Jump to content

పదబంధ పారిజాతము/కథ కట్టిపెట్టు

వికీసోర్స్ నుండి

కత్తె____కత్తె 374 కథ____కథ

  • గాయంబుల గండముంగిళుల.... నిరంతరమున్ శోధనదీవె లెత్తి." ఉ. హరి. 2. 94.

కత్తెరదొంగ

  • జేబులు, సొమ్ములు మొదలగునవి కత్తిరించుకొని పోవుదొంగ.
  • "రద్దీగా ఉన్న తావుల్లో మదరా సంతా కత్తెర దొంగలు ఎక్కు వై పోయినారు." వా.

కత్తెరబీవిలీ

  • గూబకు పెట్టుకొను ఆడవాళ్ల ఆభరణము. ఇదే గూబబావిలీ; బావిరీ అని కూడా నేడు దీనిని అంటారు.
  • రూ. కత్తెరబావిలీ.

కత్తెరయెండలు

  • మండుటెండలు. కత్తెర అంటే కృత్తిక. కృత్తికా నక్షత్రంలో సూర్యుడు ఉండేకాలాన్ని దక్షిణాంధ్రంలో 'కత్తెర' అంటారు. అప్పు డటువైపు ఎండలు విపరీతంగా ఉంటాయి. అట్లే ఉత్తరాదిలో నేమో రోహిణి కార్తిలో ఎండలు ఎక్కువగా ఉంటాయి.
  • "అప్పుడే కత్తెరయెండ లారంభ మయినవి. ఇక మధ్యాహ్నం బయటికి వెళ్ళడం సాధ్యం కాదు." వా.

కథ కట్టిపెట్టు

  • ఈ, ఆ ప్రసంగం చాలించు.
  • "నీ కథ కట్టిపెట్టి ఆప నేదో చూడు." వా.

కథకు కాళ్లు ముంతకు చెవులు కల్పించు

  • అసంభవములను సంభవము లనునట్లు, చెప్పు.
  • "కడమ వన్ని యు నిక నేల కతకు గాళ్లు, ముంతకు జెవులు గల్పింప ముజ్జగముల." సుదక్షి. 4. 25.

కథకు కాళ్లు లేవు ముంతకు చెవులు లేవు

  • కల్పితకథలలో వాస్తవికతకు, ప్రత్యక్షప్రమాణాదులకు తావు లేదు అనుట.
  • "మీట నొక్కితే సొరంగాలూ, మాళిగలూ ఈ నవలల్లో. కథకు కాళ్లు లేవు, ముంతకు చెవులు లేవు కదా."

కథ చాలదూరము వెళ్లు

  • మించి పోవు.
  • ఆ వ్యవహారం చాలా నడిచింది అనుపట్ల ఉపయోగిస్తారు. చేయి దాటిపోయింది, ఇక మనం చేసే దే ముంటుంది అన్న ఛాయలు కూడా యిందులో ఉన్నవి.
  • "కథ చాలా దూరం వెళ్ళిం దన్నమాట. వీడు పిలవడం వాడు రావడం కూడా నాకు తెలీకనే జరిగిందీ?" వా. కథ____కథ 375 కథ____కద

కథ తెలిసి వచ్చు

  • బండారము బయట పడు.
  • "ఏమీ తెలియని రైతులను ఏడిపించుకొని తినినట్టు కాదు. కరణమయ్యతో కంటు కట్టుకుంటే నీ కథ తెలిసొస్తుంది." వా.
  • "వాని కథ ఈనాటిక్కానీ నీకు తెలిసి రాలేదు. నే నెప్పు డనగా చెప్పాను. వాడు వట్టి దగుల్బాజీ అని?" వా.

కథల కామరాజు

  • కథల పుట్ట.
  • "వాణ్ణి పలకరిస్తే ఒక కథ చెప్తాడు. ఆ కథలకామరాజుతో పెట్టుకుంటే మన మీనాడు కొంప చేరుకున్నట్టే!" వా.

కథలు పన్ను

  • కల్పించు, ఏవో కల్పనలు చేసి మోసగించు.
  • "కఱకంఠ! యిది యేల కథలు వన్నెదవు." బసవ. 4. 104.
  • రూ. కథలుపన్ను.

కథలు, నీతులు, కారణాలు

  • కథలూ అవీ. జం.
  • "కథలును నీతులు గారణంబులును." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 152.
  • వాడుకలో రూపం:
  • కథలూ కారణాలూ.

కథలూ కారణాలూ

  • కథలూ అవీ. జం.
  • "ఏదో మధ్యాహ్నం పూట కథలూ కారణాలూ చెప్తూ ఉంటుంది మా బామ్మ." వా.
  • చూ. కథలూ కారుణ్యాలూ.

కథలూ కారుణ్యాలూ

  • కథలూ అవీ. జం.
  • చూ. కథలూ కారణాలూ.

కథా కమామీషూ

  • పుట్టు పూర్వోత్తరాలు. జం.
  • "దాని కథా కమామీషూ చెబుతాను విను." వా.

కథానాయకుడు

  • ముఖ్యుడు.
  • "ఈ వ్యాజ్యంలో కథానాయకుడు మీ మామే." వా.

కథాశేషు డగు

  • చనిపోవు.
  • చూ. కీర్తి శేషు డగు.

కదలారతి పళ్లెరము

  • వధూ వ రాదులు గృహ ప్రవేశం చేసేటప్పుడు హారతి యిచ్చు పళ్లెము.
  • "జాళువా కదలారతి పళ్లెరంబు సొంపున." చంద్రి. 4. 68.

కదలించి చూచు

  • సూచనగా అభిప్రాయం తెలుసుకొను.
  • "పోనీ. మీ మామ ఏమంటాడో కాస్త కదలించు చూడు. తర్వాత సంగతి చూతాం." వా.
  • చూ. కదిలించి చూచు.

కదలించు

  • అనవసరముగా రెచ్చగొట్టు.
  • "కదలింపకుము నన్ను గన్న మాయయ్య." పల. పుట. 48.
  • "న న్ననవసరంగా కదలించకు. తర్వాత విచారిస్తావు." వా. కది____కన 376 కన____కన

కదియబడు

  • కలబడు; పోరులో ఎదుర్కొను.
  • "అత్తఱి మాళవుండు గదియంబడి." దశ. 12. 65.

కదిలించి చూచు

  • ప్రస్తావవశంగా ఇంగితము తెలుసుకొను.
  • "అతణ్ణి కదిలించి చూస్తాను. అత డేమంటాడో చూచి ఆ తరవాత ఈ విషయంలో ఏదో ఒకటి నిర్ణయించు కొందాము." వా.
  • "వా రేమో పిలిస్తే తప్పకుండా వస్తాడు అని నువ్వు అంటున్నావు; రాడు అని నా నమ్మకం. అయినా కదిలించి చూడు. పోయే దేముంది?" వా.
  • చూ. కదిలించి చూచు.

కదుపు గట్టు (కొను)

  • గుంపు కూడు.
  • "పులుల కూనలు జింకపిల్లలు మృగేంద్ర, పోతకంబులు నాల క్రేపులును గదుపు, గట్టుకొని కూడి చూడ." శృం. శాకుం. 2. 49.

కదుము గట్టు

  • దెబ్బ తగిలి వాచు.
  • "నా మోకాలికి ఆ వాకిలి కొట్టుకొని కదుము కట్టింది." వా.

కనకతప్పెట

  • బంగారు తప్పెట.
  • వాద్యవిశేషము.

కనకన

  • కణకణ (మండు)
  • "కనకన వెలుగుచు." సడా. 1. 182.
  • "పొయ్యిలో నిప్పులు కనకన మండుతున్నాయి." వా.

కనకన మను

  • కణకణ మండు.
  • "కనకన మను నిప్పుదునుక లనగ." యయా. 2. 76.
  • చూ. కనకన.

కనకనలాడు

  • చూ. కనకన మను.

కనకస్నాన మాడించు

  • బంగారునీట ముంచు; అనగా అంత పచ్చగా అనుట.
  • "మేపూత, డంబుతోడ వచ్చె దుంబురుండు, కడలవారిని గనకస్నాన మాడించు, పదకమును సు నేత్రపటము దాల్చి." కళా. 2. 82.

కన నోపునె నుదుట కన్ను గల వా డైనన్

  • ఫాలాక్షు డయినా కన్నెత్తి చూడ లేడు అని అర్థం.
  • ఎంత గొప్పవా డైనా దానిని కన్నెత్తి చూడజాల డనుట.
  • "మత్కాంతారము, గన నోపునె నుదుట గన్ను గలవా డైనన్." శుక. 1. 280.
  • నేటిరూపం:

కనరువోవు

  • కాటు వోవు.
  • మంట సరిగా లేక వంట చెడి
  • 'ఫాలాక్షు డయినా సరే నేను జంకను', ఇత్యాది... కన_____కని 377 కని_____కని
  • నప్పుడు వేసే వాసనను కనరూ, కాటూ అంటారు.
  • "కనరు వోకుండ గాచిన యాన వాలతో." శృం. శాకుం. 1. 135.

కనరెక్కు

  • కాటు పోయి వాసన వచ్చు.
  • "ఈ కూర కన రెక్కి పోయింది. తిన లే నంటే తిన లేను." వా.

కనాకష్టం

  • కనీసం.
  • "ఆ తిరనాళ్లకు పోవా లంటే కనా కష్టం చేతిలో పదిరూపాయ లన్నా ఉండవలె గదా!" వా.

కనాకష్ట మైన

  • అతినీచ మయిన కొత్త. 253.

కనాతి గోడ

  • బట్టతో కట్టిన అడ్డు, హద్దు. వావిళ్ళ ని.

కని గుడ్డి - విని చెవుడు

  • కండ్లుండి కానలేక వీను లుండి వ్నలేక పోవుట.
  • "కని గుడ్డును నదె విని చెవుడును నిదె." తాళ్ల. సం. 8. 185.
  • "కని గ్రుడ్డియు విని చెవుడును, జనవర! నీ మాయ కిక నసాధ్యము గలదే?" కవిక.
  • "మీ లాంటివారి కెవ రేం చెప్తారు? కని గుడ్డీ విని చెవుడూ." వా.

కనినది గాదు విన్నదియు గాదు

  • అపూర్వం; అసంభవం.
  • "................నే, గనినది కాదు విన్నదియు గా దది తెల్పిన దెల్పు లేక యుం, డిన మఱి యూరకుండెదవు...." శుక. 2. 226.
  • వాడుకలో నేటిరూపం.
  • కన్నదీ విన్నదీ కాదు.

కనిపట్టు

  • కనిపెట్టు.
  • చూ. కనిపెట్టు.

కనిపెట్టు

  • ఏదో తెలుసుకొను.
  • "ఇందులోని ఆంతర్యం కని పెట్టి చెప్పావంటే కృతజ్ఞుణ్ణి." వా.
  • చూ. కనిపట్టు.

కనిపెట్టుకొను

  • నిరీక్షించు.
  • "నీ, కొనర నిత్తు నేను గనిపెట్టుకొని వచ్చి." కళా. 5. 197.
  • "నీ కోసం నేను పొద్దున్నించీ కనిపెట్టుకొని ఉన్నాను." వా.

కని పెంచు వయసు

  • పిల్ల లను కని పెంచ వలసిన వయసు అనగా యౌవనము. దశా. 6. 45.
  • వాడుకలో రూపం : కనీ పెంచే వయసు.

