పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/99

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది

అత్ర సంప్రదాయాభిమానినః వదంతి- 'ఆది క్షాంతా స్మృతా వర్ణా'
ఇత్యాగమజ్ఞ వ్యవహార మాత్రేణ న క్షకారస్య వర్ణాంతరత్వేన గణనా
అన్యథా సంయుక్తత్వా విశేషాత్ స్తాదీనామపి వర్ణాంతరత్వేన గణనా
స్వాత్, క్షస్య వర్ణాంతరత్వా భావే, ధాతు పారాయణికైః భిక్షాది
ధాతూనాం షాంతమధ్యే పాఠ ఏవ మానం.

న చైవం శకారస్యా వ్యవర్ణాంతరత్వం, తస్య మహేశ్వర సూత్రాను
క్తత్వే౽పి లడయో ర్లళయో శ్చైకత్వమితి శాబ్దిక శిఖావతంపై రుక్త
త్వాత్ 'లోళ', ఇతి వాల్మీకిభిరుక్తత్వాత్, ళలయో రుచ్చారణస్మ లోక
వేదయోః భిన్నత్వేన ప్రతీయమానత్వాచ్చ న ళస్య వర్ణాంతరత్వం
వక్తుం వార్యతే.

యద్య వ్యనుస్వార విసర్గ జిహ్వామూలీయోపధ్మానీయ యమానామకారో
పరి శర్షుచ పారస్యోపసంఖ్యాన మితి కాత్యాయన వ్యవహారా దనుస్వార
విసర్గయోః హల్త్వం చాప్యస్తి తథాపి వర్ణ పరిగణన దశాయాం
తయోః అచ్త్వేనైన ప్రామాణికైః వ్యవహారః కృతః అత ఏవ హరిం
వందే హరిః కరోతీత్యాదౌ త్రిపాదిగతత్వేన అనుస్వార విసర్గ కార్యయోః
అసిద్ధత్వాత్ న యణాదేశ ప్రసక్తిః ఇత్యాద్య వ్యాకరణ పారీణాః
ఫేణుః.

జిహ్వామూలీయోపధ్మానీయయోస్తు నోభయత్రాపి పరిగణనం, తయోః
విసర్గాదేశత్వేన వర్ణాంతరత్వాభావాత్. ళస్య గ్రాహ్యత్వే, క్షస్య అగ్రా
హ్యత్వే, ఌ వర్ణస్య ద్వైవిధ్యేచ -

"ద్విధాక ఏచోనుస్వారో, విసర్గః షోడశస్వరాః
స్పర్శా అంతస్థళోష్మాణః, చతుస్త్రింశత్ హలః స్మృతాః
సిద్ధి స్సంస్కృత భాషాయాః, భవేత్ పంచాశదక్షరై :
ప్రాకృతాయాశ్చ సిద్ధి స్స్యాత్, తైశ్చత్వారింశ దక్షరైః
ఋ ఌ వర్ణౌ, వినైకారౌకారాభ్యాం చ దశ స్వరాః
శషా వసంయుక్త ఙ ఞ వినైనాన్యే హలో మతాః
ఋ ఌ వర్ణౌ హ్రస్వదీర్ఘౌ ఐజాద్యా వనునాసికౌ
శషౌ చేతే దశ న్యూనా ప్రాకృతోక్తిషు సర్వతః."

ఇత్యాది వరరుచి హేమచంద్రాది వ్యాకరణ ప్రవీణోక్తిః మానమితి.