పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/258

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది
ఆంధ్రశేషము

పదముపై 'నేది’ నిల్పఁగ నభావార్థమౌ
             'నొండె' వికల్పార్థ మొదవఁజేయు
ఏవకారార్థంబు నెసఁగించు 'న'త్వంబు
             'కు'త్వంబు మర్యాదకును లభించు
అందించు వర్తమానార్థంబు 'చు'త్వంబు
             విధ్యర్థమున 'కది' వెట్టవలయు
ఉపమింపుచో 'వోని' యనఁగూర్పఁగాఁ జెల్లు
             'అర్యము' లస్తినా స్త్యర్థదములు
జడపదంబులమీఁద 'మై' సంఘటింప
నది తృతీయావిభక్తియై యలరుచుండు
ఒప్పుకరణార్థమును కోలుట యనంగ
'ఓ' యిడిన సంశయార్థంబు నొదువఁజేయు.

131

అర్థము :- పొలుపు-ఏది = పొలుపేది. సొగసేది. రాముఁడొండె, లక్ష్మణుఁడొండె, మహేశ! నీవ దిక్కు. నీవే అని అర్థము. మర్యాద అనగా హద్దు. అంతకు లోనవచ్చి. ఇంతకు లోనవెళ్ళి. చేయుచుండె, వినుచుండె. రిపుల సాధించునది. 'మంటయు వోని శాత్రవసమాజము'. నేర్పరి, లావరి, అరి (చేరినది). నేర్పుగలవాడు, బలము (లావు) గలవాడు (అని అర్థము). నేరమి, ప్రోవమి, అమి (చేరినది, నేరకపోవుట, ప్రోవకపోవుట అని అర్థము) భక్తిమై. శాంతిమై. కరణమనగా నిచ్చట తృతీయార్థము. రాజ్యమియ్యనికోలు - ఇవ్వని హేతువు, ఇచ్చుట, వచ్చుట. ఇచ్చిన హేతువు, వచ్చిన హేతువు, ఔనో, కాదో, ఇటువలెనే తెలుసుకునేది.132

వీటిలో పొలుపేది, లావరి, నేరమి, ఇచ్చుట - దేశ్యనిత్యసమాసయతులు. ఆంధ్రభాషాభూషణమందు అరి అను పదము అధమకార్య మవుటన్నారు. ఇచ్చట అస్త్యర్థమన్నారు. రెండును సాధులే.133

సూ. 'ఏదంత తాచ నామ్నా మన్యతరస్యా మియాంతానామ్' అని వాగనుశాసనసూత్ర మున్నది గాన, మల్లియ, ఒల్లియ, పెట్టియ, మట్టియ, మిద్దియ, గద్దియ, లంజియ, తేనియ, నూనియ, గడియ - ఈ మొదలైనవిన్ని,