కని యెత్తి పెంచు జోలి లేదు

  • కని పెంచే బాధ్యత లేదు.
  • నేటి వాడుకలోనూ 'దానికి కని పెంచే బాధ లేదు' అన్నట్లు వినవస్తుంది.
  • "బిడ్డ పాపల గని యెత్తి పెంచు జోలి, లేదు." హంస. 3. 131. కనీ____కను 378 కను____కను

కనీ పెంచే వయసు

  • యౌవనం; ప్రాయము ఆడవారి విషయంలోనే దీనిని ఉపయోగిస్త్తరు.
  • "కనీ పెంచేవయసులో ఈ మలేరియా పట్టుకున్న దేమిటే నీకు?" వా.

కనీసపక్షము

  • అధమపక్షము; అంతకు తక్కువ కాకుండా.
  • "జయపురపాలనం బొసగి సాకినదాత కనీసపక్ష మా." నానా. 248.
  • "కనీసపక్షం ఆసభకు యాభై వేలమంది జనం వచ్చి ఉంటారు." వా.

కనుకట్టు

  • 1. మోసగించు. కన్నులు మూయు. లక్షణయా వంచించు, కానకుండ చేయు అని కూడా అర్థం.
  • "కనుకట్టి గాంగేయగర్భు డాగురు మూత, లాడించె వత్సాపహరణ వేళ." పాండు. 3. 178.
  • 2. ఇంద్రజాలము. మంత్రముతో - ఉన్నది కనబడకుండానో, మరొకవిధంగా కనబడునట్లుగానో చేయుట.
  • "కనుక ట్టొనర్చిన ఘాత లిడిన." ప్రబంధ. 7. 38.

కనుకట్ట విద్య

  • ఇంద్రజాలము.

కనుకని

  • వేగముగా, సంభ్రమముతో, తత్తఱపాటుతో, పట్టుదలతో. భార. అర. 6. 231.
  • "కాందిశికు లై కనుకనిం జని." కుమా. 2. 76.
  • "క్రతురక్షకుల దాకి కనుకని బో ద్రోలి." కుమా. 2. 66.
  • "ఎదిరిరిపుల్, గాలుదురు వీని గను కని, దూలందు రెందేని నర్కతూలమ వోలెన్." అదే. 4. 17.
  • "కనుకని దొల్లి దానిదె గన్నుల జూచినవాని నేయు నా,మనసిజుడు." అదే. 8. 153.

కనుకని బాఱు

  • వేగముగా పాఱు.
  • "కపులు వెనుదగుల గ్నుకనిం బాఱి." భాస్క. యుద్ధ. 650.

కనుకలి

  • చూడగా కలిగిన ప్రేమ. ఇలాంటిదే - వినుకలి.
  • "కర మర్థి నిను జూచి కనుకలి గలిచిన, పడతుల కల్పు నిష్ఫలము గాగ." కుమా. 5. 74.
  • "ఇన్నాతి చెలువంబు గన్న శచీ ప్రియుం,డైనను గనుకలి నవయకు న్నె." భార. విరా. 2. 27.
  • "ఈస్వరు జూచి, కనుకలి మింద్రియ స్థలనంబు గాగ." పండితా. ప్రథ. వాద. పుట. 683.
  • "కనుకలి వినుకలి గలిగినట్టి పాపము." భాగ. 6. స్కం. 46.
  • దృష్టి, చూపు అని వావిళ్ల ని. అది సరి అని పై ప్రయోగాలు సూచించుట లేదు.

కను కల్గి

  • సావధానతతో. కను____కను 379 కను____కను
  • "కనుకల్గి తత్పాద కంజాతములకు సాగిలి మ్రొక్కి." వర. రా. రా. పు. 195. పంక్తి. 24.
  • "ఈ విషయంలో కాస్త కనుకలిగి ప్రవర్తించక పోతే ప్రమాదం తప్ప దనుకుంటాను.." వా.
  • చూ. కను గలిగి...

కనుకుట్టు

  • పగదాయి; అసూయ.
  • "కలువకనుకుట్టు." సాంబో. 2. 145.
  • "వాడికి నన్ను చూస్తే కనుకుట్టు." వా.

కనుకుట్టుతనము

  • అసూయ; ఓర్వ లేనితనము.
  • "కనుకుట్టుతనంబున నతని ధర్మంబునకు విఘ్నంబు గావింప దలచి." భోజ. 6. 125.

కనుకూర్కు

  • నిద్రించు.
  • "జరఠ యొకర్తు...కనుకూర్కు చుండ." రమా. 2. 97.

కనుకూలి

  • గింజల కూలి. బ్రౌను.

కనుకోనలు

  • కండ్ల లోతులు.
  • "వాడికి కనుగోనలలో ఎక్కడో కాస్త ఊపిరి టకటక లాడుతూ ఉంది." వా.

కనుగంట చూచు

  • కన్ను లార చూచు.

కనుగట్టు

  • కనులు కానకుండా చేయు. మఱపించు, మోసగించు.
  • "నీకామ శాస్త్రముల్ బిడ్డ, కన్గట్టి కాళ్ళను గట్టింప నెట్లు, విచ్చేయు." పండితా. ప్రథ. పురా. పుట. 362.
  • "కనుగట్టి గాంగేయగర్భు డా గురు మూత, లాడించె వత్సాపహరణవేళ." పాండు. 3. 178.
  • "సొరిది నిందఱి కనుగట్టి సున్న బెట్టి." రాధి. 4. 81.
  • రూ. కనుకట్టు.

కను గలిగి యరయు

  • జాగ్రత్తగా పరిశీలించు.
  • "కను గలిగి యరసిననుం దేటపడి యెడు." భార. శాంతి. 2. 366.

కను గలిగి మెలగు

  • జాగ్రత్తగా మెలగు.
  • "పెనిమిటియు నత్త వదినెలు, కను గలిగి మెలంగ వెడలగా నెడ లేమిన్..." శుక. 2. 508.

కను గల్గి యుండు

  • జాగ్రత్తతో నుండు.
  • "తనకు మృత్యువుచేర దఱి యయ్యె గానం కనుగల్గి యుండ వేగ మె పల్కు డరిగి." వర. రా. సుం. పు. 89. పంక్తి. 17.

కనుగవ కోరగించు

  • కను లెఱ్ఱ నగు.
  • "అచ్చట నెత్తురు గ్రక్కెనో యనం, గనుగవ గోరగింప బొడకట్టె సముజ్జ్వల సాంధ్య రాగముల్." పారి. 2. 32.

కనుగవ నెఱసంజ వొడము

  • కన్నెఱ్ఱజేయు అనగా కోపించు.
  • "చ,య్యన వచ్చి యొక్క నెచ్చెలి, కను కను____కను 380 కను____కను

గవ నెఱసంజ వొడమగా నిట్లని యెన్." పారి. 1. 74. కనుగానమి

  • గర్వము.

కనుగాపు

  • కనుసైగను గ్రహించి పని చేయు సేవకుడు. కనిపెట్టుకొని యుండువాడు.
  • "కనుగాపు లట్ల మువ్వెట్టియు జేసి చేసియును వేసరి." హర. 3. 11.

కనుగిట్టు

  • కను గీటు.
  • "కనుగిట్టి చూపువారును..." కుమా. 2. 82.

కనుగిఱపు

  • కనుసన్న చేయు.
  • "విప్రస్ఖాలిత్యము బైలు సేసి కనుగిఱపు సభన్." ఆము. 4. 47.

కను గీటు

  • కనుసైగ చేయు.
  • "గౌతము డత్రికి గను గీటె." గౌ. హరి. ప్రథ. పంక్తి. 125.

కనుగొనల నిప్పు లురలు

  • కోపించు. కోపము వచ్చినప్పుడు కన్ను లెఱ్ఱబడుట ద్వారా వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "అని తెంపు చేసి కనకన, గనుగొనల న్నిప్పు లురలగా వాలము..." శుక. 2. 252.
  • చూ. కన్నెఱ్ఱ, కన్నెఱ్ఱ చేయు.

కనుగొను

  • కన్ను గలుగు, చూచు.
  • "ఈ తటినిం, గను గొను పుణ్యుడు మిక్కిలి, కనుగొను నెన్నుదుట." దశా. 1. 123.

కనుగొలుపు

  • సైగ చేయు.
  • "తనమ్రోలం, గనుపట్టు ననుంగుపట్టి కనుగొలుపుటయున్." నీలా. 1. 84.
  • రూ. కనుగిలుపు.

కనుచాటు

  • 1. రహస్యము.
  • "కన్నయాత్మజుని గనుచాటుగా నుండగను జాటు వెట్టి." రంగ. ఉత్త. 92.
  • 2. కనుమఱుగు.
  • "చని నూతిలోపల గుభు, ల్లన నొకగుం డెత్తి వైచి యల్లన గనుచా, టున నిలువ బడియె..." శుక. 2. 135.

కనుచాటు చేయు

  • అదృశ్యము చేయు.
  • "రాఘవామోఘాస్త్ర మేను, కను చాటు చేసి యేగతి నైన దొలగి, చంపి వచ్చెద." వర. రా. యు. పు. 45. పంక్తి. 12.

కనుచాటుతిండి

  • దొంగతిండి.
  • ఒకరికి తెలియకుండా అనుభవించుట అన్న అర్థంమీద లక్షణయా వ్యభిచారం అన్న అర్థంలో కూడా యిది ప్రయుక్తం. కను____కను 381 కను____కను
  • "కనుచాటుతిండి నడిపిన, పనులం గండలును బెరిగి బకుతండ్రి హిడిం,బుని కొడుకు..." శుక. 2. 207.

కనుచాటుమెలకువ

  • రహస్యప్రవర్తనలు - దొంగ చాటు వ్యవహారాలు.
  • "సతి కొడిగట్ట లేనికనుచాటు మెలంకువ తీగ బోండ్లకున్, గడుపులు దించ..." శుక. 2. 24.

కనుచీకటి

  • మునిచూపు చీకటి. అప్పుడప్పుడే చీకటి వ్యాపిస్తున్న సమయము.
  • "అప్పుడే కనుచీకటి పడింది. త్వరగా ఊరు చేరుకోవడం మంచిది." వా.

కనుచూపు

  • దృష్టి.
  • "వాడి కీ మధ్య కనుచూపు తక్కువయింది. అద్దాలు పెట్టుకోవాలో ఏమో?" వా.
  • "వాడికి ఈ మధ్యే కనుచూపు కొంచెం మధ్యస్థ మయింది." వా.

కనుచూఱ యొసగు

  • కనువిందు కూర్చు.

కను చెదరు

  • అజాగ్రత్తగా నుండు.
  • "కార్యవేళల నిట్లు కను చెదరుదురె." వర. రా. యు. పు. 182. పంక్తి. 10.

కనుదోయి నీరు చిలుకు

  • కన్నీరు చిందు.
  • "కర్ణి కాకుసుమ రింఖన్మరందంబుతో, నిడువాలు గనుదోయి నీరు చిలుక." శుక. 1. 486.

కనుదోయి పదివేల్ వలయు

  • అంత దర్శనీయము అనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
  • చూచుటకు పదివేల కండ్లు కావలె ననుట.
  • ఈ సంఖ్య అటూ యిటూ ఎక్కు వవుతూ, తగ్గుతూ ఉంటుంది.
  • "నరు నత్యద్భుతవిక్రమ, పరిణతి సూడ గనుదోయి పదివే ల్వలయున్." భార. కర్ణ. 2. 283.
  • చూ. రెండు కండ్లు చాలవు.

