పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/284

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది
(మరి) ‘సుపీచ’ అను పాణినీయసూత్రము వలన దీర్ఘము వచ్చినందున ఇవి నిత్యసమాసములు కావు. కాని, (మంత్రమును బట్టి) స్వరములు గల పదములని తెలియపరుచుతున్నాము. (ఇక) రా౽కుచ్చితః ఊర్మః వేగః అస్య కూర్మః 88 కస్యశిరసః ఈశః కేశః 89, కశ్చ ఈశశ్చ కేశౌ, తావస్మింస్త ఇతి కేశవః, యద్వా కశ్చ అశ్చ ఈశశ్చ కేశాః తే౽నంత్యస్మిన్నితి కేశవః 90 కం జలం ఆననం ప్రాణనం అస్య కాననం. 91. దివా ఆకీ ర్తనం అస్య దివాకీర్తిః = మాలఁడు. 92. పుంసా అరుహ్యత ఇతి ఆరోహః = కటి. వరః ఆరోహే యస్యాః సా వరారోహా =చక్కని మగువ. 93. అసూనాం అంతోత్ర అస్వంతం = పొయ్యి. 94. కస్య సుఖస్య అంతం కాంతం. 95. మృత్అంగం అస్యేతి మృదంగః. 96. మందమక్షి అత్రేతి మందాక్షం. మందమక్షం ఇంద్రియ మత్రేతి వా = సిగ్గు. 97. విబోః గతి విశేషస్య ఓకః స్థానం విబ్బోక వబయోరభేదః, బిబ్బోకః, విపూర్వకోవా గతిబంధనయోః ఇతి ధాతుః. 'విబు' అనగా గతివిశేషము, అందుకు స్థానము. సాపరాధుడైన ప్రియుని కథ వినునపుడు ఇంచుకంత యనాదరము బిబ్బోక మని వ్యాఖ్యాకారులు వ్రాసినారు గాని, 'విలాస' మని ప్రయోగములు గలవు.
చేమకూరవారి విజయ విలాసము (1-84) నందు
గీ.

(నువ్వు పువ్వు నవ్వు జవ్వని నాసిక
చివురు సవురు జవురు నువిద మోవి)
మబ్బు నుబ్బు గెబ్బు బిబ్బోకవతి వేణి
(మెఱుపు నొఱపుఁ బఱపుఁ దెఱవ మేను)

209
మరియు నందే 2-191
క.

(గబ్బిమరుం డొఱ పెఱుఁగక
గొబ్బునఁ బై బడును; నీవుఁ గూడనివార్తల్
సుబ్బిన కార్యం బెక్కడఁ)
దబ్బిబ్బో కాక పూర్వతనుబిబ్బోకా.

210
అని యున్నది. 'ఓక' శబ్దము సకారాంతము అకారాంతము, నపుంసకలింగము (గూడ) కలదు. 98. పారం అపారం అస్య పారావారః సముద్రము. 99. కృతః ఆంతో వినాశో యేన సః కృతాంతః. 100. ఈషత్