శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 149
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (శాంతి పర్వము - అధ్యాయము - 149) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [భ]
శృణు పార్ద యదావృత్తమ ఇతిహాసం పురాతనమ
గృధ్రజమ్బుక సంవాథం యొ వృత్తొ వైథిశే పురా
2 థుఃఖితాః కే చిథ ఆథాయ బాలమ అప్రాప్తయౌవనమ
కులసర్వస్వ భూతం వై రుథన్తః శొకవిహ్వలాః
3 బాలం మృతం గృహీత్వాద శమశానాభిముఖాః సదితాః
అఙ్కేనాఙ్కం చ సంక్రమ్య రురుథుర భూతలే తథా
4 తేషాం రుథితశబ్థేన గృధ్రొ ఽభయేత్య వచొ ఽబరవీత
ఏకాత్మకమ ఇమం లొకే తయక్త్వా గచ్ఛత మాచిరమ
5 ఇహ పుంసాం సహస్రాణి సత్రీసహస్రాణి చైవ హి
సమానీతాని కాలేన కిం తే వై జాత్వ అబాన్ధవాః
6 సంపశ్యత జగత సర్వం సుఖథుఃఖైర అధిష్ఠితమ
సంయొగొ విప్రయొగశ చ పర్యాయేణొపలభ్యతే
7 గృహీత్వా యే చ గచ్ఛన్తి యే ఽనుయాన్తి చ తాన మృతాన
తే ఽపయ ఆయుషః పరమాణేన సవేన గచ్ఛన్తి జన్తవః
8 అలం సదిత్వా శమశానే ఽసమిన గృధ్రగొమాయుసంకులే
కఙ్కాల బహులే ఘొరే సర్వప్రాణి భయంకరే
9 న పునర జీవితః కశ చిత కాలధర్మమ ఉపాగతః
పరియొ వా యథి వా థవేష్యః పరాణినాం గతిర ఈథృశీ
10 సర్వేణ ఖలు మర్తవ్యం మర్త్యలొకే పరసూయతా
కృతాన్తవిహితే మార్గే కొ మృతం జీవయిష్యతి
11 కర్మాన్త విహితే లొకే చాస్తం గచ్ఛతి భాస్కరే
గమ్యతాం సవమ అధిష్ఠానం సుతస్నేహం విసృజ్య వై
12 తతొ గృధ్రవచః శరుత్వా విక్రొశన్తస తథా నృప
బాన్ధవాస తే ఽభయగచ్ఛన్త పుత్రమ ఉత్సృజ్య భూతలే
13 వినిశ్చిత్యాద చ తతః సంత్యజన్తః సవమ ఆత్మజమ
నిరాశా జీవితే తస్య మార్గమ ఆరుహ్య ధిష్ఠితాః
14 ధవాఙ్క్షాభ్ర సమవర్ణస తు బిలాన నిఃసృత్య జమ్బుకః
గచ్ఛమానాన సమ తాన ఆహ నిర్ఘృణాః ఖలు మానవాః
15 ఆథిత్యొ ఽయం సదితొ మూఢాః సనేహం కురుత మా భయమ
బహురూపొ ముహూర్తశ చ జీవేతాపి కథా చన
16 యూయం భూమౌ వినిక్షిప్య పుత్రస్నేహ వినాకృతాః
శమశానే పుత్రమ ఉత్సృజ్య కస్మాథ గచ్ఛద నిర్ఘృణాః
17 న వొ ఽసత్య అస్మిన సుతే సనేహొ బాలే మధురభాషిణి
యస్య భాషిత మాత్రేణ పరసాథమ ఉపగచ్ఛద
18 న పశ్యద సుతస్నేహం యాథృశః పశుపక్షిణామ
న యేషాం ధారయిత్వా తాన కశ చిథ అస్తి ఫలాగమః
