భోజరాజీయము/సప్తమాశ్వాసము
శ్రీ
భోజరాజీయము
సప్తమాశ్వాసము
| | శ్రీశ్రితవిపులోరస్థల! | 1 |
| ఉ. | ప్రీతి యెలర్పఁగా నవధరింపు భవద్విమలాంశజుండు వి | 2 |
| వ. | అంత నవ్విప్రుండు వంజరుని తదనంతరవృత్తాంతం బెట్టి దనిన. | 3 |
| క. | 'కంజభవాన్వయదీపక! | 4 |
| ఉ. | [1]వేసవికాల మాతపమువేఁడిమిఁ గాలినఱాలమీఁదఁ బ | 5 |
| వ. | మహోగ్రంబైన తపస్సు చేయుచున్నంతఁ దదీయతపంబు చెఱుపనో యన | 6 |
| క. | ఒక్కతెఁ దోడ్కొని యచటికి | 7 |
| క. | ఆమనుజాధీశునకుఁ బ్ర | 8 |
| వ. | అని యడిగిన నతనికి బ్రాహ్మణుం డి ట్లనియె. | 9 |
| చ. | అనయము వేశ్య యీతరుణి, యీతఁడు క్షత్రియుఁ, డేను విప్రుఁడన్, | 10 |
| ఉ. | 'నీరును బాలుఁ బోలె మన నెయ్యము తియ్యము నొంది నేఁడు సొం | 11 |
| ఉ. | చచ్చినతోన చత్తు ననె క్షత్రియజాతుఁడు, వైశ్యుఁ డర్థమున్ | 12 |
| ఆ. | అంతఁ గొంతకాల మరుగ నాయింతి కృ | 13 |
| సీ. | గంగకుఁ గొని పోయి కలుపుచో గంగ ప్ర | |
| ఆ. | దెప్ప మైతి ననుచు ఱెప్పలఁ గన్నునీ | 14 |
| క. | క్షీరాంబుధిఁ దఱువఁగ మును | 15 |
| ఉ. | అంత నదృశ్యమై చనియె నాదివిజాపగ , యేను వేడ్క ని | 16 |
| ఆ. | వలదు తొలఁగు వెఱ్ఱివాఁడ వయ్యెద వీ ల | 17 |
| ఆ. | నానిమిత్తమునను మానిని యిచ్చోట | |
| | నబ్జవదనమీఁద యభిలాష విడిచి నీ | 18 |
| వ. | అవిన నతం డుదరి యాకసంబు దాఁకి యేమీ కొంకక | 19 |
| క. | ఇట్టిద యగు కార్యం బని | 20 |
| చ. | కనుఁగొని హర్ష చిత్రపులకంబులు మేనుల నివ్వటిల్ల నీ | 21 |
| ఉ. | 'చేరకుఁ డింతి నెవ్వఁ డిటు చేరినఁ బ్రాణముమీఁద వచ్చు నం | 22 |
| క. | అని యా రాజకుమారుడు | 23 |
| వ. | చెప్పిన విని యాసభాసదు లందఱు నొండొరుల మొగంబులు చూచి యీముడి | |
| | చేతఁ జక్కనగు, నందుఁ బొండనిన మిమ్ముఁ గాన వచ్చితి, మని యంత | 24 |
| క. | 'మానలువుర వర్తనములు | 25 |
| మ. | అని భూదేవుఁడు పల్క వంజరనరేంద్రాధీశ్వరుం 'డేనుఁ జె | 26 |
| క. | వినుతయశా! తగవునకుం | 27 |
| తే. | మీరు నిఖిలార్థవేదులు మీరు చెప్పి | 28 |
| సీ. | పూఁబోడి నెక్కటిఁ బుట్టించుటకు హేతు | |
| తే. | నీవు భర్తవు గాఁదగుఁ జూవె శూద్ర!' | 29 |
| చ. | కనుగొని యున్నమువ్వురును గామశరానలతప్తచిత్తులై | 30 |
| తే. | ఎంత చెప్పిన నావగింజంత భూతి | 31 |
| చ. | అదియునుఁ గాక పేరడవులందు మృగంబులఁ గూడియున్నపెన్ | 32 |
| క. | మోపెడు [4]కట్టెలఁ గాల్చిన | 33 |
| వ. | అని కోపోద్రేకంబు సైరింపం జాలక యా పెద్ద నుద్దేశించి 'యోయీ! నీవు | 34 |
| క. | 'ఓహో! యిటు సేఁత గురు | |
| | ధో హి న పశ్య" త్యను పలు | 35 |
| తే. | ఇచట మీ రిచ్చుశాపంబు లెన్ని యైన | 36 |