కనుపట్టు

  • కనబడు.
  • "నవాంబుదంబు కనుపట్టె." రుక్మాం. 3. 82.

కనుపాటు

  • 1. దృష్టిదోషము.
  • "సుదతి నీమై జక్క జూచుట కోడెద, గనుపాటు వొరయునో యని తలంచి." భార. విరా. 2. 47.
  • 2. దృష్టి.
  • "శివుని కనుపాటు దాకని చిత్త భవుడొ." విక్ర. 8. 52.

కనుపాప వలె

  • అత్యాదరంతో అపురూపంగా - చూచుకొనవలసిన దనుట. కనుపాప వంటిది అనుటపై వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "లేక లేక కలిగిన ఆ పసిపాపను వాళ్లు కనుపాపలాగా చూచుకొంటారు." వా. కను_____కను 382 కను_____కను

కనుపుగొట్టు

  • 1. పశువులను కొట్టినట్లు కొట్టు, పాఱు వేటాడి కొట్టు, తఱిమి తఱిమి కొట్టు అనుట. కనుముపండుగలో పాఱువేట ఒకభాగము. కనుము పైనే వచ్చినది కనుప. (కనుపు+కొట్టు.)
  • "కర్ణనందను డిట్లత్యుదీర్ణ భంగి, బాండు రాజతనూజుల బలము నెల్ల, గనుపుగొట్టంగ జొచ్చిన..." భార. ద్రో. 1. 196.
  • "ఇవ్విధంబునం గురుసేనం గనుపుకొట్టి నవ్వుచున్న కవ్వడిం గనుగొని." భార. ద్రో. 3. 159.
  • "వేదండకాండంబులు తండతండంబు లై పయింబడం బడలు వడం గనుపు కొట్టినయప్పట్టున." జైమి. 2. 75.
  • 2. క్షోభపెట్టు.
  • "అతండు ప్రీతుం డై కశ్య పాదులం గనుపుగొట్టు మని పనిచిన." భార. అను. 3. 220.
  • 3. నశింపజేయు.
  • "అమ్మహాభాగు డద్రిజాప్రాణనాథ, కథలదురితంబు లన్నియు గనుపు గొట్టె." ఉద్భ. 1. 8.
  • "అందు మందాకినీ నందనుం డమంద పరాక్రమ క్రీడం గౌంతేయబలంబు గనుపుగొట్టె." భార. భీష్మ. 2.

కనుబడి యగు

  • ఆదాయము వచ్చు. లాభము కనిపించు. కాశియా. 228.

కనుబా టగు

  • దృష్టిదోషము తగులు.
  • "కనుబాటు గాకుండ వనిత చన్దో యికి." భాస్క. కిష్కిం. 60.

కనుబేటము

  • 1. విరాళి.
  • "ఒకచెం,గట నుండెం దెలియరానికను బేట మనన్." సింహ. 12. 30.
  • 2. ప్రేమ; దృష్టిజనిత ప్రేమ. కుమా. 5. 44.

కనుబొమ్మలు

  • కనుసోగలు.
  • "వాని కనుబొమ్మ లెంతో అందంగా ఉన్నవి." వా.

కనుబ్రాము

  • మోసగించు. వర. రా. యు. పు. 182. పంక్తి. 10.

కనుమబ్బు

  • కనుచీకటి. వేం. పంచ. 1. 246.

కనుమఱి చెడు

  • బయట పడిపోవు, చాటు తప్పు.
  • "కనుగీటి చూపువారును, గనుమఱిచెడి పట్టు జూప గడగెడివారున్." కుమా. 2. 82.

కనుమఱువడు

  • కనుమఱుగు చెందు, దాచి పెట్టుకొను, దాగుకొను.
  • "కనుగిట్టి చూపువారును, గను మఱి కను_____కను 383 కను____కను
  • "చెడిపట్టు జూప గడ గెడువారున్, గని కడపి పుచ్చువారును, గనుమఱుపడు వారు బరుల గనుగొనువారున్." కుమా. 2. 82.

కనుమాటు

  • మోసగించు, కనుమొఱగు.
  • "ఒరులు తెలియక యుండన్, గను మాటి తిరుగుచుందురు." రాధా. 1. 99.

కనుమాయ

  • ఇంద్రజాలము.
  • "కనుమాయకరణి యయ్యె." హరి. పూ. 9. 142.

కనుమారిపడు (ఉఱుకు)

  • కొండమీదినుండి దుమికి ప్రాణములు తీసుకొను. మరు ప్రపాత మని సంస్కృతంలో దీనికి పేరు. శిక్షగానూ, లేక తన పాపములకు ప్రాయశ్చిత్తము గానూ దీనిని కొందరు పూర్వం ఆచరించేవారు.
  • "కల్లు ద్రావినపాతకంబు...కనుమారి నుఱుకంగ బాయు." భార. శాంతి. 1. 307.
  • "పాయ దగు మిమ్ము గనుమారి బడ బొసంగు, విషము ద్రావుట యోగ్యంబు." ఉత్త. 4. 56.

కనుముక్కుతీరు

  • అంగసౌష్ఠవం.
  • "ఆ అమ్మాయి కనుముక్కు తీరుగల మనిషి." వా.
  • "ఆ పిల్ల కనుముక్కుతీరు ఎంతో బావుంటుంది." వా.

కను మూయు

  • 1. నిద్రించు.
  • "విషాద వేదనన్, ముప్పిరిగొన్న చింత గనుమూయ నెఱుంగక నెమ్మనమ్ములో, నెప్పుడు తెల్లవాఱును..." కా. మా. 2. 137.
  • "కనుమూయ నెఱుగక." కవిక. 2. 132.
  • 2. మోసగించు.
  • "కపురంపుబలు కంచు గనుమూసి కటకటా!, బూది గప్పిన నిప్పు బాదు కొల్పి." చంద్రా. 4. 167.

కనుమూసి గంత

  • దాగిలిమూతలాట.
  • "కనుమూసిగంత నలుకంబాలాట..." కళా. 6. 202.

కనుమోడ్చు

  • నిద్రించు.
  • "నడురాత్రి యరుదెంచె నరలోకనాథ,కడు డస్సినా డవు కనుమోడ్తు గాక." రంగ. రా. బాల. పు. 39. పంక్తి. 15.

కనుమోసము

  • ఎట్టయెదుటే చేయుమోసము.
  • "కను, మోసము లే కొక్క మొగిన ముసరగ వలయున్." భార. విరా. 4. 230.

కనుఱెప్ప వెట్టని

  • కన్ను మూయని.
  • "కనుఱెప్ప వెట్టని తన వేయి కన్నుల." భాస్క. అరణ్య. 43.

కనుఱెప్పలు తేలవైచు

  • తెలివి తప్పిపోవు. కను____కను 384 కను____కను
  • శోష వచ్చి పడిపోవుపరిస్థితిలో కనులు తేలవేయడం అలవాటు.
  • "కనుఱెప్పలు దేల వైచి కడు సోలుటయున్." కళా. 6. 250.

కనుఱెప్ప వేయక చూచు

  • తేఱి చూచు. కాశీ. 4. 99.

కనులకు గంతలు కట్టు

  • మోసగించు.
  • "అది మొగుడికండ్లకు గంతలు కట్టి ఊరంతా సటారిస్తూ ఉంటుంది." వా.

కనులార్చు

  • కనుసైగ చేయు; కనుఱెప్పలు పదేపదే అల్లార్చు.
  • "పొరుగింటిబ్రాహ్మణి బుణ్య గేహిని నేల, యపహరించితి కనులార్చి యార్చి." కాశీ. 7. 256.
  • "కండ్లార్పేవాడు ఇండ్లార్పుతాడు." సా.

కనులు చింతనిప్పు లగు

  • కోపము కలుగు.
  • "సభలో అత నేదో తప్పు పట్టేసరికి శాస్తుర్ల వారి కళ్లు చింతనిప్పు లయ్యాయి." వా.

కనులు చెమర్చు

  • దు:ఖము కలుగు.
  • "అతనిని చూడగానే ఆవిడ కన్నులు చెమర్చినవి. ఎంత సుఖముగా నున్న వాడు ఏ స్థితికి వచ్చినాడు!" వా.

కనులు తీసుకొని చూచు

  • కను లింత చేసికొని నిరీక్షించు.
  • "అని కనులు దీసికొని యా,తని రాకకు నెదురు చూచు..." శ్రవ. 4. 62.

కను లెఱ్ఱ చేయు

  • కోపించు.
  • "కలుషించి అనపోతు కను లెఱ్ఱ చేసి." పల. పు. 48.

కనువిం దగు

  • నేత్రపర్వ మగు. శుక. 1. 507.
  • చూ. కన్నులపండువగు.

కను విచ్చి చూచు

  • కండ్లు తెఱచి చూచు.
  • "అంత గను విచ్చి చూచె నన్నాత డేను, బ్రణతి జేసితి..." కళా. 4. 154.

కను విచ్చు

  • కనులు తెఱచు.
  • "కను విచ్చి ననుం జూచు." భర. ద్రోణ. 1. 40.

కనువి ప్పగు

  • తెలిసి వచ్చు.
  • "వాడు చెప్పిం దంతా వినేసరికి నాకు కనువి ప్పయింది." వా.

కనువెలుగు

  • దారి చూపువాడు.
  • "కనువెలుగు నీవు గా నీ, వెనుక భవన్మతమ యూది వీరలు నేనుం, జను దెం చెదము..." భార. ద్రోణ. 1. 66.

కనువేదుఱు

  • విరహము.
  • "చూపులన్, విన్నదనంబు దోప గను వేదుఱునన్ బయిగాలి సోకినన్, వెన్న వలెం గరంగు..." మను. 2. 57. కను____కన్న 385 కన్న____కన్న

కనువేదు ఱెత్తు

  • చక్షూరాగము కలుగు.
  • "కసిగాటుపెనకువ కనువేదు ఱెత్తి." వర. రా. బా. పు. 50. పంక్తి. 6.

కనువేయు

  • మోహించు.
  • "వీ డా పని పిల్ల మీద కనువేసినట్టున్నాడే!" వా.
  • చూ. కనువైచు.

కనువైచు

  • కన్ను వేయు.
  • "ఒక్కమగవానిపయిన్ గనువైచి తేమొ? కువ. 3. 107.
  • వాడుకలో రూపం; కన్ను వేయు.
  • చూ. కనువేయు; కన్నువేయు.

కనుసన్న

  • సైగ.
  • "అన్యసతుల, యునికి గనుసన్న జూపె నా యుత్పలాక్షి." కళా. 6. 124.

కనుసన్న మెలగు

  • అజ్ఞానువర్తి యగు.
  • "నీ కనుసన్నన మెలగెద, నేకార్యం బైన నడపు మీవ తగంగన్." భార. విరా. 2. 124.

కనుసోగ

  • కనుబొమ్మ.
  • చూ. కన్సోగ.

కన్న కడుపు

  • కన్న తల్లి
  • "కన్నకడుపు గాన గాంక్ష మిక్కుటము." పల. పు. 52.

కన్నకూళ్లు కుడుచు

  • అన్ని నీచాలకు పాల్పడు.
  • "వాడు కన్నకూళ్ళూ కుడిచి అంత బావుకున్న దేమిటో తెలీదు." వా.
  • చూ. కన్నగడ్డీ కఱచు.

