ఈశతకము రచించినకవి భల్లా పేరయ. ఇతఁడు కౌండిన్యసగోత్రుఁడు లింగనకుఁ బౌత్రుఁడు పెద్దనకుఁ గుమారుఁడు. శతకకవులచరిత్ర మీశతకము నెఱుంగదు. కవి వైదికబ్రాహణుఁడై యుండును.
"స్వస్తిశ్రీ విజయాభ్యుదయ శా॥ శ॥ ౧౫౭౪ ఆగు నేటి వర్తమానవ్యవహారికచాంద్రమాన నందననామసం॥ వైశాఖ శు ౮ లు భానువారము శ్రీభద్రాచలసీతారామచంద్రమహాప్రభువువారిసన్నిధిని శ్రీ రామదాసుగారు తానీషాగారి యనుమతివెంబడిని జరిగించిన దేవబ్రాహణవృత్తులు శ్రీవారిసన్నిధిని జరుగు ఉత్సవప్రకరణములు వ్రాసియున్న శాస
ఇందలి కవిత సరళముగ సుబోధముగ నున్నది. భగవంతునిహృదయము వ్రచ్చి పోవునటుల యీకవి వ్రాసిన నిష్ఠురవాక్యములు కవి పరితాపాతిశయమును వెల్లడించుచున్నవి. శ్రీరాముఁడు పోలవరము వలస యేగుటతో కవి శతక మారంభించి తిరుగ వచ్చిన పిదప నైదేండ్లకుఁ బూర్తిచేసియుండును. పఠనీయశతకరాజములలో నిది యొకటి.
శ్రీ పిఠాపురము మహారాజావారు తాళపత్రప్రత్యనుసారముగా వ్రాయించిన వ్రాతప్రతి నాధారపఱచికొని యీభద్రగిరిశతకమునకు శుద్దప్రతి వ్రాసితిమి. యవనవిప్లవకాలమునాటి పరిస్థితుల దెలుపు శతకము గాన యాదరమునకుఁ బాత్రమగునని తలంచుచున్నారము.
భద్రగిరిశతకము
సీ.
శ్రీజానకీమనోరాజీవషట్పద
తే.
పవననందనసన్ముఖభక్తపాల
1
సీ.
పద్మభవస్తోత్ర పావనచారిత్ర
తాటకభంజన తాపసరంజన
తే.
భద్రగిరినాఁడె వచ్చు నీపౌరుషంబు
2
సీ.
పదియు రెండేడుల ప్రాయంపువాఁడవై
తే.
కాని తెలియద యప్పటిక్రమము దెలుప
3
సీ.
కాకంబు గాదు వేగమ బాణ మెక్కించి
తే.
అవని కెదురుగా దని తలంచి
4
సీ.
ఖరదూషణాదుల ఖండించితి నటన్న
తే.
ఓడపై నెక్కి తురకలజాడ గాంచి
5
సీ.
సున్నతీ లొగిఁజేయఁజూతురో యని వేగ
తే.
కులము గలిగిన నెందైన స్థలము గలుగు
6
సీ.
చెప్పినట్టుల వినఁజేయ నోపిక కొండ
తే.
తల్లికోరిక చెల్లించ ధరణిలోన
7
సీ.
రఘువంశమున కెంత రట్టడి దెచ్చితి
తే.
దశరథునిగర్భమునఁ బుట్టి దశశిరస్కు
8
సీ.
కైకవరము జ్ఞాపకమువచ్చెనో మళ్లి
నీలాద్రిపతిఁ జూచి నేరుచుకొంటివో
తే.
లేక యిది యేమివింత ముల్లోకములను
9
సీ.
సౌమిత్రి కైనఁ దోఁచకపోయెనా యిట్లు
తే.
భద్రగిరి నుండి శ్రీవీరభద్రగిరికి
10
సీ.
హనుమంతు నెచ్చోటి కనిపితిరో మీకు
అంగదుఁ డేవంక కల్గిపోయెనొ మీకు
తే.
కపులు మీయొద్దనుండిన రిపుల కేల
11
సీ.
పట్టాభిషేకసంభవవియోగము జటా
తే.
టిల్లు వెళ్లుట లాదిగా నినకులమున
12
సీ.
భరతశత్రుఘ్నులు వరశంఖచక్రముల్
వలసలు మీ కేల వనవాసము లవేల
తే.
