పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/269

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది
ద్విధాగతః ఆపః అస్మిన్నితి ద్వీపః = తిన్నె, సంగతాః ఆపః అస్మిన్నితి సమీపః = చేరువ. ప్రతిగతాః ఆపః అస్నిన్నితి ప్రతీపమ్ = మెరక అనుగతాః ఆపః అస్మిన్నితి అనూపమ్ = ఉదకసమృద్ధిగల దేశము. అంతర్గతాః ఆపః అస్మిన్నితి ఆంతరీపమ్ = యద్వా, అపా మంతః మధ్యం అంతరీపమ్ — నీటినడుమ నుండెడు తిన్నెయు, జలమధ్యమున్ను ద్వ్యంతరుపసర్గేభ్యస్స్యాత్, ఉదనోద్దేశే అను నీ సూత్రములవలన ద్వీపాది పదములకు పైనున్న ఆప అను పదముకు ఈప, ఊప అను పదములు ఆదేశములు. అవర్ణాంతములైన ఉపసర్గములకు పైనున్న ఆప అను శబ్దముకు ఈత్వము వికల్పము. ప్రగతాః ఆపః అస్మాత్ ప్రేపః, ప్రాపః. పరోగతాః ఆపః అస్మాత్ పరేపః, పరాపః = శుష్కహ్రదము. ప్రాప, పరాప పదములు ప్రాదులు. ప్రేప, పరేప పదములు ఆదేశయతులు. 165
కవిరాక్షసచ్ఛందమున
గీ.

ద్వీప నాకాంతరీప ప్రతీపశబ్ద
ములకు నచ్చు హల్లులును యతులు చెలంగు
నితఁడు పటుశక్తి జాంబవద్వీప మేలె
నాకవాసులచే నుతు లందె ననఁగ.

166
అని, రంగరాట్ఛందమున (3–220)
గీ.

ఎలమి సత్కీర్తి జాంబవద్వీపమునకు
భర్తయగు పాదుషాచేతఁ బ్రణతు లంది
నాకప్రభువైభవము బూని యమరి తౌర
రసికమందార యానందరంగధీర!

167
(అని యున్నది. ఈ చెప్పబడ్డపదములలో) 'నాక' పదమున సమాసము గాని, ఆదేశము గాదు. ఆదేశములందు కలుపుటకు పరిశీలించక పోవుట కారణము.
పెద్దిరాజు ‘కావ్యాలంకారచూడామణి' (7-66) యందలి
ఉ.

ద్వీపులఁ జంపి విశ్వజగతీపతి యుత్తమశక్తి జాంబవ
ద్వీపమునందు గోవులకు నిమ్ముగఁజేయుటయుం బ్రసన్నమై
గోపతిధేను వవ్విభునకుం దనవైభవ మిచ్చెఁగాక యే
భూపతు లీవదాన్యగుణబుద్ధిఁ బ్రసిద్ధి వహించి రుర్వరన్.

168