19 చతుష్పాత పక్షికీటానాం పరాణినాం సనేహసఙ్గినామ
పరలొకగతిస్దానాం మునియజ్ఞక్రియా ఇవ
20 తేషాం పుత్రాభిరామాణామ ఇహ లొకే పరత్ర చ
న గుణొ థృశ్యతే కశ చిత పరజాః సంధారయన్తి చ
21 అపశ్యతాం పరియాన పుత్రాన నైషాం శొకొ ఽనుతిష్ఠతి
న చ పుష్ణన్తి సంవృథ్ధాస తే మాతా పితరౌ కవ చిత
22 మానుషాణాం కుతః సనేహొ యేషాం శొకొ భవిష్యతి
ఇమం కులకరం పుత్రం కదం తయక్త్వా గమిష్యద
23 చిరం ముఞ్చత బాష్పం చ చిరం సనేహేన పశ్యత
ఏవంవిధాని హీష్టాని థుస్త్యజాని విశేషతః
24 కషీణస్యాదాభియుక్తస్య శమశానాభిముఖస్య చ
బాన్ధవా యత్ర తిష్ఠన్తి తత్రాన్యొ నావతిష్ఠతే
25 సర్వస్య థయితాః పరాణాః సర్వః సనేహం చ విన్థతి
తిర్యగ్యొనిష్వ అపి సతాం సనేహం పశ్యత యాథృశమ
26 తయక్త్వా కదం గచ్ఛేదేమం పథ్మలొలాయతాక్షకమ
యదా నవొథ్వాహ కృతం సనానమాల్యవిభూషితమ
27 [భ]
జమ్బుకస్య వచః శరుత్వా కృపణం పరిథేవతః
నయవర్తన్త తథా సర్వే శవార్దం తే సమ మానుషాః
28 [గృధ్ర]
అహొ ధిక సునృశంసేన జమ్బుకేనాల్ప మేధసా
కషుథ్రేణొక్తా హీనసత్త్వా మానుషాః కిం నివర్తద
29 పఞ్చ భూతపరిత్యక్తం శూన్యం కాష్ఠత్వమ ఆగతమ
కస్మాచ ఛొచద నిశ్చేష్టమ ఆత్మానం కిం న శొచద
30 తపః కురుత వై తీవ్రం ముచ్యధ్వం యేన కిల్బిషాత
తపసా లభ్యతే సర్వం విలాపః కిం కరిష్యతి
31 అనిష్టాని చ భాగ్యాని జానీత సహ మూర్తిభిః
యేన గచ్ఛతి లొకొ ఽయం థత్త్వా శొకమ అనన్తకమ
32 ధనం గాశ చ సువర్ణం చ మణిరత్నమ అదాపి చ
అపత్యం చ తపొ మూలం తపొయొగాచ చ లభ్యతే
33 యదా కృతా చ భూతేషు పరాప్యతే సుఖథుఃఖితా
గృహీత్వా జాయతే జన్తుర థుఃఖాని చ సుఖాని చ
34 న కర్మణా పితుః పుత్రః పితా వా పుత్రకర్మణా
మార్గేణాన్యేన గచ్ఛన్తి తయక్త్వా సుకృతథుష్కృతే
35 ధర్మం చరత యత్నేన తదాధర్మాన నివర్తత
వర్తధ్వం చ యదాకాలం థైవతేషు థవిజేషు చ
36 శొకం తయజత థైన్యం చ సుతస్నేహాన నివర్తత
తయజ్యతామ అయమ ఆకాశే తతః శీఘ్రం నివర్తత
37 యత కరొతి శుభం కర్మ తదాధర్మం సుథారుణమ
తత కర్తైవ సమశ్నాతి బాన్ధవానాం కిమ అత్ర హి
38 ఇహ తయక్త్వా న తిష్ఠన్తి బాన్ధవా బాన్ధవం పరియమ
సనేహమ ఉత్సృజ్య గచ్ఛన్తి బాష్పపూర్ణావిలేక్షణాః