మీబలపరాక్రమములెల్ల మీరె మఱచి
13
సీ.
ముసలిమానులతోడ ముచ్చటాడఁగలేక
తే.
పాఱిపోవుట యిది యేమిప్రజ్ఞ గొడుగు
14
సీ.
తెలివిదెచ్చుకయుండఁ దెన్ను వీక్షింపక
తే.
కలముపై నెక్కి మీవంటిఘనులు తొలఁగి
15
సీ.
సొమ్ములు బీబీల సొగసు కర్పణజేసి
తే.
లకు నొసంగి యుభయమున సుకము దక్కి
16
సీ.
సంచరించిరిగదా సమదాపసవ్యులు
తే.
చూరవట్టిరి పురమెల్లఁ జొచ్చి విప్ర
17
సి.
సంస్కృతాంధ్రోక్తులసారంబు లుడివోయి
తే.
యేమి చెప్పుదు మీ మాయ లెవ్వ రెఱుఁగఁ
18
సీ.
ధర్మపేటనివాసి ధైర్యంబు విడనాడె
తే.
భద్రకడనుండి శ్రీవీరభద్రుకడకు
19
సీ.
తురకలతో మైత్రి నెఱప లేవైతివి
గర్నేలుగుండ్లడాకా కోర్వ లేవైతి
తే.
తకట నిను మనమున నమ్మినట్టిజనులఁ
20
సీ.
శ్రీరామముద్ర లీక్షితిని నీరసమందె
తే.
మత్స్యమాంసాదికములు నమరెను గోద
21
సీ.
హనుమంతు ముట్టి సర్వాంగవేణిలిచేత
ఎంబెరుమానారు నింటిలోన నమాజు
తే.
మిగిలినజనంబు చింత లేమిటికిఁ దలఁప
22
సీ.
అతిసరంబులు గావు ఆరగించి వయారి
తే.
చేరి భక్ష్యంబులా గావు చిత్తగింప
23
సీ.
పుట్లాదిపొంగలి పులిహోరలను మెక్కు
ఉభయవేదాంతసదూహ నుండెడివారు
తే.
దేవమానవశక్తుల తెఱఁగు వదలి
24
సీ.
సొగసుగా శంఖచక్రగదల్ ధరించుట
తే.
యవనబలములు నల్ గడల్ కవిసి మిమ్ము
25
సీ.
శంఖంబు కడుబీదజంగంబుచే నున్న
తే.
స్వామి నీ కేల యివి వృథా సరసముగను
26
సీ.
సరసప్రబంధానుసంధానములు గావు
తే.
బలిసి తిరునాళ్ల కేతెంచు ప్రజలు గారు
27
సీ.
పన్నీరు నించిన పసిఁడికొప్పెల మీకు
తే.
కాకయుండిన యిల కాకపుట్ట
28
సీ.
గజరథఘీంకారఘంటారవంబులు
తే.
కలముపై నెక్కితిరి మీరు ఘనత విడిచి
29
సీ.
భరతాదిసహజన్మవరులకు నీపాటి
తే.
చేయకుండిన తురకలు చెడుగువాండ్రు
30
సీ.
సర్వాంగి తురకలు సవరించినా రింతె
మణీకిరీటము మ్లేచ్ఛఘనుల కిచ్చితి వింతె
తే.
మతము విడుచుట లెల్ల సమ్మతము మీకుఁ
31
సీ.
గరుడధ్వజము లన్న కాంక్షతో నుంటిరో
తే.
కాక భువి విభవాహిముఖానుఁ డెంత
32
సీ.
ఆవు బైటో యని యాదరింతురుగదా
కదిదిమిల్నా యని కౌఁగిలింతురుగదా
తే.
కానిపని జేసితివి పోటుకానివలెనె
33
సీ.
అరబు సిద్దీల దివ్యాజ్ఞలో వర్తించి
తే.
తొలఁగిపోతిరి మీవంటిదొరల నమ్మి
34
సీ.
విల్లునమ్ములఁ బట్టి వెల్గులో జొన్పనా
బంటుతనం బెల్ల పాధోధి గలుపనా
తే.
అనుచు ఖేచరులెల్ల మి మ్మనఁగఁ దొల్లి
35
సీ.
శంఖంబుకోసము చక్కీలు నిల్పితే
తే.
వరుస తురకలగతి నెంచి వలసబోయి
36
సీ.