కన్న కొడుకు

  • ఔరసుడు. ప్రేమాతిశయాన్ని తెలియ జేయవలసినపట్ల దీనిని ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు.
  • "వాణ్ణి చిన్నతనంనుంచీ కన్న కొడుకుగా చూచుకుంటూ వచ్చాను." వా.

కన్న గడ్డీ క`రచు

  • ఎంత నీచాని కైనా పాల్పడు.
  • "కన్న గడ్డీ కఱిచేవాడు ఎం తైనా సంపాయించ వచ్చు. దాని కేం?" వా.
  • చూ. కన్నకూళ్లు కుడుచు.

కన్న గడ్డీ తిను

  • చూ. కన్నగడ్డీ కఱచు.

కన్నగాడు

  • దొంగ. ఇండ్లకు కన్నము వేసేవాడటవల్ల వచ్చినది.
  • "నా దగు తారకా రుచిధనంబు హరించినకన్న గాడు." విప్ర. 3. 22.

కన్నడసేయు

  • తిరస్కరించు, ఉపేక్షించు.
  • "సేవకునింట శివార్చనంబు మే, ల్గదుర నొనర్పగా వలయు గన్నడ సేయక మీర లన్న..." చెన్న. 4. 333.

కన్నడుగుచేయు

  • అగుడు పెట్టు. కన్న____కన్న 386 కన్న____కన్న
  • ".....నీవే, కన్నడుగు చేసి తేమని విన్నప మొనరింతు..." వాల్మీ. 3. 33.
  • ఇది కాన్నగుడు కావచ్చును.

కన్నతండ్రి

  • 1. ఆదరంతో చేయుసంబోధన.
  • "ఎన్న డభ్యాస మాయెరా కన్న తండ్రి." నిరంకు. 2.83.
  • 2. తండ్రి.

కన్న తల్లి

  • తల్లి; కన్న తల్లివలె అతి వాత్సల్యంతో చూచుకొను ఇల్లాలు.
  • "నన్ను కన్నతల్లి యన్న పూర్ణా మహాదేవి." భీమ. 3.9.

కన్నదిక్కున జాఱు

  • దిక్కులుపట్టి పరుగెత్తు.
  • "కలగి కన్నవారు కన్నదిక్కున బాఱి, పోయిరి." ఉ. హరి. 4. 66.
  • ఈ 'కన్న' అన్నది 'నానా' అన్న అర్థంలో మనకు బాగా అలవాటు.
  • "వాడు కన్నవాళ్ల కాళ్లు పట్టుకొన్నాడు." వా.
  • ఇత్యాదు లూహ్యములు.

కన్నది గతిగా

  • ఎటు పడితే అటుగా
  • "కన్నది గతి గాగ గిన్నరు లరిగిరి." పారి. 5. 37.

కన్నదే గాతిగా

  • దొరకినదే చాలు నని.
  • "తండ్రీ! సారెకు దువ్వు నాగ్రహము మీదం గన్నదే గాతిగా, గుండ్రాలం గొని దాయ గాక...." వరాహ. 59. 3.

కన్నపుదొంగ

  • గజదొంగ.
  • కన్నము వేసి దొంగతనము చేయువాడు.
  • "సిరిమనోధనము మ్రుచ్చిలినకన్నపు దొంగ." నిరంకు. 1. 2.

కన్న పెట్టు

  • 1. దొంగిలించుటకై కన్నము వేయు.
  • "యామికావళికన్ను బ్రామి యంత:పురాం,గణము లైనను జొచ్చి కన్న పెట్ట...." శుక. 2. 502. క్రింద.
  • 2. దొంగతనము చేయు.
  • "ప్రజల యిండ్ల గన్న వెట్టని దొక్కటే కాని కొదవ." నిరంకు. 2. 26.
  • "మావీటం గన్న పెట్టి..." దశ. 4. 24.
  • చూ. కన్న మిడు.

కన్న మరులు

  • పితృమాతృవాత్సల్యము.
  • "కన్న మరులుకన్నా పెంచిన మరు లెక్కువ." వా.

కన్న మిడు

  • కన్నము వేయు.
  • "ఒకనా డేగురు దొంగలు...కన్నమిడువాంఛన్ వచ్చి." ద్వాదశ. 10. 115.
  • చూ. కన్న పెట్టు.

కన్నము పెట్టు

  • కన్నము వేయు. కన్న_____కన్న 387 కన్న_____కన్న
  • "రాత్రి సెట్టిగారిల్లు కన్నంపెట్టి సొత్తుల పెట్టె దొంగిలించా రట." వా.
  • చూ. కన్న పెట్టు.

కన్న పోవు

  • దొంగతనము పోవు. పరమ. 5. 15.

కన్నయ్య

  • 1. కన్న తండ్రి.
  • "అని యామిటారి చిగురుకటారి రాయల కన్నయ్యతో మఱియు నేననుచున్నది:-" హేమా పు. 51.
  • 2. కృష్ణుడు. శ. ర.

కన్నఱ

  • చూచుటకు దుర్భర మైన విచారము.
  • తమి. కన్ఱావి.
  • "తలిదండ్రులు వా రెట నున్న వారొ యీ,కన్నఱ జూడ బా లయితి." రామా. 2. 41.

కన్నఱి

  • కన్నఱ కలవాడు, దు:ఖితుడు.
  • "కిన్నరులు గన్నఱులుగా భూతంబులు భీతంబులుగా." ఉ. హరి. 6. 28.
  • చూ. కన్నఱ.

కన్నవస్థా పడి

  • నానాబాధ పడి.
  • "కన్నవస్థాపడి ఆ ఉద్యోగం యిప్పిస్తే మీవాడు రాజీనామా పెట్టి వచ్చాడు." వా.

కన్నవస్థా పడి కంచిలో చేయి కడిగి

  • ఎన్నో బాధలు పడి.
  • "చేతిలో దమ్మిడీ లేకుండా బయలు దేరాను. కన్నవస్థా పడి కంచిలో చెయ్యి కడిగి ఎలాగైతే నేం పట్ణం చేరుకున్నాను." వా.

కన్న వాడు

  • తండ్రి.
  • చూ. కన్నాడు.

కన్న వారు

  • ప్రతివారు.
  • "కోరెన్ వెండియు గన్న వారలకు సంక్షోభింపకే మ్రొక్కి." కా. మా. 2. 89.
  • "ఉన్నదైతేయు లందఱు గన్నవారు, కన్నదిక్కుల బోయి సాగరములోన, నడగిరి." ఉ. హరి. 4. 240.

కన్నవిటి

  • గ్రుడ్డివాడు.
  • "చెవిటికి శంఖధ్వని గ,న్న విటికి దీపంబు...వృథ యగున్." భల్లాణ. 4.

కన్న విన్న యది కాదు

  • వింత.
  • "ఎన్నుకొన్న లో,కమునను గన్న విన్న యది గా దది కొంత నిజంబు కొంత స్వ,ప్నము నని..." ప్రభా. 122.

కన్న వెట్టు

  • దొంగిలించు.
  • "వన్నె మాటల వలతువా నీవు నా మనసు, కన్న వెట్టంగ గదా కడు బేల నైతి." తాళ్ళ. సం. 3. 281.
  • చూ. కన్న పెట్టు.

కన్నళవి సేయు

  • గొడవ పెట్టు; ఉపేక్షించు.
  • "కన్నళవి సేయక కరుణ మీఱగా." హేమా. పు. 51. కన్న____కన్నా 388 కన్నా____కన్ని

కన్నళవు చేయు

  • అగుడు పెట్టు; గొడవ పెట్టు.
  • "కన్నళవు సేయు గచ్ఛపాకారగరిమ గరిమరాళికయాన నీ చరణమహిమ."
  • అరవంలో ఎళువు - ఏడుపు, నేటికీ దక్షిణాంధ్రంలో అల్లరి, అగుడు అనే అర్థాలలో ఈ మాటను ఉపయోగిస్తారు.
  • "ఏమిట్రా ఈ యెళువు?" వా.

కన్నాకు

  • ప్రథానము, ముఖ్యము. ముఖ్యుడు. శ్రేష్ఠుడు.
  • తమలపాకులకట్టలో పైన పెట్టేఆకు మంచిది చూచి పెడతారు. అదే కన్నాకు. తద్వారా వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "కన్నాకు మనకు భీష్ముడు." భీష్మ. 1. 76.
  • "మంత్రులు పన్నిద్దఱకును... గన్నాకుగా బెద్ద గద్దియ నునిచి." బస. 2. 27.

కన్నాగు (కన్ను + ఆగు)

  • కన్ను మూయు; మూర్ఛిల్లు.
  • "నేడు రణశయ్యన్ భూవిభుం డుండగా, గన్నాగం దగు నయ్య నీ నిదురకుం గాలం బయోధ్యం గదా!" భాస్క. యుద్ధ. 5. 83.

కన్నాడు

  • తండ్రి.
  • "నిన్ను గన్నాని రప్పింపక." ఉద్భ. 3. 28.
  • చూ. కన్న వాడు.

కన్నార చూచు

  • 1. కనులు తెఱచి చూచు.
  • "సన్ను తానందబాష్పంబుల జేసి, కన్నార జూచు వీక్షణములు మునుగ." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 221.
  • 2. ప్రత్యక్షంగా చూచు. వాడుకలో ఇది కండ్లారా అన్న ట్లుంది.
  • "కండ్లారా చూచినసంగతి చెప్పడానికి భయ మేమిటి?" వా.

కన్నాస

  • కనుపండు వైనది. కంటికి ఆశ గొలుపునది.
  • "అది విటాళుల కన్నాస యై మెలంగు." హంస. 5. 215.

కన్నిగట్టు

  • త్రాడు కట్టు; బంధించు; నిర్బంధించు.
  • పశువులకు దూడలకు మెడకు తగిలించి కట్టేత్రాడును కన్ని త్రా డని అంటారు.
  • "మన్ను దినియెడిదూడ...కన్నిగట్టి యెందాక గాయవచ్చును." తాళ్ల. సం. 11. 3. భా. 79.

కన్నిచ్చకు వచ్చు

  • కంటి కింపగు, కంటికి ప్రియమగు.
  • "మృగంబులుం దెగ జూచి యేచి కన్నిచ్చకు వచ్చు పెక్కునంజుడులు చేవ డించక కావడించి..." పాండు. 3. 89.
  • చూ. కన్నిచ్చ వచ్చు. కన్ని_____కన్నీ 389 కన్నీ_____కన్నీ

కన్నిచ్చ వచ్చు

  • ప్రియ మగు; దృష్టి నాకర్షించు.
  • "కనుగొని పాఱిన గన్నిచ్చవచ్చు, కనుపారుచీరలు ధరియించి శౌరి." ద్విప. మధు. 5.
  • చూ. కన్నిచ్చకు వచ్చు.

కన్నిడి యుండు

  • గమనించి యుండు.
  • "అన్నిటన్ ధరణిపాలుడు గన్నిడి యున్న బెం పగున్." భార. శాంతి. 2. 283.
  • చూ. కన్ను పెట్టి ఉండు.

కన్నిడు

  • 1. కన్ను వేయు.
  • "రుచిమీదన్ గన్నిడి యా శచీ విభుడు దిరుగు..." భార. అను. 2. 189.
  • 2. చూపు పెట్టు. దృష్టి సారించు.
  • "వసంతకుడు దమపై గన్నిడ గా రాకు గెం,దలిరా కయ్యెనొ నా." కుమా. 4. 85.

