బసవపురాణము/చతుర్థాశ్వాసము
చతుర్థాశ్వాసము
శ్రీగురులింగ! సుస్థిరదయాపాంగ- యోగాత్మ! భక్తిమహోత్తుంగ! సంగ!
మడివాలు మాచయ్య కథ
మఱియును మడివాలు మాచయ్యనాఁగ - నఱలేని వీరవ్రతాచారయుతుఁడు
శ్రేష్ఠుఁడు జంగమ[1]ప్రష్ఠుఁడు న్యాయ - నిష్ఠురాలాప మహిష్ఠమండనుఁడు
నిష్ఠితేంద్రియగుణాన్వితుఁడు లింగైక్య - నిష్ఠాపరుఁడు సుప్రతిష్ఠితకీర్తి
భవిజన సంసర్గపథపరిత్యాగి - ప్రవిమలత్తత్వానుభవసుఖాంబోధి
పరగు భాషా[2]వ్రతపాలనశాలి - [3]దరితషడ్వర్గుఁ డాస్థానంబుజ్యోతి
రజకజాత్యావృతప్రత్యక్షరుద్రుఁ - డజరామరుండయోనిజుఁడవ్యయుండు
శరణపదాంభోజషట్పదుండనఁగ - బరగి హిప్పరిగె యన్పురవరంబునను
నుండంగ బసవనియురుభక్తివార్థి - నిండారి [4]దెసలను నిట్టవొడుచుడుఁ
బొంగి లింగానందపూరితుండగుచు - జంగమదర్శనాసక్తి నేతెంచి
బసవనిచేఁ బ్రణిపత్తి గైకొనుచు - నసమజంగమకోటి కర్చలిచ్చుచును
బంటింపక [5]వరువుఁ బనులు సేయుచును - గంటి నా చేతులకసివోవ ననుచు
బాస వట్రిల్ల సద్భక్తసంఘంబు - మాసిన వస్త్రముల్ మఱి మోసికొనుచు
వేవుజామున నేఁగి వేఱొక్క రేవు - గావించి యుదుకుచు [6]ఘట్టనల్ సేసి
శస్త్రసమేతుఁడై సద్భక్తవితతి - వస్త్రముల్ రజతపర్వతభాతిఁదాల్చి
పరిగొనివచ్చుచోఁ బురవీథి “భవులు - శరణులవస్త్రముల్ సంధిల్లిరేని
నోడఁజాఁబొడుతుఁజుండొ” యనిఘంట - నాడాడ వ్రేయుచుఁగూడఁ జాటుచును
మఠమున కేతెంచి [7]మణుఁగులన్నియును - గఠినము ల్గాకుండ [8]ఘట్టించి మడువ
నట్టిచో జంగమంబరుదెంచి యడుగ - - నెట్టికట్ణంబైన [9]నిచ్చి మ్రొక్కుచును
నా వస్త్రముల వారలడుగవచ్చినను - లేవనకందిచ్చు లింగసంపదను
అంత నద్భుతచిత్తుఁడై బసవండు - సంతతంబును విని సంస్తుతుల్ సేయ
“నలిభక్తతతివలువలుదుకుచాకి - విలసితభక్తియు నిలఁజెప్పఁబడియె
నదిగాక యేకాకియన్మడివాలు - సదమలభక్తి భాషయు నొప్పెఁ గాని
యిట్టి సద్భక్తియు నిట్టి మహత్త్వ - మిట్టి [10]సామర్ధ్యంబు నెఱుఁగ మే”మనుచు
సల్లీల ననిశంబు సంస్తుతు ల్సేయఁ - దెల్లగానటు గొన్ని దినములు సనఁగ
బఱతెంచుచో [11]ముట్టుపాటైన నొకని - నఱిముఱిఁ జంపి మాచయ్య యున్నెడను
మాచయ్య తెరువరిని జంపెనని పౌరులు బల్లహునకుఁ జెప్పుట
వీరువారన కెల్లవారునుగూడి - ధారుణీశ్వరు సభాస్థలికేఁగి మ్రొక్కి
“బల్లహ! వినుము నీ పట్టణంబునను - బ్రల్లదుండొక చాకి బత్తుండననుచు
మొలఁగఠారముగట్టి తొలఁగండు ద్రోవ - తొలఁగించు నే బల్లిదులఁబిఱుసనఁడు
చాటుఁ "జీరలమూట సంధిల్లిరేని - పోటు ముందఱ” [12]ననిపోటులమాట
నంగళ్లు నిలిపె బేహారముల్మాన్చె - సంగడి నిటయట సరియింపరాదు
పురవీథి నెవ్వరేఁ బోయినఁ జూచి - పరిగొన [13]కనుకనిఁబాఱంగం దోలు
[14]నెదురను బసి గుఱ్ఱ మేనుంగు బండి - యదియేమి సోద్దెమో కదియంగ వెఱుచు
నల్లంతఁబొడగని [15]చల్లన నవసి - కల్ల వెల్లైపాఱుఁగథలేల? నేఁడు
వింత వాఁడొకఁడు మున్వినమిఁగాఁజేసి - సంతకుఁ బోవుచో సంధిల్లినంతఁ
బొడిచి మీఁదికిఁజిమ్మెఁబొందియు నచటఁ - బొడలేదు మ్రింగెనో పోయెనో దివికి
నటగార్యమెఱుఁగమే[16]మవనీశ! వినుము - ఇట వచ్చితిమి నీకు నెఱిఁగింప”ననిన
బసవనిదెసఁ జూచి పార్థివేశ్వరుఁడు - కసిమసంగుచు మహోగ్ర[17]త నిట్టులనియె
“ఇది యేమివిపరీతమింక నెవ్వరికి - బ్రదుకంగవచ్చు నీ భక్తులచేతఁ
గోకలుదుకు చాకి గ్రొవ్వి యిప్పురము - [18]లోకంబునెల్ల గల్లోలమార్చెడిని
జాకికి [19]నింతేల స్రడ్డలు జనులఁ - జేకొన కడిచెడుఁ జేరంగనీక
యిట్టిచోద్యంబు లేమెఱుఁగ [20]మేనాఁట - ముట్టినఁ జీరలు ముఱుగునే చెపుమ
పురజనులకు మున్నె చరియింపరాదు - పరదేశికింక రాఁబాసె మా పురికి
నెంతబల్లిదుఁడొ నేఁడ్వింతవాఁడొకఁడు - సంత కేఁగఁగఁజంపె శవమును లేదు
ఆకసంబునకేఁగు నట్టలుఁగలవె? - చాకి రక్కసిక్రియ జనుల మ్రింగెడిని
తిట్టఁడు వలుకఁడు ముట్టినమాత్ర - నిట్టు సంపఁగఁ గూడునే పెఱవాండ్రఁ
బాడిఁదలంపక బత్తుండననుచుఁ - బాడుగాఁ జంపు నీ పౌరులనెల్ల”
ననుచుఁబురోహితు లనుమతంబునను - దన యామికులఁజూచి ధారుణీశ్వరుఁడు
“చాకి నచ్చోటన చంపుండు వొండు - కాక మ్రింగిన వానిఁ [21]గ్రక్కిన రండు”
అనవుడు బసవఁడిట్లనియె నాతనికి - "విను మీఁదెఱుంగక వెడలనాడెదవు
బసవఁడు బల్లహునకు మడివాలు మాచయ్యమహిమఁ జెప్పుట
లేకులు [22]లోకుల కాకఱపులకుఁ - “జాకిచా”కని యేల సందడించెదవు
చాకియే యతఁడు సాక్షాల్లింగమూర్తి - కాక యేటికిఁ గనుకనిఁబలికెదవు
కులజుండు నతఁడె యకులజుండు నతఁడె - కులములేకయు నన్నికులములు నతఁడె
ఆ నీలగళు నపరావతారంబు - గాన యాతఁడు సర్వగతుఁడెట్టులనిన
సరసిజభవుజడల్ జన్నిదంబులుగఁ - బరగ భిక్షించిన బ్రాహ్మణుఁడతఁడ
మహితాపవర్గ సామ్రాజ్యపట్టంబు - వడి భవాంబుధిఁద్రిప్పు వైశ్యుండు నతఁడ
యిల సత్క్రియారంభఫలములు గోసి - సొలవక నూర్చెడు శూద్రుండు నతఁడ
యాదిశక్తియ మున్నుపాదానముగను - [23]నాదబిందులు గారణంబుగఁ దగిలి
వేడుక బ్రహ్మాండ వివిధ భాండములఁ - గూడ వానెడు [24]నాది కుమ్మరి యతఁడ
హరియెమ్ము దండంబునహిపతి ద్రాడు - నరసింహుపెనుపగు నఖరంబు గ్రొంకి
[25]యవని మోచినవరాహం బెఱగాఁగ - నవనిఁ గూర్మంబును నల్లమత్స్యంబు
గాలమి ట్లేకోదకంబునఁదిగిచి - లీలనటించు నా జాలరి యతఁడ
చటుల సంస్కృతి జీవఘటచక్రకర్మ - పటుపరివర్తన భ్రమణంబుఁ గూర్చి
కీలు వొందించి యా క్రియ [26]రాటనముల - వాలి యాడించు నా వడ్రంగి యతఁడ
మును జీవమను లోహమునకు జ్ఞానాగ్ని - నొనరఁగఁ బదనిచ్చు కనుమరి యతఁడ
ఇచ్చుచో నెఱిఁగి కల్లచ్చుల నూకి - యచ్చుల నొరగొను నగసాలి యతఁడ
హరిణమై రమియించు నజునిశిరంబు - శరమునఁద్రెంచిన శబరుండు నతఁడ
హరిముఖ్యకృమికీటకాదిపశువుల - వెరవునఁ బాలించు వ్రేఱేఁడు నతఁడ
[27]ప్రకటితకపట నాటక సూత్రములను - వికృతి ప్రకృతులార్చు వెండీఁడు నతఁడ
కులనగంబులు నూకి జలధులు సల్లి - పొలము [28]వోడేర్చు నా బోయయు నతఁడ
ఏకార్ణవంబైనయెడ నజాచ్యుతులఁ - జేకొన కుదికెడు చాకియు నతఁడ
మహితభక్తాళికి మడుఁగులు సేఁత - మహినిప్డు మడివాలు మాచయ్య యనఁగ
నిన్నియుఁ దానయై యిట్లున్నయతని - కెన్నెద వొకగులంబిది నీకుఁదగునె?
కారణపురుషావతారుఁ డాయయ్య - చారుచరిత్ర విస్మయమెట్టులనిన
నరసింహశార్దూలకరిదైత్యచర్మ - పరిధానుభక్తులపరిధాన వితతి
గాని యొండుదుకఁడు, వానిని నంటఁ - గానీఁడు నితరుల ఘట్టించునెడను
భక్తుల చీరల భక్తులకిచ్చు - యుక్త సద్భక్తినియుక్తి వట్రిల్ల
జంగమంబడిగిన సమకట్టనిచ్చు - భంగిగా లింగసంపద దులుకాడఁ
జీరలువైచినవా[29]రడిగినను - వారికిఁ దమతమ వస్త్రంబులిచ్చు
నటమీఁద నతని మహత్త్వంబు వినఁగఁ - గుటిలాత్ములకు సమకూడదు మఱియు
జీర లంటినమాత్రఁ గారించుభక్తుఁ - డూరకుండునె చంప కీరు వోయినను
వల దభిమానంబు వొలివుచ్చుకొనకు - మిల నొరులేల నీ వెత్తిపోయినను
జుట్టవ్రేలను జక్కఁ జూపఁగఁగలవె? - అట్టేల? వల” దన్నఁ గట్టుగ్రుఁ డగుచుఁ
"గారణంబులుఁ గథల్ గల్పింప కిచట - నూరక చూచుచు నుండు మీ” వనుచు
బసవని వారించి పాపాత్ముఁ డంత - వెస యామికులఁ జూచి "వేఱుపాయమునఁ
బిజ్జలుఁడు మాచయ్యను జంప నేనుఁగుఁబంపుట
దొలఁగకాతఁడు వచ్చుత్రోవను మీరు - [30]తలఁగ కాతనిఁ దలతలమని నిలిచి
సమదాంధగంధగజంబుఁ బైకొలపి - సమయింపుఁ" డనవుడు జనులుత్సహింప
మావంతు లేఁగి సామజముఁ బైకొలిపి - యా వీరవరురాక కరికట్టి [31]నిలువ
నల్లంతఁ బొడగని యార్చి బొబ్బిడుచుఁ - "గల్లినాథుని భద్రగజ మొక్కనరుని
మడివాలు మాచయ్య యేనుఁగును జంపుట
యేనికదున్నకు నేల పంకించు - మానవుల్చానక మగుడఁడో” యనుచు
గంటయుఁ గొడుపును గదియింపఁ దడవ - పంటించె నేనుఁగుఁ బలమెల్ల నవిసె
నంతటఁబోక మావంతులు నూక - నంతంత డగ్గఱు నంతకుమున్న
వెన్నున నెలకొనియున్న వస్త్రములు - నన్నభోమార్గంబు[32]నందఱియించి
చేతిగంటయు నంద చేర్చి మైవెంచి - చేతులు [33]సమరుచు నేతెంచి [34]చూచి
దండియై మావం[35]తుతండంబుఁ జంపి - తుండంబుఁ జేపట్టి త్రోచి రాఁదిగిచి
యంజలిగుంజలి [36]యల్లార్చి పేర్చి - భంజింపుచును వీరభద్రుండు దివిరి
వడి నృసింహునివైచు వడుపున వైచుఁ - బడనీక లోచేతఁ బెడచేత వేయు
నచ్చుగా నార్చుచు హరుఁడిభదైత్యు - వ్రచ్చినగతి వచ్చివందఱలాడుఁ
గోపించి విష్ణునికోలెమ్ము రుద్రుఁ - డేపునఁ [37]దునిమినట్టిల నెమ్ములేఱు
మాలకు మాంసంబు మఱి గొడారికిని - దోలు[38]ను గాకుండఁదొలఁగంగ వైచి
త్రోవ నేతెంచుచోఁ దొలఁగనిబాస - గావున నతులవీరావతారుండు
నిమ్మార్గమున భక్తులెల్ల నుప్పొంగ - నమ్మదకరి పొడవడఁచి[39] యక్షణమ
“ఎవ్వండు నా మీఁద నేనుంగుఁ గొలిపె - నవ్వసుధేశుక్రొవ్వడఁతుఁ బొ""మ్మనిన
నింతవృత్తాంతంబు నెఱిఁగి బిజ్జలుఁడు - నంతక [40]మున్ను మోమల్లన వంచి
బసవని దెసఁ జూడఁ బరమహర్షమున - వసుధేశునకు బసవనమంత్రి యనియె
బసవఁడు బిజ్జలునకు శివభక్తులమహిమఁ జెప్పుట
“వలదని వారింప వారింప వినక - చలమునఁ బంచితి జనులమాటలను
నేనుంగుఁ గోల్పడె మానంబు వొలిసెఁ - దూనిక చెడె శివద్రోహంబుఁ దగిలె
ఇరువదాండారి కథ
ధరణీశ! విను తొల్లి ద్రావిళభూమిఁ - గరయూరిచోడభూవరుని రాజ్యమున
మున్నరవాద్దడిమువ్వురిలోన - నెన్నంగ నొక భక్తుఁడిరువత్తుఁ డనఁగ
నపగతసర్వసంగపరీత చరితుఁ - డపరిమిత ప్రతాపానూనకీర్తి
సాహసాంకుఁడు శివద్రోహరగండఁ - డాహవవీరభద్రావతారుండు
సకలలోకప్రపంచకళావిరక్తుఁ - డకుటిలచిత్తుఁ డత్యద్భుతకీర్తి
సకల శాస్త్రాభ్యాసశౌర్యాన్వితుండుఁ - బ్రకటశివాచారపరుఁ డనఁబరగి
యౌవనప్రారంభమందు సద్భక్తి - భావనుఁడై భయభ్రాంతుల మీఱి
విస్మయలీల శ్రౌతస్మార్తవిహిత - భస్మరుద్రాక్షవిస్ఫారాంగుఁడగుచు
వరభక్తసందోహచరణారవింద - పరిచరణ క్రియాపరవశుఁడగుచు
శివభక్తులకు నెగ్గుసేయు పాతకుల - నవిచారమునఁ జంపునట్టినేమంబు
ప్రాణస్థలంబుగాఁ బ్రమథోక్త శివపు- రాణార్థపదవిశారదుఁడన నొప్పి
యుండంగఁ జోడమహోర్వీతలేశు - శుండాల మతిరౌద్రపిండితంబగుచుఁ
గలితమదో[41]ద్రేకజలధారలొలుక - వలవేగమున ననివారితవృత్తి
విడివడి యప్పురవీథి నేతెంచు - నెడ నొక్కభక్తుండు గడజాము లేచి
వేవునో ప్రొద్దని వేవేగ మంచి - పూవుఁదోఁటలు సొచ్చి భావించి చూచి
పరగిన [42]పెనుగాలి బలువునఁ జేసి - చిరిఁగిన ఱేకుల ఛిద్రపుష్పములు
క్రిగ్గాలి దూలఁదాఁకినఁ బొంగి తుదలు - బుగ్గరించినయట్టి మొగ్గ పుష్పములు
సుడిగాలిఁగడివోయి తొడిమలు వదలి - పడియున్న యాస్వయంపతితపుష్పములు
[43]మఱుఁగులఁ గొమ్ములమాటులఁ దుదల - [44]నొఱపున నున్నపర్యుషితపుష్పములు
బహుకీటకోత్కరనిహతిచేఁ దావి - రహితమైయున్న యుపహతపుష్పములు
కావని వర్ణించి కమనీయమైన - తావి వొంపిరిగొని తనరుపుష్పములు
సజ్జ నిండఁగఁ గోసి సంభ్రమంబడర - సజ్జన భక్తుఁ డాసామజంబెదుర
హరపూజనోత్సవపరవశుండగుచు - నరుదెంచుట నక్కరి గూడముట్టి
తుండాగ్రమునఁబట్టి [45]తూకించివైచి - రెండు గొమ్ముల నొక్కె రుండంబుగాఁడఁ
బ్రాణవియోగతాపమున భక్తుండు - "ప్రాణేశ! శివశివ! పరమాత్మ!” యనిన
యెలుఁగు [46]వినేతెంచి యిఱువదాండారి - మలహరభక్తునిపలుకుగా నెఱిఁగి
బిట్టుల్కిపడి మదిఁ [47]గట్టుగ్రుఁ డగుచు - "నిట్టియార్తారవం [48]బేమొకో!” యనుచు
బఱతెంచి భక్తునిపాటు భద్రేభ - మఱిముఱితనము నల్లంతటఁ గాంచి
నిశితకుఠారసన్నిహితుఁడై పొంగి - 'పశువ! త్రుంచెద [49]నిన్నుఁబఱవకు' మనుచు
మార్కొన నతనికి మలయుచు గజము - మార్కొని యెదిరె నున్మదము వట్రిల్ల
నేనిక రక్కసుఁడీశ్వరుమీఁదఁ - గానక పఱతెంచు గతియును బోలె
దీకొనఁ[50]గని, మదోద్రేకవిజృంభి - తాకారుఁడై పేర్చి యార్చి మైవెంచి
సంహారరుద్రుని చాడ్పునఁ గోప - రంహస్స్ఫురణమయి సింహనాదంబు
పూరించి చూపఱ దూరించిపాఱ - వారించి మదకరిఁ గారింతు ననుచుఁ
బఱతెంచి తొండంబుఁ బట్టి రాఁదివిచి - [51]మఱి నేల [52]కొఱగిన మా వంతుఁబట్టి
మడియించి యెడగాలఁబుడమికినూ(?)కి - మెడఁద్రొక్కి పెడబొబ్బలిడుచు ఘిఱ్ఱనఁగ
హస్తికుంభస్థలన్యస్తస్వకీయ - హస్తకుఠారుఁడై యట వ్రయ్యఁదివియ
శుంభద్గజేంద్రంబు కుంభినిఁ ద్రెళ్లె - దంభోళిచేఁ బర్వతము ద్రెళ్లినట్టు;
లిట చోళభూవిభుఁడింతయు నెఱిఁగి - యట వచ్చి యిఱువత్తు నడుగులకెరఁగి
నిటలాగ్రహస్తుఁడై నిలిచి భావించి - "కటకటా! భక్తునిఁ గారించె గజము
హరుభక్తులకు మున్నజాచ్యుతాదులును - సరియుఁ గారన్న నిక్కరిచావు సరియె?
