ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది
| | 'ఇయాంతాస్సాధవశ్శబ్దాః క్వచి దేదంతతాపివా' ఇతి వా ఎత్వయ్. | (క. శి. భూ.పు.188) |
| | ఏవం స్థితే, మహాకవి ప్రయోగసిద్ధేః ప్రయోగవిధానత్వ కథనేన మహాకవి ప్రయోగ రూఢంచేత్ గ్రామ్యమపి ప్రయోగార్హ మిత్యాచార్య తాత్పర్యమితి బాలసరస్వత్యోక్షమ్. ఇదమేవ తాత్పర్యమభివర్ణ్య అప్పకవినాపి వినె, కనె, చనె- ఇత్యాదిశబ్దానాం గ్రామ్యత్వేపి మహాకవి ప్రయోగ రూఢత్వాత్సాధుత్వ ముక్తమ్ తన్న, చనె ఇత్యాది శబ్దానాం శాస్త్రరూఢత్వేన.' | (క శి. భూ. పు. 217) |
అని ‘చనె, వినె' మొదలైనవి గ్రామ్యపదములు గావని స్పష్టముగా చెప్పినారు.49
గ్రామ్యపదములనగా — ఎక్కడ, ఏడ, అక్కడ, ఆడ-ఇటువంటిననిన్ని 'ఒరులఁ దెగడుచోట చెప్పవచ్చు' నని లాక్షణికులందఱి తాత్పర్యమున్ను. 'పాపడు ఏడ, కౌరవసేన ఏడ, ఒంటిసనుట ఏడ' అని విరాటపర్వమందు చెప్పినారు. 'కౌరవసేన యేడ' అనుచోట తిరస్కారము కనుపించదు. సరేకదా, 'ఒంటిసనుట యేడ' అనుటవలన నిక్కడ తిరస్కారమున్ను, మొదట స్తుతియు కనిపించుచున్నది. 50
విజయవిలాసమునందు 'భూజగ మేడ', మారుతాశనజగ మేడ -' ఇవి గ్రామ్యపదము లన్నారు. ఇక్కడనైనా నింద కనుపించదు. 'ఎంత ఘనసాహస మింతుల కంచు నెంచుచున్' అనుటవలన నాశ్చర్యము కనుపించుచున్నది.51
నూత్నదండిగారు 'వేదాలు, వాదాలు'- ఇటువంటివి గ్రామ్యము లన్నారు. మహాకవి ప్రయోగము లవియును గలవు. 52
మధ్యవర్ణలోపముగల పదములు గ్రామ్యములని సకలలాక్షణికుల తాత్పర్యము. చివర వర్ణలోప(మైన) పదముల గ్రామ్యములని యెవరు ననలేదు. అప్పకవి గారున్ను
| గీ. | ‘చులుకఁగా గ్రామ్యజనములు పలుకునట్టి | 53 |