ఈపాటి దొర వౌట యెఱిఁగి యామందర
ఎఱుఁగ కవనిజ నీవెంట నేఁగుదెంచె
37
సీ.
శంఖంబులోఁ గీర్తిచంద్రిక లిమిడెనో
తే.
స్వామి యిది యేమి వింతసాహసంబు
38
సీ.
ఈపాటి దొర వౌట యెఱుఁగక మిము నమ్మి
తే.
నొందె నీపాటి దొర వౌట ముందెఱింగి
39
సీ.
భుక్తాన్నశేషంబు పొసఁగ దాసుల కమ్మి
తే.
వారలెల్లను నీవంటివారు గారె
40
సీ.
శబరి విందయ్యెనే సరభసంబున మీకు
తే.
కాకయుండిన యిచ్చటిరాక కేమి
41
సీ.
జోగిపంతులకు మెచ్చులు గూర్పఁబోతివో
తురకరూపము దాల్చుతఱి వచ్చెనో మ్లేచ్ఛ
తే.
గాక యిది యేమివింత ముల్లోకములను
42
సీ.
అరయంగ మీకు భద్రాచలం బయ్యెనే
తే.
మేలు రాజ్యంబు తురకలపాలు జేసి
43
సీ.
గోవిందరాజులు గురులఘుత్వము మది
నరసింహుఁ డుగ్రంబు నట్టేటిలోఁ గల్పి
తే.
అహహ సహవాసుగుణము వీరందఱకును
44
సిీ.
బిబ్బీలసిబ్బెంపుబిగువుగుబ్బల నీదు
తే.
కాక యిది యేమి నీసొమ్ము లోక మెఱుఁగ
45
సీ.
తూర్పునాఁటితెనుంగుదొరతనంబులు గావు
ఉత్తరదేశంపుటోఢ్రరాజులు గారు
తే.
యవను లధ్వాతురు లటన్న సవి యెఱింగి
46
సీ.
ధీమంతు లెల్లను దెప్పించుకోక రా
తే.
తురక లెల్లను మీత్రోవఁ ద్రొక్కకుండ
47
సీ.
ద్వాత్రింశదాయుధోద్ధరణంబు గావించి
తే.
వవని తెల్లనివెల్లఁ బా లనుచు నమ్మి
48
సీ.
అగ్నివర్ణాదివీరాగ్రేసరులకంటె
తే.
పొసఁగఁ ద్రేతాయుగంబు రక్కసులకంటఁ
49
సీ.
కపులచేఁ గఱపింప చపలదైత్యులు గారు
తే.
చేసితివి మ్లేచ్ఛజనముతోఁ జెలిమి వెఱపుఁ
50
సీ.
పితృవాక్యమునకునై పినతల్లి కోరిక
తే.
కట్టి లంకాధిపుని నెట్లు కొట్టినావొ
51
సీ.
సోమకాసురునితోఁ జొచ్చి పాథోరాశి
తే.
కాక నిజరూపముననున్న ఖలులు జేయు
52
బలిచేత దానంబుఁ బ్రార్థింపఁబోతివో
పరశుహస్తుండవై పార్థివావళి ద్రుంచి
తే.
అహహ బౌద్ధుండవై ఖాను లాగడమునఁ
53
సీ.
అవనిలోపలఁ గాలయవనునినాఁటి నీ
తే.
నేఁటికైనను నెన్నన్న మాట వినక
54
సీ.
తాటిపండులు దిని తనిసినవారికి
తౌడురొట్టెలతోడఁ దపము జేసినవారి
తే.
చెంచుముద్దియవిం దారగించినట్టి
55
సీ.
క్రూరదానవులను జీరినచక్రంబు
తే.
కాక యిది యేమి యవనులు కాకుజేసి
56
సీ.
తాటకపై కుగ్రతరముగ వెడలిన
వాలిపై నవలీల వ్రాలి జీవముగొన్న
తే.
అవని యవనులు మీరాజ్య మాక్రమించి
57
సీ.
అంగదసుగ్రీవహనుమదాదులకు లా
తే.
మీరు దేవత్వము వహించి మేటినంచు
58
సీ.
సూకరరూపంబు సూచన వినిగదా
తే.
కాక యుండిన తురకల గడచిపోవఁ
59
సీ.
శేషావతారవిశేష మెక్కడఁ బోయె
తే.
