అచేతనగతమై యుండునది అసత్యముచేతఁ జేయఁబడినది యగును. నీచతిర్యగ్జడాశ్రయమైయుండునది అయోగ్యత్వకృతమని చెప్పఁబడును.
అథ స్థాయినో నిరూప్యంతే
| | సజాతీయై ర్విజాతీయై ర్భావై ర్యేత్వతిరస్కృతాః, | 238 |
| | తే త్వష్టావితి విజ్ఞేయాః స్థాయినో మునిసమ్మతాః, | 239 |
| | హాసో భయజుగుప్సే చ క్రోధో నాట్యే ప్రకీర్తితాః, | |
సజాతీయవిజాతీయభావములచేత అతిరస్కృతములై క్షీరసముద్రమువలెనే ఇతరభావములను స్వాత్మత్వమును బొందించుకొనునవి స్థాయిభావములు. అవి యెనిమిదివిధములని ఋషులచే నొప్పఁబడినవి. వానిపేళ్ళు వివరింపబడుచున్నవి. రతి, ఉత్సాహము, శోకము, విస్మయము, హాసము, భయము, జుగుప్స, క్రోధము ఇది నాట్యమందుఁ జెప్పఁబడినవి.
రతిస్థాయిలక్షణం
| | యూనోరన్యోన్యవిషయా స్థాయినీచ్ఛారతిర్భవేత్. | 240 |
| | నిసర్గేణాభియోగేన సంసర్గేణాభిమానతః, | 241 |
| | కటాక్షపాతభ్రూక్షేపప్రియవాగాదయో౽పి చ, | |
స్వభావము, సహవాసము, సంబంధము, అభిమానము, ఆత్మోపమాదివిషయములు. వీనిచేత నాయికానాయకులమనసున గలుగు అన్యోన్యవిషయమైన ఇచ్ఛావిశేషము రతిస్థాయి యౌను. అందు కడగంటిచూపు, కనుబొమ లెగురవేయుట, ప్రియవాక్యము మొదలైనవి గలుగును.
| | అంకురపల్లవకలికా ప్రసూనఫలభావభాగయం క్రమశః. | 242 |
| | ప్రేమామానః ప్రణయః స్నేహో రాగో౽నురాగ ఇతి, | |