ఏనుంగు వశువదియేమి దా నెఱుఁగు - నేనుంగు నేలిన యే ద్రోహిఁ గాక
చచ్చెద నా చావుసరి యన్న నోరు- వుచ్చు నట్లైనను జచ్చి శుద్ధుండ”
ననుచు నప్పుడ యిర్వదాండారిమ్రోల - జనపతి దన శిరంబునకుఁ దా నలుగ
నట్టిచో శివుడు ప్రత్యక్షమై చోళ - [53]పట్టవర్ధను భయభక్తియుక్తికిని
ఇఱువదాండారి మహిష్ఠభక్తికిని - గఱకంఠుఁడజుఁడు శంకరుఁడక్షయుండు
మెచ్చి భక్తునిప్రాణమిచ్చి మావంతుఁ - జెచ్చెర నపుడ సంజీవితుఁ జేసె
నంతఁబ్రాణము మత్తదంతికి నొసఁగె - యెంతయు మహిమ నయ్యిఱువదాండారి
నా చోడవల్లభు నతిదయాదృష్టిఁ - జూచి కైలాసవాసులఁజేసె శివుఁడు
మదియించి భక్తుని మడియించి నేనుఁ - గదియు నప్పుడ చచ్చె నా చోడనృపతి
ప్రేమం బెలర్పఁగ "భృత్యాపరాధ(?) - స్వామినోదండ” యన్చదువు నిష్ఠించి
తన కరిద్రోహంబు దన ద్రోహముగను - దన కల్లెనన్న నీ తప్పునకింక
గుఱి యెట్టు బిజ్జలక్షోణీశ! నీవ - పఱపంగఁ దలఁచితి భయమాత్మ లేక.
బావూరి బ్రహ్మయ్యగారి కథ
మఱియు బావూరి బ్రహ్మయనాఁగ నొక్క - గఱకంఠు భక్తుఁడఖండితకీర్తి
వీరమాహేశ్వరాచారవ్రతస్థుఁ - డారూఢగాఢమహత్త్యకాంతుండు
[54]మంగళభక్తి క్రియాంగభాషాంగ - సంగతచరితుఁడభంగప్రతాపి
స్థైర్యసంపన్నుండు శౌర్యపండితుఁడు - ధైర్యప్రపూర్ణుండవార్యవీర్యుండు
సత్యవచోరాశి శరణాగ్రగణ్యుఁ - డత్యుత్తమోత్తముఁడనఁగ నిబ్భువిని
బరగ జంగమలింగపాదారవింద - పరిచరణ క్రియాపరతంత్రలీల
నలయక పువ్వుఁదోఁటలు వెక్కు గూర్చి - తొలుకోడి గూయంగ బలువిడి నేఁగి
పూవులు గొనివచ్చి పుష్పమాలికలు - భావించి సంధించి భక్తుల [55]కిచ్చి
యట్టి కాయకలబ్ధియందు నిత్యంబు - చట్టన జంగమార్చనలు సల్పుచును
వర్తిల్ల మఱియొక్క వాదంబునందుఁ - గర్త గౌరీశుండ కాఁబ్రతిష్ఠించి
కలునందిఁబుల్లును బులగంబు మేపిఁ, - యిలయెల్ల నెఱుఁగ జొన్నలు లింగముగను
జేసి యో! యనిపించి భాసురభక్తి - వాసనమై నుండ వడినొక్కనాఁడు
ధరణీశుఁ డొక్కఁడు దంత్రంబుఁ దాను - బరమండలంబుల పైఁ బోయి పోయి
బావూరి చేరువఁ బ్రాగ్దిశయందుఁ - బూవుఁదోఁటలచెంత భూపతి విడిసి
యున్నెడ నతనిమహోద్దండగజము - తన్నుఁ దా మఱచి మదగ్రస్త మగుచుఁ
గడిఁదిమావంతునిఁ బడ ఝాళిసేసి - విడివడె దండెల్ల విరియఁద్రోలుచును
నీడకు నులుకుచు నింగివేయుచును - జాడ మల్లార్చుచు జనులఁ జంపుచును
ననివారితోద్వృత్తిఁ జనుదెంచుగజముఁ - గనియు బావూరిబ్రహ్మన లెక్కగొనక
వచ్చుచో మదకరి వడిగొని యెదుర - నుచ్చాటనము సేసి హో [56]యన్చునుదుర
బిట్టుల్కి సంధులు వ్రిదిలి ఘిఱ్ఱనుచు - [57]నెట్టోడి తుండంబు నిటలంబుఁ గూర్చి
వెనువెనుకకు భీతిఁ జని నదీతీర - మునఁ బడి చనలేక మూర్చిల్లి యపుడు
జీవంబు విడుచుడు మావంతు లేఁగి - యా విభునకు నిట్టు లనిరి బెగ్గిలుచు
"విడివడి మదకరి వడిగొని పఱచు - నెడ నొక్కభక్తయ్య యీ పల్లెనుండి
చని పుష్పములు గోసికొని వచ్చునెడను - గని మహోద్రిక్తమై కదియముట్టుడును
గాదన కేతించి కరతలంబార్చి - "చా! దున్న! నిలు” మని జంకింపఁ దడవ
వెనువెనుకకు భీతిఁ జని నదీతీర - మున విడ్చె జీవంబు” నన విని విభుండు
“[58]నాయయ్య నాగజం [59]బట్లెంత యేచె - నో” యని [60]వగచుచు నొయ్యన వచ్చి
యమ్మహాత్ముని చరణమ్ముల కెరఁగి - "యిమ్మదకరి నీకు నెదురించుతప్పు
సైరింపు" మని చక్కఁ జాఁగి మ్రొక్కుడును - గారుణ్యరసవార్ధికడలున ముంచి
[61]యమ్మహీజనులెల్ల నాశ్చర్యమంద - బమ్మయ్య మదకరిప్రాణ మట్లిచ్చెఁ
బరగ బ్రహ్మయగారిశరణు సొచ్చుడును - జరితార్థుఁ డయ్యె భూవరుఁడు వెండియును
సజ్జనభక్తులచరితంబు లిట్లు - బిజ్జలక్షోణీశ పెక్కు వర్ణింప
[62]వెరవఱి మార్కొన్నఁ బొరిగొండ్రు వెఱచి - శరణన్నఁ బ్రోతురు హరభక్తవరులు
గాన యిన్నియుఁ జెప్పఁగాఁ బనిలేదు - భూనాథ! మనవలతేని, [63]లే పొదము
కలియుగరుద్రుఁడుగాక మాచయ్య - తలఁపఁగ మర్త్యుఁడే ధరణీశ యిదియ
[64]కర్ణంబు” నావుడు బిజ్జలుఁ డంత - లజ్జయు సిగ్గును బుజ్జగింపగ
బసవన్న బిజ్జలుని మాచయ్యకడకుఁ బిలుచుకొనిపోవుట
'నవుఁగాక' యని వచ్చి యఖిలంబు నెఱుఁగ - భువి సమస్తాంగము ల్వొంద నల్లంతఁ
బడియున్న బండారి బసవయ్య వచ్చి - మడివాలు మాచయ్య యడుగుల కెఱఁగె
నసమానలీలఁ బెంపెసఁగఁగీర్తించి - బసవఁడిట్లని విన్నపముసేయఁ దొడఁగె
“వలదని వారింపఁ జలమున ముక్కు - వొలియించుకొన్నట్టు వురులు వోనాడి
యిక్కడ రానోడి యెప్పటఁగోలె - నక్కడ సాష్టాంగుఁడై యున్నవాఁడు
పక్షికిఁదొడనేల పాశుపతంబు? ఈ క్షితీశ్వరుఁడన నెంతటివాఁడు?
ఎదురు నీకెవ్వఁ డీ రేడు లోకముల - సదయాత్మ! యీ తప్పు సైరింపవలయు”
మాచయ్య బిజ్జలుని యేనుఁగును బ్రదికించుట
నని విన్నవించిన నట్ల కాకనుచు - జననాథు లెమ్మనఁ బనిచి తత్క్షణమ
యట్టయుఁ బొట్టయు నస్థులుఁ గూడఁ - బెట్టించి జనులు విభీతులై చూడ
భసితంబు దునియలపైఁ జల్లి యతని - యసమగజేంద్రంబు నొసఁగి తొల్నాఁడు
పొడిచి వైచిన పీనుఁగుడువీథిఁ దాఁకి - పడ నప్డు సభ భయభ్రాంతులై బెదర
బొందికిఁ బ్రాణంబుఁ బోసి మాచయ్య - యందఱుఁ జూడంగ నంతరిక్షమున
నున్నవస్త్రములకు వెన్నొగ్గి జనులు - సన్నుతి సేయఁగఁ జనియెఁ జాటుచును
బసవఁడు మాచయ్య పాదము ల్గొలిచి - యసమాను మఠమున కనిచి యేతెంచె
సకలనియోగంబు జనపాలకుండు - ముకుళితహస్తులై మ్రొక్కుచు నుండ
మాచయ్య బసవనిగీతమును విని కోపించుట
అంత మాచయ దొంటియట్ల సద్భక్తి - సంతతసత్క్రియాస్పదలీల నడవ
మఱికొన్ని దినముల కఱలేక బసవఁ - డఱిమురి నొకగీత మానతిచ్చుడును
భక్తులు దన యొద్దఁ బాడఁగఁ దడవ - యుక్తియే” యనుచు మహోగ్రతతోడ
'శివశివ' యని కేలు సెవులఁ జేర్చుచును - 'నవినీతుఁ డిట్టుండె హా కల్లినాథ!
చెల్లబో! దీనులఁ జేసి శరణుల - కెల్లను దా నొకయిచ్చువాఁ డయ్యె
ఎన్నఁడు గ్రోఁతి యయ్యెను? వెక్కిరింప - నెన్నఁడు గఱచె నిం కెక్కడిభక్తి
దోసంబు గాదె భక్తులు దీని విండ్రె - బాసలు గీసలు వాట వాడకుఁడు
మాయొద్ద' ననుచును మాచయ్య గినిసి - కాయకంబున కరుగంగ నిక్కడను
బసవన్న మాచయ్య కడకేగి మన్నింప వేఁడుట
నంత నంతయు విని యాత్మలోఁగలఁగి - యంతంత ధరణి సాష్టాంగంబు లిడుచు
బసవఁడు భక్తజనసహాయుఁ డగుచు - వెస నేఁగుదెంచి భయసమగ్రవృత్తి
మడివాలుమాచయ్య యడుగులపొంతఁ - బుడమి సర్వాంగముల్ వొందంగ మ్రొక్కి
“యాక్రాంత సంతతాహంకార నిరతు - నక్రమాలాపు నిర్వక్రాపరాధు
నూర్జితక్రోధు వివర్జితసత్యు - దుర్జనాచారు ననిర్జితకాము
నజ్ఞానపుంజంబు నపగతశౌచు - విజ్ఞానహీను వివేకవిదూరు
నిర్భాగ్యచూడామణిని భక్తిరహితు - దుర్భావకు నవినీతుని నన్ను నింకఁ
గాచి రక్షింపవే కారుణ్యపాత్ర!- యేచినమద్గర్వమెల్ల మాయించి
లాలితంబుగ నాల్గు లక్షలమీఁద - నోలి [65]నర్వదినాల్గువేలగీతములు
గావించుటిది [66]యెగ్గు గని యేవగించు - భావన నాకయ్యె నీవు గైకొనమి
నా యతప్రీతి నోయనకున్న నింకఁ - జా! యనవయ్య నా సంగయ్యదేవ!”
యనుచు నిట్లాత్మనిందాతిదీనోక్తు - లను విన్నవించుడు విననట్ల వినియు
జంగమపరతంత్రుఁడంగావికారి - లింగదమాచఁడాలీఢశౌర్యుండు
“నధముఁడా! క్రొవ్వితే? హరభక్తులరయ - నధములే? నీవొకయర్థాధిపతివె?
అడిగెడువారు లేకయ్య నీ వింత - బడగవైతివి; మజ! బాపురే!” యనుచు
“అట్టియాచకుల నే నటు గందుఁగాని - యిట్టిత్యాగులఁ గాన మేలోకములను
పాన లిన్నియునేల? బసవ! నీయిచ్చు - నేనికదున్నలు నిలఁబచ్చమన్ను
గుఱ్ఱపుగాడిదల్ గుటిలంపుసతులు - నెఱ్ఱకోకలు బ్రాఁతియే శరణులకు
నీ దిక్కుఁ జూడుమా నాదు జంగమము పేదఱికములేని పెల్లు సూపెదను
[67]నదిగొ” మ్మనుచుఁ జల్ల నందంద నెగయు - సదమలోదకకణజాలమంతయును
మరకత [68]నీలనిర్మల పుష్యరాగ - వరవజ్ర విద్రుమ వైడూర్యముఖ్య
వినుతరత్నాచలవితతియై వెలుఁగ - నినుఁడు ఖద్యోతమ [69]ట్లిరవిరిఁ(?)దోఁప
నట పౌరు లత్యద్భుతాక్రాంతు లగుచు - నిట బిజ్జలుఁడుఁదారు నేతెంచి చూడ
నమరి మాచయ యుండెఁ బ్రమథప్రసాద - విమలపుష్పాంచితవృష్టి పైఁగురియ
బసవని నభిమతఫలములఁ దనుప - నసమాక్షుఁడర్చితుఁడై యున్నయట్లు
జంగమంబొప్పె నాలింగావతార - సంగతి మాచయ్య సద్భక్తిమహిమ
మెఱుఁగఁగ జాలక యిన్నిరూపములు - వఱలఁగఁ దాల్చిన తెఱఁగునుబోలె
అట్టి జంగమ సభాభ్యంతరాళమున - నొట్టిన రత్నంపుఁదిట్టలకఱుత
భక్తుల కేనసూ బండారి నన్న - యుక్తి నబ్బసవరా జుండె వెండియును
వారక యా మడివాలుమాచయ్య - గారల శ్రీపాదకంజంబులకును
మున్ను సాష్టాంగుఁడై మ్రొక్కుచుఁ జేరి - సన్నుతి సేయుచు శరణు వేఁడుచును
“నీ మహత్త్వముఁ జూడ నే నెంతవాఁడ - ధీమణి! సంగయ్య! దేవ! సర్వజ్ఞ!
నీవు శంకరుఁడవు నేను గింకరుఁడ - నీవు నిర్మలుఁడవు నేను దుర్మలుఁడ
నీవు విజ్ఞానివి నే నవిజ్ఞాని - నీ వమృతాంగుండ వే విషాంగుండ
నీవు మహాదాత వేఁ గృపణుండ - నీవు వశుపతివి నేఁ బశుజీవి
స్వామి! త్రైలోక్య చూడామణి వీవు - భూమి నిర్భాగ్యచూడామణి నేను
బొరి నిట్టి దుర్గుణంబులప్రోఁకలోన - నరయంగఁ గలదె నా యందు సద్గుణము
రక్షింపు మిట్టిగర్వప్రాప్తు నన్ను - శిక్షింపవే యయ్య! జియ్య నాదైన
యపరాధశతసహస్రావలి సైఁచి - విపరీత మహిమాఢ్య! వేయునునేల?”
అనుచున్న బసవన్న నందంద కౌఁగి - టను జేర్చి కారుణ్యవనధి నోలార్చి(ర్చె?)
“కలుగునే కాదె లింగంబునందైనఁ - దలఁపఁ గోపప్రసాదంబులు రెండు
చేరింటికైనఁ జెచ్చరఁ [70]గడువఁగొను - వారు సేపట్టరు వాయించికాని
ధర నంతకంటెను దమ భృత్యవితతి - [71]నొరయక చేపట్టుదురె యట్లుఁగాక
యందులమాలిన్య మడఁపఁగఁ గాక - యెందుఁ జీరల కల్గునే రజకుండు?
అట్టిద బసవయ్యఁ బట్టి మాచయ్య - ధట్టించి నిర్మలత్వంబు నొందించె
నెన్నంగ వేమాఱు నెంతగాఁచినను - వన్నెక్కుఁగాదె సువర్ణంబు మిగుల
నింతింతగాఁ జేయ నిక్షుఖండంబు - నంతకంతకుఁ దీపు లధిక మౌఁగాదె
ఱంపానఁ [72]గోసిన ఱాచిన నెఱయఁ - గంపెక్కుఁగాదె శ్రీగంధంబునకును
ఱాచిన మడివాలు మాచయ్య యెరసి - చూచుడు బసవయ్య శుద్ధసద్భక్తి
తనరంగ నేఁడుగదా! తుదముట్టె" - ననుచు భక్తాళి కీర్తన సేయుచుండ
ముకుళీకృత వికంపితకరాబ్జుఁడైన - సుకుమారు బసవయ్యఁ జూచి మాచయ్య
“విను మహంకారించినను భక్తియగునె - విని యెఱుంగవె పురాతనులలోపలను
మాచయ్య బసవన్నకు శంకరదాసికథఁ జెప్పుట
జడయ శంకరమహాస్థానంబునందు - సడిసన్న శరణుండు శంకరదాసి
కాలకర్మాకర్మకలితమహేంద్ర - జాలవిలోలనిర్మూలనశాలి
జన్మజరామరణోన్మదాపహుఁడు - చిన్మయానందవశీకృతాత్మకుఁడు
రౌద్రమహోద్రేకరంజితవీర - భద్రుండు ప్రత్యక్ష ఫాలలోచనుఁడు
దండితాజాండ కరండదోర్దండ - మండితాడంబరతాండవమూర్తి
విలసితకీర్తి నిర్మలుఁడు సంసార - తలగుండుగండఁ డతర్క్యప్రతాపి
నాఁగఁ బ్రఖ్యాపితానశ్వరలీల - వీఁగుచుఁ బ్రచ్ఛన్నవేషంబునందు
బొంతకు గంతకుఁ బ్రోవిడి పోవు - నంతకు విక్రయంబార్చి తెప్పించి
యక్కజంబందఁ గాయకలబ్ధి [73]నిత్య - మెక్కవుఁ దఱుఁగవు [74]నేను మానికలు
జంగమకోట్లకు సముచితార్చనలు - భంగిగాఁ జలుపుచుఁ బ్రభుడున్నయెడను
దేడరదాసయ్య సూడంగ వచ్చి - వేడుక మదిఁ [75]దులుకాడంగ మ్రొక్కి
యొక్కింత సుఖగోష్ఠి నుండి వీడ్కొనుచుఁ - జక్కన మఠమేఁగి [76]సదయుఁడపోలెఁ
“గటకటా! యింతలింగ [77]సదర్థుఁడయ్యు - నిట యీఁగకును దవుడింటిలో లేదు
శంకరదాసి లసద్భక్తి మహిమ - మింకనెన్నటి కంచు నె[78]డ్డవగచుచు
నక్కటికను దుగ్గళవ్వకుఁ జెప్పి - చిక్క గంపెఁడుకొల్చు శ్రీఘ్రంబ పనుప
“నట్టట్టె! పుత్తెంచెనటె కొల్చుదాసి - యట్టిదకాక మేలయ్యె నెంతయును
గొలుచునకిచ్చె మున్కోకయుఁ జించి - యిల నేమియడుగునో యీ మాకుఁగలదె?