| ఆ | 'కాముకునకుఁ, బాపకర్మున, కవివేకి, | 37 |
| వ. | అదియునుం గాక సకలద్వంద్వంబులు విడిచి సమలోష్టకాంచనుండనై యుం | 38 |
| క. | ఆవనమున కొక భూపతి | 39 |
| ఉ. | కొండొకసేపు తద్విదులగోష్ఠి సుఖింపుచు నుండి యీనృపా | 40 |
| వ. | అని తలంచి. | 41 |
| క. | ఆతనిఁ దనపట్టణమున | 42 |
| క. | ఆరాజుచేత నతఁ డటు | 43 |
| వ. | విప్రాదికంబగు విటత్రయంబువలన నైన శాపంబులు దన్నుఁ బ్రేరేప [5]నాగోతి | 44 |
| క. | పెక్కుఁదెఱంగుల నా కి | 45 |
| చ. | అనవుడుఁ గేలు మోడ్చి వినయంబున నిట్టను నాలతాంగి 'మ | 46 |
| ఆ. | ఏను బాల నగుట యెఱుఁగరే నాయందుఁ | 47 |
| ఉ. | నావుడుఁ జెక్కు మీటి 'నలినస్ఫుటలోచన! మాట లేల నీ | 48 |
| ఉ. | కన్నియ నేను ధర్మగతి గామి యెఱింగియు నిట్టు లానతీఁ | 49 |
| ఉ. | కొమ్మపదారవిందములకుం ప్రణమిల్లె విభుండు, మేనఁ గం | 50 |
| వ. | అనిన నతం డి ట్లనియె. | 51 |
| క. | 'ఇది గాంధర్వవివాహము | 52 |
| క. | 'ఏ నేల నిన్ను వదలుదు | 53 |
| వ. | ఇత్తెఱంగున నత్తెఱవచిత్తంబు మెత్తం జేసి చిత్తజసుఖకేళిం దేలి యుండం | 54 |
| ఉ. | ఆతనిఁ జూచి వేశ్యయుఁ దదాగమనోచితభాషణాదులం | |
| | డీతఁడు నాకుఁ జొప్పడునె యే నిల నింతకృతార్థ నౌదునే | 55 |
| ఆ. | ఇతనిఁ దడవు గాఁగ నిచ్చోట నిలుపను | 56 |
| క. | అని తలంచి వెండి పలకయుఁ | 57 |
| క. | 'నీతోడ నాడఁ దీరదు | 58 |
| క. | అనిన విని నీకు నిప్పుడు | 59 |
| క. | పోయెదవు గాని రమ్మని | 60 |
| వ. | దానితో నెత్త మాడఁ గడంగిన. | 61 |
| క. | దశవిధముల నెత్తంబుల | 62 |
| ఉ. | ఓటమి మీఁద వైచుకొని యూరక పోవుట యెత్తు సాల ది | 63 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నమ్మహీపాలునకుఁ గాలవిడంబంబు సిద్ధించె, నంతఁ బౌరకాంత | 64 |
| క. | పూచినతంగెడు వోలె మ | 65 |
| ఉ. | ఎక్కడనుండి వచ్చె నొకొ యీనవనీరజకోమలాంగి తా | 66 |
| ఆ. | బెదరి చూచు లేఁడికొదమచూపులఁ గీడు | 67 |
| క. | ఎందుల దానవు? వెలఁది! న | 68 |
| మ. | హరవిద్వేషము దక్కి మన్మథుఁడు రుద్రాక్షంబులున్ భూతియుం | 69 |
| చ. | అనుచు వివర్ణపక్త్ర యగు నానృపపుత్రిక నూరడించి 'కా | |
| | యినపని గాక, భానుఁ డదె యిమ్ములఁ బశ్చిమవార్ధికీన్ రయం | 70 |
| క. | చోరులు వత్తురు గాదే | 71 |
| చ. | ఎదురుగ వచ్చు నీదు హృదయేశుఁడు, నంతకు రాక తక్కినన్ | 72 |
| ఉ. | చిత్తము జల్లన న్మిగులఁ జేడ్పడుఁ, బెద్దయుఁ గన్నునీరు చే | 73 |
| ఆ. | ఏను బోయి తడవుగా నున్న నబల యి | 74 |
| ఆ. | నిప్పు ద్రొక్కినట్లు నిలువఁ డెచ్చోటను, | 75 |
| చ. | పలుమఱుఁ దన్నుఁ జూచి మఱి పౌరజనంబులు వీఁగి వెఱ్ఱి నా | 76 |