39 పరాజ్ఞొ వా యథి వా మూర్ఖః సధనొ నిర్ధనొ ఽపి వా
సర్వః కాలవశం యాతి శుభాశుభసమన్వితః
40 కిం కరిష్యద శొచిత్వా మృతం కిమ అనుశొచద
సర్వస్య హి పరభుః కాలొ ధర్మతః సమథర్శనః
41 యౌవనస్దాంశ చ బాలాంశ చ వృథ్ధాన గర్భగతాన అపి
సర్వాన ఆవిశతే మృత్యుర ఏవం భూతమ ఇథం జగత
42 [జ]
అహొ మన్థీ కృతః సనేహొ గృధ్రేణేహాల్ప మేధసా
పుత్రస్నేహాభిభూతానాం యుష్మాకం శొచతాం భృశమ
43 సమైః సమ్యక పరయుక్తైశ చ వచనైః పరశ్రయొత్తరైః
యథ గచ్ఛద జలస్దాయం సనేహమ ఉత్సృజ్య థుస్త్యజమ
44 అహొ పుత్ర వియొగేన మృతశూన్యొపసేవనాత
కరొశతాం వై భృశం థుఃఖం వివత్సానాం గవామ ఇవ
45 అథ్య శొకం విజానామి మానుషాణాం మహీతలే
సనేహం హి కరుణం థృష్ట్వా మమాప్య అశ్రూణ్య అదాగమన
46 యత్నొ హి సతతం కార్యః కృతొ థైవేన సిధ్యతి
థైవం పురుషకారశ చ కృతాన్తేనొపపథ్యతే
47 అనిర్వేథః సథా కార్యొ నిర్వేథాథ ధి కుతః సుఖమ
పరయత్నాత పరాప్యతే హయ అర్దః కస్మాథ గచ్ఛద నిర్థయాః
48 ఆత్మమాంసొపవృత్తం చ శరీరార్ధమయీం తనుమ
పితౄణాం వంశకర్తారం వనే తయక్త్వా కవ యాస్యద
49 అద వాస్తం గతే సూర్యే సంధ్యాకాల ఉపస్దితే
తతొ నేష్యద వా పుత్రమ ఇహస్దా వా భవిష్యద
50 [గ]
అథ్య వర్షసహస్రం మే సాగ్రం జాతస్య మానుషాః
న చ పశ్యామి జీవన్తం మృతం సత్రీ పుంనపుంసకమ
51 మృతా గర్భేషు జాయన్తే మరియన్తే జాతమాత్రకాః
విక్రమన్తొ మరియన్తే చ యౌవనస్దాస తదాపరే
52 అనిత్యానీహ భాగ్యాని చతుష్పాత పక్షిణామ అపి
జఙ్గమాజఙ్గమానాం చాప్య ఆయుర అగ్రే ఽవతిష్ఠతే
53 ఇష్టథారవియుక్తాశ చ పుత్రశొకాన్వితాస తదా
థహ్యమానాః సమ శొకేన గృహం గచ్ఛన్తి నిత్యథా
54 అనిష్టానాం సహస్రాణి తదేష్టానాం శతాని చ
ఉత్సృజ్యేహ పరయాతా వై బాన్ధవా భృశథుఃఖితాః
55 తయజ్యతామ ఏష నిస్తేజాః శూన్యః కాష్ఠత్వమ ఆగతః
అన్యథేహవిషక్తొ హి శావం కాష్ఠమ ఉపాసతే
56 భరాన్తజీవస్య వై బాష్పం కస్మాథ ధిత్వా న గచ్ఛత
నిరర్దకొ హయ అయం సనేహొ నిరర్దశ చ పరిగ్రహః
57 న చక్షుర్భ్యాం న కర్ణాభ్యాం సంశృణొతి సమీక్షతే
తస్మాథ ఏనం సముత్సృజ్య సవగృహాన గచ్ఛతాశు వై
58 మొక్షధర్మాశ్రితైర వాక్యైర హేతుమథ్భిర అనిష్టురైః
