పీఠిక
ఈశతకము రచించిన కవి వెల్లాల రంగయ్య. సుబ్బమ, ఆదినారులకుమారుఁడు. కవివిద్యాగురువు మన్నవ లక్ష్మణార్యుఁడు. కవి యేకులమువాఁడొ నివాస మెటనో యేకాలమున నుండెనో యెఱుంగనగు నాధారములు శతకమున లేదు. దాశరథిశతకములోనిపద్యముల కనుకరణపద్యము లుంటచేఁ గవి యాధునికుడని యూహింప నవకాశము కలుగుచున్నది.
ఈవసుదేవనందనశతకము 108 పద్యములతో నలరారుచున్నది. ప్రతిపద్యమునందున శ్రీకృష్ణుని యమానుషచర్యలు మనోహరముగా వర్ణింపఁబడినవి. కృష్ణునిశృంగారచేష్టల కీకవి తనశతకమున నెడమీయక కేవల మహిమానువర్ణనమె గావించుటచే నీళతకము కృష్ణభక్తులకు సర్వదా పఠనయోగ్యముగా నుండుననుట సత్యము. ఈకవినామము శతకకవుల చరిత్రమునందుఁ గూడఁ గానరాదు.
కవియందు వ్యాకరణదోషములు లేవనియె చెప్పవచ్చును. ధార నిరర్గళముగ మనోహరముగ నున్నది. అంత్యప్రాసపద్యములు సమాసజటిలపద్యములు చదువఁజదువఁ జవులూరుచుఁ జెవి కింపుగ నున్నవి. కృష్ణునిశృంగారలీలలు వర్ణించుచునో గోపికాలోలత్వమునకుఁ బ్రాముఖ్యమిచ్చి యే చెలి
భాగవతాదిగ్రంథములలోని కథాంశములు శ్రీకృష్ణుని యమానుషకృత్యములు పద్యములం దభివర్ణించెనే గాని కవి తనకవితావిభమును భావసమృద్ధినిఁ జూపుటకు ప్రయత్నింపలేదు. మొదటిపద్యములలో జక్కనిసమాసభూయిష్టములగు నంత్యనియమములు గలవు. కవిత మృదుమధురముగా నున్నది. చాలవఱకుఁ బద్యములలోనియంశములు పురాణకథలె గావుర శతకమున ననుకరణము లంతగా లేవని చెప్పవచ్చును. శ్రీరామప్రాముఖ్యము గల దాశరథిశతకమువలె నిది కృష్ణప్రాముఖ్యమగు భక్తిరసశతకము. కవి యెంతమెలకువగఁ బూర్తిచేసినను భక్తిరసోద్దీపమున నీశతకము దాశరథిశతకమునకుఁ దీసిపోయినను దక్కుగల శ్రీకృష్ణభక్తిశతకములకుఁ దీసిపోదని మాతలంపు.
శ్రీవసుదేవనందనశతకము
ఉ.
శ్రీకలితోరువక్ష సరసీజదళాక్ష సమస్తలోకర
1
ఉ.
రంగదరిప్రభంగ ఖగరాజవిరాజతురంగ భక్తహృ
2
ఉ.
శ్రీకరుణానిధాన విధిసృష్టినిదాన ఫణోపధాన స
3
ఉ.
యాదవవంశభూషణ నిజాశ్రితభక్తజనానురాగ ప్ర
4
ఉ.
నారద శారదాధిపసనందనవందితదాసభూతబృం
5
ఉ.
రాజ ధరాదిసర్వసురరాజనుతాక్షరమంత్రరాజ గో
6
ఉ.
రాజనిభాననా విహగరాజతురంగ దయాంతరంగ గో
7
ఉ.
శ్రీకమలాసనాదిసురసేవితపాదసరోజ దివ్యవా
8
ఉ.
శ్రీధరభూమి వేంకటగిరి న్మదిరంజిలఁ బ్రాఁతకోటనా
నాథుఁడ వంచు నెంచితి ననాథునిఁ బ్రోవు శమాదిపుష్పసా
9
ఉ.
నాకుజబోదరాయణుల నన్నయ భీమన కాళిదాసులన్
10
ఉ.
సారసనేత్ర నీవిమలచారుచరిత్రము సేయఁబూని బ
11
ఉ.
ఆదిని సోమకుండు చతురాననవేదచయంబుఁ దెచ్చి యు
12
ఉ.
సౌధభవార్థమై సురనిశాటులు కంధిని మందరాద్రిచే
13
ఉ.
