విజ్ఞానకోశము - 3
చరిత్ర రచనారీతుల వికాసము
కుట్రను గూర్చియు, జుగర్తా యుద్ధమును గూర్చియు, అతడు వ్రాసిన గ్రంథములను బట్టి, అతడు సమర్థుడని తెలియుచున్నది. ఇతనికి జుగుప్సా, నిరుత్సాహములు మెండు. ఏదో ఒక గుణపాఠమును మనమున నిశ్చయించు కొని తదనుగుణముగ చరిత్ర రచనకు పూనుకొనుచుండుట వలన ఇతని రచన సత్యచరిత్ర కాజాలదు.
లివీఁ (క్రీ. పూ. 59 - 17) అను నాతడు సంధి కాలపు యుగ పురుషుడు. అటు రోము గణ ప్రభుత్వమునకును, సామ్రాజ్య ప్రభుత్వ యుగమునకును, ఇటు క్రైస్తవ యుగమునకును, క్రీస్తు పూర్వయుగమునకును సంధికలుపు కొలికిపూసవంటివాడు. ఇతని దేశ ప్రేమ అపారము. కాని ఇతని అంశములు చాలవరకు నమ్మదగినవి కావు. పుక్కిటి పురాణముల నెన్నిటినో ఇతడు తన గ్రంథమునందుఁ జొప్పించెను. ఇంతకంటెను టేసిటస్ (Tacitus-క్రీ. శ. 55-117) అను నాతడు శ్రేష్ఠుడు. కాని ఇతడు కూడ సత్యచరిత్ర రచించుట మాని, తన దేశీయులకు వారి లోపములను చాటి చెప్పుటకును, వారికి నీతి గరపుటకును చరిత్రను ఒక అమూల్యమైన ఉపకరణమని భావించి తన చారిత్రక గ్రంథమును పాక్షిక ప్రచార గ్రంథముగ రచించెను.
క్రైస్తవ మతము ప్రబలిన పిదప, చరిత్ర మతమునకు దాసియై ఊడిగముచేయ నారంభించెను. నాటికి గ్రీకుల కున్న హేతువాదము నశించిపోయినందున, సత్యాన్వేషణకుబదులు శతాబ్ధులతరబడి చరిత్ర క్రైస్తవమత నాయకులకు లోబడిపోయి, కేవలము మత విషయముల పట్టికగా తయారాయెను. ఎట్టి అతిమానుష చర్యలైనను సరే, ఎట్టి వింతలైనను, వినోదములైనను సరే మతమును పోషింప గలిగినచో, అవి యన్నియు చారిత్రక విషయములుగ పరిగణింపబడుచుండెను. మతమునకు లాభకారులు కాని విషయము లన్నియు పనికిరానివిగా వదలివేయబడుచుండెను.
ఇట్టి పరిస్థితిలో క్రైస్తవులకును అరబ్బులకును క్రీస్తు జన్మభూమియైన పాలస్తీనా యందు 'క్రూసేడ్స్' (Crusades) అను ఘోరసంగ్రామము జరిగెను. అరబ్బులు నాటికే నాగరికత యందు ఐరోపావారికంటె ఉత్తమ ఖ్యాతి గడించియుండిరి. వారి చరిత్ర రచన సహజముగ ఐరోపావారిని ఆకర్షించి వారి చరిత్ర రచనయందు కొంత ప్రభావము చూపగల్గెను.
ఇంతకంటెను చరిత్రరచనయందు అధికముగ మార్పు తెచ్చిన అంశము 'రినైసెన్స్'(Renaissance) అను నూతన సంస్కృతీ పునరుజ్జీవనము. గ్రీకు గ్రంథములను చదువుట చేత గ్రీకుల హేతువాదము అలవడి, మతోన్మాదము తగ్గి, సత్యజిజ్ఞాస ఐరోపాఖండమం దంతటను పెంపొందెనని అందరికి తెలిసిన యంశమే. అటు పిమ్మట రిఫర్ మేషన్ (reformation) అను మత సంస్కరణములు విప్లవము వలె చెలరేగి పాశ్చాత్య దృక్పథమునే కూల్చివేసినందున, చరిత్రలోకూడ ఎక్కువ మార్పుకలిగెను. లోరెంజోవల్లా (Lorenzo Valla - క్రీ. శ. 1406-1457), లియొనార్డో బ్రూనీ (Leonardo Bruni - 1369-1444), పొగ్గియో బ్రాక్కియోలినీ (Poggio Bracciolini - 1380-1459) ఫ్లేవియస్ బ్లాండస్ (Flavius Blondus - 1388-1463)- రెండవ పోప్ పయస్ (Pope Pius II - 1405–64), నిక్కోలో మాకియవెల్లీ (Niccolo Machiavelli -1469-1527), ఫ్రాన్ సెస్కొ గైక్కి యార్డినీ (Francesco Guicciardini - 1483-1540) మున్నగు వారి గ్రంథములందు మధ్య యుగములను గూర్చిన అసహిష్ణుత, పోపుల పరిపాలన యందు వైముఖ్యము, దేశాభి .మానము, కథాకథనమునందు నైపుణ్యము మున్నగు అంశములు స్పష్టముగా గాన్పించుచున్నవి. వీరు 'రినైసెన్సు' ప్రభావమునకు లోనైనవారు. కాని జార్జి బుకానన్ (George Buchanan - 1506-1582), స్కాలిగిర్ (Scaligir - 1540-1609), గ్రోషియస్ (Hugogrotius-1583-1645) మున్నగు వారు మత విప్లవ ప్రభావమునకు లోనైన క్రైస్తవులు. వీరి అనుయాయులు ఐరోపాదేశము లన్నిటియందును ప్రభవించినందున, ఎటు చూచినను చర్చలు, వాగ్వాదములు ప్రబలి, ప్రశాంతశాస్త్రీయ దృక్పథమునకు బదులు చరిత్ర రచన రణరంగముగ మారెను. పూర్వాచారపరాయణులును, పూర్వభావ పరంపరావాసనకలవారును వీరితో కలహము సల్పుటయే గాక, ఈ పోరుచాలకాలము సాగుటకు కారకులైరి. కాని వీరిలోనే వీరు పరస్పరము భావ వైవిధ్యమువలన కలహించుచున్నందున, ఈ పోరు ఆగిపోవుటకు బదులు రెచ్చగొట్టబడుచుండెను.
పదునెనిమిదవ శతాబ్దమున కొన్ని దశాబ్ధులు గడచిన
625
