విజ్ఞానకోశము - 3
గుహావాస్తువు
చిత్రము - 112
పటము - 7
పంచపాండవ రథములు - మహాబలిపురము
రథములు అన్నియు పూర్తిగా రాతికొండలనుండి తొలువబడినవే. వివిధ వస్తుసంజాతముచే నిర్మితమైన దేవాలయములవలె ఈ రథములు నిలిచియుండును. ఇవన్నియు ఎల్లోరా యందలి కైలాస గుహకు ప్రతిబింబములై యున్నవి.
ఈ ఏడు రథములలో అయిదు మిక్కిలి శోభావంతములు. ఇవన్నియు మహాబలిపుర పర్వతమునకు దక్షిణమున దగ్గరదగ్గరగా కలిసియున్నవి. ఈ పర్వతమునందు కొన్ని గుహలుగూడ కలవు. మహాభారతాంతర్గత మహావీరుల నామములే ఈ దేవాలయములకు పెట్టబడినవి. స్థూలమును, విచిత్రమునైన దానికెల్ల ఒక పౌరాణిక వీరుని నామముతో సంబంధము కల్పించి వ్యవహరించుట ఒక సంప్రదాయముగ నుండెను. వాటిలో మిక్కిలి దక్షిణాగ్రముననున్న రథము 'ధర్మరాజు' అను పేర పిలువబడుచున్నది. దానికి ఆవలనున్నది 'భీమ' అనియు, దానికి ప్రక్కనున్నది 'అర్జున' అనియు, నాల్గవది 'ద్రౌపది'అనియు పిలువబడుచున్నవి. ఈ నాలుగు రథములును ఉత్తర దక్షిణములుగా సాగి 160 అడుగుల పొడవున నున్నవి. ఇవి వేరువేరుగా నున్న ప్రస్తరములనుండి తొలువబడినవో, లేక ఒకే ఎడతెగని పర్వతపంక్తినుండి తొలువ బడినవో స్పష్టీకరించుట సంశయాస్పదము. 5 వ రథము నకుల సహదేవుల నామములతో ఒప్పుచున్నది. ఇది పై నాల్గింటికి కొంచెము పశ్చిమదిశగా నున్నది. ఆరవదానికి 'గణేశ్' రథమని పేరు. ఇది కొండలవరుసకు ఉత్తర దిశాగ్రమున ఆరు ఫర్లాంగుల దూరమున కలదు . దీని చెంతనే పూర్తిగావింపబడని తక్కిన మూడు రథములును కనిపించుచున్నవి. అవి మూసివేయబడినవి.
ఈ రథములు దక్షిణ భారతదేశములోగల మిక్కిలి తొలికాలపు దేవాలయములై యున్నవి. అవి ఏ చారిత్రక పురుషుల కాలమునందు నిర్మింపబడెనో స్పష్టముగా
417