భూమినిఁ జంకఁ బెట్టుకొనిపోయిన దైత్యుని హేమనేత్రునిన్
14
ఉ.
మాధవ భీకరోగ్రపటుమాఢితయుక్త నృసింహరూప స్వ
15
ఉ.
ఇంద్రుని రాజ్యలక్ష్మిఁ గొని యేఁగినదానవుఁ జేరి గుజ్జువై
16
ఉ.
ధారుణిలోన రాజుల నుదారత యిర్వదియొక్కసారి యెు
17
ఉ.
తాటకఁ గూల్చి శంకరునిధర్మముఁ ద్రుంచి ధరాసుతాకళా
ల్కోటులుగూడ రావణు సకూటముఁ జంపినరామ బ్రోవు నీ
18
ఉ.
రాముఁ డనంగఁ బుట్టి ధర రాక్షసులం బడఁగొట్టి యాత్రతో
19
ఉ.
దానవకోటులం దునిమి దానవవైరుల నాదరించి యీ
20
ఉ.
అశ్వముఖుండవై జనులయజ్ఞతఁ బాపి మహావిభూతిమై
21
ఉ.
యాదవవర్య మీన ఢులి యజ్ఞ వరాహ నృసింహ వైదుషీ
మోదవిశిష్ట కల్కిభవము ల్ధరియించిన బాలకృష్ణ నీ
22
ఉ.
సంగరమందుఁ బుణ్యజనసంఘము కోడి సుర ల్మహాత్ము ఖ
23
ఉ.
గోపకులంబునందు మదిఁ గోరిక దీరఁగ నుద్భవించి యా
24
ఉ.
ఆసురభామఁ బూతన జనాంతకగంసుఁడు వంప నం దస
25
ఉ.
మూఁడునెలల్ చనంగ మఱి మోదముచేతఁ దృణాచరాఖ్యునిం
26
ఉ.
పిన్నతనంబునందు మఱి వీథుల నాడుచునుండ నమ్మతో
27
ఉ.
గోపులఁ గూడి కానలను గోవుల మేపుచునుండ బ్రహ్మ యా
28
ఉ.
కొండికనాఁడు గోపకులఁ గూడి వనంబుల నాల మేపుచున్
29
ఉ.
కాననమందు గోపకులు గంజదళేక్షణ కారుచిచ్చుచేఁ
30
ఉ.
వల్లవకాంతలెల్ల మును వస్త్రచయంబును విప్పిపెట్టి సం
గొల్లలపుట్టముల్ నగుచుఁ గొంచుకపో మఱి వారు వేఁడ నీ
31
ఉ.
మానవజన్మ మెత్తి యతిమాయల బాలురఁ గూడి ప్రీతితోఁ
32
ఉ.
వాసవుఁ డల్గి గోపకులపై మఱి రాళులవాన గుర్వ నా
33
ఉ.
నందుఁడు సార్ధరాత్రి యమునానదికింజని స్నానమాడ నా
34
ఉ.
నీలపయోధరం బనఁగ నీతను వొప్పగు నందు నిందు నిన్
బాలురు వారలన్ దమిని బాల్పడకం గళలూని నిల్పి వే
35
ఉ.
దుర్మతియైనకంసుఁడు వధూగురుబాలవినాశకృత్యముల్
36
ఉ.
శ్రీపతి నీవు రాముఁడును శిష్యకుచేలసమేతుఁడైన సాం
37
ఉ.
తాపవిదూరమున్ గురువు తన్మృతపుత్రు సజీవిఁ జేసి సం
38
ఉ.
నారదచోదితోగ్రయవనప్రభుదాడి బురి న్ముసుంగ నీ
39
ఉ.
బాలవయస్సునందు నిను బాయక నందునిచెల్లె లిచ్చతోఁ
40
ఉ.
పన్నగవైరి యింద్రునిసభాసదులందఱ గెల్చి యాసుధన్
41
ఉ.
ఏమని విన్నవింతు నిఁక నేమి దలంచెద నీమహత్త్వమున్
42
ఉ.
దేవ జగన్నివాస జగతీధవ దూరితినంచు భీతితోఁ
43
ఉ.
ఇందునిభాననా సురల నింపుగఁ బ్రోచినప్రోడ దేవకీ
ళిందినిఁ బెండ్లియాడి మురళీప్రియగానముఁ జేసితౌర గో
44
ఉ.
రాధకు నల్లుఁడై యిలను రమ్యముతోడ వివాహమొంది యా
45
ఉ.