బిడికిట నొకమాటు వుడుకంగఁదడవ - పిడికిటిలోననే యడఁగె గంపెఁడును
[79]నత్తవనిధియును నందలయించెఁ - దొత్తడిసంపద దొలఁగెఁ దత్క్షణమ
కూడు మందునకైనఁ గొలు [80]చిన్నిలేక - యాడకాడకు గాదియలు వాడువాఱె
దాసి మువ్వడసినతవనిధి యట్లు - దాసయ్య దివుచుడుఁ దత్‌క్షణమాత్ర
పరిభవాద్భుతశోక పారవశ్యమున - దురపిల్లు దాసికి దుగ్గళవ్వనియె
దుగ్గళవ్వ దేడరదాసయ్యకు శంకరదాసిమహిమ చెప్పుట
"కలవానియట్ల నిక్కంబు నీ వొక్క - బులుసరితనమునఁ బుచ్చితి కొలుచుఁ
దనర నేనుఁగుపండ్లు దాఁబట్టిచూచు - మనుజుండు బ్రదుకునే మడియునకాక
నెట్టన శరణుల నిలుకడ లరసి - పట్టిచూడంగ నీ ప్రాప్తియే చెపుమ
మృడుఁడు ప్రసన్నుఁడై యడు గడుగుమన - [81]నడిగెనే గెలిగొని యడకించెఁగాక
[82]యదియేల చేయుకాయకలబ్ధి యెంత? - కదలకయుండు జంగమసంఖ్య యెంత?
యక్కజంబైన కాయకలబ్ధి నిత్య - మెక్కవు దఱఁగవు నేను మానికలు
జంగమకోటుల సంతుష్టిసేయు - లింగసదర్థుల లేమి యెట్టిదియొ?
ఈశ్వరుఁడు శంకరదాసికి మూఁడవకన్ను నిచ్చిన కథ
ఖండేందుధరుఁడు లోకత్రయంబునను - వెండియు నాయయ్య వెలయింపఁదలఁచి
'యడుగు'మటంచుఁ బ్రత్యక్షమై నిలువఁ - జిడిముడిపడక సంస్మితవక్త్రుఁడగుచుఁ
గర్తలకర్త మత్కర్తవై నీవు - వర్తింప నింకొండు వరమేల వేఁడ
కడుఁగాక యేమియు నడుగమి సిగ్గు - వడియెద వడిగెదఁ బగలింటియట్ల
రాత్రియు సూఁదిదారంబు గ్రువ్వంగ - నేత్రములకు దృష్టి నెక్కొల్పుమనుడు”
వరదుండు దరహాసవదనాబ్జుఁ డగుచుఁ - గరమర్థి మిక్కిలికన్నిచ్చుటయును
హరునిచేఁ బడసిన యామీఁదికన్ను -పరదైవ దోర్దర్పహరణార్థమగుట
శంకరదాసి నిశ్శంకితవృత్తి - శంకరేతర సర్వ సమయారి యగుట
నిటలతటాంబకోత్కట చటులాగ్ని - పటు దృష్టివాతను బలువేల్పులెల్లఁ
జిటచిటఁ బ్రేలుచుఁ జటచటఁ బాసి - పటపటఁ బగులఁగఁ గటకటాయనక
వేల్పన్న పేరికి వెనుకొని [83]పుట్టు - మాల్పఁగ మఱికొన్ని వేల్పులు వోయి
బలువిడి శివ[84]శరణుల మర్వు సొచ్చి - తలఁకుచు మ్రొక్కు వేల్పులనెల్లఁ గాచి
యనయము మువ్వెట్టి గొనుచును [85]బడుగు - పనులు వంపఁగఁజేసి బ్రదుకుదమనుచు
[86]మసనక ముంగిటికసువులు నూక - [87]కొసనక మానక కొట్నంబు దినముఁ
బుట్టెఁడు దంపంగఁ బోలక మఠము - చుట్టును జాల రాఁజుచునుండు పెద్ద
పోటికట్టెలు వొలమున మోచితేరఁ - గాటిపాపఁడు వసిఁ గాచుచునుండఁ
గడుభక్తితోఁ గటకంబు మైలారుఁ - డడర నెప్పుడు గొడ గిడి తోడ నడవ
జేరి యాకడమల [88]చేటికాట్రేఁడు - దారలువట్ట నుద్యత్కీర్తులులియఁ
దక్కిన [89]యా పెఱదైవంబులెల్ల - నొక్కటఁ బనులు సేయుచుఁ గొల్చియుండ
నొప్పి యష్టాదశయోగపీఠములు - దప్పక [90]యేఁటేఁటఁ గప్పంబు [91]లరువ
'ముక్కంటి! నీ యింటికుక్కల'మనుచు - జక్కులు గిక్కులు మ్రొక్కుచుఁ గొలువఁ
దగిలి వారలమహత్త్వము విని యంత - జగదేకమల్లఁ డసహ్యభావమున
జగదేకమల్లని కథ
హరి నడంచుటయొ బ్రహ్మాదిదేవతలఁ - బొరిమాల్చుటయొ బుడిబుడి వేలుపులను
[92]బఱచుట సోద్యమే కఱకంఠుచేత - నెఱయ ఫాలాభీలనేత్రంబు వడసి
ముక్కన్ను వడయు(వాఁడౌ?)ట నిక్కమేనియును - జక్కన విష్ణుని సమదృష్టినిలిచి
వేయేల వడఁకక పోయినఁజాలుఁ బో!” యని కల్యాణపురమధ్యమందు
గోవిందుప్రతిమ యుక్కునను గావించి - భావించి యటమీఁదఁ బంచలోహములుఁ
బోయించి కడుసాంగముగఁ బ్రతిష్ఠించి - పాయక రేయును బగలును గొలువ
శంకరదాసి యచ్చటి కేఁగుదెంచి - యంక కాఁడునుబోలె హరభక్తులలర
నఱిముఱి మొగవాడ దెఱచి వీక్షింపఁ - బఱియలై విష్ణునిప్రతిమ నుగ్గగుడు
నట[93]మున్న మీఁదిలోహంబెల్లం గరఁగి - యిట వాదములఁబడ నేతెంచినట్టు
లరుదేర విష్ణునిఁ [94]బొరిమాల్చెఁగూలఁ- బరసమయులు భయభ్రాంతులై [95]పఱవఁ
గట్టుగ్రలీల శంకరదాసమయ్య - యిట్టు వర్తింపంగ నిల నరుల్వొగడ
నెఱుఁగవే విని చూచి యేఁజెప్పనేల - కఱకంఠునకునైనఁ గావ శక్యంబె?
భక్తులసద్గోష్ఠిఁ బాసియుండినను - భక్తియు భయమును బాటిల్లుఁగాక
భక్తులసద్గోష్ఠిఁ బాసియుండినను - భక్తియు భయమును బఱపఱగాదె!
ఇదియేమి సోద్యమో యీశుఁడే యెఱుఁగు - విదితంబుగా మఱి చదువఁబెట్టినను
గలమతియును జెడ్డకారణంబయ్యె - నిల నిన్నియును జెప్పనేల? ర”మ్మనుచు
వందుచుఁ గుందుచు [96]వనట నిర్వురును - నందంద సాష్టాంగులగుచు నేతెంచి
దుగ్గళవ్వయు దేడరదాసియు శంకరదాసయ్యను మన్నింపవేఁడుట
“కావవే జియ్య! శంకరదాసమయ్య! - దేవ! దెసయు దిక్కు నీవ మా”కనుచు
మ్రొక్కుచుఁ గరములు మోడ్చినఁ జూచి - "యక్కటా! వీరెవ్వరయ్య [97]వోచెల్ల!
దాసిదేవయ్యగారా! [98]సరణార్తి - మీ సరివారమా? మీకిట్లు దగునె?
ఇట విజయంచేయు టేమికార్యంబొ? - [99]ఎటపయనం బిట్టు లేఁగుచున్నారొ?
కరుణించి యిచ్చటి కరుగుదెంచితిరొ? - హరహర! మము మఱవరుగదె యెందు?
నిట్టి భయంబును నిట్టినిగర్వ - మిట్టి భక్తియుఁ గల్గునే యితరులకు
బాపురే! దాసయ్య! బడుగులాదరువ ! - బాపురే! దాసయ్య! భక్తులప్రాప!
వచ్చితే [100]యేమేనిఁ దెచ్చితే మాకు; - నిచ్చితే బ్రదుకు మా[101]యీసరయ్యకును
కోకమ్మి పడసినకొలుచు గాదియల - లేకేమి కొనిరావుగాక యేమియును
నేటంపుసంపద లెందేఁగెనింక - మాట [102]లేటికిని రమ్మా పాఱఁగొనుచు
వీసము నాసము విడువంగ ముడువ - నోసరించినధనం బుండునో యిచటఁ
ద్రవ్వుమా!” బనుచు నద్దాసయ్యచేతఁ - ద్రవ్వింప జంగమాస్థానదేశమున
నక్కజంబంద నందంద కడాని - [103]నక్కులై వెడలంగ నక్కజంబంది
యాదాసియును దుగ్గళవ్వయుఁ జాఁగి - పాదాబ్జములమీఁదఁబడి లేవకున్న
“నూలికి మొదలును గూలియు [104]నిచ్చు - నోలికిఁ గొలుచిచ్చి చేలఁగొన్నట్టి
యీగి చెల్లింపక యెట్లునాచేతఁ - జాగెద” వనిపోయి శంభుని నాఁగు
కడుఁగాక యింకొండు [105]దడ(డు?)పల్లియిచ్చి - పడయుము పుట్టెఁడుపందుమునుముక
కుడిచికట్టిన [106]బడుగులచేతనొండెఁ - బడనడ్చికొనుమ యిమ్మడియు ముమ్మడియు
గాదేని పేదల [107]సాదులచేతి - యా దీవనలన మేలయ్యెడిఁబొమ్ము
బడుగుభక్తులకాళ్లపైఁ బడ్డఁగలదె - కుడువఁగఁగట్టఁగ విడువఁగ ముడువ
నేదియుఁ గాదేని పాదము [108]ల్విడువు - లేదన్నఁ బోపునే పేదలమునుక
యిన్నియుఁ జెప్పఁగానేల యీ పసిఁడి – మన్నైనఁ గొనిపొండు గొన్ని పెర్కలను
ననవుడు "నిట్లేల యానతిచ్చెదరు? - త్రినయన [109]యతిగర్వతిమిరాంధు నన్ను
నపరాధశతసహస్రపరీతకృత్యు - నుపమింపరాని గర్వోపేతచిత్తుఁ
గరుణఁ దప్పుల సైఁచి కావవే!” యనుచు - శరణు వేఁడుచును బ్రశంసించుచున్న
సదయాత్ముఁడై యంత శంకరదాసి - ముదమున భక్తసమూహి గీర్తింప
నిరువుర లేవంగనెత్తి కారుణ్య - శరధి నోలార్చి ప్రసాదింపఁ దడవ
అవలఁ దొల్లిటికంటె నతిశయంబగుచుఁ - దవనిధి దేడరదాసయ్య కలరె
గర్వించినను నట్లకాక సద్భక్తి - నిర్వాహమొందంగ నేర్చునే బసవ
మాచయ్య బసవన్నకు నిమ్మవ్వ కథఁ జెప్పుట
అదియును గాక నిమ్మవ్వ యనంగ సదమల - సత్క్రియాస్పద భక్తినిరత
యకుటిల వీరవ్రతాచారయుక్త - ప్రకటజంగమలింగ పరతంత్రచిత్త
సంసారరహిత నిష్కళ మహిమావ - తంస సజ్జనసముద్యద్గుణోపేత
హరభక్తులిండ్లకు నర్ఘ్యపణ్యములు - కరమర్థి మోచుచుఁ గాయకం బలరఁ
గొడుకు భక్తులయిండ్లఁ గోవులఁ గావ - నుడుగక కాయకోద్యోగలబ్ధమున
జంగమాసక్తి లసద్భక్తియుక్తి - సంగతి దినములు [110]జరపుచున్నెడను
సిరియాలుని కథ
నంచితమతి సిరియాలుండు నాఁగఁ - గంచిలో నిత్య జంగమము లేవురకు
నిష్టాన్నపానాదులీప్సితార్థములు - దుష్టిగా నందిచ్చుశిష్టవ్రతమునఁ
జరియించుచుండంగ సర్వేశ్వరుండు - సిరియాలు భక్తిలోఁ తరయఁగఁ దలఁచి
కృతక తపోధనాకృతి నేఁగుదేర - హితజంగ[111]మార్థమై యేతెంచి సెట్టి
మస్తకవిన్యస్తహస్తుఁడై తపసిఁ - బ్రస్తుతింపుచుఁ బదాబ్జంబుల కెరఁగి
"స్వామి! వే వేంచేయవే! మహాపురుష! - నీ[112]మనుమని నిత్యనేమంబుసలుప”
నని విన్నవించుడు నత్తపోధనుఁడు - "ననఘ! మాయిచ్చ సేయఁగ నోపుదేని
నింతకంటెను సుఖం బెద్ది మా” కనుచు - సంతసంబందుచు సదయుఁడపోలె
సిరియాలుఁ గరుణాభిషిక్తుఁజేయుచును - నరమాంస మొక్కొక్క వెరవున నడుగ
“సర్వజ్ఞ! మీ మనోజ్ఞంబైనయట్టి - సర్వలక్షణగుణ సంపూర్ణుఁ డొక్క
వరపుత్త్రుఁడున్నాఁడు, నరమాంస మింకఁ - బొరుగింటికిని విల్వఁ బోయెదనయ్య?
అరుదైన మీవ్రతోద్యాపన నేఁడు - కరమర్థిఁ జెల్లింతు క్షణముగొ” మ్మనుచు
నడుగులఁ బడి సిరియాలుండు దపసి - నొడఁ[113]బర్చి యింటికి వడి నేఁగుదెంచి
తన సాధ్వి కొయ్యన తత్కార్యధార - వినిపింప “నీవేల వెఱచెద” వనుచు
సంగళవ్వయు నప్డు చదివెడుపుత్త్రు - మంగళంబలరఁ గ్రమ్మనఁదోడి తెచ్చి
“మనయింటఁ బండువుదినము నే”డనుచుఁ - గనుఁగొని వధ్యశృంగారంబు సేసి
బాలుని ముక్తివిలోలు సిరాలు - లీలయుఁబోలెఁ దల్లియును దండ్రియును
నిండారుమనమున నిహతుఁ గావించి - ఖండించి నానాప్రకారముల్గాఁగ
శాకంబు లొడఁగూర్చి జనులెర్గకుండ - శ్రీకంఠమూర్తిఁ జెచ్చెరఁబిల్చి తెచ్చి
శ్రీపాదయుగళాభిషేకంబు సేసి - యా పాదజలములత్యర్థిఁబ్రాశించి
సంచితోన్నత సుఖాసనమున నునిచి - మించి యర్చించి పూజించి వడ్డించి
యంగనయును సెట్టి సాష్టాంగ మెరఁగఁ - బొంగి తాపసి శాకములు వేఱువేఱు
పరికించి చూచి యేర్పడ శిరోమాంస - మరసి యెయ్యెడఁగాన కంత నిట్లనియె
“తలసూచియైనను దనయునిమీఁది - వలపు దక్కింపంగ వచ్చుఁ బొమ్మనియొ
తలదాఁచుకొన్నారు; తగవయ్య! బాలు - తలగొని యిఁక మీరు ధన్యులుగారు
ఏమియు లేదు శిరోమాంస మిట్లు - నేమంబునకుఁ జెల్లునే? యాగమోక్తి
దాన "సర్వస్య గాత్రస్య శిరః ప్ర - ధానం” బనెడుమాట గానేర దింక
ననవుడుఁ బతియును నతివయు బెదరి - "యనఘ! మహాత్మ! యి ట్లానతీఁదగునె
ఉపమింపఁ గేశదుష్టపరీతశాక - ముపహతం బనఁబడునో యని వెఱచి
పుచ్చితి మదియు నిప్పుడు చందనంగ - సెచ్చెరఁ బాకంబు సేసెఁదా” ననుచు
మఱితెచ్చి యా శిరోమాంస మర్పింపఁ - గఱకంఠమూర్తి గన్గంట వీక్షించి
“యిల నెట్టి యన్నదాతలు నిన్నుఁబోలఁ - గలరయ్య! యింతయుఁ గడుసాంగమయ్యె
నేనాటఁ బ్రతి వోల్పలేని యభీష్ట - దానంబు సేసితి దీనికిఁ దగఁగ
నీ వలపట మేము నీవు దాపటను - దేవతార్చనములు దీర్చి [114]సపంక్తిఁ
గడుఁ బ్రీతితోడ లింగప్రసాదంబు - గుడువనినాఁడు నా కొడఁబాటు గాదు
కంటి మంటినని యాకాంక్ష నిదేమి - కొంటిమో తింటిమో కొడుకుమాంసంబు
నిచ్చ సేయంగ మున్నిచ్చినక్షణము - పుచ్చుకో నీవ యేఁ బోయెదనింక”
ననవుడు సెట్టి భయభ్రాంతిఁ బొంది - వనితఁ జూచుడు "నింక ననుమానమేల?
