ. | ఆతనిఁ జూచి కన్య వినయంబున మ్రొక్కి యమేయసాహస | 138 |
| ఉ. | నావుడు దాసివేని విను నావచనం బిఁకఁ ద్రోపుసేయ కీ | 139 |
| మ. | ధరణీనాయకుఁ డిట్లు చేకుఱినకాంతారత్నమున్ రాజ్యమున్ | 140 |
| క. | విను మదికారణముగ నో | 141 |
| శా. | ఉష్ణాంశుద్విజరాజలోచను నపాయోపేతతావచ్ఛిదా | 142 |
| ఉ. | నిర్జరసిద్ధసాధ్యభజనీయపదాంబుజయుగ్ముఁ దిగ్మపా | 143 |
| మాలిని. | ప్రవిమలతరచిత్తా బ్రహ్మసంస్తుత్యవృత్తా | 144 |
| గద్యము. | ఇది రాయగజగంధవారణ వైరిమండలీకభేకఫణింద్ర వీరఘోట్టవిభాళ కళింగదేశనిర్దూమధామ త్యాగనాగార్జున కర్ణాటద్రవిళాంధ్రమహారాష్ట్రభూపాలరూపనూపురసుందరచరణావింద సనదప్రోలిపురవరాధీశ్వర వెలనాఁటి పృథివీశ్వరరాజ్యసముద్ధరణ శ్రీకొరవి వెన్నయామాత్యపౌత్ర హరితసగోత్రపవిత్ర సకలసుకవిమిత్ర కసువరాజతనూజ గోపరాజప్రణీతం బైనసింహాసనద్వాత్రింశిక యనుకావ్యంబునందు విక్రమార్కుని ధైర్యసాహసౌదార్యప్రశంస యన్నది షష్ఠాశ్వాసము. | |