నారదమౌని దివ్యసుమనంబు సమర్పణఁ జేయ రుక్మిణీ
46
ఉ.
దానవరాజపుత్రి వనితామణి దెల్పఁగఁ జిత్రరేఖయున్
47
ఉ.
ఈవసుధన్ మదంబునను నీశుఁడ నేనని క్రూరభాషలన్
గావరమెల్లఁ బోనణఁచి కయ్యమున న్వధియించినట్టి యో
48
ఉ.
నారదుఁ డొక్కనాఁడు నళినాక్ష త్వదీయసుదర్శనార్థమై
49
ఉ.
శ్రీపతి మున్ను ధర్మజుఁడు చిత్తమునం దలపోయ వేగ నా
50
ఉ.
నీవును భీమపార్థులును నెమ్మది భూసురవేష మూని యా
51
ఉ.
మానధనుండు ధర్మజుఁడు మాన్యతఁ జేసిన రాజసూయమున్
మానవనాథుఁడైన శిశుపాలునిఁజంపిన యట్టి జెట్టి యో
52
ఉ.
పాండవమధ్యముండు నినుఁ బ్రార్ధనఁ జేసిన సూతుఁడై మఱిన్
53
ఉ.
బాలసుహృత్కుచేలునికి భాగ్యము లిచ్చితి వంచుఁ గుబ్జకున్
54
ఉ.
పన్నగశాయి నీవు మును పార్థుఁడు యాత్రకు వెళ్లివచ్చినం
55
ఉ.
శంభువరంబుఁ బొందియు నృశంసతఁ దచ్ఛిరమున్ స్పృశ్రేష్టసం
56
ఉ.
భూరమణుండు ధర్మజుఁడు వొమ్మన హస్తిపురంబుఁ జయ్యనం
57
ఉ.
కౌరవ రాజధానికిని గార్యము సంఘటనంబు సేయ ధీ
58
ఉ.
నీరజనాభ నిన్ను మును నెయ్యముతోడ ధనంజయుండు వే
59
ఉ.
పార్థుఁడు దొల్లి యుద్ధమున స్వాంతవిషాదముఁ జెంద మోహతా
60
ఉ.
వారిజబాంధవుం డపరవారిధిఁ గ్రుంకకమున్న సైంధవుం
వారవిబింబమున్ మఱి యవారితచక్రము గప్పి సైంధవుం
61
ఉ.
కౌరవకోటినెల్ల నతికౌశల మొప్ప వధింపఁజేసి యా
62
ఉ.
ద్రౌణి యపాండవంబుగను బ్రహ్మశిరంబను నస్త్ర మేయఁగాఁ
63
ఉ.
భాసురసూనుకై పతితపావను నీశు సమాధి నుండ ఘం
64
ఉ.
దేవతలన్ రిపుల్ గెలువ దీనతతో నిను వేఁడ వారికిన్
గ్దేవగణంబుఁ బోరున వధింపఁగఁజేసిన దివ్యమూర్తి నీ
65
ఉ.
కాండములన్నియున్ స్వజఠరాంతరమందు ధరించు జెట్టి యీ
66
ఉ.
దేహవరత్రయంబునను దృశ్యపదార్థసమూహము ల్మహా
67
ఉ.
సారసనాభ దుర్మల మసారకుదుఃఖమయస్వరూపసం
68
ఉ.
ఉద్ధవుఁ డేఁగుదెంచి మఱియొక్కతఱిన్ సఖియంచువేఁడ శ్రీ
69
ఉ.
శ్రీవిధివందనా వరద సేవిత యోగ్యుఁడవంచు నెంచి నా
70
ఉ.
కాలునికింకరు ల్మదసకల్మషచిత్తవిధేయుఁడైన నా
71
ఉ.
బాలురతప్పులన్ గురుఁడు బాలనఁ జేసినభంగి నాదుపా
72
ఉ.
పావన మైన మీకథలు భాగవతు ల్పఠియించుచుండ బల్
73
ఉ.
సుందరమైన నీభజనశోభను గాంచ సుశక్తిలేనివా
దెందు సుమూఢులేగద సురేశ్వర దాసుఁడఁ బ్రోవు నన్ గృపా
74
ఉ.
నాగధరాదిదేవతలు నారదపర్వతదివ్యమౌనులున్
75
ఉ.
అజ్ఞుఁడ మూఢుఁడన్ జడుఁడ నర్థవిహీనుఁడ దుష్టచిత్తుఁడన్
76
ఉ.