ర”మ్మంచు లింగార్చనమ్ము సేయించి - క్రమ్మన వడ్డింపఁగాఁ దపోధనుఁడు
“నతిథిపూజలు సేయునవసరంబునను - సుతులును దారు నుత్సుకలీలతోడఁ
బొత్తునఁ గుడుతు రట్లుత్తమపురుషు - లిత్తఱి నీకైన నెట్లు సేయాడు
నిప్పుడు గానరాఁ డేఁడి మీ సుతుఁడు - చెప్పమే యప్పుడు సిరియాల! నీకు
నెన్నఁ బుత్త్రులు లేనియింట మాకెట్టు - లన్న దానముఁగొన నర్హమౌ చెపుమ
ధృతి 'నపుత్రస్య గతిర్నాస్తి' యనఁగ - గతిహీనులిండ్లఁ గుడుతురె సంయములు
కాన పుత్త్రుఁడు గలఁడేని పిల్పింపు - లేనినాఁడొల్లము పానలే”లనినఁ
జకితదేహుఁ డగుచుఁ జయ్యన మ్రొక్కి - "యకలంక! మీ రప్పుడున్నారు నేను
విన్నాఁడఁ బుత్రుఁడున్నాఁడు సదువు - చున్నాడొ! యాడుచున్నాఁడొపిదప
జనుదెంచి మఱి మీ ప్రసాదంబు వాఁడు - గొనియెడిఁగాక భోజన మాచరించి
రక్షింపవే యోగిరములు శాకములు - అక్షయాత్మక! చల్లనారకయుండ”
ననుచు మ్రొక్కుడును దదంగనఁ జూచి - "పనిచిన 'నౌఁగాక' యని పిల్వరాదె
తల్లి విల్చిన రాని [115]తనయులు గలరె - తెల్లంబుగా నాల్గుదిక్కుల నిలిచి
యెలుఁగెత్తి పిలువుమా యేము వినంగ - నలరుచు రాకేమి యట్లయుండెడినొ"
అనవుడు "నుత్తరం బాడంగ నేల” - యనుచు నేతెంచి తూర్పాదిగా నిలిచి
చెలఁగుచుఁ దాపసిచెప్పినయట్టు - లెలుఁగెత్తి సుతుఁ దల్లి విలువఁగఁదొడఁగె
సంగళవ్వ కొడుకును బిలుచుట
“పూర్వజన్మార్జితభూరికర్మములు - గుర్వణఁగించు నా కొడుక! రావయ్య!
దక్షిణాధీశ్వరుదర్పమడంచు - దక్షతగల్గు నాత్మజుఁడ రావయ్య!
విరసపశ్చాజ్జన్మమరణదుఃఖములు - [116]పొరిమాల్పఁ జాలు నా పుత్త్ర! రావయ్య!
ఉత్తరంబేలు నుదాత్తయోగీంద్రు - చిత్తంబునకు వచ్చుశిశువ! రావయ్య!
అలరు నా కోపభోగాతీతపదము - లలవడె నేఁడు నాయయ్య! రావయ్య!
దండధరోద్దండ దండప్రశక్తి - ఖండింపనోవు పుత్త్రుండ! రావన్న!
పాయనివ్యామోహపాశబంధములు - కోయంగఁజాలు నా కుఱ్ఱ! రావన్న!
ద్రవిణాదికేషణత్రయ విజృంభణము - తవులునఁ బడని నా తండ్రి! రావన్న!
సురరాజనుతుఁడు విశ్రుతతపోవేషి - వరదుఁడైనాఁడు నా వడుగ! రావన్న!
అంతకాంతకమూర్తియగు తవరాజు - సంతసంబంద నా సామి! రావన్న!
ఘోరనిస్సార సంసారవారాశి - పార మీఁదించుపాపండ! రావన్న!
అంచితాగణ్య పుణ్యప్రాప్తి నమరు - కాంచీవిలాసు నగ్రజుఁడ రావన్న!
దివిజకన్యకలతో దివి ముక్తికన్య - కవయనున్నది భక్తికాంతుండ! రావె!
దందడి మీయయ్య దక్షిణభుజము - నందంద యదరెడినన్న! రావన్న!
భానుఁడెంతేనియుఁ బడుమట వ్రాలె - శ్రీనిలయుండ! నా సీరాల!రావె!
స్వాదొంద నర్దేశసఖునిసన్నిధిఁ బ్ర - సాదంబుఁ గొనఁగ నా గాదిలి! రావె!
అనుచు నాలుగుదిక్కులందు నందంద - తనయునిఁ బిల్చుశబ్దంబులోపలను
జనితమై దిక్కులసంజ్ఞలు దోఁప - వనితాలలామ విల్వంగ నంతటను
గుండలంబులు గ్రాలఁ[117]గూఁకటి వ్రేల - [118]మండనం బొలయ సౌమ్యపుఘంట లులియ
రావిరేకయుఁ దూల భావంబు వోల - నా విధియు నదల హర్షంబు వొదల
నందెలు మ్రోయ మోక్షాంగన డాయ - సందేహ [119]ముడుగ నాశ్చర్యంబు [120]దొడుగఁ
జూపఱు గీర్తింప సురలు శంకింపఁ - దాపసి వీక్షింపఁ దండ్రి మైవెంపఁ
దల్లి గౌఁగిలిసాఁపఁ ద్వరితంబు దోఁప - ముల్లోకములుఁ జూడ ముద్దు దుల్కాడఁ
బఱతెంచె సుతుఁడు; నప్పాటనీశ్వరుడు - కఱకంఠుఁడజుఁడు మాకాంతుడుగ్రాక్షుఁ
డక్షరుం డా సిరియాలుకట్టెదుర - నక్షణంబునన ప్రత్యక్షమై నిలువ
నంతలో [121]సిరియాలుఁడతివయు సుతుఁడు - నంతంత ధరణి సాష్టాంగులై మ్రొక్కి
కలగని మేల్కన్నకరణి నద్భుతము - దళుకొత్తఁ జెలగి కీర్తనలు సేయఁగను
"శ్రీశ! వాణీశ! సురేశ! సన్ముని గ - ణేశ దిశాధీశు లెలమి నంకింప
నా రుద్రగణములు నా పురాతనులు - వీరభద్రాదులు సేరి కొల్వంగ
సద్భక్తు లతులితోత్సవలీలఁ దనర - నద్భుతాక్రాంతాత్ములై [122]నరుల్వొగడ
నలరి చందననంగ నాప్తవర్గంబు - నలతిరువెంగాణి'నంగఁ దత్సఖుల
నంచితమతి సిరియాలు సీరాలుఁ - గంచేడువాడలుఁ గైలాసమునకుఁ
బ్రవిమలకనకదివ్యవిమానపంక్తి - దివిఁదేజరిల్ల నద్దేవదేవుండు
గొనిపోయెఁ, గైలాసమున సిరియాలుఁ - డనుపమప్రమథగణాస్థానమందు
భవుఁ జూచి తనుఁజూచి ప్రమధులఁజూచి - భువిఁదనపెట్టిన పుత్త్రునిఁ జూచి
“పుడమిఁబుత్త్రునిఁజంపి మృడునిచే మగుడఁ - బడసి కైలాసమేర్పడఁ జూఱగొనిన
యిటువంటివాఁడెవ్వడేఁ దొల్లి యిపుడు - నట యిట గలఁడె నా యట్టి భక్తుండు
ఏనకా” కని మదినెంతయుఁగ్రొవ్వి - తా నహంకారించి తలఁపంగఁదడవ
చిఱునవ్వు నవ్వుచు శివుఁ డది యెఱిఁగి - 'చిఱుతొండ'రమ్మని చెయివట్టికొనుచు
నిమ్మహీతలమున కేతెంచి యపుడ - క్రమ్మఱ నిమ్మవ్వకడ నిల్వఁబడుడుఁ
నిమ్మవ్వ కథ
బడఁతియు బిట్టుల్కిపడి సంభ్రమమున - నడుగుల కెరఁగి పాదాబ్జముల్ గడిగి
యంగన ప్రచ్ఛన్నలింగమూర్తులకు - సాంగోచితక్రియాభ్యర్చనల్ సేసి
పంచభక్షంబులుఁబాయసాన్నాదు - లంచితప్రీతిఁగావించునయ్యెడను
భువిఁబథిశ్రాంతులుఁబోలె సెట్టియును - శివుఁడును వెడ నిద్ర సేయుచున్నెడను
నిమ్మవ్వ యర్ఘ్యపణ్యమ్ములకేఁగఁ - గ్రమ్మన గోవులఁ గాచి బాలుండు
వలసి యాఁకొని వచ్చి "యమ్మమ్మ!” యనుచుఁ - దలుపు [123]గఱ్ఱనూకితల్లి లేకున్న
నటయిట వరికించి యందొక్కబూరె - కుటిలాత్ముఁడై పుచ్చికొని నమలంగ
నంతటిలోన నిమ్మవ్వ యేతెంచి - యంతంతఁ 'జీ! కుక్క' [124]యని యిల్లుసొచ్చి
“పడుచు వాపముచేసె మృడునోగిరములు - [125]దొడికిలి తినె శివద్రోహి వీఁ"డనుచుఁ
బచ్చిచెక్కలఁ దలఁబగులంగనడిచి - చచ్చినపీనుఁగు జఱజఱ నీడ్చె
అననేల? పుత్త్రమోహంబు సీమంత - యును లేక కొడుకు చా వొరులెర్గకుండ
గాడిలోపల వైచి కసువుపై డిగిచి - వేడుక మదిఁదులుకాడంగ మఱియుఁ
బాకయత్నము సేయ బాలునిచావు - నేకాంతమున శివుఁడెఱిఁగింపఁ దలఁచి
"చిఱుతొండ! చూచితే! చిత్ర మివ్వనిత - తఱుసంటి [126]యాఁకలి ధరియింపలేక
క్రమ మెర్గఁ డొకబూరె గ్రక్కున డిగిచి - నమలెనో నమలఁడో నాతి వీక్షించి
'పాకమింతయు వృథాపాకంబుసేసె - యీ కుక్క ద్రోహి వీఁడేల నా'కనుచు
నఱిముఱిఁ బట్టి నిజాత్మజుఁ జంపి - జఱజఱ నీడ్చి యా చక్కటి వైచె
నదె చూడు” మనుచుఁ బాదాంగుష్ఠమునను - బొదివిన కసువెల్ల బోవనూకుడును
జూచి శిరఃకంప మాచరించుచును - నా చిఱు[127]తొండఁ డత్యాశ్చర్య మందె
నంగన వాక ప్రయత్నాంతమందు - జంగమములకు మై జలకంబు[128] సేసి
యతుల లింగోపచర్యల నర్చలిచ్చి - యతివ వడ్డించు నయ్యవసరంబునను
నింతిపుత్త్రునిఁజంపు టెఱుఁగనియట్ల - యంతకాంతకమూర్తి యప్పు డిట్లనియె
“ఇంతి! నీ పుత్త్రుఁడా యింతకమున్ను - నెంతయు నాఁకొని యిట సీరిచీరి
యెక్కడ వోయెనో? యెట్లున్న వాఁడొ? - అక్కటా! డస్సెఁ గదమ్మ! బాలుండు
కరుణమాలినయట్టి కాంతవు గదవె? - హరహర! చెయ్యాడ దారగింపంగఁ
బెంపమే కానమే బిడ్డలఁ దొల్లి - యింపౌనె కీడు మేలింట నేమేని
వండినఁ దిన; నెట్టివారైన శిశువు - లుండంగఁ దార కైకొండురే యిట్లు?
కనికరం బింతయు మనసున లేక - వనిత! మా కేటికి వడ్డించి తవ్వ!
పసిబిడ్డ లుండంగఁ బాడిగాదిట్లు - మసలక సుతుఁ బిల్వుమా యౌల నివల”
ననవుడు "నట్లగు నగు నాఁటదాన - ననియె చూచెదవయ్య! యయ్య నీమాయ
లెఱుఁగుదు నెఱుఁగుదు నే బేలఁ గాను - కఱకంఠ! యిదియేల కథలువన్నెదవు
ననుఁజూచి [129]సిరియాలుఁ డని తలంచితివొ? -పనియు లేదారగింపక పోవరాదు
ప్రామిఁడి[130]యై మేడుపడియెడు దానఁ - గామి నీ వెఱుఁగవే కడయింటి పొడువ
కామించి సుతుఁ జంపి క్రమ్మఱఁ బిలువఁ - గామారి! నీ యిచ్చు కైలాసమొల్లఁ
దన ద్రోహమునఁజేసి తాఁబోయెఁబొలిసి - గొనకొని యా ద్రోహిఁగూడు నే తలఁప"
నన [131]సిరియాలుండు విని యంత శోక - వనధిఁ దేలుచుఁ దలవంచి లజ్జించి
యడఁకుచు నిశ్చేష్టితాత్ముఁడై యుండఁ - బడఁతి నిర్మలభక్తిభాతికి మెచ్చి
యంతకుమున్న నిజాకృతిఁ దాల్చి - యంతకాంతకుఁడు ప్రత్యక్షమై నిలువ
“నోహో! ఇదేమయ్య! యుచితమే యిట్టు - లాహా! మహాత్మ! మహాత్ములగుణమె?
అతిముఱిఁజన్నుఁబాలర్థించి యేడ్చు - చిఱుత[132]చే నొకపిండికరు(ఱు?) డిచ్చి తల్లి
తనచన్ను మఱపించి కొనిపోయినట్లు - చనరాదు నిమ్మిచే సందేహపడకు
మొడలికిఁబ్రాణంబు నొడలువ్రాణమున - కొడఁబడియున్నట్టు లుభయనామములు
నమరెడు లింగజంగమమూర్తి విడిచి - భ్రమకు హేతువులగు భావము ల్దాల్ప
నవ్వరే నిన్నును నన్నును భక్తు - లివ్వేడబంబులకెల్ల లోనైన
నేల యీ బహురూపు [133]లే నేమి నిన్ను - సోల వెల్తిగ మున్ను సూచితినయ్య!
ముక్కంటివై మఱి మూఁడు [134]నుగన్ను - లక్కజంబుగ నున్న నవియు లేకున్న
హరరూపమై యున్న నరరూపమన - గురురూప కాదె సద్గురుసన్నిహితులు
కఱకంఠ! [135]యిట్లేల కళవళించెదవు? - వెఱవకు వెఱవకు వేఱకాఁదలఁప
వేయేల గుండయ్య ప్రాయంబు వడయ - నే[136]యఱ్ఱుకప్పుతో నేఁగితి చెపుమ
భోగయ్య యింటికిఁ [137]బోయిననాఁడు - ఏ గౌరిసహితమై యేఁగితి చెపుమ
దాసయ్యచే వస్త్రదానంబు గొనఁగ - నేసోమకళఁ దాల్చి యేఁగితి చెపుమ
మానకంజారుని మందిరంబునకు - నేనందినెక్కినీ వేఁగితి చెపుమ
ఈ చిఱుతొండని యింటికి నీవు - నే చతుర్భుజముల నేఁగితో చెపుమ
కావున నీ చమత్కారము ల్మాను - మీ వేడబము లెల్ల [138]నే మెఱుంగుదుము
ఎట్టైననుండు మీ విట్టారగింపఁ - [139]బెట్టుదు నీయాన ప్రిదిలితినేని”
అనుచు నిష్ఠించి నిమ్మవ్వ పల్కంగ - మనసిజాంతకుఁడు మెల్లన నవ్వుదనర
నట్టైన నవుఁగాక" యని యారగింపఁ - బెట్ట నా [140]సిరియాల సెట్టికిట్లనియెఁ
గడుభక్తిఁ జండేశకాటకోటాదు - లడరంగఁ దండ్రుల నాప్తులఁ దప్ప
నడచినఁ జంపరే? నఱకరే మగుడఁ - బడయరే? వేఁడరే ప్రత్యక్షమైన
విను మట్లుఁగాక ద్రావిడదేశమందుఁ - జనినపురాతన శరణులలోన
నరసింగ నయనారుని కథ
నరసింగ[141]మొన్నయనారనురాజు - ధరణి మద్భక్తుఁ డాతని యగ్రమహిషి
కరమర్థి నాయూరిపరమేశుఁ గొలువ - నరుగుచోఁ బూజార్హమగుపుష్పమొకటి
పుచ్చి మూర్కొనుడును బువ్వులవడుగు - నచ్చెల్వ నాసికం బప్పుడ కోయ
నచ్చోటి కప్పుడ యచ్చోడనృపతి - వచ్చుడు సతితోడ వనితలు మ్రొక్కి
“దేవ! తప్పేమియుఁ గావింప దిచట - దేవి వోవుచు నొక్కపూవుమూర్కొన్న
లింగార్థమై యున్న చెంగల్వపూవు - నంగన మూర్కొనె నని ముక్కుగోసి
వైచి నీ పూజారివడు” గని చెప్ప - "నోచెల్ల! తగ దిట్టు లుచితమే నీకు”
ననుచుఁ బూవులవడ్గు నప్పుడ విల్వఁ - బనిచి “నీ కిది భక్తిపాటియే వడుగ!
యెట్టివివేకివై తిటమున్ను పువ్వు - ముట్టినచెయి మొట్టమొదటికిఁ గోసి
మఱికదా కోయుట మగువ నాసికము - ఎఱుఁగవు నిన్ను [142]నాకేమనఁ గలదు?
అనుచు నిజాంగన నచటికిఁ బిలువఁ - బనిచి భూపతి [143]వాఁడి [144]బాడితయెత్తి
“నిన్ను నీ వెఱుఁగక యన్నెక్కి క్రొవ్వి - మున్నీశ్వరార్థమై యున్నపూవునకుఁ
జాఁచిన చెయ్యేది సక్కన నపుడు - చాఁచినట్లే చాఁపుదాఁపు ర”మ్మనుచు
ముట్టిన [145]యంగుళుల్ మొదలికి నఱికి - పట్టఁ జూచిన మణికట్టు ఖండించి
[146]తివిచినమోచెయ్యిఁ ద్రెవ్వంగ నడిచి - యవిచారమున మొద[147]లంట వదల్ప
నత్తఱి నేము ప్రత్యక్షమై నిలిచి - తుత్తున్కలై యున్న యత్తన్వి చేయి
మును గోసివైచిన ముక్కును నొసఁగి - జననాథునకు నంత సామీప్యముక్తి
యిచ్చినఁ గైకోఁడె యీ జనవ్రాత - మచ్చెరువందుచు నర్థిఁ గీర్తింప
కొట్టరువు చోడనికథ
అట్టునుగాక [148]మున్ [149]పట్టంబుదేవి - కొట్టరువందు మా కొల్చుఁగుడ్చుచును
గర్భిణినాక తద్గర్భంబులోనె - యర్భకు సహితంబ హరియింపఁదడవ
కోరి మోక్షము వేఁడికొనఁడె మెచ్చినను - నారచోడఁడు! మఱి యట్లనే మెచ్చి
భంగిగా నభిమతఫల మడుగుమనఁ - [150]గింగాణమును జేయ దంగనఁ జూడు
తప్పుసేసిన మహోద్ధతభక్తియుక్తిఁ - దప్పేమి సంపెఁ బో తన్వి దనూజు
నడుగంగవలదె ప్రత్యక్షమైయున్న - యెడ? నింతిమాహాత్మ్య మేమనవచ్చు
నడిగినఁ జంపితి వడుగఁ దనూజు - మడియించి పిల్చితి మఱి పిల్వదతివ
[151]ఇట్టిట్టిభక్తు లనేకులుండంగ - నెట్టయా [152]సిరియాల! యేనకా కంటి
భక్తితో గర్వించి పలుకుటయెల్ల - యుక్తియే?" యనుచుఁదద్భక్తవత్సలుఁడు
బాలుని నంత సప్రాణుఁ గావించి - కైలాసమున [153]కన్చెఁగమనీయలీల
“జంగమలింగపూజనము వీక్షింప - భంగిఁజతుర్వర్గ ఫలములకంటె
నుతృష్ట”మని ధరనుండె నిమ్మవ్వ - సత్క్రియలందెల్లఁజనునె గర్వోక్తి
యట్టిదకాక యహంకరించినను - బట్టిచ్చునే భక్తి బసవకుమార!