మయొక్తా గచ్ఛత కషిప్రం సవం సవమ ఏవ నివేశనమ
59 పరజ్ఞా విజ్ఞానయుక్తేన బుథ్ధిసంజ్ఞా పరథాయినా
వచనం శరావితా రూక్షం మానుషాః సంనివర్తతే
60 [జ]
ఇమం కనకవర్ణాభం భూషణైః సమలంకృతమ
గృధ్రవాక్యాత కదం పుత్రం తయజధ్వం పితృపిణ్డథమ
61 న సనేహస్య విరొధొ ఽసతి విలాపరుథితస్య వై
మృతస్యాస్య పరిత్యాగాత తాపొ వై భవితా ధరువమ
62 శరూయతే శమ్బుకే శూథ్రే హతే బరాహ్మణ థారకః
జీవితొ ధర్మమ ఆసాథ్య రామాత సత్యపరాక్రమాత
63 తదా శవేతస్య రాజర్షేర బాలొ థిష్టాన్తమ ఆగతః
శవొ ఽభూతే ధర్మనిత్యేన మృతః సంజీవితః పునః
64 తదా కశ చిథ భవేత సిథ్ధొ మునిర వా థేవతాపి వా
కృపణానామ అనుక్రొశం కుర్యాథ వొ రుథతామ ఇహ
65 [భ]
ఇత్య ఉక్తాః సంన్యవర్తన్త శొకార్తాః పుత్రవత్సలాః
అఙ్కే శిరః సమాధాయ రురుథుర బహువిస్తరమ
66 [గ]
అశ్రుపాత పరిక్లిన్నః పాణిస్పర్శన పీడితః
ధర్మరాజ పరయొగాచ చ థీర్ఘాం నిథ్రాం పరవేశితః
67 తపసాపి హి సంయుక్తొ న కాలే నొపహన్యతే
సర్వస్నేహావసానం తథ ఇథం తత పరేతపత్తనమ
68 బాలవృథ్ధసహస్రాణి సథా సంత్యజ్య బాన్ధవాః
థినాని చైవ రాత్రీశ చ థుఃఖం తిష్ఠన్తి భూతలే
69 అలం నిర్బన్ధమ ఆగమ్య శొకస్య పరివారణమ
అప్రత్యయం కుతొ హయ అస్య పునర అథ్యేహ జీవితమ
70 నైష జమ్బుక వాక్యేన పునః పరాప్స్యతి జీవితమ
మృతస్యొత్సృష్ట థేహస్య పునర థేహొ న విథ్యతే
71 న వై మూర్తి పరథానేన న జమ్బుక శతైర అపి
శక్యొ జీవయితుం హయ ఏష బాలొ వర్షశతైర అపి
72 అపి రుథ్రః కుమారొ వా బరహ్మా వా విష్ణుర ఏవ వా
వరమ అస్మై పరయచ్ఛేయుస తతొ జీవేథ అయం శిశుః
73 న చ బాష్పవిమొక్షేణ న చాశ్వాస కృతేన వై
న థీర్ఘరుథితేనేహ పునర జీవొ భవిష్యతి
74 అహం చ కరొష్టుకశ చైవ యూయం చైవాస్య బాన్ధవాః
ధర్మాధర్మౌ గృహీత్వేహ సర్వే వర్తామహే ఽధవని
75 అప్రియం పరుషం చాపి పరథ్రొహం పరస్త్రియమ
అధర్మమ అనృతం చైవ థూరాత పరాజ్ఞొ నివర్తయేత
76 సత్యం ధర్మం శుభం నయాయ్యం పరాణినాం మహతీం థయామ
అజిహ్మత్వమ అశాఠ్యం చ యత్నతః పరిమార్గత
77 మాతరం పితరం చైవ బాన్ధవాన సుహృథస తదా
జీవతొ యే న పశ్యన్తి తేషాం ధర్మవిపర్యయః
78 యొ న పశ్యతి చక్షుర్భ్యాం నేఙ్గతే చ కదం చన
తస్య నిష్ఠావసానాన్తే రుథన్తః కిం కరిష్యద
