124
శ్రీ సీతారామాంజనేయసంవాదము
ఆ. బాహ్యదృశ్యశబ్దపటలంబుఁ గనునాత్ముఁ
గనుట బాహ్య నిర్వికల్పమాంత
రస్థదృశ్యశబ్దరాశిఁ గన్గొనునాత్ముఁ
గనుట లోనినిర్వికల్ప మనఘ.
మఱియొక విధమగు ప్రాణాయామము. కుడిముక్కు ఇడ, ఇదే సూర్య నాడి. ఎడమముక్కు పింగళ,యిదేచంద్ర నాడి. వీనియందు సంచరించు ప్రాణవాయువును బ్రహ్మ
బీజమైన ప్రణవమందలి అకార ఉకార మకారములకు మూఁటిని మూఁడుమాత్రలను
గాఁజేసికొని వానిలో అకారముచేత సూర్యనాడిని పండ్రెండు మాత్రల కాలమును,
మకారము చేతి చంద్ర నాడిని పడియాఱుమాత్రలకాలమును పూరించు ఉకారము చేత
రెండు నాడులును చేర్చి పదిమాత్రలకాలము సుషుమ్నయందు కుంభించి పిదప నడి
నాళంబుచేత క్రమంబుగా పూరించుట ప్రాణాయామము. ఇట్లు బాలకౌమారయౌవన
వృద్ధనిష్కలనెడు పేళ్ళుగల ప్రాతఃకాలము మధ్యాహ్న కాలము సాయంకాలను
అర్ధరాత్ర కాలము వీనియందు ప్రతిదినమును ప్రతివేళను ఇరువదిమార్లు తప్పక ప్రాణా
యామము చేయుచుండెనేని వాయువు స్థిరపడి వెనుక కేవలకుంభకమునకు మార్గమగును. ఈప్రాణాయామలక్షణము లనేక విధములుగ నుండును గావున గురుపదేశము
నఁ దెలిసికొనవలయును.
ప్రత్యాహారలక్షణము
వర్ణరూపధ్వనిరూపముఅయిన సకలశబ్దములను వినుట, మృదువు కఠినము ఉష్ణము
శీతము మొదలగు స్పర్శములను తెలిసికొనుట, పొట్టి పొడుగు లావు సన్నము నలుపు
తెలుపు ఎఱుపు ఆకుపచ్చమిశ్రములని పది విధములయిన రూపములఁ జూచుట, ఉప్పు
పులుసు కారము తీపు చేదు ఒగరు అనుషడ్రసములును ఎఱుఁగుట, సుగంధ దుర్గంధ
మిశ్రగంధములను మూరుకొనులు, సుశబ్దములను అపశబ్దములను పలుకుట, ఇచ్చుట
పుచ్చుకొనుట లోనగు పనులను జేయుట, నడుచుట ఎగురుట, పరుగెత్తుట, మొదలగుపను
లను గావించుట, మలవిసర్జనముచేయుట, సురతాదులచేత నానందించుట, సంశయిం
చుట, నిశ్చయించుట, చంచలించుట, ఆభిమానించుట అనుగుణముల నుండి శ్రోత్రము '
త్వక్కు చక్షువు జిహ్వ ఘ్రాణము వాక్కు. హస్తము పాదము వాయువు గుహ్యము
అనెడు పదునాలుగింద్రియములను త్రిప్పుట ప్రత్యాహారము.
ధ్యానలక్షణము
క. మానసకమలము నందున, శ్రీ నారాయణునిమూర్తిఁజింతించుచు లో
ధ్యానముసేయుట సగుణ, ధ్యానం బనియండ్రు సుజను లమలవివేకా