హరుఁడు దా వెండియు [154]నంతఁబోనీక - సిరియాల! రమ్మని చెయివట్టికొనుచు
హలాయుధుని కథ
సరసర భక్తవేషంబులతోడ - ధరహలాయుధుఁడున్నపురికి నేతేర
నా హలాయుధుఁడు నత్యర్థి [155]దుల్కాడ - మాహేశ్వరులకు సమ్మతిఁజాఁగి మ్రొక్కి
నవినయసంభ్రమవివశాత్ముఁడగుచు - నవసరోచిత సత్క్రియాదులఁ దనిపి
ముక్కంటిమూర్తికి ముదము వహింప - మక్కువ సుఖగోష్ఠి మాటలాడుచును
“నెంతదవ్వులనుండి యేఁగుదెంచితిరొ? - యెంతయేనియుఁబథశ్రాంతులు వోలె
నున్నవా”రని యిట్లు విన్నవించుడును - నన్నీలగళమూర్తి యతని కిట్లనియె
“ధరణి మహాభక్తదర్శనార్థంబు - చరియించు జంగమోత్కరములోపలను
నరుదంద ననయంబు నాడుచుండుదుము - కరమర్థి భక్తులే గతియుఁగా మేము
మముఁ దమపాలిలింగముగ వారంత - నమితసంగతిఁ గొనియాడుచుండుదు[156]రు
తిరునీలకంఠుండు వరగొండపతియుఁ - గరికాలచోడండు నరియమరాజు
యెలయదంగుళిమారఁ డేణాధినాథుఁ - డిలఁ జేదిరాజు వాగీశనైనారు
చేరమ శ్వపచయ్యగారు సోమాసి - మారుండు పిళ్లనైనా” రనఁబరగు
వీరాదిగా భక్తవితతిచే నొల్ల - నారాధ[157]నలు గొన్నవార మీ క్రియను
నీడాడ యని చెప్పనేల! యిద్ధరణిఁ - గూడ నేఁజొరనిభక్తులయిండ్లు లేవు
మమ్మెఱుంగనిభక్తుఁ డిమ్మహి లేఁడు - ఇమ్మహిఁబెద్దగాలమ్ము మా[158]సుళువు
మును పెట్టివారు మెచ్చనియట్టి భక్త - జనము లౌననఁగ మా దినములు గడచెఁ
జేపట్టి మము రూపు సేసినవార - లేపారు భక్తుల [159]నేకులు గలరు
నరిది మా బ్రదుకు మున్నాదిఁబుట్టినది - పెరిఁగినది నిరాళపురమను వీడు
పుట్టితిఁగాని యిబ్బువిఁదల్లిదండ్రు - లిట్టివారనియెర్గ నేమనిచెప్ప
నింపార నిమ్మవ్వ యెత్తి చన్నిచ్చి - పెంపఁగఁబెరిఁగితి బిడ్డనిభాతి
నడరఁగెంభావిభోగయ్య సెట్టార్చి - నడపింప భువి నడుగిడఁ గఱచితిని
బడిపను లేమేనిఁబంపుచు నంబి - కడుకొని పిలువంగ నుడువ నేర్చితిని
గడుఁగూర్మిఁ జెన్నయ్యగారిపొత్తునను - దొడుకొని కుడుపంగఁగుడువ నేర్చితిని
అఱకొఱ లేక దాసయ్యమచ్చునను - గఱచితి వస్త్రంబుగట్ట నంతటను
గడఁకతోఁ గూఁతుక్రుమ్ముడిఁ గోసిమాకు - జడఁగట్టె మానకంజారుండు మఱియు
మిండండనై యాడుచుండంగఁ జూచి - వెండి బల్లహుఁ డొక్కవెలఁదిఁగావించె
ఇమ్మిండనికి [160]ధనం బెక్కడిదనుచు - ముమ్మడిపడి సేసె మొన్నయధరుఁడు
అంత దాక్షారామమం దహర్నిశముఁ - గాంతాసుఖోపభోగంబులందుచును
నరుదెంచి మొన్న నా సిరియాలునింట - వరపుత్త్రుఁగంటి దేవరఁగూడుకొనియె
భువిని నా సుఖదుఃఖములు నీకుఁజెప్ప - కెవరికిఁజెప్పుదు నే హలాయుధుఁడ!
జంగమరూపధారియగు శివుఁడు హలాయుధునకు సిరియాలుమహిమఁ జెప్పుట
అట్లునుగాక చోద్యంబు వెండియును - నెట్లన్న వినవయ్య! యేఁజూడఁజూడ
సిరియాలుఁడాకంచిపురి యేడువాడ - లరుదుగాఁగొనిపోవ నందులోపలను
గలసి పుత్త్రుఁడు వోయెఁ గైలాసమునకు నిలఁజిఱుతొండని కెన యెందుఁగలరె?
మలహరుఁడాతనిమనసు లోఁతరయఁ - దలంచి శంకరకింకరులు మొదల్గాఁగఁ
గడఁగి వ్రతస్థులఁ దొడంగి పుత్తేర - నడిగినట్టుల వారి కతిభక్తియుక్తిఁ
జెఱకురసంబు నీప్సితవస్తువులును - నఱలేక యందిచ్చి కఱకంఠుఁగొలువ
నదిగాక హరుఁడరువదియొక్కదినము - వదిగొని కంచిలో వాన [161]గుర్పింపఁ
గడఁగి నిత్యము నేగురొడయల కన్న - మిడుచుండఁదపసులం దెచటలేకున్నఁ
బరముండుదాన తాపసిక్రియ నంత - నరుదెంచి సిరియా[162]లువరపుత్రు నడుఁగఁ
గడునర్థిఁ గొడుకుశాకములు గావించి - మృడుని మెప్పించి యప్పుడు సుతు మగుడఁ
బడసి కైలాస మేర్పడఁజూఱగొనియె - నడరంగ నున్నార మందు నాఁడేము
అట్టి భక్తుఁడు గలఁడయ్య లోకములఁ - బెట్టంగవచ్చునే పుట్టినసుతుని
మచ్చరంబున భక్తిమాటలాడంగ - వచ్చుఁగా”కని పేర్చి [163]హెచ్చి కీర్తింప
శివ! శివ! ఇది యేమి సెప్పెదవయ్య! - శివుఁడేమి నరులభక్షింప రక్కసుఁడె?
శిశువు సద్భక్తుని [164]సిరియాల నంబి - పశువరింపఁగఁజంప భక్తిహీనుండె?
మీ రొడయలుగాన మీమాట బొంకు - నారాదు గాక యేనాఁటఁబోలగునె?”
అని మిథ్య సేయఁగ నా మృడుమూర్తి - "విను హలాయుధ! పురాతనులలోపలను
సతుల నిచ్చినవా రసంఖ్యాతకోట్లు - సుతుల నిచ్చినవారు శతకోటికోట్లు
తమ్ము నిచ్చినవారు దా రనంతంబు - నిమ్మహి లేరన నిది నీకుఁ దగునె?
హరుఁడు భక్తులమనం బరయంగఁదలఁచి - యరుదైన వస్తువు లరుదెంచి వేఁడ
నరగలిగొన కిత్తు రట్ల భక్తులును - ధరఁబుట్టెనే భక్తి సిరియాలుతలనె?
కఱకంఠుఁడును వేఁడెఁగావున నిట్లు - చిరుతొండఁడును బెట్టె సీరాలు బాలు
నరయింపు నమ్మవే ధరణిలోపలను - గరమర్థి నూరూర సిరియాలు చరిత
మేటియై చను భక్తకూటువలందుఁ - బాటలుగాఁ గట్టి పాడెడువారుఁ
బ్రస్తుతోక్తుల గద్యపద్యకావ్యముల - విస్తారముగఁజేసి వినుతించువారు
నటుగాక సాంగభాషాంగక్రియాంగ - పటునాటకంబుల నటియించువారు
మునుమాడి వీరు వా రననేల కూడి - కనుఁగొన ఱోళ్ల రోఁకళ్లఁబాడెదరు
అనుమాన మొక్కింతయును లేదు దీని” – కనవిని కలుషించి యా హలాయుధుఁడు
హలాయుధుఁడు, సిరియాలు కథ విని కోపించి శివునకును, సిరియాలునకును వెలివెట్టుట
“అట్టెట్టు [165]వేఁడె నాహరుఁడు మాంసంబు; పెట్టె[166]నా చిఱుతొండసెట్టితనూజు?
భక్తవత్సలుఁడెట్లు భక్తుని మ్రింగె? - భక్తుఁడేనియు వెట్టు భక్తునిఁజంపె?
హరహరా! యట్టి దేవర యట్టి భక్తుఁ - డరుదగు లేదువో సరిసమానంబు
తల్లి రక్కసియైనఁదా నెట్లుబ్రదికె? - నల్లవో శివుఁడు దానవుఁడయ్యె నయ్య!
ముదిసి ముప్పున నింత మది [167]మరుల్వొంది - మదనారికిని ధృతిమాలంగఁదగునె?
కోమటి బుద్ధుల కోలాసఁ జేసి - కామించి సుతుఁజంపెఁగాక యెట్లన్న
ముట్టరు భక్తులు మున్ను మాంసంబుఁ - బెట్టుదురే తన్నుఁబెద్ద సేయుదురె?
అడిగెఁబో మనసు లోఁతరయఁదప్పేమి? - కొడుకుఁ జంపఁగఁ గత్తిఁగొన్న యంతటనె
మృడుఁడు జాణండేని మెచ్చంగవలదె? - కడుఁగడు మోహించెఁగాక పుత్త్రునకు
మఱి యట్లుగాక యచ్చిఱుతొండఁడరయ - నెఱవణిగల భక్తినిరతుఁడేనియును
[168]నోరవోఁజూచునే యొగిఁదన్నుడాఁచి - [169]యారఁబ్రాణంబున కాసించె నతఁడు
తమసుతుఁడైన జంగమమ కాఁడెట్లు? - సమయింపఁగూడునే శంక దాలేక!
పొరుగింటిచిచ్చైనఁదరికొనుఁగాని - దరికొనదే [170]యిట్లు దమయింటిచిచ్చు
వెలుపలిదుఃఖంబు వెలిఁబోయెననినఁ - బొలుపయ్యె నిట్లుండవలవదే భక్తి?
మృడునకు నరమాంసమేకాని యొండు - మెడకుఁబోదయ్యెనో మేలయ్యెననుచుఁ
దలర కీశ్వరుమీఁదఁదా నింతభక్తి - గలవాఁడు శాకపాకములు గావించి
యన్నీలగళునకుఁదన్నేల పెట్టఁ - డెన్నంగ నిది భక్తహింస గాదెట్లు
తనయుని నొప్పించెఁదన్ను వంచించె - ననుమాట [171]కోడి పుత్త్రు నపుడ పిలువఁ
బంచెఁగా “కప్పు డర్పించితిఁబిలువఁ - బంచుట యిది భక్తి [172]పాటిగా దింక”
ననియెనే చిఱుతొండఁడట్లునుగాక - చనుదెంచి యర్థించి చంపించినట్టి
మనసిజారియును మ్రింగన(?)గొండియయ్యె - ననుమాట కంజిపుత్త్రుని నపు డుమిసెఁ
గాక త్రేన్పులు గఱ్ఱుగఱ్ఱున వెడలఁ - జేకొని యారగించెనె కడుపార
సెట్టికిఁగర్మంబుఁ దిట్టు దేవరకుఁ - గట్టిల్లె నింతియ [173]కాదె కావునను
భక్తుని మ్రింగిన పచ్చిరక్కసుఁడు - భక్తుని జంపఁ బాల్పడు సూనెగాఁడు
నిది యొక్క కథయుఁగా నిల రచియించి - చదువుమూఢులకు నసంఖ్యాతులకును
వెలియుఁజుండో” యని వ్రేసెఁ జేతాళ - మలుక రెట్టింపంగ నా హలాయుధుఁడు
అంత నత్యంత భయభ్రాంతిఁబొంది - యంతకారియు సిరియాలుండు నతని
యక్కజంబైనకోపాటోపదృష్టి - కొక్కింత గెలఁకుల [174]కోసరించుచును
నుల్లము ల్గలఁగ నొండొరుల మొగంబు - లల్లన చూచుచుఁ దలడిం[175]చుచును
నున్న యిద్దఱ హలాయుధుఁడు వీక్షించి - "మన్నింపఁదగు జంగమములుగా మిమ్ము
నిట క్రిందిమాటలకేఁదప్పువట్ట - నిటమీఁద సిరియాలు నీశ్వరువార్త
మఱచి యాడితిరేని మా భక్తు లెడకు - మఱి మీరు హరుని కోమటి తోడివార”
లనవుడు నుత్తరం బాడంగ వెఱచి - మనసిజారియును నుమాకాంతఁదలఁపఁ
పార్వతి సంగళవ్వతో నేతెంచి తమ పతుల వెలిదీర్ప హలాయుధుని వేఁడుట
బార్వతియును దాను భక్తియన్ సుదతి - సర్వాంగములు దాల్చి చనుదెంచునట్లు
సంగళవ్వయుఁదానుఁజనుదేరఁగాంచి - జంగమాకృతిఁగని చని హలాయుధుఁడు
మ్రొక్కి తోడ్తెచ్చి సముచితక్రియాదు - లక్కజంబుగఁజేయ నంబిక యనియె
“నఖిలంబు నెఱుగంగ నజ జనార్దనుల - ముఖమున ఱొమ్మున ముదిత లుండియును
వారక తమతమ వలచినవారిఁ - గోరి పోదురు వారి గుణమేమి సెప్పఁ
బొలుపొందఁగాఁదనపురుషునిగాని - కలనైన నెఱుఁగదు గౌరి దా నట్టి
పరమపతివ్రతాపరల మల్లయ్య - హరపాదభక్తి నిరంతరాత్మలము
'ఒడలాదిగా హలాయుధుఁడు భక్తులకు - నడిగినవస్తువు లెడపక యిచ్చు'
ననుచు సద్భక్తసభాంతరంబులను - ఘనతరంబుగఁజెప్పఁగా విని యేము
వచ్చితి మట్ల మా వాంఛితార్థంబు - లిచ్చిదీవనఁ బొందవే హలాయుధుఁడ!
మహితశివాచారమార్గానుపాల! - సహజైకలింగనిష్ఠాపరతంత్ర!
విదితసద్భక్తి సంవిత్సుఖామాత్ర! - సదమలసర్వప్రసాదైకగాత్ర!
జంగమశృంగార! సత్యగంభీర! - లింగానువర్తి! యభంగురకీర్తి!
నెట్టణ శరణుండ! నిర్మలాంగుండ! - ధట్టుండ! మోక్షవిద్యాపండితుండ!”
అంచు నగ్గింపఁగా నా హలాయుధుఁడు - సంచిత ప్రీతి [176]దుల్కాడఁ గేల్మొగిచి
“వ్యక్తిమై భక్తులవరువుడఁబ్రస్తు - తోక్తుల కోర్తునే? యొడయ లిచ్చెదరు
మా భక్తు లతులసామర్థ్యు లిట్లవిర - [177]తాభీష్టవస్తువు లడుగుఁడేమేని.”
అనవుడుఁ [178]“జిఱుతొండఘనునాతియిదియ; ననఘ! యీశ్వరునియర్ధాంగన నేను
బతి బాహ్యలైయున్న సతులేమిగొఱయు - బతు లేమిగొఱభక్తి బాహ్యులేనియును
గావునఁ దప్పులు వోవిడ్చి స్నేహ - భావన నతిదయాభావంబు దాల్చి
పతులకు నతులసద్భక్తి భిక్షంబుఁ - బ్రతిభమై మాకు సౌభాగ్యభిక్షంబుఁ
బెట్టవే?” యనుచు సంస్పృహభాతిఁగరుణ - వుట్ట నాశైలేంద్రపుత్త్రి వేఁడంగ
నటమున్న చిఱుతొండనతివయు మ్రొక్క - నిట హలాయుధుఁడును మహేశ్వరావలియు
హరునకు సెట్టికి నభయంబులొసఁగఁ - బరమాత్ముఁడజుఁడు శ్రీపార్వతీశ్వరుఁడు
శివుఁడు ప్రత్యక్షమై హలాయుధు ననుగ్రహించుట
కంతుసంహరుఁడు శ్రీకంఠుఁడుగ్రాక్షుఁ - డంతకుమున్న ప్రత్యక్షమై నిలువ
నలరుచుఁ బ్రమథరుద్రానేకకోట్లు - బలసి డగ్గఱి యిరుగెలఁకులఁ గొలువ
వెనుకదిక్కునఁదిరువెంగాణినంగ - యును సిరియాలుండు [179]దనరఁగీర్తింప
ముందఱ నందంద మ్రొక్కుచు భక్త - సందోహ మచలితానందంబు నొంద
దివిజదానవపద్మభవహరిముఖ్యు - లవికలావరణస్థులై ప్రశంసింప
సర్వసన్మునులు నాశీర్వాదనాద - పూర్వకంబుగ హస్తములు దలఁదాల్పఁ
దుంబురునారదాదులు ప్రీతిఁబాడఁ - బంబిన దేవతూర్యంబులు సెలఁగఁ
గరికాల, సిరియాలచరితాదికథలు నరుదందఁబాఠకులంతంతఁజదువ
నటమున్న నిటలతటాక్షపదాబ్జ - ఘటితఫాలస్థల పటుదేహుఁడగుచు
జనితనేత్రానంద సలిలాభిషిక్త - వినుతవక్త్రాంబుజ విలసనుండగుచు
గద్గదప్రోద్భూత కంధరాంచిత స - ముద్గతస్తవన సంయుతదేహుఁడగుచు
సవినయ సంభ్రమ సంస్పృహానంద - వివశాంతరంగాది విభ్రముండగుచు
నున్న హలాయుధు నన్నీలగళుఁడగు - చెన్నొందఁ గౌఁగిటఁజేర్చి సంప్రీతి
నా హలాయుధునియుద్యద్భక్తిమతికి - సాహసంబునకు నసాధ్యనిష్ఠకును
మెచ్చె నచ్చెరువు నర్మిలి దొట్రుకొనఁగఁ - జెచ్చెర నతులిత శ్రీలింగమూర్తి
మెఱుఁగులఁగన్నులు మిఱుమిట్లువోవ - వఱలెఁడుకనక దివ్యవిమానపంక్తి
యవిరళంబై వెల్గ నతఁడు వాలించు - నవపురంబులు గూడ శివభక్తవితతి
నా హలాయుధుని యత్యద్భుతభక్తి - మాహాత్మ్యమలరార మహిజను ల్వొగడ
లాలితానందసల్లీల దలిర్పఁ - గైలాసమునకుఁజక్కనఁగొనిపోయె
సిరియాల దర్పాపహరణార్ధముగను - హరుఁడిల మెఱయించె నా హలాయుధునిఁ
గావున నెందును గర్వోక్తిభక్తి - భావన కెక్కునే బసవకుమార!
