కంకంటి పాపరాజువంటి విద్వత్కవులు కాలానుభావాన్ని అనుసరించి ఉత్తర దేశంలో 'విష్ణుమాయావిలా' సాది యక్షగాన రచనకు పూనుకున్నారు. పాపరాజుకు నాట్యమంటే అభిలాష. ఉత్తర రామాయణంలో జక్కిణి, పేరిణి మొదలైన నాట్య విన్యాసాలను ఉటంకించాడు. ఇతర ప్రబంధాలలో సవరించిన హల్లీసకాన్ని -
సీ. “అన్యోన్యదండావృత్తు లెసగ నొం
డొరుల సాముఖ్యమ్ము నొందియొంది,
యీవలావల వచ్చి యితరేతరము దొల్త
నిలచిన వెలపుల నిల్చి నిల్చి,
కంకణమంజీర కాంచికల్ మ్రోయ స
వ్యాపసవ్యస్ఫూర్తి చూపి చూపి,
తాళవాద్యరవానుకూలంబుగా మంద 8
దృత మృదు గతులను తిరిగి తిరిగి,
తే.గీ. యనుపమ రసోదయంబున నభినవాతి
చిత్ర వర్తన భంగుల చెలగి చెలగి
విడివడిన మన్మథోన్మద ద్విరదములన
సఖులు హల్లీసకము సల్ప సంతసిల్లి.”
అని వివరించాడు. తరువాత కాలంలో ఆంధ్రులలో గాంధర్వవిద్య క్రమక్రమంగా సన్నగిల్లిపోవటం ప్రారంభించింది. ఒకనాడు యావద్భారతంలో ఖ్యాతి వహించిన ఆంధ్రుల సంగీత నాట్య కళాభినివేశం మళ్ళా ప్రాచీనౌన్నత్యంతో నూతన తేజస్సు ఏ నాడు వహిస్తుందో!
- భారతి, నవంబర్ - డిసెంబర్ 1948
వావిలాల సోమయాజులు సాహిత్యం-4
