కాదంబరి
269
లతాకుసుమకేసరముల వాడఁజేయుచు వామకరతలంబునఁ గపోలం బిడుకొని యున్మత్తునిక్రియఁ బరాయత్తచిత్తుండైయున్న పుండరీకుం గంటిని.
అపగతనిమేషములగు చక్షుస్సులచే దదవస్థ యంతయుంజూచి హృదయంబున విషాదంబు జనింప నిట్లు తలంచితిని.
మన్మథుఁడు దుర్విషహవేగముగలవాఁడు కదా! నిమిషములో నితని దీర్పరానియవస్థపాలు చేసెను. అన్నన్నా! జ్ఞానరాసియంతయు నొక్కమాటు వ్యర్థమయినదే అయ్యారే! ఎంత చిత్రము. ఈతండు పిన్ననాటినుండియు ధీరస్వభావుండు. అస్ఖలితచిత్తవృత్తిగలవాఁడై మాబోటులకు సైతము నీతి గరపుచుండువాఁడు. అట్టివాఁ డిప్పు డితరుండువోలె జ్ఞానము లెక్క సేయక తపఃప్రభావము నున్మూలించి గాంభీర్యాదిగుణంబులు మట్టుపరచి మన్మథునిచేత జడీకృతుండయ్యె. కానిమ్ము. ఇది యౌవనమహిమకదా యని తలంచుచు నేను మెల్లగా వాని దాపునకుఁబోయి యా శిలాతలమందు వెనుకగాఁ గూర్చుండి భుజముమీఁద జేయి వైచుచు, సఖా! పుండరీక! ఇట్లుంటివేమని యడిగితిని.
అప్పు డతం డతిప్రయత్నముతోఁ గన్నులు దెరచి మందరమగు దృష్టితో నన్ను జూచి ఇస్సురని నిట్టూర్పు నిగుడించుచు సిగ్గుచేత విరాళాక్షరములు గలుగు మాటలతో వయస్యా? కపింజలా! నా వృత్తాంత మెరింగియు నీ విట్లడిగిన నేనేమి చెప్పుదునని మెల్లగా బలికెను.
అప్పు డతని యవస్థ జూచి త్రిప్పరానిదని నిశ్చయించియు మిత్రుని సన్మార్గప్రవృత్తునిగాఁ జేయుట యుచితము, శక్తికొలది చెప్పిచూచెదంగాకయని తలంచి వెండియు నిట్లంటిని.
పుండరీక! నీవృత్తాంత మెఱుంగబట్టియే యిట్లడుగుచున్నవాఁడ. నీవవలంబించిన వ్యాపారము గురూపదిష్టమా, శాస్త్రపఠితమా, నియమవిశేషమా, ముక్తిప్రాప్తికారణమా, మనస్సుచేతనయిన స్మరింపఁదగినదేమో చెప్పుము. అజ్ఞానుండువోలె, మన్మథహతకునిచేతఁ బరిహాసాస్పదత్వమును బొందింపఁ బడుచుఁ దెలియకుంటివేమి? ప్రాకృతజనాభిమతములగు నింద్రియవిషయంబుల సుఖాభిలాష నీ కెట్లు కలిగినది. పరిణయనిరసంబులగు నింద్రియసుఖంబుల బుద్ధిజొనుపుట మహారత్నమను భ్రాంతితో నంగారము ముట్టినట్లగునని యెరుఁగవో? విషయతత్వముల నెఱింగియు స్ఖలితమయిన జ్ఞాన ముద్దరింపవేమి? ఇంద్రియముల నివారింపనేల? చిత్తమును నియమింపవేమి? ఈ మన్మథుఁడన నెంతవాఁడు? ధైర్య మవలంబించి వానిని పరిభవింపుము. అని నేను బలుకుచుండగనే నామాటల నాక్షేపించుచుఁ గన్నీరు దుడుచుకొనుచు నా చేయిపట్టుకొని యతం డిట్లనియె.
కపింజలా! పెక్కుమాటలతోఁ బ్రయోజనమేమి? ఆశీవిషవేగముగల విరితూపుల పోటుపడనివాఁ డెన్నేని బరుల కుపదేశింపవచ్చును. ఇంద్రియములు మనంబును
