| | త్నిమదికి విస్మయంబొదవఁ దెల్లము తండ్రియుఁ బొందనోపఁ డు | |
అనియాడినమాట మూలములో లేదు. ఈ యతిక్రమణమువల్ల నేమేని గుణము లభించినదా యన్న, ధ్రువున కహంకారము కూర్చినదేకాని గుణము కూర్పలేదు. ఈ కథకు మూలమున లేని వన్నె తెచ్చినవాఁడు వెన్నెలగంటి సూరన. రససంపాదనార్థ మాతఁ డీకథను గొంత విపులముగఁ బెంచి వ్రాసి సంకల్పసిద్ధుఁ డయ్యెను, సర్వథా యీ ఘట్టమున సూరనయే మేలు చేయి యనవచ్చును. ఉదాహరణార్థ మొకసందర్భము చూపెదము. సవతితల్లిచే వేటువడి బిక్కుమొగముతో ధ్రువుఁడు తల్లి చెంతకుఁ బోవుటను.
| క. | ధ్రువుఁ డపు డవిరళకోపో, ద్భవుఁడై యచ్చోటు వాసి తనునొందుపరా | |
| క. | పరిభవపీడితు నీషత్, స్ఫురితాధరుఁ దనయు నపుడు చూచి జనని యా | |
అని భావనారాయణ చిత్రించెను. దీనినే సూరన.—
| చ. | |
కనుగవ నశ్రుపూరములు గ్రమ్మగ వీడిన కాక పక్షముల్ వెనుకకు వీల దైన్యరసవేదన నిల్వఁగ లేక యేడ్చుచున్ జనని నికేతనంబునకుఁ జయ్యనఁ బోయి ధ్రువుండు దీనుఁడై తన పెదతల్లి సేతయును దండ్రియుపేక్షయుఁ జెప్పెఁ జెప్పినన్
| గీ. | కొడుకుకన్నుల బాష్పముల్ తుడిచి తల్లి, శిరము మూర్కొని కౌగిటఁ జేరియేడు | |
అని సరళతాసుందరములును, హృదయంగమములు నైన పద్యములలో వర్ణించెను.
4. కండుముని చరిత్ర.
ఈ మునితపము సేయ దొరకొనఁగాఁ దక్షోభ కొఱకు సురేంద్రునిచేఁ బ్రమ్లోచయను నప్సరస ప్రయుక్తయై యామునిని గలఁచెనఁట.
| | నతేపే సుమహత్తపః, | మూలము |
ఈ ఘట్టము వర్ణనానుకూలవిషయముగాన నీకవి యాముని చేయుతపము వేఁడిమి దుర్వారమై లోకముల బెగ్గిడిలఁజేసెననియు, నంత దేవేంద్రప్రేరితయై వచ్చి ప్రమ్లోచ యా మునిమ్రోల శృంగారచేష్టావిలాసములు నెఱవె
