పుట:భరతరసప్రకరణము.pdf/62

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది

వ్యభిచారిభావములు స్వాతంత్ర్యపారతంత్ర్యములవలన ఇరుదెఱఁగు లౌచున్నవి. ఇతరపోషణమును బొందినపుడు పరతంత్రములనియును, అటు లేకున్నపుడు స్వతంత్రములనియును జెప్పఁబడును.

వ్యభిచారిభావానాం దశాచతుష్టయలక్షణం

ఉత్పత్తసంధిశాబళ్యశాంతయో వ్యభిచారిణాం,
దశాశ్చతస్రస్స్యుస్తేషాముత్పత్తిర్భావసంభవః.

233


సరూపమసరూపం వా భిన్నకారణకల్పితం,
భావద్వయం మిళతి చేత్స సంధిరితి కథ్యతే.

234


శబళత్వం హి భావానాం సంమర్దస్స్యాత్పరస్పరం,
అత్యారూఢస్య భావస్య విలయశ్శాంతిరుచ్యతే.

235

ఉత్పత్తియని, సంధియని, శాబళ్యమని, శాంతియనియు వ్యభిచారిభావములకు నాలుగవస్థలు గలవు. ఇందు ఉత్పత్తియనునది భావము గలుగుట. సరూపములైనను, అసమానరూపములైనను భిన్నకారణములచేతఁ గల్పితములైన రెండుభావములు చేరెనేని సంధి యనఁబడును. భావములు ఒకదాని నొకటి యొరయుట శబళత్వ మనఁబడును. అత్యారూఢమైన భావముయొక్క లయము శాంతి యనఁబడును.

అభాసతా భవేదేషామనౌచిత్యప్రవర్తనం,
అసత్యత్వాదయోగ్యత్వాదనౌచిత్యం ద్విధా మతం.

236

ఈభావములకు అనౌచిత్యప్రవర్తనము ఆభాసత యనఁబడును. ఆయనౌచిత్యము అసత్యానౌచిత్యమనియు, అయోగ్యానౌచిత్యమనియు ఇరుదెఱఁగు లౌను.

అనౌచిత్యద్వితయలక్షణం

అసత్యత్వకృతం తత్స్యాదచేతనగతం తు యత్,
అయోగ్యత్వకృతం ప్రోక్తం నీచతిర్యగ్జడాశ్రయం.

237