కన్నియమెఱుగు

  • క్రొక్కారు మెఱపు. తొలకరి వానలలో మెఱిసే తొలి మెఱుపు.
  • "తళుకు తళుకున నింగి దాటించె బలుమాఱు, నీరాళ్లగొంది గన్నియ మెఱుంగు." పాండు. 4. 21.

కన్నీరు

  • అశ్రువులు. దు:ఖము కల్గినప్పుడు కండ్లలో వెడలునీరు.
  • "కన్నీ రొలుకగ నేడ్చిన, నన్నరపతు లెల్ల నేడ్చిరి..." భార. ద్రోణ. 1. 29.
  • "వాడు కన్నీరు కారుస్తూ కూర్చున్నాడు." వా.

కన్నీరు కాలువలు కట్టు

  • అధికముగా విలపించు.
  • "ఆమె కన్నీరు కాలువలు కట్టేటట్లు ఏడుస్తుంటే చూడలేక పోయాను." వా.

కన్నీరు గ్రుక్కుకొను

  • దు:ఖోద్వేగ మాపుకొను.

కన్నీరు గోట మీటు

  • కన్నీరు గోటితో తుడిచి వేసి కొను.
  • "కెందలిరుపాన్పునం దను వొందక లేచి కూర్చుండి కన్నీరు గోట మీటుచు బోటితో వరూధిని యి ట్లనియె." మను. 3. 28.

కన్నీరు మున్నీరుగా (ఏడ్చు)

  • ఎక్కువగా (దు:ఖించు.)
  • "అబ్బాయి కారుకింద పడ్డా డని వినగానే ఆవిడ కన్నీరు మున్నీరుగా యేడుస్తూ కూర్చుంది." వా.

కన్నీళ్లు తుడుచు

  • తాత్కాలికంగా ఏవో మాటలు చెప్పి ఓదార్చు.
  • "మమ్ము గన్నీళ్లు తుడిచి వే పొమ్మని యెను." నందక. 43 పు.
  • "ఏవో నాలుగు మాటలు చెప్పి కన్నీళ్లు తుడిచి పంపించాడు గానీ, ఈ పిల్లల కేమైనా సాయం చేద్దా మనుకున్నాడా వాళ్ళ చిన్నాన్న?" వా. కన్నీ____కన్ను 390 కమ్ము____కన్ను

కన్నీళ్లు తుడుచుమాటలు

  • శుష్కప్రియాలు; పై పై ఓదార్పుమాటలు.
  • "ఈ కన్నీళ్లు తుడిచేమాటలతో ఏం లాభం? కొంప మునిగిపోయి ఛస్తుంటే." వా.
  • చూ. కళ్లతుడుపు మాటలు.

కన్నీళ్ల నడచుకొను

  • కన్నీళ్లు గ్రుక్కుకొను, దు:ఖమును సమాళించుకొను.
  • "ఇందాక నెఱుగకే నేమి యంటినొ మిమ్ము?, ననుచు గన్నీళ్లు రా నడచు కొనుచు..." కళా. 4. 171.
  • చూ. కన్నీళ్లు గ్రుక్కుకొను.

కన్ను

  • రీతి, జాడ.
  • "నాకడనుంచి, యేగినక న్నేల నెఱుగ నైతి." కుమా. 6. 160.

కన్నుండ కనుపాప తీయు

  • అతి నేర్పరితనము సూపు. కొంత నిరసనగా అనుమాట. కను పాపను తీస్తే కన్ను పోవాలి; కానీ అలా కాకనే తీయగల దంటే ఎంత నేర్పరి అని!
  • "విను వల్లభ ! కన్నుండం, గనుపాపం దివియ నేర్పు గల మునిము చ్చీ, వనిత..." కళా. 3. 199.
  • "అమ్మా ! ఆవిడా? కన్నుండగానే కనుపాప తీసేరకం." వా.
  • చూ. కన్నుండ కనుపాప కొన్నట్లు.

కన్నుండ కనుపాప కొన్నట్లు

  • అతినేర్పుగా.
  • "కన్నుండ గంటిపాపం, గొన్నట్లు మొఱంగి బాలు గొనిపోవుటకున్, అన్నీచు బంధుయుతముగ, మన్నిగొనక యున్న నేటిమాటలు మనకున్." ఉ. హరి. 5. 288.
  • "కన్నుండగ గనుపాపను, గొన్నవిధంబునను సతుల గూడకయును దా, గన్న మిడి మనోధనములు, గ్రన్నన గొనిపోవు గన్న కాడుంబోలెన్." విక్ర. 8. 9.
  • "కన్నుండగానే కనుపాపను తీసి నట్లుగా, ఆ పిల్ల తనేమీ ఎఱగనట్లూ, అత్తదే అంతా తప్పన్నట్లూ మగనికి చెప్పి ఒప్పించిం దంటే నమ్ము." వా.
  • చూ. కన్నుండ కనుపాప తీయు.

కన్నుండ గంటిపాపను గొను

  • మోసము చేయు, అతి చాక చక్యముతో ప్రవర్తించు. నేడు వాడుకలో దీని రూపం.
  • "వాడా అమ్మా! కన్నుండగానే కంటిపాపను తీసేరకం." వా.

కన్ను కట్టు

  • 1.ఒక పిల్లల ఆట.
  • "వెన్నెలకుప్పలు కన్నుకట్టు." ప్రబంధ. 6. 3.
  • కన్నులకు బట్టకట్టి తోడి వారిని తెలుసుకొనే ఆట కావచ్చును.
  • 2. మోసగించు.
  • "నే నెవరి కన్ను కట్టి ఈ డబ్బు తేలేదు. కష్టార్జితం." వా. కన్ను____కన్ను 391 కన్ను____కన్ను

కన్ను కన్నూ కనిపించని చీకటి

  • కటిక చీకటి. కంటికి కన్నే కనిపించనంత చిమ్మచీకటి అనుట.

కన్ను కానక

  • గర్వముతో - పొగ రెక్కి.
  • "వనితా ! యె ట్లోర్వవచ్చు వలవని గర్వం,బున గన్ను గాన కాడెడి, యనుచితవాక్యంబు లేరి కైన దలంపన్." కళా. 1. 175.

కన్ను కానక పోవు

  • గర్వించు.
  • చూ. కన్ను కానక.

కన్ను కానమి

  • గర్వము.
  • చూ. కన్ను కానకపోవు.

కన్నుకుట్టు

  • 1. అసూయ.
  • "వాడికి నన్ను చూస్తే కన్ను కుట్టు." వా.
  • 2. అసూయపడు.
  • "వానిసిరిం జూచి కన్ను కుట్టినది." ధర్మజ.
  • "ఆపిల్ల కాస్త తల దువ్వుకుంటే ఆ ముసలిమొగుడికి కన్ను కుడుతుంది." వా.
  • 3. కండ్ల కలకరోగము వచ్చు.
  • "వాడు గాలిలో తిరిగేటప్పటికి కండ్లు కుట్టాయి. కంద్లు తెరవకుండా బాధపడి పోతున్నాడు." వా.
  • ఇందులోనుండే పై రెండు పలుకుబళ్లూ వచ్చినవి.

కన్ను కొట్టు

  • సైగ చేయు. కామమోహాదుల విషయంలోనే దీనిని ఉపయోగిస్తారు.
  • "వాడు ఆ పిల్లను చూచి కన్ను కొట్టే సరికి అది వాళ్లవాళ్లకు చెప్పడం, వాళ్లు ఇంటిమీదికి రావడం గొడవో గొడవ అయి పోయింది." వా.

కన్నుకొదమలు

  • ఉత్తమనేత్రములు. సింగపుగొదమ అనుచోట తరుణ మని అయినా 'కొదమ' యువతను. ఉద్ధతిని, ఉత్తమతను సూచించును.
  • "శంభు వికసితాంబకస,ముదితంబు లగు కన్ను కొదమలో యనగ." పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 100.
  • చూ. కొదమగుబ్బలు.

కన్ను గానక

  • పొగ రెక్కి.
  • "జనకకన్య జగన్మాన్య జెనక వచ్చి కన్ను గానక చనె బలుగాకి కాకి." రామాభ్యు. 5. 70.
  • చూ. కన్ను కానక.

కన్ను గిలుపు

  • కనుసైగ చేయు.
  • చూ. కన్ను కొట్టు.

కన్ను గీటినంతలో

  • అతిశీఘ్రముగా, ఱెప్పపాటులో, ఒక నిమిషములో.
  • "....అఖిలాన్నంబుల్, కను గీటినంత కన్ను____కన్ను 392 కన్ను____కన్ను
  • లోననె, యనుజునకు దదగ్రజాత యమరించి..." పాండు. 3. 26.

కన్ను గూర్కు

  • నిద్రించు.
  • "కన్ను గూర్కెడునంత నగ్గహనభాగ, మేలుబేతాళు డతి దుర్నిరీక్ష్యు డగుచు." శుక. 1. 279.
  • చూ. కనుగూర్కు.

కన్ను చెదఱు

  • మిఱుమిట్లు గొలుపు.
  • "ఆ అమ్మాయి రవ్వలకమ్మలు చూస్తే కన్ను చెదరుతుంది." వా.

కన్ను దనియగా

  • కనులవిందుగా, నేత్రపర్వముగా.
  • "కన్ను దనియగ బదపదార్థములును... వడ్డింప..." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 119.

కన్ను దనియు

  • కనులకు తృప్తి చేకూర్చు.
  • "మొలపించె బహునూపముల గన్ను దనియ." వర. రా. బా.పు. 161. పంక్తి. 21.

కన్ను దెఱచు

  • కటాక్షించు, అనుగ్రహించు, గుర్తించు.
  • "ఇంక నెన్నండు దయ బరమేశ్వరుండు, గన్ను దెఱచునో యని." కుమా. 7. 19.
  • "ఆ దేవు డెప్పుడు కన్ను తెరుస్తాడో గాని అంతదాకా నే నిలా అఘోరించ వలసిందే." వా.

కన్నునీరు

  • కన్నీరు.
  • "కన్నునీరు గొ,బ్బున వెడలంగ." భోజ. 4. 167.

కన్ను పడు

  • ఆసక్తి కలుగు. ఇందులో ఈఆసక్తి అత్యాశో, దురాశో అన్నధ్వని కూడా ఉన్నది.
  • "వానికి ఆ ఉద్యోగంమీద కన్ను పడింది." వా.
  • "వానికి ఆ యింటిమీద కన్ను పడింది." వా.

కన్ను పెట్టు

  • కనిపెట్టు.
  • "ఆ వ్యవహారంమీద కాస్త కన్నుపెట్టి ఉండక పోతే లాభం లేదు." వా.

కన్ను పొడుచు

  • అపకారము చేయు.
  • "కన్ను పొడిచి కంటిలో నీ రెందు కంటే ఏం లాభం?" వా.

కన్ను పొడుచుకొన్నా కనుపించని

  • ఏమాత్రం కనపడని.
  • "కన్ను పొడుచుకున్నా కనిపించని చీకట్లో వెళ్లాడు పాపం!" వా.
  • "ఆ కొంపలో కన్ను పొడుచుకొన్నా ఏదీ కనిపించదు." వా.