| క. | ఉపచారోక్తుల నాతని | |
| | నుపగూహనాదిసుఖముల | 77 |
| ఉ. | అక్కడఁ బేదరాలినిలయంబుస నానృపపుత్రి నెవ్వగం | 78 |
| ఆ. | 'అవధరింపు దేవ! యయ్యంబుజానన | 79 |
| క. | అవ్వనజాయతలోచన | 80 |
| క. | ఆరాజు వానిచే నటు | 81 |
| క. | ఆపడఁతిఁ తెం డని | 82 |
| ఉ. | తల్లినిఁ దండ్రిఁ బాసి కులధర్మము చూడక వెఱ్ఱిదాననై | 83 |
| క. | ఈనృపతి పాపకర్ముం | |
| | మానము వెలి యగు ప్రాణము | 84 |
| క. | అని తలంచి యబల దూతీ | 85 |
| ఉ. | ఎప్పుడు ప్రొద్దు గ్రుంకెడినొ యించుక సైపుఁడు మీనృపాలుతోఁ | 86 |
| క. | పుడమి నపప్రథ యగునెడఁ | 87 |
| వ. | ఇ ట్లాసతి మృతి పొందుట విని యమ్మనుజేంద్రుం 'డిది యెట్టి పతివ్రతయొ | 88 |
| చ. | 'నలినదళాక్షి! నీవు నలి నావెనుకం జనుదెంచి నాకుఁ బే | 89 |
| వ. | ఇ ట్లావిప్రశాపంబునకు ననురూపంబుగా నతండు మృతుం డగుటయు, నా | |
| క. | ఆరా జచ్చెరు వందుచు | 91 |
| వ. | ఒక్క విప్రుండు పెద్దకాలంబు దేవి పురశ్చరణంబు చేసి తత్ర్పసాదంబున | 92 |
| క. | తారయు జ్యేష్ఠయు లక్ష్మియుఁ | 93 |
| ఆ. | ఇట్లు పుట్టి యతనియింతి మన్మథవికా | 94 |
| వ. | న న్నింక వరించుట యుచితంబు గా దూరకుండ' మనిన వెఱఁగుపడి యుండె | 95 |
| క. | 'ధర్మాధర్మపథంబుల | 96 |
| క. | మదిరాక్షి! వినుము నీవును, | 97 |
| వ. | ఏ మే మీ గ్రుడ్లు దింటయుం గాక గూ డెక్కి కూసెద వీ వేశ్యయు దాసియు | 98 |
| క. | 'విందుము బొంకెడుపురుషునిఁ | 99 |
| క. | అన వంజరుండు 'వనితా! | 100 |
| ఆ. | పలికి తపము సేయుతలఁపున వనభూమి | 101 |
| వ. | మఱియుఁ గొంతకాలంబునకు నొక్కనాఁ డవ్వంజరుండు నిజానుష్ఠానంబులు | 102 |
| క. | మే నెంతయుఁ బులకింపం | 103 |
| క. | దినదిన మొక్కొక కళగాఁ | 104 |
| వ. | ఇట్లు సుయౌవనుండై యావనిత పై నివ్వటిలు తనకోర్కి వితర్కించి దాని | 105 |
| ఉ. | 'మాతవు నీవు, నిన్నుఁ గని మానస మారయ నేమి పాపమో | 106 |
| ఉ. | 'నీవు శిశుత్వ మొంది యవనిం బడి యుండఁగ నెత్తుకొన్నమ | 107 |
| ఆ. | అనిన నతఁడు దెలిసి 'యనుమాన మేటికి | 108 |
| వ. | అనిన నయ్యతివ వాని కి ట్లను, 'విప్రాదులనువా రెవ్వరు? వారు నిన్ను | 109 |
| క. | 'నీతోడఁ జచ్చి క్రమ్మఱ | 110 |
| క. | అని చెప్పుచు నెట కేనియుఁ | 111 |
| క. | 'ఝషగర్భంబునఁ బొడమిన | 112 |
| వ. | అని తొల్లి మన్మథుండు నిటలనేత్రునేత్రవహ్నివలన సమసిననాఁడు శరమా | 113 |
| ఆ. | 'నలినవదన! యల్లనాఁడు నీ వాడిన | 114 |
| క. | అని యతఁడు విడియ నాడిన | 115 |
| ఆ. | నన్ను వదలకుండ మున్ను చేసినబాసఁ | 116 |
| వ. | అది యట్లుండ నిమ్ము. | 117 |