తురక లెల్లను దొరవని సరకుగొనక
60
సీ.
చెక్కులు నిమురక సీతోర్మిళాదులఁ
తే.
మొగలుబచ్చాల కగుపడ దగదటంచుఁ
61
సీ.
పురలక్ష్మి నురువడి చెఱవట్టి కీడులో
తే.
నట్టి ధంసాను శిక్షంప నలవిగాక
62
సీ.
హరువిల్లు విఱువక వరపుత్రి నీయంగ
తే.
తురకబలకోటివలని యాతురత పోల
63
సీ.
వరుసఁ గోడలిదురవస్థలు విన సారె
మీశ్రమమెల్ల సుమిత్ర యాలించి గా
తే.
అహహ భద్రాద్రినుండి మీ రరిగి పోల
64
సీ.
ఆదిభీమునిఁ బెండ్లియాడిన పార్వతి
తే.
భళిర మీవంటిప్రభుఁ జెట్టవట్టి సీత
65
సీ.
పొరుగూళ్లవెంబడి తిరుగుచునుండు ల
వేలారుమనువుల కాలయ మైయున్న
తే.
తోడునీడయి వెంటఁ గూడియున్న
66
సీ.
జనకుఁ డిచ్చెను బన్నసరముంచును సురూప
తే.
అనుచుఁ గొనియాడు పుట్టింటిఘనత మెఱయ
67
సీ.
గుజరాతి కెంపులకుంటేళ్లు చెవుల ధ
కట్న మింద్రుఁ డొసంగు గంటలమొలనూలు
తే.
వేడ్క దినములు నడవుల వెంటవెంటఁ
68
సీ.
తెచ్చితి కీర్తి కీర్తివిశారదు లగుని
తే.
నేమి వర్ణింతు మీక్షాత్ర మే మ నెంతు
69
సీ.
అల పాకశాసనునైనను యాచించి
తే.
పేద పోడుము లివియైనఁ బెట్టనున్నఁ
70
సీ.
ఇల్లు నప్పులగంప యిల్లాలు చలచిత్త
తే.
ఇన్నియును నాదునెమ్మది నెఱిఁగియుండి
71
సీ.
పన్నీరు సీసాల పరగనించినభాతి
తే.
నీదు నామామృతంబు నా నేర్చినంత
72
సీ.
సర్వమొఖాసాలు చాలని మీ కేల
తే.
వాహనంబులపై నుండువారి కహహ
73
సీ.
పదియు రెండేఁడులప్రాయంబువాఁడవై
తే.
దూరితిని మిమ్ము రోషంబు దొట్టి రిపుల
74
సీ.
ప్రారబ్ధ మనుభవింపని భక్తజనముల
కారణహేతువికారముల్ దప్పింప
తే.
అనుచు జనులెల్లఁ గొనియాడ వినఁగ లేక
75
సీ.
ఈతఁ డాధంసాను నెదిరి పోరఁగలేక
తే.
పల్కుదురు సామి మిముఁ జూచి ప్రజలు కార్య
76
సీ.
పిఱికివాఁ డంటిఁగా యురుదానవాదుల
బలహీనుఁ డంటిఁగా బలిమిఁ సముద్రుని
తే.
మిము లోకోపకారినై నెమ్మిఁ బూని
77
సీ.
అల కుచేలుని చేరెఁ డటుకుల భక్షించి
తే.
లోభి వంటిని పగఱకు లొంగి తంటి
78
సీ.
పగతుఁడై బహుఫణార్భటిఁ జేరవచ్చిన
.......................................
తే.
పృథివి శరణాగతత్రాణబిరుదు గలుగు
79
సీ.
పితృకార్యమునకునై పినతల్లికోరిక
తే.
భక్తలోకోపకారార్థపరుఁడ నగుచు
80
సీ.
చిలుకకు మాటలు చెప్పి రామా యను
తే.
పృథివి శరణాగతత్రాణబిరుదు నీకుఁ
81
సీ.
కంటినేమో నాదుకఠినచిత్తమునందు
తే.
సామి యిఁక నేరములు నీరసంబుఁ జేసి
82
సీ.
కొల్లలాడితినని కోపింపఁబోకుఁడీ
తే.
పంచిపెట్టితినని కోపగించవద్దు
83
సీ.
వేయుకన్నులుగల వేల్పురాయనికైనఁ
తే.
