విజ్ఞానకోశము = 3 195 ఖనిజసంపద (ప్రపంచమున, భారతదేశమున)
ఈ దేశమందు ప్రపంచ సంపదలో 5 శాతము మాత్రమే కలదు. దక్షిణఅ మెరికాలో ఎండెస్ పర్వతశ్రేణి యందు (చిలీ దేశము నుండి పెరూ దేశము వరకు గల ప్రాంతము) ప్రపంచ సంపదలో 40 శాతము పైగా రాగి ఖనిజము భూగర్భిత మైయున్నది. ప్రపంచమొ త్తపు అవసరములలో 20శాతము పై గా ఈప్రదేశము నుండి తీయబడుచున్నది. ఆఫ్రికా ఖండములో రొడీసియా దేశమందు ఈ ఖనిజము విస్తారముగా (ప్రపంచ సంపదలో 30 వ శాతము) దొరకును. రష్యాదేశ మందు 7 శాతమును, మెక్సికో యందు 3 శాతమును కలదు. తక్కిన దేశములలో ఈ ఖనిజము చెప్పదగినంతగా లభించదు.
సీసము (Lead); తుత్తునాగము (Zinc): ఈ రెండు లోహములకును రాసాయనికముగ ఎట్టి సంబంధము లేదు. అయినను ఇవి సర్వ సాధారణముగ ఒకే స్థలమునందు దొరకును. వేర్వేరుగా దొరకుట చాల అరుదు. సీసము చాల పురాతన కాలమునుండి మానవోపయోగమం దున్నది. చైనా దేశీయులు దీనిని క్రీ.పూ. 2000 సం.నం దే నాణెములు తయారుచేయుట కుపయోగించిరి. ప్రపం చము మొ త్తములో ఈ ఖనిజములు ఒక్కొక్కటి సంకు 1.6 నుండి 2 మిలియను టన్నుల వరకు తీయబడుచున్నవి. కాని సీసము కనుకొనబడిన తరువాత 1500 సం.కు కాని తుత్తునాగము కనుగొనబడ లేదు. ఇది పెక్కు దేశము లందున్నను, సమృద్ధిగా దొరకు దేశములు కొలది మాత్రమే. అందు అందు అమెరికా, కెనడా, ఆస్ట్రేలియా, రష్యా, బెల్జియం, మెక్సికో దేశములు ముఖ్యములు. ప్రపంచములోని 27 శాతము సీసము, 47 శాతము తుత్తు నాగము అమెరికా నుండి వచ్చుచున్నది. ఈ దేశములోని మిస్సోరి, ఓక్లహామ, కాన్సాస్ రాష్ట్రములలోని మిస్సి స్సిపి నదీలోయ ప్రాంతము ఈ లోహములకు ప్రశస్త ప్రశస్త మైనది ; మెక్సికో దేశ మధ్యప్రాంత మందును ఇవి విస్తార ముగ దొరకును. మొ త్తము ప్రపంచ సంపదలో సగము పైగా ఉత్తర అమెరికా ఖండమందే గలవు.
దక్షిణ అమెరికా ఖండములోని పెరూ, అర్జెంటినా, బొలివియా దేశములలోను, యూరపు ఖండములోని (ప్రపంచ సంపదలో 15 వ శాతము) స్పెయిన్, రుమే నియా, టర్కీ, జర్మనీ, పోలెండ్ మొదలగు దేశములలో
ఈ ఖనిజము కొంతవరకు లభ్యమగును. ఆస్ట్రేలియా ఖండ మున ఈఖనిజములు విస్తారముగా దొరకును. ముఖ్యముగా సీసము ఇక్కడ ప్రపంచ సంపదలో 18వ శాతము కలదు. రష్యాదేశమందలి యూరల్ పర్వత ప్రాంతమున ఈ ఖనిజ ములు ప్రపంచ సంపదలో సగటున 74 శాతము దొరకును. తరువాత ఈ ఖనిజములకు పేర్కొనదగినవి బర్మాదేశము లోని బాడ్విన్ గనులు. ఇచ్చట మొత్తము 4 మిలియను టన్నుల ఖనిజము దొరకు గని కలదని అంచనా. అందులో సీసము 25 శాతము ; తుత్తునాగము 15 శాతము ; రాగి 0.7 శాతము ; వెండి 20 శాతము గలవు.
కాకి బంగారము (Tin) : ఇది ఇత్తడి, కంచు మొద లగు పరిశ్రమ లోహములను తయారుచేయుటకు, దీని ఉనికి తెలిసియో, తెలియకో, క్రీ. పూ. 8700 సం. నుండి ఈజిప్టు దేశములో ఉపయోగింపబడుచున్నది. ప్రపంచ ములో మొ త్తముమీద ఇది సంవత్సరమునకు 14 నుండి 24 లక్షల టన్నులవరకు ఉత్పత్తి యగుచున్నది. ఇందులో 40 శాతము అమెరికా దేశమందే వినియుక్తమగుచున్నది. బ్రిటన్ 18 శాతము, రష్యా 12 శాతము ఉపయోగించు చున్నవి. మలే రాష్ట్రములు దీని ఉత్పత్తియందు అగ్ర స్థానము వహించి యున్నవి (80 శాతము). ఇందు ఎక్కువ భాగము కిన్ (Kinta) లోయ ప్రాంతమునందు దొర కును. ఇచ్చట ఈ లోహము పెద్ద రాళ్ళలో భాగముగా గాక, వాటినుండి తయారైన మట్టియందు కేంద్రీకరింప బడి యున్నది. ఈ రాష్ట్రములకు దక్షిణమునగల నెద గ్లాండ్సునందు ఈ ఖనిజము ఇదే విధముగా దొరకును. (ప్రపంచ సంపదలో 24 శాతము). తర్వాత ఈ ఖనిజము నకు బొలీవియా దేశము ప్రసిద్ధమైనది. అచ్చట మొత్తము 10 కేంద్రములలో ఇది విస్తారముగ దొరుకును. అందు నల్లాల్ల గువ-ఉన్సియ గ్రూపునందు 60 శాతము లభిం చును. ఆ దేశమున ప్రపంచ సంపదలో 23 శాతము దొరకుచున్నది. చైనా దేశమున యూనన్ ప్రాంతములో ఈ ఖనిజము 3000 అ. లోతునుండి తీయబడు చున్నది. తర్వాత ఈ ఖనిజమునకు నై గీరియా, బెల్జియన్ కాంగో, సయాములు చెప్పుకొనదగినవి. ఇంగ్లండులోని కార్న్ వాల్ లో క్రీ. పూ. 500 సం. వరకు 33 లక్షల టన్నులు తీయబడినది. కాని ఇప్పుడచట ఏమియు దొరకుటలేదు.