మిండనైనారు కథ
మఱియును సద్భక్తిమహితమండనుఁడు - మిఱుమిండనైనారు మేదురకీర్తి
జంగమారాధనా శ్రాంతనితాంత - సంగతసుఖ విగతాంగవికారి
యతులశాపానుగ్రహ[180]సమగ్రకీర్తి - యతిశయశుద్ధశివైకమానసుఁడు
దుష్టజనోద్దండదోర్దళనుండు - శిష్టజనోత్కృష్ట శీలపాలనుఁడు
ధరణిఁ [181]జేగొండనా విరచింపఁబడ్డ - పురవరంబందు సుస్థిర భక్తియుక్తి
నెలనెల శివరాత్రి నీమంబు భక్తి - వలగొని పండ్రెండువర్షము ల్సలిపి
యిచ్చమైఁబదు[182]మూఁడవేఁటి యంత్యమున - వచ్చి చెల్లంతిరువాలూరఁబరగు
వాల్మీకిదేవుని వాసంబునం ద - కల్మషభక్తి జాగరము సెల్లించి
పాపవిధ్వంసుని భక్తులుఁదాను - గోపురంబున నిష్టగోష్ఠి నున్నెడను
ఒడయనంబి వాల్మీక దేవుని గుడికి వచ్చుట
నరుదందఁగా నంబి పరమనాచమ్మ - వరగృహంబున నుండి వాల్మీకిదేవు
గుడికి నేతెంచునయ్యెడఁబురజనులు - గెడగూడి త న్నిరుగెలఁకులఁగొలువ
సంతసంబున గ్రంతక్రంతల [183]నిఱికి - యంతంత జనులు ఘేయని జయవెట్ట
గద్యపద్యాద్యనవద్యకావ్యములు - హృద్యంబుగా సత్కవీశ్వరు ల్వొగడఁ
బరిహాసకుఁ [184]ల్సేరఁబాఠకుల్ బట్లు - వరగుణాంకనలుగైవారము ల్సేయ
గాయకు ల్దాళము ల్గదియించి మ్రొక్కఁ - బాయక తాపసప్రభులు దీవింప
వసిగొని వారికి వాంఛితార్థంబు - లొసఁగుచు నంతంత మసలి నిల్చుచును
బదనఖకాంతి భూభామవక్షోజ - పదకరత్నప్రభాప్రఖ్యమై వెలుఁగ
రాజిత[185]భూషణప్రభలు దిగ్గజశి - రోజమౌక్తికములరుచి నుల్లసిల్ల
నతులదివ్యాంగదీధితు లుదయార్కు - నతిశయాత్మజ్యోతిగతిఁ [186]బ్రజ్వరిల్ల
స్థిరదశనద్యుతుల్ శృంగారలక్ష్మి - వరముఖముకుర భాస్వరలీల వెలుఁగ
వరదృఙ్మరీచు లావాల్మీకిదేవు - చరణాబ్జరుచిరవిస్ఫురణఁబొల్పార
మకుటమాణిక్యాంశుమంజరు ల్సురగి - రి కలిత శేఖరాకృతిఁబ్రజ్వరిల్ల
వరవిటాకృతిఁ [187]బొల్చి హరు నిరవద్య - కరుణామృతాటోపకలితవారాశిఁ
దేలుచుఁ బసిఁడి బొందియకోల వట్టి - క్రాలుచుఁ గేరుచు సోలుచుఁగతులు
తడఁబడఁ ద్రొక్కుచు దండయిచ్చుచును - బడసిచూచుచు బయ [188]ల్వొడిచియాడుచును
సంగడికాండ్రను జప్పరించుచును - నంగ మెక్కంగ దిగంగఁజూచుచును
బొలఁతిభావము దలపోయుచు నాత్మ - విజయంబు మెఱయుచు విఱ్ఱవీఁగుచును
నెక్కుడువిటచేష్ట లేపార నెదిరి - లెక్క సేయక సుఖలీల నందంపు
సంబవు లిడుకొని సరసర నొడయ - నంబి సద్భక్తగణవ్రాతమునకు
మ్రొక్కక కరములు మోడ్ప కందంద - చిక్కక స్రుక్కక చక్కన వచ్చి
గుడిసొచ్చి తననిత్యపడి వేఁడికొనఁగ - మిడమిడిమిడుకుచు మిఱుమిండఁడనియె
ఒడయనంబిగర్వమునకు మిఱుమిండఁడు కుపితుఁడై వెలివెట్టుట
నోరి వీఁడెవ్వఁడు రా? రాజమౌళి - ధీరదిగ్గజములఁజీరికిఁగొనక
క్రొవ్వె! మా భక్తులకొలఁదెఱుంగండు - నవ్వాలుమీకేశుఁడడ్డమే తనకు
ఫాలాక్షుఁడలిగిన భక్తులు గావఁ - జాలుదు రట్టిద పోలగుఁగాక!
అతుల మహోద్ధతాయత మహాభక్త - తతి యల్గెనేఁగావఁదరమె యీశునకు?
కడుఁగడు గర్వియై కానఁడాతనిని - గుడివెడలింపుఁడు గూడదు చూడ”
ననవుడు విన్నవారాశ్చర్యమందఁ - జనుదెంచి యొక్క వూజారి గేల్మొగిచి
“దేవ! మున్నెఱుఁగవే? యీ వాలుమీక - దేవదేవుఁడ లసత్ప్రీతిదుల్కాడ
నచ్చెరువంద నీ యయ్యపాటలకు - మెచ్చియో భక్తికి మెచ్చియో యెఱుఁగఁ
బడి నిత్యవేమాడ లెడపక యిచ్చు - నడిగిన వెండియుఁగడపఁడేమియును
గొడుకని మన్నించుఁ గడుముద్దు సేయు - నెడవోవు లంజియయింటికిఁ దాన
యనురాగహేతు సర్వార్థసంపదలఁ - దనిపి నంబికి విటత్వంబు సెల్లించు
నిల విదూషకుభాతి నిరువురవలపు - లలర నన్యోన్యగుణాంకన ల్సేయుఁ
గ మర్ధిఁ దాన నాగరకునట్లతని - సరసోచితాలాప సంపదఁదనుపు
ధరఁదాన పీఠమర్దకులీల నెల్ల - పరిచర్యలును బడిపనులును జేయు
నన్నియు నననేల నమ్ముడువోయి - యున్నాఁడు శివుఁడు నం బెన్నకు” ననిన
“నీతఁడా నంబి? ము న్నితనికా శివుఁడు - ప్రీతితోఁబడివెట్టుఁ? బెద్దమేలయ్యె
నీతని బగితియు నితనికిఁగూర్చు - నాతనికూరిమిఁజూతఁడి”ట్లనుచు
“నంబియు గింబియు నంబికిఁగూర్చు - సంబుండు గింబుండు సకల భక్తులకు
వెలియుఁజుండో” యని వ్రేయించె ఘంట - నలిరేఁగి మిఱుమిండనల్లనైనారు
అట యున్నవారెల్ల నక్కజంబంద - "నిటయున్కి [189]పాటిగాదింక రం” డనుడు
ముఖమంటపంబున మును గొలువున్న - యఖిలభక్తులయాగ్రహంబు నాలించి
భయభక్తియుక్తియు భక్తైకదేహ - తయు నంబికెఱిఁగింపఁదలఁచి శంకరుఁడు
వాల్మీకేశుఁడు సాకారుఁడై మిఱుమిండనికి వెఱచి యొడయనంబితో చాటుగాఁబాఱిపోవుట
నయ్యా! యనుడు నేమియయ్యా! యనెడుత - దియ్య(?) వాక్యంబు నజ్జియ్య యడంచి
గ్రక్కునఁజేసన్నఁ గదియంగఁబిలిచి - చక్కన సాకారసన్మూర్తిఁదాల్చి
వడవడవడఁకుచు వాల్మీకదేవుఁ - దొడయనంబిని దన పెడకచ్చఁ [190]జక్కఁ
బట్టించుకొనుచు సద్భక్తసమూహి - కట్టెదురఁజనంగ గడుభయమంది
చప్పుడు గాకుండ జలహారి దెసకు - నప్పుడ తొలఁగి యొయ్యన నడ్గులిడుచు
[191]మదుకుచు దీపముల్ మఱుఁగు వెట్టుచును - నొదుఁగుచు మూలల కోసరించుచును
గాలిసన్నడఁపుచుఁగరముల గోడ - ఱాలూఁదికొనుచును ల్వాలించుకొన్చు
లాలిత నవపుష్పమాలావిలంబి - కీలనపంక్తుల క్రేవలఁదారి
[192]తలఁకున డెందంబు తటతట [193]నుదర - [194]నలఁగుచు గర్భగృహాంతంబు వెడలి
మెల్లనమెల్లన మెట్టుచుఁ దొలఁగి - యల్లనల్లనఁదల్పులండకుఁ జేరి
సంగతి జాలక సమతులఁదొంగి - తొంగిచూచుచు నెడఁదొలఁగి నిల్చుచును
బోవకుండఁగ నోడి పోవంగనోడి - యావాలుమీకేశుఁడాత్మగలంగ
సందులు వ్రిదుల సంచలనంబు వొడల - సందడిదొఱఁగి పూజారుల మొఱఁగి
ఘనభక్త నిచయంబుఁగనుఁగొన వెఱచు - చనుగరాగ్రములు దృష్టులకడ్డమిడుచు
స్రుక్కుచు సరగున సొకనాసి వెడలి - చక్కనగుడి వెన్కదిక్కున కరిగి
యెగురుదురో(?) యని వగవంగ వెనుక - [195]మగిడి యాలించుచు బెగడుచుఁజనుచుఁ
జొక్కాకుగాలికి స్రుక్కుచునిక్కి - నిక్కిచూచుచు నలుదిక్కులరయుచుఁ
[196]జెంగి చెంగి చనుచుఁబొంగఱి వంగి - వంగిపాఱుచుఁ దొంగితొంగి తాఱుచును
నటమున్న కలుకోట యందొక్కఱాయి - స్ఫుటపదాంగుళమున భువిఁబడనూఁకి
కడుభయంబున గండికను దూఱివెడలి - వడిగొని కుఱుజంగ నిడుజంగ [197]గునుకు
పరువు బాటయఁబెట్టి పఱవ ముందటను - ధరనొప్పి క్రోశ మాత్రంబున నొక్క
వరవిచిత్రోద్యానవన మున్నఁజూచి - యరుగక దిగ్భ్రమితాత్ముఁడై నిలిచి
“యూరోయిది యటంచు నూరుగా దురుత - రారణ్యమో యూరు నడవియుఁగాదు
హృద్యశాఖాతతి నిత్తరులొప్పు - నుద్యానవనముగా నోపు నీ వనము
గానిమ్మిదియు నూరుగాకున్నఁజాలుఁ - గాని ఘోరాటవియైన నుద్యాన
వనమైన ననుచు నల్లన వనాంతరము - చనఁజొచ్చి తొంటి తెర్వునకుఁ దొలంగి
మూఁక చింతలవడి మోకమామిళ్ల - వాఁక నొప్పెడు సరోవరము నీక్షించి
పారిజాత వకుళ బంధూక కర్ణి - కార క్రముక కోవిదారముల్గడచి
చందన ఘనసార చంపకాశోక - మందార తరువుల కందువదాఁటి
యిమ్ముల మాదిఫలమ్ముల కురవ - కమ్ముల నారికేళమ్ముల క్రేవ
మాగధీ కరవీర మాలతీ కుంద - నాగకేసర వికీర్ణస్థలి నడుమ
మల్లికా విద్రుమ మాధవీ ద్రాక్ష - వల్లరీవేల్లన సల్లీలఁదనరి
లలితతదీయ కిసలయ ప్రసూన - ఫలమంజరుల ప్రభఁబ్రజ్వరిల్లుచును
బంబి పున్నాగరంభాపరివేష్టి - తంబగు సంతానధరణీరుహంబు
పొడఁగని ముందట [198]గుడియకాఁదలఁచి - యడుగెత్త కతిసంశయాత్ముఁడై చూచి
యీ వనమధ్యమందిది యొక్కగుడియొ? - కావింపఁబడియున్న ఘనకల్పతరువొ?
ఈతరుశాఖల హేమకుంభములొ? భాతి విద్రుమలతాప్రసవ మంజరులొ?
ఈ మంజరులలోన నిదిరత్నపంక్తి - యో మల్లికాతతియో! పుష్పతతియొ?
ఈ పుష్పపంక్తి మాకెనయుఁగాదనుచు - నేపారి యిట్లున్న యెలమి వేష్టించి
మ్రాకుగట్టినయట్టి మానంపుగుడియొ? - ప్రాకటపుష్ప విస్ఫార గుల్మములొ?
ఈ గుల్మమధ్య మహీజరాజునకు - బాగొందఁజల్లని పవనంబు నొసఁగఁ
జాలుపచ్చని పట్టునాలవట్టములొ? - క్రాలుచునున్నట్టి కదళీదళములొ?
ఈ కదళీదళానీకంబు సుట్టి - ప్రాకారములలీలఁబ్రజ్వరిల్లెడిని
వినుతికెక్కన కల్పవృక్షంబ యిదియు - ననుమాన మొక్కింతయును [199]వలదనుచు
శీతలంబై కడుఁజెన్నొందుచున్న - యాతరుచ్ఛాయ కట్లల్లన యేఁగి
భువి ని[200]పతితపుష్పములు గద్దెగాఁగ - శివుఁడు సుఖాసనాసీనుఁడై యంత
నెగయు నిట్టూర్పులు నిగుడఁగ ఱొమ్ము - నిగుడించుకొని నంబిమొగముఁజూచుచును
సంగతానన ఘర్మజలములు గరత - లాంగుళంబులఁబుచ్చి యవలవైచుచును
నలిఁగదళీదళచలన సంకలిత - మలయానిలమునకు మనసువెట్టుచును
నానావిధానేక నవపుష్పపరిమ - ళానూనవాసన కాత్మఁ [201]జొక్కుచును
ఘనసారచందనక్ష్మాజ సౌరభము - తనువు(పు?) సంగతికిడెందంబు నొగ్గుచును
బరిమళాహృత భృంగపక్షోపనిహతిఁ - దొరుగు పుప్పొడికిని శిరము సాఁపుచును
హిమకరశేఖరుఁడమృతాంగుఁడిట్లు - గమనోపతాపోపశమము వహింప
నొయ్యనొయ్యన నంబి కున్మదం బడఁగ - నయ్యెడ భక్తి భయం బాత్మఁదొడఁగ
“నయ్యా! ఇదేమయ్య! జియ్య! నీయట్టి - యయ్యకు నిట్టి భయం బాత్మఁదోఁచు
టింతవట్రిల్లు టిదే[202]మొకో?” యనిన - నంత వాల్మీకేశుఁడతని కిట్లనియె
వాల్మీకేశుఁడు శివభక్తుల మహిమ నొడయనంబికిఁ జెప్పుట
“నవికలవేద వేదాంతపురాణ - వివిధ శాస్త్రార్థ సంవిత్ప్రమాణముల
మాకును మద్భక్తమండలికిని వి - వేకింపఁగా నెద్ది వేఱుభేదంబు?
భక్తులకేన చూ ప్రాణంబు నాకు - భక్తుల దేహంబు పరమార్థ మిదియు
మద్భక్తసేవయ మత్పాదసేవ - మద్భక్తదేహంబు మాదుదేహంబు
మద్భక్తవినుతియ మద్గుణవినుతి - మద్భక్తనిందయే మత్తత్త్వనింద
సన్నుతలీల మా జంగమావలిని - మన్నింపకున్నను మతి నిష్ఫలంబు
శంభు పూజనముదా “[203]స్థావరేనిష్ఫ - లం భవే” త్తని శ్రుతు ల్చాటెడిఁ [204]గాదె!
భక్తైకదేహుండ భక్తవత్సలుఁడ - భక్తసత్ప్రాణుండ భక్తాశ్రితుండ
భక్తపరాధీనయుక్తుండ నటు - భక్తికేఁగూర్చుట ప్రఖ్యాతి గాదె
బాణుని కథ
ఎట్టన్న! వీరమాహేశ్వరభక్తి - నెట్టణ గలుగు వినిశ్చలాత్మకుఁడు
బాణుండు నాఁగ సద్భక్తి క్రియాధు - రీణుండు లింగమూర్తికి సాంగముగను
వేయుమాఱులు నిత్యవిధి నేమముగను - బాయక పూజలుసేయుచునుండ
దేహధర్మములకుఁదెఱపి లేకున్న - బాహుసహస్రంబు బాణున కిచ్చి
యది యొక్కమాఱు వేయవసరంబులను - సదమలభక్తిమైఁజలుపఁజేసినను
“బాణునకును మెచ్చి బాహుసహస్ర - మేణాంకధరుఁడిప్పుడిచ్చెఁదా” ననుచు
సందర్శనాసక్తిఁజనుదెంచుభక్త - సందోహశివకథాసంగతినుండ
“నటమున్న చేయులింగార్చనలకును - నిట యెడలేకున్న [205]నెట్లోకో” యనుచు
సడిసను లింగావసరములు సేసి - తొడఁగి ప్రసాదంబుఁగుడుచునంతకును
వారించి చొరనీక వాఁకిట నిలిచి - యేరికైనను [206]నేన యిల గోష్ఠి యిచ్చి
వాకిటి కాపులవాఁడనై యతని - వాకిలి గావనే లోక మెఱుంగ
పిట్టవ్వ కథ
వెండియు నమ్ముదిగొండ యన్పురిని - దండియై కరికాలమండలేశ్వరుఁడు
కావేరి గట్టింపఁగడఁగి యిల్లాది - వోవ 'నీకై యేను వోయెద' నంచుఁ
బిట్టవ్వ భక్తికిఁబ్రియపడి కాదె - వెట్టికిఁజనుటెల్ల విను మట్లుఁగాక
కలికామదేవుని కథ
నిత్యార్థమగు స్వామిభృత్యసంబంధ - కృత్యసద్భావనక్రియ దులుకాడ
నక్కటా! స్వామిదివ్యాంఘ్రికంజంబు - లొక్కింతయును గందునో యనకిట్లు
పంబిన మర్మమేలంబున నొడయ - నంబి యన్వాఁడు భయం బింత లేక
వెడపను ల్వంపఁగ వేశ్యయింటికిని - నెడయును బుచ్చంగ నిట్లెఱింగియును
వారక యత్తిరువాలూర భక్తు - లూరక చూచుచు నున్నారు గాని
తారొండె శివుఁబంపఁదగ దన్నవారు - గారొండె నంబికి వేఱొక్క (?) భృత్యుఁ
బనిపాటు సేయ నేర్పడ నియమింప - రననేల వేయును” ననుచు నుగ్రమునఁ
గలికామదేవుఁడన్గణము నీ యూరు దలఁచిన నీ వార్త దడవిన యపుడ
యెట్టిబల్లిదునైనఁబట్టి భంజింప - నట్టిచో నే నేఁగి య ట్లొడఁబఱచి
చక్కన నాతని సముఖంబునందు - నొక్కటిసేయనే యొం డిఁకనేల?