కన్ను పొడుచునట్లు

  • ఎదుటివారికి బుద్ధి వచ్చునట్లు, ఎదుటివారి కన్ను కుట్టునట్లు.
  • "నానాట గృశియించు నను జూచి కనుగీటు, పువ్వుబోడుల గన్న పొడిచిమట్లు." రాధికా. 3. 63. కన్ను____కన్ను 393 కన్ను____కన్ను
  • "నే నిందుకొఱకె, నవ్వ స,హా నోడుదు వట్టి నింద లందితి నయ్యో, యైన దిక నాయె నందుకె, పూనుద మందఱకు గన్ను పొడిచినరీతిన్." రాధామా. 1. 46.

కన్ను మూతపడు

  • నిద్ర వచ్చు.
  • "రాత్రంతా కన్ను మూతపడ లేదు." వా.
  • "అదేం కర్మమో! కాస్త కన్ను మూత పడేసరికి కలలు వస్తాయి." వా.

కన్ను మూయు

  • చనిపోవు.
  • "అని ప్రలాపించి కనుమూసె నా క్షణంబు." శుక. 1. 396.
  • "ఈ పిల్లలను నా చేతుల్లో పెట్టి ఆయన కాస్తా కన్ను మూశాడు." వా.
  • "వాడు కన్ను మూసి మూడు నెల లయిందో కాలేదో? వాడికొడు కా ఆస్తినంతా ధ్వంసం చేశాడు." వా.

కన్ను మూసి తెరచేలోగా

  • వెంటనే; ఒక్క త్రుటిలో.
  • "కన్ను మూసి తెరచేలోగా అంతా అయి పోయింది." వా.

కన్ను మూసే అవకాశం లేదు

  • ఏమాత్రం వ్యవధి లేదు.
  • "కను మూయు నెడయు లేదు." బస. 3. 64.
  • "కన్ను మూసే వీలు లే దమ్మా! ఈ కొంపలో పొద్దస్తం చాకిరీ అలా చేస్తూ ఉండ వలసిందే!" వా.

కన్ను మూసే తీరిక లేదు

  • వ్యవధి లేదు అనుట.
  • "నాకు కన్ను మూసే తీరిక ఉంటే ఎంతో చదవాలసి ఉంది. ఏదీ ఈ వెధవ చాకిరీతోనే సరిపోతుంది గా." వా.

కన్ను మొగడు

  • కన్ను మూయు; నిద్రించు.
  • "ఇన్నాలుగుతెఱగులందు నెయ్యది యైనన్, గన్ను మొగుడ నీ దటె." భార. సౌప్తి. 1. 67.

కన్ను మొగము ఏర్పడు

  • రూ పేర్పడు; ఒక స్వరూపమునకు వచ్చు.
  • "అల్లనల్లన మూడేడు లయ్యె నకట, కన్ను మొగ మేరుపడదు నాగర్భమునకు." పద్య. బసవ. 1. 96.
  • రూ. ముక్కు మొగ మేర్పడు.

కన్ను మొగుచు

  • కన్ను మూయు, నిద్రించు.
  • "ఒయ్య నొయ్యనం గదలు తూగు టుయ్యెలలం గన్ను మొగిచియున్న విలాసినీవిలాసులునుం గలిగి." పారి. 2. 53.
  • "గవనిమొగసాల యరుగుపై భైరవుండు, గన్ను మొగిచె." కాశీ. 3. 23/

కన్ను మొఱగు

  • మోసగించు.
  • "అంత:పురాంగనలన్ గన్ను మొఱంగి." భీమ. 1. 111.
  • చూ. కనుమొఱగు.

కన్ను మోడ్చు

  • నిద్ర పోవు.
  • "ఏ నింత కన్ను మోడ్చు, తఱిని గలలోన." రా. వి. 1. 15.
  • రూ. కనుమోడ్చు. కన్ను_____కన్ను 394 కన్ను_____కన్ను

కన్ను మోడ్పు

  • నిద్ర.
  • "ఇంచుకసేపు కన్ను మోడ్పు నెఱపి." హంస. 2. 53.

కన్నుల కచ్చి

  • ఒక బాలక్రీడ.
  • "కన్నుల కచ్చి గుడుగుడుగుంచాలు కుందనగిఱి." హంస. 3. 146.

కన్నుల కద్దుకొను

  • అత్యాదరముతో చూచు, అభిమానించు.
  • "పేదవాని కన్నం పెడితే కన్నుల కద్దు కొని తింటాడు." వా.

కన్నుల కరవు దీరగా

  • కండ్లార; తృప్తిగా.
  • "ఇమ్మహాభుజు నిప్పు డోకొమ్మలార!, కంటిమి గదమ్మ కన్నుల కఱవు దీఱ." విజ. 1. 72.
  • "కంచిలో వరదరాజస్వామిని కన్నుల కరువు దీరా చూశా మమ్మ్మా ఈనాడు. జనసమ్మర్దం లేదు కదా." వా.

కన్నుల గట్టినట్టు

  • ప్రత్యక్షముగా ఉన్నట్లు. బొత్తిగా ఒక సంఘటననో మనిషినో మఱచి పోలేకున్నా మనుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
  • "మలయుచూడ్కులు గల మంచి నీ మోము, గన్నుల గట్టిన కైవడి దోచు." హరి. 2. భా. 1879.
  • "మా కోడలు ఊరికి పోయి నెలనాళ్లయింది. మనమడు కన్నులకు కట్టినట్టుగా ఉన్నాడు. వెళ్ళయినా చూచి రావాలి." వా.

కన్నుల గప్పుకొను

  • కన్నుల నద్దుకొను; ఆదరముతో అభిమానించు.
  • "కన్నియ నన్ను వల్లభుడు గన్నుల గప్పుకొనంగ నుండి." పారి. 1. 88.
  • "గరిమ నందుడు గన్నుల గప్పుకొనగ." రాధికా. 1. 56.
  • "ఆ కాంతలు గొల్వ నన్ను సముఖంబున గన్నుల గప్పుకొంచు." రాజగో. 1. 36.

కన్నుల గెంపొదవు

  • కోపము కలుగు.
  • "విని కన్నుల గెం పొదవగ." జైమి. 7. 192.

కన్నుల నద్దుకొను

  • గౌరవ ప్రేమ సూచకంగా ఒకవస్తువును కన్నులకు అద్దుకొనడం అలవాటు. గౌరవ ప్రేమలను సూచించుట భావార్థము.
  • "శిరంబున మోపుకొని కన్నుల నద్దుకొని తిరుగ నతని చేతిక యిచ్చి." కళా. 4. 60.
  • "ను వ్వేమో అంత సంకోచిస్తున్నావు. ఇదే ఇంకొక రైతే కండ్ల కద్దుకొని తీసుకొంటారు." వా.
  • చూ. కన్నుల కద్దుకొను.

కన్ను ల నవ్వు

  • హసన్ముఖు డగు, ప్రసన్న ముఖు డగు. బస. 1. 9. కన్ను_____కన్ను 395 కన్ను_____కన్ను

కన్నుల నిప్పులు డుల్లు

  • కోపించు, కన్నెఱ్ఱ చేయు.
  • "కోపాటోపశిఖలు, నిండారి కన్నుల నిప్పులు డుల్లి." పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 15.
  • చూ. కన్నుల నిప్పులు రాలు.

కన్నుల నిప్పులు రాలు

  • ఆగ్రహోదగ్రత కలుగు. కన్ను లెఱ్ఱవడు.
  • "కనుగొని కోపవేగమున గన్నుల నిప్పులు రాల..." భార. విరా. 2. 133.
  • "కనుగొని కౌశికుం డలిగి కన్నుల నిప్పులు రాల ని ట్లనున్." మార్కం. 1. 228.
  • "అప్పుడు విశ్వామిత్రుడు, ముప్పిరి గొనునట్టి కోపమున గన్గొనలన్, నిప్పులు రాలగ నమ్ముని, దప్పక వీక్షించి పలికె దారుణభంగిన్." హరి. 1. 150.
  • "వా డేదో తూస్కారంగా మాట్లాడగానే రెడ్డిగారి కండ్లలో నిప్పులు రాలాయంటే నమ్ము." వా.
  • చూ. కన్నుల నిప్పులు డుల్లు.

కన్నుల నిప్పు లొల్కు

  • అతిక్రోధంతో కన్ను లెఱ్ఱనగు. కోపాన్ని నిప్పులతో పోల్చుట అలవాటు.
  • "అల్కతో, గన్నుల నిప్పు లొల్కు హరుకాదిలి దక్షుని జూచి యిట్లనున్." కుమా. 2. 82.
  • చూ. కన్నుల నిప్పులు రాలు.

కన్నుల నీలాలు గారు

  • ఏడ్చు. కన్నీరు రాలు.
  • "ఏడిస్తె నీ కండ్ల నీలాలు గారు." పాతపాట.
  • చూ. కన్నుల ముత్యాలు గారు.

కన్నుల నీళ్లు కుత్తుక వట్టు

  • డగ్గుత్తిక పడు.
  • "గొనకొని కన్నుల నీళ్లు గుత్తుక వట్టెడిని." తాళ్ల. సం. 12. 290.

కన్నుల నూపిరి పెట్టుకొను

  • ప్రాణావసానదశలో నుండు.
  • "ఎం డనక వా ననక యరక కొయ్య కొట్టుకొని కనుల నూపిరి పెట్టుకొని యున్నచో జేటుపాటు మీకు దెలియ కుండునా?" ధర్మజ. 47 పు. 2 పం.- తెను. జాతీ.

కన్నులనె ప్రాణము నిల్పు

  • ప్రాణావసానదశలో నుండు. ప్రాణం పోవునప్పుడు ఆఖరున కనులలో నుండి పోవు ననుటపై యేర్పడినది.
  • "....శకుంతల ప్రాణనాయక, ధ్యానము తోడ గన్నులనె ప్రాణము నిల్పి శరీర మాత్ర యై." శృం. శా. 3. 74.
  • "వాడు కళ్లల్లో ప్రాణం నిలుపుకొని ఉన్నాడు." వా.

కన్నుల నొత్తుకొను

  • కన్నుల కద్దుకొను. ఇది ప్రేమాదరసూచకము.
  • "పొలతి నీచిఱునవ్వు బువ్వు లాతడు గోసి, కులికి కన్నుల నొత్తుకొనంగాను." తాళ్ల. సణ్. 3. 279.
  • చూ. కన్నుల నద్దుకొను; కన్నుల కద్దుకొను. కన్ను____కన్ను 396 కన్ను____కన్ను

కన్నుల పండువు(గా)

  • నేత్రపర్వము. మనోజ్ఞము. మనోహరము.
  • "సుందరాకృతులు గన్నులపండువు." 7. 123.
  • "ఆ అమ్మాయి నడుస్తుంటే కన్నుల పండువుగా ఉంటుంది." వా.

కన్నుల బడు

  • కానవచ్చు. కువ. 3. 59.

కన్నుల ముంచి క్రోలు

  • ఆసక్తితో చూచు.
  • "నీ వన్నెల్ కన్నుల ముంచి క్రోలుటలు." నారా. శత. 46.
  • వాడుకలోనూ: "కళ్ళతో త్రాగి వేస్తున్నా డా అమ్మాయిని" వంటి రూపాలలో ఇది వినవస్తుంది.

