పుట:Sukavi-Manoranjanamu.pdf/160

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది
మనుచరిత్రము (3−77)—
చ.

అపరిమితానురాగసుమనోలసయై చిగురాకుచేతులం
దపసినిఁ గౌఁగిలించె వనితా! యిది రంభ దలంప..... దా
నపరిమితానురాగసుమనోలసయై చిగురాకుచేతులం
దపసినిఁ గౌఁగిలించు టుచితంబె కదా యని నవ్వె రంభయున్.

56
—ప్రథమ తృతీయ చరణములందు గూఢ (లుప్తవిసర్గక) స్వరయతి. ద్వితీయచరణమందు గాన ప్లుతము. 57

6. వృద్ధివలులు

తిమ్మకవి లక్షణసారసంగ్రహము (2–186)—
క.

పూని యకారాంతంబుల
పై నే ఓ లదుక నవియె పన్నుగ నై ఔ
లై నిలిచి వృద్ధివలులనఁ
గా నిరుదెఱఁగులఁ బొసంగు గౌరీరమణా!

58
అకారాంతములైన రస, బిడ - మొదలైన పదముల చివర, ఏక, ఓజః - మొదలగు పదములు సంధి చేయగా, రసైక, దానైక. శుభైక, పుణ్యెక, బిడౌజ అని (ఏర్పడును). 'వృద్ధి రేచి' అనుసూత్రము చేత వృద్ధి వచ్చినందున వృద్ధివలులని పేరు. సంధియందు ఐకారము ప్రధానమై, ఆ ఆ ఐ ఔలు చెల్లును. ఎకారము ప్రధానమై ఇ ఈలు ఏలు ఋకారము, వట్రసుడిగల హల్లులన్నియును, గుడియైనా ఏత్వమైనా గలిగిన హకార యకారములును చెల్లును. 'బిడౌజ' అను సంధియందు ఔకారము ప్రధానమై అ ఆ ఐ ఔలున్ను, ఓకారము ప్రధానమై ఉ ఊ ఒ ఓలును చెల్లును. 59
లక్ష్యములు
శ్రీనాథుని కాశీఖండము (7-111)—
సీ.

శైలాది వాగ్భుజాస్తంభం బొనర్చుట
             నజ్ఞానవిరహితుం డయ్యెనేని
ముక్తిమంటపమధ్యమునఁ బురాణంబులు
             శైవంబు లేపొద్దు జదివెనేని