శ్రీరమణీమనోరమణ శ్రీహరి కృష్ణ మదీయపాపముల్
77
ఉ.
సారసనాభ యార్యజనసన్నుత నీపదసేవఁ జేసెదన్
78
ఉ.
లోకములెల్ల నీకడుపులోన జనించె నటండ్రు ధీయుతుల్
79
ఉ.
చేసితినయ్య పాపములు నేసితిఁ బెద్దలనెల్ల హాస్యము
80
ఉ.
పాపము లెన్నిఁ జేసితినొ పంకరుహాక్ష మదీయచిత్తము
81
ఉ.
ఆదరమొప్ప మ్రొక్కెద గదాగ్రజ సంసృతిఘోరసాగరం
82
ఉ.
శంకల నన్నియు న్విడచి శంకరసాక్షిగ నన్యదేవతల్
వంకకు వచ్చి యూఱటలు వంచన లేక వచించి బ్రోవు నీ
83
ఉ.
ధాతవటంచు నీవిమలతారకమంత్రము సర్వలోకవి
84
ఉ.
ఓపరమాత్మ యోవరద యోకమలాసనవంద్యపాద గౌ
85
ఉ.
ఏగతిఁ జేరవచ్చు మది నెప్పుడు జూతును నీవిలాసమున్
86
ఉ.
ఎన్నిభవంబు లొందితినొ యెన్నిప్రతాపము లొందినాఁడనో
యన్న క్షమింపుమన్న శరణాగతుఁడన్న ననుం గృపన్ సదా
87
ఉ.
శ్యామలవర్ణ నాదుమది సత్వముతో నినుఁ బూజఁ జేసెదన్
88
ఉ.
నెట్టితి వైరివర్గముల నేర్పున మీగుణవర్ణనంబు చే
89
ఉ.
కర్మము లెన్నిఁ జేసినను కంజదళాక్ష వికారదూరమై
90
ఉ.
వారిజలోచనా వినుము వారణమున్ గృపఁ గావలేదె పా
మారు భజించుభక్తుఁడను మన్ననఁ బోషణఁ జేయరాదె నన్
91
ఉ.
శ్రీధవ మున్ను నీకృపఁ గరిప్రభు ద్రౌపది వాయసాధమున్
92
ఉ.
భూమి ననేకజన్మములఁ బూనితి నోర్వను జన్మ మెత్త నీ
93
ఉ.
దోషము పేరి రుగ్మతకుఁ దోయజనేత్ర త్వదంఘ్రిభక్తిసి
94
ఉ.
భుక్తియు భక్తియున్ మఱియు భూరికటాక్షముచేత ముక్తియున్
రిక్తతఁ బాఱఁదోలి బహురిక్థునిఁ జేసి యిఁకైన బ్రోవవే
95
ఉ.
ఏలక జాగుఁజేసెద వదేలర నీవు కృపారసంబుతో
96
ఉ.
రార రమావినోద వినరా సుగుణాకర కోటిమన్మథా
97
ఉ.
కుంజరు నేలి కుంజరునిఁ గూలిచి వానరు నేలి వానరున్
98
ఉ.
ఎన్నిక లెన్ననంటి మఱి యెగ్గు లసత్యము లాడనంటి సం
పన్నుఁడ నంటి నీవిమలపాదుకసేవను జేసెదంటీ నే
99
ఉ.
అండజకాండుఁ డార్తసుజనార్తివిఖండుఁ డరిప్రఖండకో
100
ఉ.
పూనికతోడఁ జేసితిని పూర్తిగ నుత్పలవృత్తమాలికన్
101
ఉ.
శ్రీలలితంబునైన కృపచేఁ గరుణింపుము శీలమైన వె
102
ఉ.
శ్రీరమణీయమైనకృపచేతను బ్రోవుడు నాదుమిత్రులన్
103
ఉ.
ఆగమవేద్య దీనసుజనాశ్రిత మన్నవలక్ష్మణార్య వి
104
ఉ.
శ్రీపతి నీకు వందనము శ్రీలలనామణియైనలక్ష్మికిన్
105
ఉ.
మాధవ నీకు నిత్యశుభమంగళ మెప్పుడు నీదుభార్యకు
106
కందగీతకవినామగర్భిత ఉత్పలమాలా-శైలబంధము
ఉ.
శ్రీశమరంజనా ఖగహరీ రమణీయసుఖప్రదాయి రా
107
ఉ.
ఏవసుదేవనందనునియింగిత మౌదలఁ దాల్తు రెల్ల వా
103
