పుట:ఆనందరంగరాట్ఛందము (కస్తూరి రంగయ).pdf/32

వికీసోర్స్ నుండి
ఈ పుట అచ్చుదిద్దబడ్డది


వ.

సగణముతో లఘువుకూడిన సలము. నగణముతో లఘువు కూడిన నలము. నగణము
తో గురువుగూడిన నగము. రెండుగురువులుండిన గగము. ఒకగురువు నొకలఘువు
గూడిన హగణము. ఒక లఘువు నొకగురువు గూడిన వగణ మని తెలియునది.

34


క.

భగణము రగణము తగణము, నగము నలము సలము దేవనాయకగణముల్
తగు నహము లినగణంబులు, మిగిలిన విందుగణములు సుమీ రంగనృపా!

35


వ.

భగణము, రగణము, తగణము, నగము, నలము, సలము ఇవి యాఱు నింద్రగణ
ములు, నగణము హగణము ఈ రెండును సూర్యగణములు, తక్కినవి చంద్రగణ
ములు.

36

కందపద్యలక్షణము

క.

గగనలభజసలలోఁ ద్రిశ, రగణంబులు గూర్చి మునివిరతి తుదగురువున్
జగణము సరింట నలజలు, మొగినాఱిట నిలుపఁ గంద మొగి రంగనృపా!

37


వ.

గగము, నలము, భగణము, జగణము, సగణము యీయైదుగణములలోనే మొదటి
చరణమునకు మూఁడుగణములు రెండవచరణమున కైదుగణములు నుండఁజెప్పిన
సగముపద్య మగును. తక్కినసగము నిట్లే యెఱుంగునది. దీనికి యతి మొదటిచర
ణము మూఁడుగణములు, రెండవచరణమున మొదటిమూఁడుగణములు మొత్త
మాఱుగణములు పోఁగా నేడవగణముయొక్క మొదటియక్షరమునకుఁ దగుల
వలెను. పద్యమంతయు నలములుగాఁ జెప్పినను రెండవచరణము కడపటను నాలవ
చరణము కడపటను గురువులుండవలెను. బేసిగణము జగణముగా నుండరాదు. ఆఱవ
గణము జగణముగ నైనను, సలముగ నైన నుండితీరవలెను. ఇన్నిరీతుల నమరి
నాల్గుప్రాసములతోఁ గూడినది కందపద్యము.

38

సీసపద్యలక్షణము

క.

సురరాజు లాఱుగురు భా, స్కరు లిద్దఱుఁ గూడ నొక్కచారణ మటువలెన్
చరణములు నాల్గు గీతియు, హరువొందిన సీసపద్య మగు రంగనృపా!


వ.

ఆ ఱింద్రగణములు నావెనుక రెండుసూర్యగణములు గూడిన నొకచరణము. అట్టి
చరణములు నాల్గును, నొకగీతియుఁ గూడిన నది సీసపద్యము.

40

గీతపద్యలక్షణము

గీ.

అబ్జహితులు మువ్వు రమరేంద్రు లిద్దఱు, నైదుగురుదినేశు లాటవెలఁది
ఇనుఁ డొకండు నింద్రు లిద్దఱు నిద్దఱు, రవులు తేటగీతి రంగనృపతి!

41


వ.

ఆటవెలఁది యనుపద్యమునకు మెజిలిచరణమునఁ గ్రమముగ సూర్యగణములు
మూఁడు, నింద్రగణములు రెండును, రెండవచరణమున నైదుసూర్యగణములును