కన్నుల ముత్యాలు గారు

  • ఏడ్చు.
  • "ఎన్నడు నెండక న్నెఱుగనిశిశువు కన్నుల ముత్యాలు గాఱ నేడ్చెడిని." హరిశ్చ. 2. 924.
  • చూ. కన్నుల నీలాలు గారు.

కన్నుల ముసు గిడు

  • కన్నులు గప్పు.
  • "కన్నుల ముసుగిడ్డ కంతుని మాయాం ధతమసపటము..." రాధా. 2. 199.

కన్నులమ్రాను

  • చెఱకు.

కన్నులలో నిప్పులు పోసికొను

  • ఓర్వలేక పోవు.
  • "మనము నేర్చుచున్న విద్యను గాంచి తాను గన్నులలో నిప్పులు పోసికొను చున్నాడు." సాక్షి. 47. పు.

కన్నుల సన్న నునుచు

  • ఆజ్ఞానువర్తులనుగా చేయు. కనుసన్న మెలగున ట్లొనర్చు.
  • "దిగధీశ్వరుల నోలి, మన్నించి కన్నుల సన్న నునిచె." కుమా. 7. 155.

కన్ను లాకలి తీర్చు

  • కన్నులు తనియించు; కండ్లారా చూడ నిచ్చు.
  • "ఎన్నడు వచ్చునో యిందిరావిభుడు, కన్ను లా కలి తీర్ప గలుగునో యనుచు." ద్విప. మధు. పు. 38.

కన్ను లార

  • కనులకు సంతృప్తిగా, బాగా, ప్రత్యక్షంగా.
  • "కన్నులారా జూచుచును." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 155.
  • "కన్నులారా అందరు చూస్తుండగా దొంగ పారిపోయాడు." వా.

కన్ను లార్చు

  • వంచించు.
  • "...వనితకు గన్ను లార్ప నిటు వచ్చిన వాడవె..." రుక్మాం. 5. 22.

కన్నులు కట్టు

  • మోసగించు; కన్నుకొట్టు.
  • "నన్ను నమ్మించి తెచ్చి, కాననంబు లో గన్నులు కట్టి కాడు, పఱచి నీ కిట్లు పోజన్నె భావజన్మ!" కుమా. 5. 65.
  • చూ. కన్నులు గట్టు.

కన్నులు కానని

  • అంధురాలయిన. చూపు లేని. కన్ను____కన్ను 397 కన్ను____కన్ను
  • "తల్లి మదేక పుత్రక పెద్ద కన్నులు, గాన దిప్పుడు మూడుకాళ్ల ముసలి." శేం. నైష. 1. 108.

కన్నులు గలవే! (చూడగా)

  • కన్నులు చాల వనుట, అతి దర్శనీయము.
  • "శృంగారించిన నిన్ను జూడ గన్నులు గలవే?" భాస్క. సుంద. 189.
  • చూ. రెండుకన్నులు చాలవు.

కన్నులు గట్టు

  • మోసగించు.
  • "పౌండ్రవిభు కన్నులు గట్టి ప్రలంబ వైరికిన్, సేవ యొనర్చి." ఉ. హరి. 2. 98.
  • చూ. కన్నులు కట్టు.

కన్నులు గప్పు

  • మోసగించు.
  • "తలిదండ్రుల కనులు గప్పి వా డలా చెడుతిరుగుళ్లు తిరుగుతున్నాడు." వా.

కన్నులు చల్లగా

  • తృప్తిగా - నేత్రపర్వముగా.
  • "కన్నులు చల్లగా గనుగొందు నేను మి,మ్మిరువుర దేవి దేవరను బోలె." శృం. నైష. 2. 86.
  • "మా అమ్మాయి పిల్లవా ణ్ణెత్తుకొని యింట్లో తిరుగుతుంటే కన్నులు చల్లగా చూడా లని ఉంది." వా.

కన్నులు చల్ల నగు

  • సంతోషము కలుగు; సంతృప్తి కలుగు.
  • "జముని జూడగ గన్నులు చల్ల నయ్యె." కాశీ. 3. 147.
  • "నిన్ను చూడగానే కన్నులు చల్ల నయ్యాయి నాయనా! అంతే చాలు." వా.

కన్నులు చెదరి పోవు

  • మిఱుమిట్లు గొలుపు.
  • "చీకట్లో నుంచి వెలుతురులోకి వస్తే కండ్లు చెదిరిపోతాయి." వా.

కన్నులు చెమర్చు

  • చూ. కన్నులు చెమ్మగిల్లు.

కన్నులు చెమ్మగిల్లు

  • దు:ఖము కలుగు.
  • "హరిశ్చంద్ర నాటకంలో చంద్రమతి యేడుస్తుంటే ప్రేక్షకు లందరి కండ్లూ చెమ్మగిల్లినవి." వా.
  • రూ. కనులు చెమర్చు.

కన్నులు జేవురించు

  • కన్ను లెఱ్ఱ నగు - కోపము కలుగు.
  • "క, న్గానడు యాదవుం డనుచు గన్నులు వేయును జేవురింప." పారి. 4. 63.

కన్నులు తల కెక్కు

  • పొగ రెక్కు. వినయవంతుడు క్రిందికి చూస్తాడు. అట్లే పొగరుబోతు ఆకాశంలోకి చూస్తూ నడుస్తాడు అనుటపై ఏర్పడిన పలుకుబడి. ఇలాంటి వేకన్నులు నెత్తి కెక్కు, కన్నులు నెత్తికి వచ్చు ఇత్యాదులు. చితా. 6 అం. 59 పు.
  • "వాడి కీమధ్య కన్నులు తల కెక్కినట్లు కన్ను_____కన్ను 398 కన్ను_____కన్ను
  • న్నాయిలే. అందుకే అలా వాగుతున్నాడు." వా.
  • చూ. కన్నులు నెత్తి కెక్కు.

కన్నులు దనియు

  • కన్నులు చల్ల వడు.
  • "అ,గ్గలిక మెఱసె నట్ల మీకు గన్నులు దనియన్." భార. ద్రోణ. 1. 33.

కన్నులు నీరుబుగ్గ లగు

  • కన్నులనుండి కన్నీరు ఏక ధారగా కారు. నీటి బుగ్గలలో నేల చీల్చుకొని నీరు పై కుబుకుతుంది. ఏక ధారగా అలా వస్తూనే ఉంటుంది. అలాగే కన్నుల నుండి కన్నీరు అపరిమితంగా వస్తున్న దని తెలుపు పలుకుబడి.
  • "మతి వెత జెంద బేడిసల మార్కొను కన్నులు నీరుబుగ్గ లై, పొదలగ." శుక. 1. 188.

కన్నులు నెత్తికి వచ్చు

  • పొగ రెక్కు.
  • "అయ్యో! రామా! వాడు మనతో మాట్లాడు తాడా ఇప్పుడు? కన్నులు నెత్తికి వచ్చాయే." వా.

కన్నులు నెత్తి కెక్కు

  • గర్వించు, పొగ రెక్కు.
  • "ఏమిట్రోయ్! కన్నులు నెత్తి కెక్కా యేమిటి? అలా తోసుకొని పోతున్నావు." వా.

కన్నులు పైకి వచ్చు

  • పొగ రెక్కు.
  • చూ. కన్నులు నెత్తికి వచ్చు.

కన్నులు మూసి చరించు

  • మోసగించి తిరుగు. ఒకరి కంట పడకుండా రహస్యముగా వర్తించుటపై వచ్చినది.
  • "....నేర్పు వగమాటలు నేరని తప్పు పాటలుం, గనబడ నవ్వధూటి పతి కన్నులు మూసి చరించు నిచ్చలున్." శుక. 3. 109.
  • చూ. కన్నులు గప్పు.

కన్నులు వాచు

  • 1. అత్యాసక్తితో ఎదురు చూచు.'
  • "కన్నులు వాచు నీ మొగము గానక యెప్పుడు జూడకున్న." యయా. 2.
  • చూ. మొగము వాచు.
  • 2. ఏడ్చి యేడ్చి కను లుబ్బు.
  • "నీదు చై,దములకు వాచె గన్నులు." శ్రవ. 5. 37.

కన్నులు విచ్చి చూచు

  • కనులారా చూచు.
  • "కన్నులు విచ్చి చూచి పురఘస్మరు దిక్పరి పూర్ణ దీప్తి సం, పన్నతకున్ భయాకులితపద్మనిరీక్షణు డై." కా. మా. 1. 77.

కన్ను వఱపు

  • చూచు; దృష్టి సారించు.
  • "అయ్యింటిలో గన్ను వఱపి." భార. అను. 1. 76.

కన్ను వేయు

  • 1. మోహించు; కాముకతతో ఆశించు. కన్ను_____కన్ను 399 కన్ను_____కన్నూ
  • "అయ్యబలమీద నలిననాభుండు కను వేసినాడు." వరాహ. 11. 52.
  • "కల నైన నన్యకాంతకు గానికాపును, గనువేసి విటుని జేసినగయాళి." బహులా. 5. 87.
  • ".............ఏ వధూటిపై దమి గను వేసితో..." విప్రనా. 4. 37.
  • "వా డా పిల్లమీద కన్ను వేశాడు." వా.
  • "వా డెప్పుడూ ఆ సందులోనే తిరుగుతుంటాడు. ఆ పిల్లమీద కన్ను వేశాడా యేమిటి?" వా.
  • 2. చూచు, దృష్టి సారించు.
  • "గుబ్బ పాలిండ్ల క్రేవ గ్రక్కున మురారి, కన్ను వేయుట గని లజ్జ గదుర..." ఆము. 6. 133.
  • చూ. కను వేయు.

కన్ను వొందకుండు

  • కనుమూత పడక పోవు; నిద్ర పట్టక పోవు.
  • "కడుపునిండ గుడువ గానమి రే యెల్ల, గన్ను వొందకున్న గరము డస్సి, యున్నవాడ." భార. ఆది. 6. 289.
  • "సౌఖ్య మొదవ నాకు గన్ను వొంద కుండు." ఈదురుపల్లి భవానీశంకరకవి. ధర్మ ఖండము. 1. 237.
  • కన్ను వొందు అన్నట్లు కాకా ఇలా తద్విరుద్ధస్థితి సూచక రూపంలోనే ఇది కానవస్తుంది.

కన్ను వైచు

  • కన్ను వేయు.
  • "సితభాను డాచార్యు చికు రాకు బోడిపై, గన్ను వైచిన కన్నె కలుపు మరులు." నైష. 7. 151.
  • చూ. కనువైచు.

కన్ను సన్న మెలగు

  • ఆజ్ఞానువర్తి యగు.
  • "ఎయ్యది పనిచిన నొయ్యన జేయుచు, గనుసన్న మెలగు భూజనుల దలచి." విక్ర. 6. 59.
  • రూ. కనుసన్న మెలగు.

కన్ను సన్నల ద్రిమ్మరు

  • ఆజ్ఞానువర్తి యగు.
  • "ఇందఱలో నల సత్యభామ కన్, సన్నల ద్రిమ్మరున్ హరి వశంవదుడై యన విందు గాని." పారి. 1. 65.

కన్ను సిమి<.big>

  • కన్ను బ్రామి, మోసగించి,
  • "చంపకు నన్ను గన్ను సిమి." పాండు. 5. 224.

కన్నూ మిన్నూ కానక పోవు

  • పొగ రెక్కి మెలగు; ఎవడేమిటి లెక్ఖ అన్నట్లు ప్రవర్తించు.
  • "వాడి కీ మధ్య కాస్త డబ్బు రాగానే కన్నూ మిన్నూ కానక పోతున్నాడు." వా.