79 [భ]
ఇత్య ఉక్తాస తం సుతం తయక్త్వా భూమౌ శొకపరిప్లుతాః
థహ్యమానాః సుతస్నేహాత పరయయుర బాన్ధవా గృహాన
80 [జ]
థారుణొ మర్త్యలొకొ ఽయం సర్వప్రాణి వినాశనః
ఇష్టబన్ధువియొగశ చ తదైవాల్పం చ జీవితమ
81 బహ్వ అలీకమ అసత్యం చ పరతివాథాప్రియం వథమ
ఇమం పరేక్ష్య పునర భావం థుఃఖశొకాభివర్ధనమ
82 న మే మానుషలొకొ ఽయం ముహూర్తమ అపి రొచతే
అహొ ధిగ గృధ్రవాక్యేన సంనివర్తద మానుషాః
83 పరథీప్తాః పుత్రశొకేన యదైవాబుథ్ధయస తదా
కదం గచ్ఛద స సనేహాః సుతస్నేహం విసృజ్య చ
శరుత్వా గృధ్రస్య వచనం పాపస్యేహాకృతాత్మనః
84 సుఖస్యానన్తరం థుఃఖం థుఃఖస్యానన్తరం సుఖమ
సుఖథుఃఖాన్వితే లొకే నేహాస్త్య ఏకమ అనన్తకమ
85 ఇమం కషితితలే నయస్య బాలం రూపసమన్వితమ
కులశొకాకరం మూఢాః పుత్రం తయక్త్వా కవ యాస్యద
86 రూపయౌవన సంపన్నం థయొతమానమ ఇవ శరియా
జీవంతమ ఏవం పశ్యామి మనసా నాత్ర సంశయః
87 వినాశశ చాప్య అనర్హొ ఽసయ సుఖం పరాప్స్యద మానుషాః
పుత్రశొకాగ్నిథగ్ధానాం మృతమ అప్య అథ్య వః కషమమ
88 థుఃఖసంభావనాం కృత్వా ధారయిత్వా సవయం సుఖమ
తయక్త్వా గమిష్యద కవాథ్య సముత్సృజ్యాల్ప బుథ్ధివత
89 [భ]
తదా ధర్మవిరొధేన పరియ మిద్యాభిధ్యాయినా
శమశానవాసినా నిత్యం రాత్రిం మృగయతా తథా
90 తతొ మధ్యస్దతాం నీతా వచనైర అమృతొపమైః
జమ్బుకేన సవకార్యార్దం బాన్ధవాస తస్య ధిష్ఠితాః
91 [గ]
అయం పరేతసమాకీర్ణొ యక్షరాక్షస సేవితః
థారుణః కాననొథ్థేశః కౌశికైర అభినాథితః
92 భీమః సుఘొరశ చ తదా నీలమేఘసమప్రభః
అస్మిఞ శవం పరిత్యజ్య పరేతకార్యాణ్య ఉపాసత
93 భానుర యావన న యాత్య అస్తం యావచ చ విమలా థిశః
తావథ ఏనం పరిత్యజ్య పరేతకార్యాణ్య ఉపాసత
94 నథన్తి పరుషం శయేనాః శివాః కరొశన్తి థారుణాః
మృగేన్థ్రాః పరతినన్థన్తి రవిర అస్తం చ గచ్ఛతి
95 చితాధూమేన నీలేన సంరజ్యన్తే చ పాథపాః
శమశానే చ నిరాహారాః పరతినన్థన్తి థేహినః
96 సర్వే విక్రాన్తవీర్యాశ చ అస్మిన థేశే సుథారుణాః
యుష్మాన పరధర్షయిష్యన్తి వికృతా మాంసభొజనాః
97 థూరాచ చాయం వనొథ్థేశొ భయమ అత్ర భవిష్యతి
తయజ్యతాం కాష్ఠభూతొ ఽయం మృష్యతాం జామ్బుకం వచః
98 యథి జమ్బుక వాక్యాని నిష్ఫలాన్య అనృతాని చ