చేయొగ్గి మీ తాతచేత మా తాత - యాయతిచూపి ప్రాఁతప్పు గొన్నాఁడె
అడిగినప్పుడు నీకు నర్థమిచ్చుటయు - బడిపను లేమేనిఁ బాఱి సేయుటయు?
మిక్కిలి భక్తినిమిత్తంబు గాదె - యెక్కుడుగాఁగ నీ కేఁగూర్చుటెల్లఁ?
గావున మా భక్తగణములనడుమ - నీ వహంకారించి నిలువ నెవ్వఁడవు?
భ్రాంతి “సంసర్గజాః పాపగుణా భ - వంతి” యన్చదువు దా వసుధ నాకయ్యె
నీ కారణంబునఁగాక భక్తులకు - మాకును నొల్లమి మనసునఁగలదె?”
అని యిట్లు పెక్కు దృష్టాంతరంబులను - మనసిజహరుఁడు నంబనకుఁ దెల్లముగ
భక్తుల మహిమయు భక్తుల ఘనత - భక్తుల నడవళ్లుఁ బాటించి తెలిపి
నయమును నధికవినయమును భక్తి - భయమును దత్త్వనిర్ణయము సంధించి
ప్రథితజంగమమహాభక్తస్థలంబు - పథముఁజూపుడుఁజాఁగఁబడి మ్రొక్కి నంబి
"సద్గురుమూర్తి! జగద్గీతకీర్తి! - హృద్గతంబైయున్న మద్గర్వమడఁచి
సద్గతిఁజూపి నీ జంగమభక్తి - తద్గతుఁజేసితి ధన్యుండ నైతి
నరిగి దైన్యముఁజూపి యభయంబు వేఁడి - శరణని ప్రార్థించి సంస్తుతుల్ సేసి
యడుగులఁబడి బంటనై యాడిపాడి - పడయుదు నెట్లైన భక్తులకరుణఁ
జూడుమా! యింక నీ సుతుభక్తి” యనుచు - నాడాడ భక్తాళి కభిముఖుండగుచు
నందంద బారెంట నంత మూరెంట - నందుండి ధరణి సాష్టాంగంబు లిడుచు
దాళముల్ గ్రంగన ధ్వనియించి మ్రొక్కి - వేళానుకూలవిలోలరాగములఁ
బరగు మహాభక్తచరితలు నాద - భరితమై చనఁదిరుపాటలు సేసి
పాడుచు నొక్కొక్క భక్తునిచరిత - వేడుకఁబొగడు నవ్విధ మెట్టులనిన
ఎణుమూర్తి నైనారు కథ
లీలమైఁదన ప్రాణలింగంబునకుఁద్రి - కాలంబునందును మేలిచందనము
ననురక్తి నియతిగా నర్పింపుచుండ - ధనమెల్లఁజందనంబునకు సమయుడుఁ
గడులేమి వుట్టిన గంధ మెబ్బంగి - గడియింపఁజాల కయ్యెడ నిర్ణయించి
[207]తలఁపఁగ నేల దాఁగలిమియు భక్తి - కలిమిగా కర్థంబు కలిమియే కలిమి
నా మనంబునఁదెంపు లేమియే భక్తి - లేమిగా కర్థంబు లేమియే లేమి
తనువుండ మనసుండఁదల్లడం బంద - నను మెచ్చునే ప్రాణనాథుఁడీశుండు
తనువెల్లఁగూడ గంధముగాఁగఁదిగిచి - యనుష(ర)క్తి నిత్యంబు నర్పింతు నింక
నెత్తురు వెడలిన నిగ్గు దేరినను - నిత్తఱిఁదనుగుణం బింతసూపినను
మెఱుఁగు లేవడియైన మించు సడలిన - నెఱిఁజందనమునకుఁగొఱఁత దోఁచినను
జాయ దప్పిన నెఱి సామాన్యమైనఁ - బూయుచో [208]నురలినఁబొలుపు [209]గందినను
గంపొండు వలచినఁగడలు గట్టినను - గెంపు దక్కువయైనఁగ్రియ వెల్తియైనఁ
దనుపు లేకున్నఁ బూఁతకు రాకయున్న - నునుపు గాకున్న వాసనకుఁదేకున్న
మఱి కదా శివునకు మాకు నంకంబు - అఱిముఱితనమిప్పుడదియే!” యనుచు
ముదమున వలపలిమోఁచేయి సానఁ - గదియించి తిగిచి శ్రీగంధంబు వడసి
శివున కర్పించి భజించి మెప్పించి - భువి నరుల్ సూడఁజూడ విమానమెక్కి
మృడుపురంబునకు నప్పుడు బొందితోడ - నడచిన యెణుమూర్తినయనారిబంట
కడమలనంబి కథ
ప్రాణలింగమునకుఁబ్రతిదినంబునను - జాణత వెలయ నిజవ్రతంబుగను
గడు నర్థితోడ నఖండదీపంబు - లెడపక నిత్య వేయేసి ముట్టింప
నదియ నిమిత్తమై యర్థంబు సమయ - మదిలోన నొక్కనుమానంబు లేక
“తనువు దక్కంగ నర్థంబెల్ల సమసెఁ - దనువు నివేదించు తఱి యయ్యె నింకఁ
దలయును మేనును దరికొల్పి పెద్ద - వెలుఁగు వెట్టెద” నంచు వెండ్రుకల్ విచ్చి
జ్వలనంబునకుఁబట్టి శంభు మెప్పించి - వెలసిన యాకడమలనంబిబంట
గుగ్గులుకళయారు కథ
ఆసక్తిమై మహిసాక్షి ధూపంబు - బాసగా వెండియుఁబ్రాణేశ్వరునకు
నేఁడునాఁడనకుండ నిత్యనేమముగ - మూఁడుసంధ్యల ధూపముగ సమర్పింప
నాలిమంగళసూత్ర మది యాదిగాఁగ - లీల నర్ధంబు సెల్లించునత్తఱిని
[210]దిరుపరంధామమం దురగేశ్వరేశుఁ - డురగకన్యక లతిస్ఫురణమైఁబాడ
సోలి ముందటి కింత వ్రాలుడు ధరణి - పాలుఁడు మును పెక్కుపాయంబులందుఁ
జక్కొల్పఁ జాలక సంచలింపంగ - నక్కడి కేఁగి యత్యర్థిఁదుల్కాడ
“వలసినయంత గుగ్గిలము నాకిండు - నిలిపెదఁ జక్కఁగా నిటలాక్షు” ననుడు
మహినొక్కవ్రోఁకగా మహిసాక్షివోసి - మహిపతి యొప్పించి మహిఁజాఁగిమ్రొక్కి
యలరుచుఁగైకొని యఖిలంబునెఱుఁగ - బలువుగానొకపటు(ట?) వలి[211]చించియొక్క
దిక్కీశుతోడ సంధించి వేఱొక్క - దిక్కు శస్త్రంబుతోఁ దిగిచి బంధించి
గ్రక్కున శస్త్రంబుఁ గంఠంబునందు - నెక్కొల్పి వెనుకకు [212]నిగుడంగఁదడవ
యెప్పటియట్ల నాగేశుండు నిలిచి - యప్పుడు ప్రత్యక్షమై కరుణింప
నలి దీటుకొన నపునర్భవలీల - వెలసిన గుగ్గులుకళియారిబంట
అరివాళు నయనారి కథ
లీల వెండియుఁదన లింగంబునకుఁద్రి - కాలంబు నియమంబుగా రాజనంబు
ప్రాలోగిరము సమర్పణసేసి తాను - నాలింగ[213]లీనమై యట్లువర్తింపఁ
దమ మొల్లమంతయుఁ దత్కారణమున - సమయుడు నొండుపాయము లేమిఁజేసి
కొడవలి గడియించికొనుచుఁగైకూలి - వడి రాజసములకు నొడఁబాటు చేసి
పట్టిననియమంబు [214]వ్రతి వాల్చుచుండ - నట్టిచోఁగూలియుఁబుట్టకయున్న
[215]నిట్టుపవాస మేన్దినము లుండంగ - నెట్టకేలకు బియ్య మిరుస గల్గినను
సరసరఁగొనివచ్చు సంభ్రమంబునను - ధరఁదాఁకి పడి[216]న నెత్తఁగ రాక ప్రాలు
[217]నెరియలపాలైనఁ"బురహర! నీకుఁ - గరమర్థి నర్పింపఁగా నేఁగుదెంచు
నత్తఱి విచ్ఛిన్నమయ్యె నేనింకఁ - జత్తునకా” కంచుసంశయం బుడిగి
పెడకచ్చకొడవలి మెడఁబెట్టి మూఁపు - తడుపంట సంధించి తన్నంగఁదడవ
పరమేశ్వరుం డట్టి బాసకు మెచ్చి - ధరణిఁ బ్రసన్నుఁడై కరుణఁజూచుడును
బరమపునర్భవప్రాప్తుఁడై యున్న - యరివాళు నయనారి కనుఁగు భృత్యుండ
అడిభర్తుని కథ
మఱియును నప్పాండ్యమండలంబునను - మఱియొండు గాయకం బెఱుఁగమిఁ జేసి
వలయెత్తి నీటిలో [218]వైవంగఁదడవ - వలఁదొల్త వచ్చిన వలుఁదమత్స్యంబు
నదియు 'శివప్రీతి' యనిపోవ విడుచు - నిదియ నేమముగాఁగ నితరమత్స్యముల
నంగడిఁ బోకార్చి యందుల లబ్ధి - జంగమారాధనల్ సలుపుచు లీలఁ
జరియింప దినములు సనఁగ వేఁటయును - బరికింప నేనాళ్లువాఱమి డస్సి
వలఁగొని మఱునాఁడు [219]వైవంగఁదొలుత - వలనుగా నందు సువర్ణమత్స్యంబు
వచ్చిన నదియు 'శివప్రీతి' యనుచు - నచ్చోన పోవిడ్చి యవలవైచుడును
నమ్మీన వచ్చుడు నారేవు విడిచి - యెమ్మెయి వలవైవ నెప్పటి మీన
తగులంగ విడువంగఁదగులంగఁ విడువఁ - బగలెల్ల నమ్మీన పట్టువడంగ
“నాత్మశునకుఁబ్రియంబన్న మత్స్యంబు - నాత్మార్ధమై [220]కొను టనుచితం”బనుచు
నింటికి నేతెంచి యిట రాత్రి వుచ్చి - తొంటి యేటికిఁబోక తూర్పు దీర్ఘికను
వల యెత్తివైచుడుఁదొలినాఁటిమీన - మలరుచు వచ్చుడు నట్ల పోవిడిచి
మఱి వైవ నమ్మీన మసలి వచ్చుడును - జిఱునవ్వు నవ్వుచు "శివునిమత్స్యంబు
నేడ చూచినదాన యీ యేట [221]వైవ - నాడ [222]యీశ్వరు మీన మరుదెంచెనేని
వలఁజేతఁబట్ట నా వ్రత మిదియనుచు - వలయెత్తి యూఁకించి వైచి తివ్చుడును
వలతోన తొడిఁబడి వచ్చి ముక్కన్ను - నలిఁ జతుర్భుజములు నందివాహనము
నమరంగ శివుఁడు ప్రత్యక్షమై నిలిచి - ప్రమథేంద్రపదవి యారంగ నిచ్చుడును
నా నిరంతరపరమానందసుఖము - లానుచునున్నట్టి యడిభర్తబంట
ఏణాధినాథుని కథ
అనయంబు భూతిరుద్రాక్షధారణులఁ - దన ప్రాణలింగభావన విశ్వసించు
నిదియ నేమముగాఁగ నేలాపురమున - సదమలలీల రాజ్యంబుఁజేయుచును
నొడఁబడ గెలిపించె నొడినవీటఁ - బడి భరం బేఁగి కప్పంబులు గొనుచు
నవనీశులకు నెల్ల నక్కుఁగొఱ్ఱగుచు - భువిఁబ్రవర్తింప నబ్భూపతు లొక్క
దళవాయి శాసనధారిఁగావించి - బలసహితంబుగాఁబనుపఁగఁదడవ
తన తంత్రమును దానుఁ జనుదెంచి తాఁకి - యనిసేయు భూతిరుద్రాక్షధారణునియుఁ
గని 'శివ శివ' యంచుఁగరవాలువైచి - చనుదెంచి భువిఁజక్కఁజాఁగిలిమ్రొక్క
'నెటువోదుపొ'మ్మంచు [223]నటయేఁగుదెంచి - స్ఫుటశక్తిఁగరవాలుఁబూఁచి[224]వైచుట
'దాలింగ' మనిమ్రొక్కఁదన కంఠమందు - వాలంబు మున్నువూమాలగాఁజేసి
యక్షరుం డపుడు ప్రత్యక్షమై నిలిచి - యక్షరత్వంబు దయామతి నొసఁగ
క్షోణి లసత్కీర్తిఁగొఱలినయట్టి - యేణాధినాథుని యిలుపుట్టుబంట
చేదివల్లభుని కథ
అట్టు విభూతి రుద్రాక్షధారులను - నెట్టును శివుఁడనియెడిభక్తియుక్తిఁ
జరియించుచుండంగఁబరరాష్ట్రపతులు - దురమునఁదనచేత విరథులై పాఱి
రుద్రభక్తులభాతి రూఢిగాఁబంచ - ముద్రధారులఁబదుమువ్వురఁజేసి
పనుచుడుఁగపటలాంఛనధారు లపుడు - చనుదేరనతిభక్తి వినమితుం డగుచు
దారు[225]ణాంచితనిశాతక్రూరశస్త్ర - ధారల [226]జర్జరితంబు సేయంగఁ
బరికించియు నితరభావంబు లేక - గురురూపకాఁగఁగైకొని మ్రొక్క నపుడ
ప్రత్యక్షమై నిల్చి పార్వతీనాథుఁ - డత్యుత్తమంబు నిత్యత్వంబు నొసఁగ
సల్లలితోన్నతిఁజనిన విముక్తి - వల్లభుఁడగు చేదివల్లభుబంట
కరయూరిచోడని కథ
సంగతంబుగ నట్ల శాసనధరుల - భంగిగాఁదన ప్రాణలింగంబ యనుచుఁ
బరమవిశ్వాస సద్భక్తిభావమునఁ - బరగుచో నన్యభూపతులపై దండు
వుచ్చుడు ముప్పదివొణకల తలలు - నచ్చెరువుగఁగొట్టి తెచ్చుచో నందు
నెత్తుట నొకదల జొత్తిల్లి బిగిసి - యత్తఱి జడతల యనుపోల్కి నున్నఁ
గనుఁగొని 'హరహరా!' యని తత్ క్షణంబ - తనతలఁదఱిగి యత్తలమీఁదఁబెట్ట
నంతటిలోనఁబ్రత్యక్షమై నిల్చి - కంతుసంహరుఁడు మోక్షము గరుణింప
మును జడతల కిచ్చె ముడితల యనఁగఁ - జను కరయూరిచోడని బంటుబంట
కళియంబనైనారు కథ
పనిసేయ నోపక బానిసకొడుకు - చని లింగధారియై చనుదేరఁదడవ
బానిసకొడు కనుభావంబు లేక - తా నీశుఁడనుచుఁబాదంబులు గడుగ
“మన సిరియక [227]కొడ్కుమల్లండు వీనిఁ - గనుఁగొనవే కాళ్లు గడిగెద!” వనుచుఁ
జులుకఁగాఁ బూర్వంబుఁ దలఁచి పల్కుచును - బొలఁతి జలంబులు వోయకున్నంత
“నాలినేసితి గదా హరమూర్తి” ననుచు - నాలి చేతులు రెండు నప్పుడ నఱకి
మలహరుకారుణ్యనిలయుఁడైనట్టి - కళియంబనైనారిగాదిలిబంట
ఇరువదాండారి కథ
జంగమలింగభాస్వద్భక్తి యుక్తి - సంగతిదినములు [228]జరపుచునుండ
నంతకాంతకుఁడు భక్తాకృతి వచ్చి - బొంతయుఁగచ్చడంబును దాఁప నిచ్చి
యంత నప్పుడ యదృశ్యము సేసి పిదప - బొంతయుఁగచ్చడంబును వేఁడఁదడవ
చెచ్చెరఁదనదాఁచి నచ్చోట వెదకి - యెచ్చోటఁగానక "యెత్తున కెత్తు
ననఘ! మీ కిచ్చెద" నని తులాయష్టిఁ - దనర [229]వేఱొకబొంతయును గచ్చడంబు
నొక్కదిక్కునఁబెట్టి యున్న దిక్కునను - బెక్కువస్త్రంబులు నెక్కొల్పి తూఁప
సమము గాకుండినఁదమయింటఁగలుగు - నమితాంబరంబులు నర్ధంబుఁదాను
వచ్చి యత్తుల యెక్క వరదుఁడక్షణమ - మెచ్చి యా ప్రమథత్వ మిచ్చుడు ధరణిఁ
బాండురాంగునిభక్తిఁబరగిన యిర్వ - దాండారి కనుగులంబైన భృత్యుండ
దంగుళి మారయ్య కథ
జంగమార్థంబకా సకలార్థములును - భంగిగాఁజలుపుచుఁ [230]బరగుదుర్దశను
నడవంగ శివుఁడొకనాఁడు వర్షమునఁ - దడియుచు నర్ధరాత్రం బేఁగుదేర
'వరతపోధనమూర్తి వడఁకెడు' ననుచు - వరుసతోఁదనపాక వ్రచ్చి కాల్పంగ
'నాఁకొంటి' ననవుడు నట తొలునాఁడు - వీఁకతో నలికినవిత్తులు నీళ్ల
[231]విదళించికొని తెచ్చి వేఁపి దంపించి - సుదతియుఁదాను నుత్సుకలీలతోడఁ
బాకయత్నము సేసి భక్తి వడ్డించి - శ్రీకంఠు నపుడ మెచ్చించి విముక్తి
సంగతి సుఖలీలఁజనినట్టి యెళయ - దంగుళిమారయ్య [232]లెంగిలిబంట
గణపాలుని కథ
భవి నొక్కరునిఁదన భువి నుండనీక - శివసహితులఁజేయుఁజేకొనకున్న
వేదార్థములు దెల్ఫి యాదిఁజూపియును - గాదన్న దృష్టసంపాదనఁజూపి
యడిగిన [233]నెంతర్థమైనను నిచ్చి - యెడఁబఱుపంగ సర్వోపాయములను
గఱకంఠుభక్తుండు గానొల్లకున్న - మఱి చంపునదియె నేమముగ వర్తింపఁ
బరమేశ్వరుఁడు దన బాసలోఁతరయ - నరుదెంచి [234]వెలమఁడై"యరి యప్పనంబు
[235]గానుక గట్నంబుఁగడఁగి సుంకంబు - పూనిక వెట్టియుఁబొరి [236]నెన్నుఁబన్ను
[237]నరువ నేమియుఁదన్ను నల [238]జడి వెట్ట - ధరణీశ తగ” దంచుఁదా మొఱలిడఁగ
“వాకిటికాఁపులవారల మొఱఁగి - యోకాఁప! నీ వెట్లొకో వచ్చి తిపుడు
సర్వమాన్యము నీకు గుర్వుగా నిత్తు - శర్వుభక్తుండవై చరియింపు” మనుడుఁ
“దనకు [239]నొమ్మదుభక్తి తన వంశమందు - మునుభక్తు [240]లెవ్వరుమనరిట్టు” లనుడు
“మనుపఁగ మాపూఁట మఱియట్లుఁగాక - ధన మిత్తు మన మిత్తుఁదన రాజ్యమిత్తు
నొడఁబడు” మనుడు సర్వోపాయములను - నొడఁబడకున్న మహోగ్రతతోడ
జళిపించి యసమనిశాతఖడ్గమునఁ - దల ద్రెవ్వ వ్రేయుచోఁదత్‌క్షణమాత్ర
హరుఁడు ప్రత్యక్షమై 'యడుగడ్గు' మన్న - "వరమూర్తి! నీ యిచ్చువరము లేనొల్ల
నంగద భక్తుండవగు” మంచు శివుని - లింగసహితుఁజేసి లీలమైఁబ్రమథ
గణవంద్యు సద్భక్తిగతిఁజూపి ప్రమథ - గణమూర్తియై యున్న గణపాలుబంట.