తగదు తగదని మూఢచిత్తమున నిన్ను
84
సీ.
పనుపట్టితే యొక్కపనసుండు చనుదెంచి
తే.
స్వామి సాత్వికరూపవిచక్షవరుల
85
సీ.
నలనీలకుముదసేనానాయకోత్తముల్
హనుమయు జాంబవదాంగదాదులు నిల్చి
తే.
సురలు విరులు గురియఁ బోలవరమునుండి
86
సీ.
అంగ వంగ కళింగ బంగాళ నేపాళ
తే.
దివ్యతిరునాళ్లకు సమస్తదేవవరులు
87
సీ.
శ్రీరామచంద్రులు సీతాసమేతులై
మరయ మార్గమునందు నొరయ సత్తరులు బల్
తే.
లాదిగాఁగల్గు ద్రవ్యంబు లమరఁజేయ
88
సీ.
తిరిగి రాములు భద్రగిరి కేఁగువార్త లా
తే.
ననుచు నల నీల జాంబవ దంగదాదు
89
సీ.
కలిమిచే బుధులను గాననేరనివారి
యవివేకినైన విద్యావంతునిగఁ జేసి
తే.
యిట్టిసంపత్తి నీకుంట యెఱిఁగి యెఱిఁగి
90
సీ.
దయశాలి తల్లి యుదారసాహసుఁ డప్ప
తే.
ఇట్టిమిముఁ గొల్చు నామది కితరబుద్ధు
91
సీ.
వరుస విద్యలు చెప్ప వదినె సరస్వతి
తే.
యిన్నియును నింట గల్గుట యెఱిఁగి యితర
92
సీ.
బలుసాకు మెక్కి ద్రౌపదిచేత వనములోఁ
తే.
పూసపాటినృపాలురఁ బ్రోవఁ దలఁచి
93
సీ.
గోత్రికులని పాలుగొట్టి పోలేక మీ
తే.
యెట్టు దయచేసిరయ్య మీపట్టు మీకుఁ
94
సీ.
రవికులోత్తమ దశరథరాజనందన
తే.
దైత్యమర్దన సుకలాప సత్యదీప
95
సీ.
రణభీమ దైత్యమారణహోమ పుణ్యకా
తే.
సరసగుణధామ రవికులసార్వభౌమ
96
సీ.
వరరూపలావణ్య వైభవార్తిశరణ్య
ఘననీరదనిభాంగ ఖగనాయకతురంగ
తే.
ధన్యగుణసాంద్ర రఘుకులతారకేంద్ర
97
సీ.
జలజాక్ష ఘనరాక్షసవిపక్ష మునిపక్ష
తే.
భక్తపరిపాల గుణలోల భవ్యశీల
98
సీ.
శరణు త్రిలోకరక్షణ మౌనిసన్నుత
శరణు మారీచభంజన వార్ధిబంధన
తే.
శరణు వాసవనుత శేషశయన శరణు
99
సీ.
రామదాసాదుల రక్షించినట్టుల
తే.
నన్ను దయ నేలు నేరము లెన్న కవని
100
సీ.
సర్వధారనుపేరి సంవత్సరంబున
శాక్తేయమతయుతు సంహార మొనరించి
తే.
విజయసంవత్సరంబున విజయముగను
101
సీ.
<మొదలఁ గావ్యము లేశమును బఠింపఁగలేదు
102
సీ.
నదులు తీరద్వయం బదలించి పాఱుచో
సరవి మేఘోత్పత్తిసమయంబునను శిఖి
తే.
రితరకాలంబులను వార లెగ్గుసేతు
103
సీ.
రమణతోడుత విభరాహిముఖానుని
తే.
యొసఁగి మిము గెల్చు సాహస మొనర యేల
104
సీ.
రమణకౌండిన్యగోత్రపవిత్రుఁడను లింగ
వలస వేంచేసిన వరుస యాస్పదము నా
తే.
చి తగింపునకు హంసంబు క్షీరములను
105
సీ.
కేశవ మాధవ కృష్ణ హృషీకేశ
తే.
అఖిలలోకాధినాథ దివ్యాంఘ్రిపద్మ
106
సీ.
జయ రఘుకులదీప జయ దశరథపుత్ర
జయ హరధనుఖండ జయ జానకీనాథ
తే.
రావణాంతక సాకేతరమణ నీదు
107