| మ. | నరకం బైనను నాక మైన మది నానందంబు గావింపదే | 118 |
| క. | కావున మన మెట్లైనను | 119 |
| చ. | నృపతియుఁ దత్కుతూహలము నెమ్మిఁ గనుంగొని యాత్మఁ దద్దయుం | 120 |
| ఉ. | నావుడు విప్రుఁ డిట్టు లను నాకమహానదితోడ 'వంజరుం | |
| | నావిమలాత్ముఁ డట్టె, తుది వారక శాపము లంది యిట్టు లే | 121 |
| చ. | అనిన 'నతండు ముక్తి వడయన్ సమయం బరుదెంచెఁ గాన యా | 122 |
| ఉ. | కావున వాఁడు క్షత్రియుఁడు గాని తలంపఁగ హీనజాతి గాఁ | 123 |
| క. | అని గంగానది చెప్పిన | 124 |
| ఆ. | అతఁడు నతనిరాక కత్యుత్కటప్రీతి | 125 |
| క. | ఉర్వీసురవర్యుఁడు నా | 126 |
| ఉ. | ఏను భవన్నియోగమున నేఁగితిఁ గాశికి, గంగలోఁ గృత | 127 |
| క. | తనుఁ జూచినయట్టులకా | |
| | డనితరసదృశుఁడు సుమ్మీ | 128 |
| ఆ. | అట్లు ప్రస్తుతించి యతఁడు సేమంబున | 129 |
| ఉ. | నీకరుణారసంబునకు నిక్కముగా నిటు ప్రాప్తుఁ డైన సు | 130 |
| సీ. | గాఢనీహారంబు గప్పినఁ దప్పునే | |
| తే. | దైవవశమున నీకుఁ బ్రాప్తవ్య మైన | 131 |
| క. | కంకుఁ డయి ధర్మజుఁడు, వల | 132 |
| వ. | నీవు వంజరుండవు గాని చండాలుండవు గా వని యవ్విప్రుండు పల్కు | 133 |
| సీ. | బహుభుజంగమభోగభారంబుక్రియ మౌళి | |
| తే. | లలితగజదైత్యచర్మంబు వెలయ భూరి | 134 |
| చ. | అనిమిషు లప్పు డర్ధిఁ గొనియాడఁగ, నాడఁగ నప్సర స్సతుల్, | 135 |
| వ. | అయ్యవసరంబున. | 136 |
| ఆ. | కప్పురంపుఁబ్రతిమ కైలాసనగరంబు | 137 |
| వ. | అట్లు సదాశివలాంఛితుండును, నంగనాసమన్వితుండును, గోరాజవాహనుండు | 138 |
| క. | సత్సంగతి గడుఁ బుణ్యము, | 139 |
| క. | ఆరాజేంద్రుం డటు శివ | 140 |
| ఉ. | 'ఏమని చెప్పవచ్చుఁ బరమేశ్వరభక్తుల సచ్చరిత్రముల్ | 141 |
| క. | పుట్టువుల కెల్లఁ గడపటి | 142 |
| మ. | అని వర్ణించుచుఁ దద్విచిత్రసుమహత్త్వాధిక్య మూహించి వా | 143 |
| ఉ. | పౌరులు చేరి 'యోపరమపావనమూర్తి! భవత్సమాగమం | 144 |
| క. | ఆపల్కుల కతఁ డి ట్లను | 145 |
| క. | విప్రుఁడ నే, నయ్యంత్యజుఁ | 146 |
| క. | వినుఁ డతనిమహిమ చెప్పెద | 147 |
| ఉ. | చెప్పినఁ బ్రీతులై యతనిఁ జెచ్చరఁ దోఁకొని పోయి బూరెలుం, | 148 |
| వ. | ఇ ట్లేఁగి తనపురంబు చేరి యాత్మగతంబున. | 149 |
| ఉ. | కాశికిఁ బోవఁ గంటి, మణికర్ణికఁ గ్రుంకిడఁ గంటి నేను, వి | 150 |
| ఆ. | అక్కజంబులైన యట్టివిశేషంబు | 151 |
| క. | భయభ క్తిసంభ్రమంబులు | 152 |
| ఉ. | ఇమ్ములఁ గాశికాపురికి నేఁగెడునప్పుడు, నందునుండి య | |
| | గ్రమ్మఱి వచ్చునప్పుడును గన్నవిశేషము లింతితోడ మో | 153 |
| వ. | ఇ ట్లన్యోన్యవిశేషభాషణంబులం గొండొకసేపు వినోదించి, యెల్ల దానంబుల | 154 |
