శ్రీ శంకరాచార్య చరిత్రము
85
శం - విభుధేంద్రా! ఇంద్రియమునకు భేదగ్రహణసామర్థ్యము గలిగియున్నయెడల నభేదవాదశ్రుతివాక్యము బాధించెడిని. ఇంద్రియమునకు భేదముతో సనికర్షము లేమింజేసి తద్భేదజ్ఞానమే కలుగనేరదు. కావున జీవేశ్వరభేదము ప్రత్యక్షమని యెట్లు చెప్పదగినది.
మం - ఈశ్వరునికంటె నేను వేఱైనవాడను అనుచో భేదశబ్దము జీవాత్మకు విశేషణ మగుచున్నది. కావున భేధేంద్రియములకు సంయోగసన్నికర్ష లేకపోయినను విశేషణతాసన్నికర్ష యున్నది కాదా.
శం — కేవల విశేషణతాసూత్రమునకు సన్నికర్షము జెప్పిన యెడల నతిప్రసక్తి వచ్చుంకదా భేదాశ్రయము ఇంద్రియమునకు సన్నికర్ష మగుచుండగా విశేషణతాసన్నికర్షము చెప్పదగినది. ఇక్కడను, ఇంద్రియమందు ఆత్మకు సన్నికర్షత్వము లేదు గావున నది చెప్పుట యనుచితము గదా.
మం — భేదాశ్రయమైన యాత్మకు నింద్రియముతో సన్నికర్షము లేదని చెప్పుట యెంతయు నిపుణతగా లేదు. చిత్తాత్మలు ద్రవ్యము లగుటచే రెంటికిని సంయోగసమాశ్రయత్వ మేమిటికి గలుగదు.
శం - ఆత్మ ప్రభువగుగాక యణువగుగాక రెండుపక్షములు యందును జిత్తములో సంయోగత యెట్లు కలిగెడిని? లోకములో నవయవములు గలవానికి నవయవములు గలవానితో గదా సంయోగము. మనస్సు ఇంద్రియమని యొప్పుకొని యట్లు చెప్పితిమి. నిజ మరయ జిత్త మింద్రియము గాదు చక్షురాదిసహాయము గలిగిన దీపమువంటిది. “ఇంద్రియణాంమనశ్చాస్మి" అనువచనము "నక్షత్రాణామహంశశీ" అనునట్టిదే కదా?
మం — పారికాంక్షీ! భేదజ్ఞాన మింద్రియమువలన గలుగనేరదు. సాక్షి స్వరూపమని యొప్పుకొనియెదను సాక్షిస్వరూపమగు భేదజ్ఞానముతో విరోధము గలుగుచుండగా బరమాత్మ జీవాభేదమును బోధించుకొఱకు దత్త్వమసీతి వాక్య మెట్లుగా బ్రమాణమగుచున్నది.
శం - సాక్షిస్వరూపమగు ప్రత్యక్షము అవిద్యావృతుండగు జీవాత్మకును మాయావృతుండగు పరమాత్మకు భేద మున్నట్లు తోపింప జేయుచున్నది. తత్త్వమసీతి వాక్యము అవిద్యామాయావినుర్ముక్తులగు శుద్ధజీవేశ్వరుల కభేదమును దెలుపుచున్నది. శ్రుతిప్రత్యక్షములు భిన్నాశ్రయములగుటచే విరోధము లేదు. ఒకవేళ శ్రుతిప్రత్యక్షములకు విరోధమున్నను ముందుగా బ్రవర్తించెడు బలహీనమగు ప్రత్యక్షము చరమప్రవృత్తమగు శుృతిచే నపచ్ఛేదనన్యాయమును బట్టి బాధింపబడుచున్నవి. ప్రథమప్రవృత్తమగు రజితజ్ఞానము పశ్చాత్ప్రఖ్యాతమగు శుక్తిజ్ఞానము చేత నెట్లు బాధింపబడునో యట్లే.