కుమ్మర గుండయ్యగారి కథ
పరగిన [241]యప్పెనుపట్టపులూరఁ - దిరునీలకంఠ దేవరగుడి కేఁగి
యొక్కనాఁడేతెంచుచున్నెడ రాత్రి - గ్రక్కునఁ జీకటిఁ గానంగలేక
వెలఁది యొక్కతె హర్మ్యతలమున నుండి - యిల నెత్తి చల్లుచో నెంగిలినీరు
పైనిండ "హరహరా! ప్రాణేశ" యనుడు - మానిని యేతెంచి మహిఁజాఁగి మ్రొక్కి
యట తోడుకొనిపోయి యభ్యంజనాది - పటుతర సత్క్రియా పరిపూర్ణుఁజేసి
క్షమఁగొని యనుచుడుఁజనుదేరఁ[242] దడవ - రమణి "వారాంగనార్థము సిక్కి” తనుచుఁ
గట్టుగ్రమునఁబతిఁగవయకున్నెడను - "అట్టేల డాయ ర” మ్మని కొంగువట్టి
తరళాక్షిఁదిగిచిన “దన్ను ముట్టినను - దిరునీలకంఠ దేవరయాన” యనుడు
నాసతి నంటక యట్లకాకనుచు - బాసతోడన యెను(c?) బదియేండ్లు సలుప
నప్పరముఁడు భక్తుఁడై వచ్చి యొక్క - గప్పెర నేనిచ్చి క్రమ్మఱవచ్చి
యట్ల కప్పెర యదృశ్యము సేసి యడుగ - నెట్లును గానక యింతియుఁబతియు
వడవడ వడఁకుడు వరతపోమూర్తి - "వెడమాటలను బోను వేయేల నమ్మఁ
గప్పెర[243]గొనకున్న గాంతయుఁబతియుఁ - జెప్పిన శపథంబు సేయుఁడు వచ్చి(డటంచు?)
కుంభిని జనులెల్లఁగూడి చూడంగ - గంభీరజలములఁగామినిఁబతిని
దండి గుండముముంపఁ దత్‌క్షణమాత్ర - మిండప్రాయంబులై మీఁదికి నెగయ
నటమున్న ప్రత్యక్షమై ధరనిల్చి - నిటలాక్షుఁడతిదయాన్వీతభావమున
నెప్పటట్టుల భువి నెను(c?)బదియేండ్లు - నొప్పార సుఖలీల నునుప మీఁదటను
మండితానంద ప్రమథ వైభవమున - నిండారు కుమ్మరగుండయ్యబంట.
పూసల నయనారు కథ
రూఢిగా విక్రమచోడఁడు ధరణిఁ - గూడఁగఁబసిఁడిని గుడి నియోగించి
లింగప్రతిష్ఠ సల్లీలఁజేయంగ - మంగళంబలరార మానసంబునను
దానును రత్నవిమానమయంబు - గా నొక్క గుడిగట్టి కాలకంధరుని
నాసక్తి మెప్పించి యరిగినయట్టి - పూసలనయనారి దాసానుదాసి
మఱికొందఱ కథలు
ధర రాజ్యమొల్లక తిరుముడి దాల్చి - పరము నమ్మిన తిరుపాలుని బంటఁ
దిరునావకపురీశుకరుణఁబ్రాణేశు - నిరవెర్గి కొల్చినతిరు[244]కుర్విబంట
ధర రోహిణియుఁదాను హరుకృపఁజనిన - తిరుపూరి [245]తిరుమూలదేవునిబంట
ననయంబు భక్తసహస్రార్చలందుఁ - జెనసి ముక్తికిఁజను [246]చిఱుపులిబంటఁ
బడినిత్య మొకమాడ భర్గుచేఁ గొనుచు - నడరుచిఱుత్తొ(త్తు)ణయని బంటుబంటఁ
జన్న పురాతనశరణులబంట - నున్ననూతన భక్తయూథంబుబంట
నిటమీఁద శివుఁగొల్చి యీప్సితార్థములు - పటుతరంబుగఁగాంచు భక్తులబంట
ననుచు భక్తులచరిత్రాంకన లిట్టు - లనురక్తిఁదిరుపాట లమరఁబాడుచును
వింతవేడుక వుట్ట వినుతి సేయుచును - నంతంతఁజాఁగి సాష్టాంగంబు లిడుచు
మ్రొక్కుచుఁగరములు మోడ్చుచు“మీరె - దిక్కునుదెసయును దేవ!” మాకనుచు
“[247]మీబంట మీ దూత మీ డింగరీఁడ - మీ బిడ్డ మీ పన్న మీ లెంకవాఁడ
మీ దత్తి [248]మీ ప్రాఁత మీ ధర్మకవిలె - మీ దాసి ననుఁగావరే దయతోడ”
ననుచు నంబన్న భక్తావలిఁజేర – వెనుక నంతంత నవ్విభుఁడేఁగుదేర
నభయార్థి యగునంబి నట్ల కైకొనుచు - నభవున కెదురేఁగి యందఱు మ్రొక్క
మిఱుమిండనయనారు మెఱవణి మెచ్చి - కఱకంఠుఁడాభక్తగణసహితంబు
కైలాసవాసులఁగాఁజేసె; నంబి - భూలోకమునను సల్లీలతో నునిచెఁ
గావున భక్తుఁడు గర్వింప భక్తి - భావన కెక్కునే బసవకుమార!”
అని యిట్లు మాచయ్య యతిభక్తియుక్తిఁ - జనిన సద్భక్తుల చరితము ల్దెలిపి
బుద్ధులు నీతులుఁబోలంగఁ జెప్పి - పెద్దెన గర్వంబుపెల్లు మాయించి
మెఱుఁగులఁగన్నులు మిఱుమిట్లువోవ - వఱలెడు రత్నపర్వతము లత్యర్థి
నా జంగమంబున కర్పించి బసవ - రాజు వీడ్కొలుప నిరంతరభక్తి
నబ్బసవండు పాదాక్రాంతుఁ డగుచు - నుబ్బుచు భక్తాలియును దాను నరిగె
నప్పౌరు లెల్ల సాష్టాంగులై మ్రొక్కి - "తప్పదు దేవర దా నీతఁ”డనుచుఁ
గరములు నిజమస్తకంబులఁదాల్చి - యరిగిరి ధారుణీశ్వరుఁడును దారు
మహిఁదొంటియట్టుల మాచయ్యభక్తి - మహిమమైఁద్రిభువనమాన్యుఁడై యుండె
మడివాలు మాచయ్య మహనీయచరిత - మడరంగఁజదివిన నర్థిమై విన్న
హరుభక్తి బుద్ధి దృష్టాదృష్టసిద్ధి - సరసవచశ్శుద్ధి సంపద లొందు
గురుభక్తివిస్తార! గురుభక్తిసార! - గురుభక్తిపరతంత్ర! గురుభక్తితంత్ర!
జంగమసుఖకృత్య! జంగమభృత్య! - జంగమహితచర్య! జంగమధుర్య!
లింగార్చనాసక్త! లింగసద్భక్త! - లింగలీన! ప్రాణలింగధురీణ!
సత్ప్రసాదాపాంగ! సత్ప్రసాదాంగ - సత్ప్రసాదపరీక్ష! సత్ప్రసాదాక్ష
సర్వస్థలైకభాస్వద్భక్తిసౌఖ్య! - సర్వస్థలైకభాస్వర సంగనాఖ్య!
ఇదియసంఖ్యాత మాహేశ్వరదివ్య - పదపద్మసౌరభభ్రమరాయమాణ
జంగమలింగ ప్రసాదాపభోగ - సంగత సుఖసుధాశరధినిమగ్న
సుకృతాత్మ పాలకురికి సోమనాథ - సుకవిప్రణీతమై కవిత్వస్ఫూర్తిఁబేర్చి
చను బసవపురాణ మను కథయందు - ననుపమంబుగఁజతుర్థాశ్వాస మయ్యె.
- ↑ నిష్ఠుండు
- ↑ ప్రతి
- ↑ దురితషడ్వర్గ సంహరపరాపరుఁడుఁ
- ↑ దెసలకు
- ↑ వరవు, పెక్కు ప్రతులలో 'వరువు' కలదు.
- ↑ గడియలు
- ↑ మడుపు
- ↑ గట్టించి
- ↑ నిచ్చుచుమ్రొక్కి
- ↑ చోద్యముగాన మెన్నఁడు ననుచు
- ↑ ముట్టి
- ↑ యను
- ↑ కినుకమైఁ
- ↑ నెదుటను
- ↑ యార్చినఁ జూచి
- ↑ మవనీశ్వరుండ!
- ↑ మున నిట్లనియె
- ↑ లోకుల
- ↑ నింతేసి స్ర(న)డ్డలే, జనులఁ
- ↑ మెన్నఁడును
- ↑ గ్రక్కెనే
- ↑ లేకుల
- ↑ నాదు బిందువుఁగా
- ↑ నాఁటి
- ↑ ననలికూ
- ↑ వరాటనము
- ↑ ఈ ద్విపద కొన్ని మాతృకలయందు మాత్రముగలదు.
- ↑ బోదేర్చు
- ↑ వారడ్గఁదడవ
- ↑ తొలఁగకాతనిఁ దొలతొల
- ↑ యెదుర... యార్చినఁజూచి-క
- ↑ నందు సంధించి
- ↑ దిమరుచు
- ↑ యెదిరి
- ↑ త
- ↑ యార్చిమైవెంచి
- ↑ విఱిచినట్లె మ్ములువిఱుచు
- ↑ నన్నట్లుగాఁ
- ↑ యేతెంచి
- ↑ మున్నఱువత్తాడి
- ↑ ద్రిక్క
- ↑ ఱేకులుబలుగాలి నెడలి - చిరిఁగియున్నట్టియా
- ↑ మదుగుల
- ↑ నొదవుల
- ↑ తూలించి
- ↑ కేతెంచిన
- ↑ గట్టుగ్రమగుచు
- ↑ బిదియేమి
- ↑ దున్న
- ↑ గరి
- ↑ పిఱిఁదికి నూఁకి పైకెఱఁగి మా వంతు
- ↑ కొఱిగిన, కొఱుగనమ్మా
- ↑ పట్టభద్రుని
- ↑ జంగమ
- ↑ కిచ్చు, నట్టి
- ↑ యనియడువ
- ↑ నెట్టాడి, నెట్టొడిసి(?)
- ↑ నీ
- ↑ బిట్లింత
- ↑ వెఱచుచు
- ↑ యమ్మహా
- ↑ వెరవిఁడి
- ↑ పోవుదము
- ↑ కజ్జంబు
- ↑ నిర్వది
- ↑ యెట్లుఁగని యెలుఁగించు
- ↑ నదెకొ
- ↑ మౌక్తికమణి
- ↑ ట్లిఱివిరి
- ↑ గుడుప(డ్ప?) విలుచు
- ↑ నరయక
- ↑ ద్రెంచిన
- ↑ నిక్క
- ↑ నేడు
- ↑ దొలు
- ↑ పథనుండ
- ↑ సమర్థుఁ
- ↑ నుదవగచుచును, నెడ్డవగుచుచును
- ↑ నత్తప
- ↑ చింత
- ↑ యడిగెనేగేలిగోన
- ↑ యదియేమిసే, యదియెల్లఁ జే
- ↑ పట్టు
- ↑ భారువుల
- ↑ బడగు?
- ↑ మసలకు
- ↑ కొసరక, మారక
- ↑ జెట్టికాట్రేఁడు
- ↑ బెంతర, జంతర
- ↑ యేఁడేఁట
- ↑ లిడుచు
- ↑ బఱపుట
- ↑ యున్న
- ↑ బరిమార్చె
- ↑ పర్వ
- ↑ వడినిరువురుమ
- ↑ రోచెల్ల
- ↑ శరణార్థి
- ↑ ఎటకైనఁబయనమైయేఁ
- ↑ బడగు
- ↑ యీసురయ్య
- ↑ లేమిటికి
- ↑ నక్కులు
- ↑ నిచ్చి యోలికిఁ
- ↑ కడువల్లె
- ↑ బడగుల
- ↑ సాదల
- ↑ ల్విడుఁడు
- ↑ వరగర్వ
- ↑ సలుపు
- ↑ మార్థియై
- ↑ మనమిడి నిత్తెనేమము?
- ↑ బఱచింటికి
- ↑ మా పంక్తి
- ↑ తనయుండుగలఁడె?
- ↑ పరిమాల్పఁ జాలునాపట్టి
- ↑ గూకటల్ వ్రా(వ్రే)ల
- ↑ మండలం
- ↑ మణుఁగ
- ↑ దొణఁగ
- ↑ జిఱుతొండఁ
- ↑ నరుల్చూడ
- ↑ గ్రక్కున
- ↑ యనుచిలు
- ↑ దొడికిలెనే
- ↑ యాకటదరియింపలేక
- ↑ చిరియాలు
- ↑ లార్చి
- ↑ చిఱుతొండఁడని
- ↑ నై(మై) మైదుపడియెడు
- ↑ జిఱుతొండండు
- ↑ చేతికిఁబిండి
- ↑ లేమేని మున్ను, లేవైనమున్ను
- ↑ ముక్కన్ను
- ↑ నీవేల
- ↑ యర్తి
- ↑ బోయెడి
- ↑ నే నెఱుంగుదును
- ↑ బెట్టకనాయాన
- ↑ చిఱుతొండ
- ↑ మున్నయ
- ↑ నే నేమనఁ
- ↑ తాన
- ↑ బాడి స1ద, -
- ↑ వ్రేళ్లను; నంగుళులను
- ↑ తివిరిన
- ↑ లంతవిడ్పింప
- ↑ యీ
- ↑ పట్టంపు
- ↑ కింగాణి
- ↑ ఇట్టి భక్తులనేకు లీ భువినుండ
- ↑ చిఱుతొండ
- ↑ కంపెఁ
- ↑ నంతటఁ బోక
- ↑ దొల్కాడ
- ↑ ము?
- ↑ నములుగొన్నార
- ↑ సుళువు
- ↑ యెట్లతాననిన. అ
- ↑ వ్రయంబెట్లగున (బిట్లెయ్దద)నుచు
- ↑ గావింప
- ↑ ల
- ↑ పేర్చి
- ↑ జిఱుతొండ
- ↑ వేఁడెనే
- ↑ నే
- ↑ మఱంబొంద
- ↑ ఒరవోవఁ
- ↑ యరయఁ
- ↑ యిల్లు
- ↑ కంజిపుత్త్రుని నప్డపిల్వ
- ↑ పాడి
- ↑ కావున, మఱియు
- ↑ కోసరింపుచును
- ↑ పు
- ↑ దా
- ↑ తాభీప్సితార్థంబు
- ↑ సిరియాల
- ↑ ననుగీర్తిసేయ
- ↑ సమర్థమూర్తి
- ↑ బెంగొండ
- ↑ మూఁటియేఁటి
- ↑ నిలిచి
- ↑ ల్కేరఁ
- ↑ భూషిత
- ↑ దేజరిల్ల
- ↑ దాల్చి
- ↑ లొడసి. ల్డొడసి
- ↑ పాడి
- ↑ జంకఁ
- ↑ ఈ రెండు ద్విపదలు గొన్ని ప్రతులలో లేవు.
- ↑ తలఁగు
- ↑ నదర
- ↑ నలుకును
- ↑ మగుడి
- ↑ జంగిచంగి
- ↑ లిడుచు
- ↑ గుడిగాఁ దలంచి
- ↑ వల్వదనుచు
- ↑ నిపతితమైన పువ్వులగద్దె
- ↑ జొన్పుచును
- ↑ మకో?
- ↑ స్థావరం
- ↑ గాన
- ↑ నెట్లకో
- ↑ నేఁగ నిల
- ↑ తలఁకఁగ
- ↑ నురివి
- ↑ దప్పినను
- ↑ దిరువరందామయం
- ↑ చిందె(ది)నొక్క
- ↑ నీల్గంగఁ
- ↑ లింగియై
- ↑ ప్రతిపాల్చు
- ↑ నిట్రుపవాస
- ↑ బియ్యము రివెత్తరాక
- ↑ సరియల
- ↑ వయ్యంగఁ
- ↑ వయ్యంగఁ
- ↑ కొనుడను; కొననను
- ↑ నేయ, వయ్య?
- ↑ నీ
- ↑ నతఁడేగు
- ↑ వ్రేయుడును
- ↑ దాఁచిన
- ↑ దనువు జర్జరితంబుసేయ(?)
- ↑ కన్న
- ↑ సలుపుచు
- ↑ రెండొక
- ↑ బరమహర్షమున
- ↑ విదలిం
- ↑ లెంగుల
- ↑ నెంతైన నర్థంబులిచ్చి
- ↑ వెలువఁ(మఁ)డై?
- ↑ గానిక
- ↑ న
- ↑ నరయి
- ↑ మట
- ↑ నోవదు, మోవదు
- ↑ లెన్నఁడు
- ↑ యప్పె (గుహిప్పరిగె), యన్-టూర
- ↑ నిచట
- ↑ గొనిరండు
- ↑ కుర్పి; నెఱిఁగికొల్చిన తిరుకురుబులి
- ↑ తిరువూరి
- ↑ చిఱువురి
- ↑ మీ దూత మీ బంట మీడింగరీఁడ 1 మీదయలోవాఁడ మీ ప్రాంతవాఁడ
- ↑ మీ పన్న