ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది
అంధూ దృగ్భూ ఇతిసాధుః' అని వ్రాసినారు. కర్కమనగా పొత్తికాయ కర్థమన్నారు లింగాభట్టుగారు- 'కర్కాణి లోహితాని పర్ణాని ఫలాని దధత్త ఇతి కర్కంధూః, డుధాఞ్ ధారణ పోషణయోః' అని వ్రాసినారు. 'కర్మ' శబ్దమునకు 'శబ్దార్థతరు’ వందు- 'కర్కపి, అదంతఃపుంసి. అమరః శ్వేతాశ్వే. నానార్థ రత్నమాల పుంసి. దర్పణే, 'ఘటీభేదే’ = చిన్నకుండ 'అగ్నౌ విశ్వప్రకాశః. పుంసి, కర్కటకే. లింగాభట్టః క్లీబే లోహితే' అని యున్నది.137
ఉయ్యల మొదలైన పదములను లాక్షణికులందఱు నేకపదములని వ్రాసితే, లేని పదన్వయవిభాగము చేసి, స్వకపోలశాస్త్రము కల్పించి, ఇంచుకంతయు సందర్భములేని అర్థము వ్రాసి, ముద్దరాజు రామన్నగారిని ఏకపద మన్నారని (అప్పకవి గారు) ఆక్షేపించినారు. కర్కంధూ శబ్దముకు పదద్వయవిభాగము చెయ్యడము మాత్రమే కాని, శబ్దశాస్త్రవ్యాఖ్యాకారులను, అమరవ్యాఖ్యాకారులను చూడకనో, ఏమి హేతువునో, ఆక్షేపింపలేదు. సంస్కతాంధ్రములందు స్వతంత్రులు గావున వారిసిద్ధాంత మస్మదాదుల కగోచరము.138
'వృక ఇవ అంధుః =వృకంధుః'- అని శాబ్దిక వ్యుత్పత్తి గానీ, 'వృకస్య అంధుః'-అని గాదు. 'కర్కంధూ' శబ్దమువలె గాకుండగా నచ్చుకలదు. అల్కర్క పర్కటీ శబ్దములు అప్పకవిగారు వ్రాసిన సమాసమున నచ్చులు కనిపించవు. 'వాఖ్యాసుధ' యందు- 'మంజీర' శబ్దము 'శకంధు' (మొదలగు వానిలోని) పదమని వ్రాయలేదు. ‘ఉష్ణస్య ఈషః = ఉష్ణీషః' అని వ్రాసినారు. 'వ్యాఖ్యాసుధ' యందు 'ఉష్ణం ఈషతే, హినస్తి, ఈష గత్యాదౌ, ఇగుపధేతికః, శకంధ్వాదిః 'ఉష్ణోషంతు శిరోవేష్టే కిరీటే లక్షణాంతర. ఇతి విశ్వః' అనిఉన్నది.139
అప్పకవిగారు పదునెనిమిది పదములు వ్రాసినారు. కర్కంధూ పదము మాత్రము బొత్తిగా కుదురలేదు. (ఇక) అమరవ్యాఖ్యావాదులందు పండితులు నిర్ణయించినవి ముప్పదిమూడు పదములు కనుపించినవి వ్రాసుతున్నాము.
| శ్లో. | కుబ్జకుంభౌ కూర్మకుతా నశ్మంతం దుదుభిస్తథా | |
