వృక్షశాస్త్రము/ములగ కుటుంబము
బడ్డిచెట్టు నుండి జిగురు వచ్చును. ఈ జిగురును బెరడును మందులం దుపయోగించుదురు. బెరడుతో గాచిన కషాయము నోటి పూతకును చిగురు జబ్బులకును బని చేయును.
ఇవురుమామిడి:- చెట్టు చాల పెద్దదై యున్నప్పు దొక్కొక్కప్పుడు జిగురు కార్చు చుండును. జిగురు అంతయు మాను మొదట క్రింద పడి యుండును. ఈ జిగురును లేత కాయలను గూడ ఔషధములలో వాడుదురు. ఇవి అజీర్ణమునకు మంచి పని చేయును.
ములగ కుటుంబము.
ఈకుటుంబము చిన్నది. ఈ చెట్ల దారువు గట్టిగా నుండదు. ఆకులు ఒంటరి చేరిక, మిశ్రమ పత్రములు. పక్ష వైఖారి. చిట్టి యాకులొక దానై కొకటి ఎదురెదురు గానుండును. సమాచలము. వీని మొదట గ్రంధి కోశములు గలవు. పుష్పమంజరి కణుపు నందుల నుండి రెమ్మ గెలలు, పుష్పములు అసరాళములు, ఏక లింగ పుష్పములు, పుష్ప కోశము సంయుక్తము ఒక గిన్నె వలెనున్నది. 5 దంతములు, దీనికిని రంగు గలదు. ఆకర్షణ పత్రములు అన్నియు సమముగా లేవు. 5 కింజల్కములు, పుప్పొడి తిత్తుల క్కొక్కటియే గది. గొడ్డు కింజల్కములు గూడ గలవు. పుష్ప కోశము నంతి పళ్ళెరము కూడ గలదు. అండాశయము ఒక గది. అండములు రెండు వరుసలుగా నున్నవి. గింజల పొర (బహర్త్వక్కు) రెక్కల వలె వెడల్పుగానున్నది. కీలాగ్రము మీద రంధ్రములు గలవు.
ములగచెట్టు:- జాలచోట్లనే పెంచుచున్నారు. దీని నుండి మంచి జిగురు వచ్చును. అది మొదట, తెల్లగనే నుండును గాని క్రమ క్రమముగా నెర్రబడును. గింజలనుండి పరిశుభ్రమగు నూనె వచ్చును. దీనిని మరలకు రాయుటకు వాడుదురు. కాని మన దేశములో నెందు చేతనోగాని నూనె తీయుట లేదు. ఈ నూనెకు సువాసనలను బీల్చి, వానిని పోకుండ నుంచుకొను గుణము గలదు. కావున వట్టి నూనెలు చేయుటలో దీనినిగూడ వాడుదురు. కొందరు ములక కాడలనే గాక పువ్వులను, ఆకులను కూడ కూర వండుకొనెదరు.
మధుశిగ్రువము:- ఒకరకము ములగ చెట్టు దీని పువ్వులెర్రగా నుండును.