| సీ. | 'అన్నంబు బలకరం బన్న మాయుర్వృద్ధి | |
| ఆ. | ఫలము సరిగఁ జెప్పఁబడుఁ గాని యన్నదా | 155 |
| క. | ఇది నీ యడిగిన ప్రశ్నకు | 156 |
| సీ. | అఖిలదానములందు నన్నదానంబు వి | |
| | తత్ప్రతిగ్రహము సేఁతకు మీర యర్హు లా | |
| తే. | బరిహరింపక నావిన్నపంబు మీర | 157 |
| ఆ. | నృపకులాబ్ధిచంద్ర! నీ వింత నెట్టుకొ | 158 |
| చ. | అనఘ! భవద్వధూవిమలహస్తసరోరుహదత్తభిక్షయుం | 159 |
| ఉ. | అచ్చటఁ దెచ్చుభిక్షయు నరాధిప! నీయశనంబు గాదె. నీ | 160 |
| క. | పట్టఁగ వలవదు వ్రత మది, | 161 |
| వ. | అని కొనియాడుచు నమ్మనుజేంద్రుం డనుమతింప నతండట్ల చేసె, న ట్లిరు | 162 |
| క. | భోజమహీపతిచేతం | |
| | ద్రా! జగతి నన్నదాన | 163 |
| చ. | వినుము నరేంద్ర! భోజపృథివీతలనాథుని రాజ్యలీలయుం | 164 |
| సీ. | మొదలు సామోపాయమున సర్వభూప్రజా | |
| తే. | దనకు నెందును నెదురు లే కునికిఁజేసి | 165 |
| సీ. | చర్చింప రెండవ చంద్రుఁడు, మూఁడవ | |
| ఆ. | దనరుఁ గాంతి, రూపమునఁ, బ్రతాపమున, స | |
| | భూరిసత్వమునఁ, బ్రబుద్ధతఁ, గలిమిని, | 166 |
| ఉ. | ఆరసి వీరు వీ రని కృతాదియుగంబుల మూఁటియందు నిం | 167 |
| తే. | క్షీరపూరితఘటము, కర్పూరయుతక | 168 |
| చ. | అవిరళకీర్తినిత్యుఁడు, సమంచితపత్యుఁడు, శ్రీప్రయాగమా | 169 |
| క. | అభినవభోజుఁ డనంగాఁ | 170 |
| క. | నెట్టన భోజునికడుపునఁ | 171 |
| చ. | అవనికిఁ జందనంపుఁగలయంపి, పయోధికి ఫేనచిహ్న, వృ | 172 |
| ఉ. | ఆతఁడుఁ గాంచెఁ బుత్రుల ననంత | |
| | జాతులఁ గాంచి రున్నతవిదారుల, నీక్రియ భోజవంశ మ | 173 |
| క. | ఈభోజరాజచరితము | 174 |
| వ. | అని భోజరాజీయంబు నెయ్యంబున నాద్యంతంబు నత్యంతహృద్యంబుగా | 175 |
| సీ. | అత్రిపుత్రుండు పవిత్రచరిత్రుండు | |
| ఆ. | నజరు డచలుం డనఘుఁ డజుఁడు దత్తాత్రేయ | 176 |
| క. | దత్తాత్రేయప్రోక్త ము | 177 |
| క. | ఆచక్రవాళ మాసృ | |
| | బాచతురాస్యముఖాఖిల | 178 |
| సీ. | అఖిలజగత్సేవ్యమై భూమిపై నహో | |
| ఆ. | నస్మదీయకృతియు నందాఁక సంతత | 179 |
| క. | గోవులకును బ్రాహ్మణులకు | 180 |
| చ. | అని జగదేకవంద్యునకు, నాదినృసింహున, కిందిరామనో | 181 |
| క. | నన్ను భవద్భృత్యులలో | 182 |
| చ. | సరసిజపత్రనేత్ర! భవసాగరబాడబవీతిహోత్ర ! ని | |
| | త్కర! సుకృతార్థకైరవసుధాకర! యాశ్రితపారిజాత! సు | 183 |
| క. | అవయవయుతపరతత్త్వా! | 184 |
| తోటకవృత్తము. | చందనకుంకుమసంయుతవక్షా! | 185 |
గద్యము
ఇది వాణీవరప్రసాదలబ్దవాగ్విభవ తిక్కనామాత్యసంభవ
సుకవిజనవిధేయ అనంతయ నామధేయ ప్రణీతంబైన
భోజరాజీయంబను కావ్యంబునందు సర్వంబును
సప్తమాశ్వాసము