శరొష్యద భరష్టవిజ్ఞానాస తతః సర్వే వినఙ్క్ష్యద
99 [జ]
సదీయతాం నేహ భేతవ్యం యావత తపతి భాస్కరః
తావథ అస్మిన సుతస్నేహాథ అనిర్వేథేన వర్తత
100 సవైరం రుథత విస్రబ్ధాః సవైరం సనేహేన పశ్యత
సదీయతాం యావథ ఆథిత్యః కిం వః కరవ్యాథభాషితైః
101 యథి గృధ్రస్య వాక్యాని తీవ్రాణి రభసాని చ
గృహ్ణీత మొహితాత్మానః సుతొ వొ న భవిష్యతి
102 [భ]
గృధ్రొ ఽనస్తమితే తవ ఆహ గతే ఽసతమ ఇతి జమ్బుకః
మృతస్య తం పరిజనమ ఊచతుస తౌ కషుధాన్వితౌ
103 సవకార్యథక్షిణౌ రాజన గృధ్రొ జమ్బుక ఏవ చ
కషుత్పిపాసాపరిశ్రాన్తౌ శాస్త్రమ ఆలమ్బ్య జల్పతః
104 తయొర విజ్ఞానవిథుషొర థవయొర జమ్బుక పత్రిణొః
వాక్యైర అమృతకల్పైర హి పరాతిష్ఠన్త వరజన్తి చ
105 శొకథైన్య సమావిష్టా రుథన్తస తస్దిరే తథా
సవకార్యకుశలాభ్యాం తే సంభ్రామ్యన్తే హ నైపుణాత
106 తదా తయొర వివథతొర విజ్ఞానవిథుషొర థవయొః
బాన్ధవానాం సదితానాం చ ఉపాతిష్ఠత శంకరః
107 తతస తాన ఆహ మనుజాన వరథొ ఽసమీతి శూలభృత
తే పరత్యూచుర ఇథం వాక్యం థుఃఖితాః పరణతాః సదితాః
108 ఏకపుత్ర విహీనానాం సర్వేషాం జీవితార్దినామ
పుత్రస్య నొ జీవ థానాజ జివితం థాతుమ అర్హసి
109 ఏవమ ఉక్తః స భగవాన వారిపూర్ణేన పాణినా
జీవం తస్మై కుమారాయ పరాథాథ వర్షశతాయ వై
110 తదా గొమాయుగృధ్రాభ్యామ అథథత కషుథ వినాశనమ
వరం పినాకీ భగవాన సర్వభూతహితే రతః
111 తతః పరణమ్య తం థేవం శరేయొ హర్షసమన్వితాః
కృతకృత్యాః సుఖం హృష్టాః పరాతిష్ఠన్త తథా విభొ
112 అనిర్వేథేన థీర్ఘేణ నిశ్చయేన ధరువేణ చ
థేవథేవ పరసాథాచ చ కషిప్రం ఫలమ అవాప్యతే
113 పశ్య థేవస్య సంయొగం బాన్ధవానాం చ నిశ్చయమ
కృపణానాం హి రుథతాం కృతమ అశ్రుప్రమార్జనమ
114 పశ్య చాల్పేన కాలేన నిశ్చయాన్వేషణేన చ
పరసాథం శంకరాత పరాప్య థుఃఖితాః సుఖమ ఆప్నువన
115 తే విస్మితాః పరహృష్టాశ చ పుత్ర సంజీవనాత పునః
బభూవుర భరతశ్రేష్ఠ పరసాథాచ ఛంకరస్య వై
116 తతస తే తవరితా రాజఞ శరుత్వాం శొకమ అఘొథ్భవమ
వివిశుః పుత్రమ ఆథాయ నగరం హృష్టమానసాః
ఏషా బుథ్ధిః సమస్తానాం చాతుర్వర్ణ్యే నిథర్శితా
117 ధర్మార్దమొక్షసంయుక్తమ ఇతిహాసమ ఇమం శుభమ
శరుత్వా మనుష్యః సతతమ ఇహ పరేత్య చ మొథతే