కన్ను మిన్నూ కానరాక పోవు

  • హెచ్చు తక్కువలు తెలియక పోవు; పొగ రెక్కి తిరుగు.
  • "వాడి దిప్పుడు కన్నూ మిన్నూ కానరాని వయస్సు." వా. కన్నె___కన్నె 400 కన్నె____కన్నె
  • "వాని కీమధ్య డబ్బున్న స్నేహితుడు చిక్కా ళ్ళే. అందు కని కన్నూ మిన్నూ కానరావడం లేదు." వా.

కన్నె కయ్యము

  • తొలిపోరు.
  • "కన్నెకయ్యం బిది కని పెట్టి పోరు." పల. పు. 107.

కన్నె కలుపు

  • తొలి కూటమి, ప్రథమ సంగమము.
  • "సితభాను డాచార్యు చికురాకు బోడిపై, గన్ను వైచిన కన్నెకలుపు మరులు." శృం. నైష. 7. 151.

కన్నె కూర్మి

  • తొలివలపు.
  • "జనవిభుండు, కన్నెకూర్మి ప్రకాశంబు గాక యుండ." శృం. నైష. 1. 84.

కన్నె గోరుకోత

  • కన్నెలకు గోళ్లు తీసే ఒక సంస్కారము. బ్రౌను.

కన్నె బావి

  • చిన్న బావి.
  • నిర్జలకూప మని బ్రౌను.

కన్నె ముత్తైదువ

  • కన్య.
  • "ఎవ రైనా కన్నెముత్తైదువుకు చీరా రవికా, పసుపు, కుంఖం మా ఆవిడ రే పివ్వా లట." వా.

కన్నె ఱికము పెట్టు

  • తొలిసారిగా యుక్తవయస్కు రా లయిన వేశ్యను పొందుటకై ఒకానొక సంస్కారము జరుపు.
  • "ధనదత్తు డపుడు తన చెలికానిన్, బని చెను పుష్ప సిగంధికి, నొనరంగ గన్నె ఱికమునకు నొడబఱపింపన్." మల్హ. 2.3.

క న్నెఱుగు

  • 1.విధము తెలియు, జాడ తెలియు.
  • "పరమేశ్వరుండు...సుప్రసన్నుం డైన కన్నెఱింగి గౌరి." కుమా. 5. 25.
  • "తమ యందఱకు వగ గల్గిన కన్నెఱింగి." కుమా. 6. 29.
  • "త న్నెర్గకున్న కన్నె ఱిగి." పండితా. ప్రథ. పురా. పుట. 351.
  • "కరితురంగ, రథ పదాతిచయము రావింవుచున్న యా,క న్నెఱింగి కోప కలితు డగుచు." వి. పు. 7. 413.
  • 2. భావమెఱుగు, ఇంగిత మెఱుగు.
  • "నిజ జీవితేశ్వరి కన్నెఱింగి దానికి సమ్మతించిన..." కుమా. 1. 102.
  • కన్ను జాడ, తీరు, లక్షణయా భావము అను అర్థములలో విరివిగా ప్రయుక్తం.
  • చూ. కన్నెర్గు.

కన్నెఱ్ఱ చేయు

  • కోపించు.
  • "చేడెపై గన్నెఱ్ఱ చేసె దేమి?" రసిక. 5. 164. కన్నె____కన్వే 401 కన్వే____కపు

కన్నెర్గు

  • కన్నె ఱుగు, జాడ తెలియు.
  • "విన్న వింపగ నున్న కన్నెర్గి." బస. 1. 5.
  • చూ. కన్నెఱుగు.

కన్నే చు

  • కనుకుట్టు; ఒకరిని చూచి ఓర్వ లేక పోవు.
  • "కన్నే చినయట్టు, జైనులకన్ను లీక్షణములో జెఱచి." పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 114.
  • చూ. కన్నుకుట్టు.

కన్నోట

  • సంకోచము.
  • "మున్ను పలికినట్ల కన్నోట లేక ప,ల్కుటయు." భార. శాంతి. 4. 392.

కన్పండువు

  • చూ. కనుపండువు.

కన్గిలుపు

  • కన్ను గీటు. విజయ. 3. 28.

కన్పెట్టు

  • చూ. కనుపెట్టు.

కన్మొఱగు

  • వంచించు, మోసగించు.
  • "శ్రీ కాంతామణి గన్మొఱంగి." పాండు. 1. 1.
  • చూ. కనుమొఱగు.

కన్వెలుగు

  • చూ. కను వెలుగు.

కన్వేగిన వెనుక

  • చీకటి విచ్చగనే.
  • కను చీకటి అనగా కనుల కంతగా కనిపించని వేళ, కను వేగుట అనగా కనులకు కొంత కనిపించు సమయము.
  • "ఒనరంగ నిట బొండకొయ్య నుంచిరి కన్వే,గినవెనుక దెలిసికొని య, చ్చని నను బొ మ్మాందురు..." శుక. 3. 204.

కన్వేగు

  • తెల్ల వారుజాము అగు.
  • "కన్వేగినవెనుక దెలిసికొని." శుక. 3. 204.

కన్సోగ

  • కనుబొమ్మ.
  • రూ. కనుసోగ.

కపటధర్మకంచుకము

  • పైకి ధర్మముగా కనబడుతూ లోన పాపభూయిష్ఠ మైనది.
  • "ఇది పాపశీలంబు, కపటధర్మకంచు కంబు నువ్వె." భార. శాంతి. 3. 65.

కపురపుబాగాలు

  • కర్పూర ఖండముల తోడి విడెము; అందులో చేర్చు సుగంధద్రవ్యములు.
  • "తుఱుములోపల నరవిరిసరులు దుఱిమి, వేడ్క గపురపు బాగాలు వేసి కొనుచు." హంస. 5. 254.
  • "పండుటాకులు గపురంపు బాగములును, బరగ జేపట్టిరి." రాజ...
  • "కట్టెడు తెల్ల నాకులును గప్పుర బాగలు నిచ్చు నిచ్చలున్." తారా. 2.
  • "క,ర్పూరంబుతోడి బాగా, లీరాదో యాకు మడిచి యీరాదొ చెలీ!" కళా. 4. కప్ప____కప్ప 402 కప్ప_____కప్ప

కప్పకాటు

  • అసంభవము.
  • కప్ప కఱవదు గనుక.
  • "బాపనపోటు కప్పకాటుం గలదే?" రుక్మాం. 5. 28. వేంకటేశ. 72.

కప్పకుఱుపు

  • బొబ్బ. శ. ర.

కప్పచిప్ప

  • ఆలిచిప్ప.

కప్పడి కంబళి.

  • కప్పుకొను కంబళి.
  • "గద్దెకంబళ్లు గప్పడి కంబళ్లు." పండితా. పర్వ. 346.

కప్పతాళము

  • తాళం కప్ప.
  • "వాళ్ళింటికి పెద్ద కప్ప తాళం తగిలించి పోయారు. అయినా దొంగలు విడిచి పెట్టారా?" వా.

కప్పదాటులు వేయు

  • మధ్యలో మధ్యలో వదలిపెట్టి అక్కడ ఒకటీ యిక్కడ ఒకటీ చెప్పి - వ్రాసి సరిపుచ్చు.
  • "ఏది వ్రాసినా సక్రమంగా సంపూర్ణంగా వ్రాయాలి గాని, ఇలా కప్పదాటులు వేయడం నాకు సరిపడదు." వా.

కప్ప నాగు(వు)రు

  • చిఱుకప్ప కాటుచే పశువులకు కలిగెడు రోగవిశేషము. హరి. పూ. 6. 45.

కప్పయెలుగు పాము

  • పైకి సాధువుగా కనిపించే క్రూరవ్యక్తి.
  • గోముఖవ్యాఘ్రము వంటిది. ధ్వని కప్పదే కాని అసలు పా మనుట.
  • "....మన మటు గాన నెప్పుడును మాదెస గప్పయెలుంగుపామ వై, యునికి యెఱుంగ వచ్చె నెటు లూరటగా వర మిచ్చినాడవో!" భార. ద్రోణ. 3. 101.

కప్పరపడు

  • సంభ్రమము చెందు; అబ్బుర పడు.
  • "వాల్మీకి వచ్చి సీతాసుతులన్, గప్పర పడి చూచి..." జైమి. 6. 89.
  • "చెప్పిన నంతయు విని నే, నప్పుడు తల యూచి యమ్మహాదేవి మొగం, బొప్పార జూచి నవ్విన, గప్పరపడి నన్ను బలికె..." విష్ణు. నా. 1. 206.
  • "ఉప్పొంగి మానసంబున, గప్పరపడి భూతములు జిఘాంసా పేక్షన్." 5. 193.
  • చూ. కప్పరపాటు.

కప్పరపాటు

  • సంభ్రమము.
  • "కప్పరపాటుతో నతని గన్గొని..." రంగా 1. 70.
  • చూ. కప్పరపడు.

కప్పల తక్కెడగా

  • ఒకటి సరిపడితే మరొకటి చెడిపోతున్నప్పుడు అనే మాట. కప్పలను తక్కెడలో పెట్టి కప్ప_____కప్పి 403 కప్పి_____కప్పు

సరిగా తూచవలె నంటే అసాధ్యం. ఒకటి వేస్తే మఱొకటి ఎగిరిపోతూ ఉంటుంది. అందుపై వచ్చిన పలుకుబడి.

  • "ఈ వ్యవహార మంతా కప్పల తక్కెడగా తేలింది. వీడు దారికి వస్తే వాడు దారికి రాడు; వాడు దారికి వస్తే వీడు దారికి రాడు." వా.

కప్పవలె నోరు తెఱచుకొను

  • తెలివి తక్కువను కనబరుస్తున్నా డనుపట్ల ఉపయోగిస్తారు. నోరు తెరచుకొనుట బుద్ధిమాంద్యసూచకము.
  • "ఆవెధ వేవో కారుకూతలు కూస్తుంటే వీడు కప్పలాగా నోరు తెరుచుకొని వింటున్నాడు." వా.

కప్పారు

  • నల్ల పడు.
  • "కుచాగ్రతలంబులతోన యారు గ,ప్పారె." కుమా. 3. 24.
  • "కప్పారు రేణువు కమలాప్తబింబంబు, రాహుమండలమున రమణ గప్ప." భార. భీష్మ. 1. 242.

కప్పిడు

  • కప్పి పుచ్చు.
  • "కప్పిడగ నేల యొప్పమి, నిప్పుడ యెఱిగింపు కలిగెనేని మహాత్మా!" శేష. 4. 38.

కప్పినకన్ను

  • మూసుకుపోయిన కన్ను. పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట. 108.

కప్పి పల్కు

  • దాచి మాట్లాడు. ప్రచ్ఛన్నంగా పలుకు.
  • "అని కప్పి పల్కం బోయి బయల్పడ బల్కి వెలవెలబాఱుచు..." కుమా. 5. 126.

కప్పిపుచ్చు

  • దాచు.
  • "కల్లతనములు పలుమాఱు గప్పిపుచ్చు." కాశీ. 4. 90.
  • "వాడు చేసిన దంతా కప్పిపుచ్చా లని నీ వెంత తాపత్రయపడుతున్నావో నాకు తెలుసు. కానీ ఏం లాభం! ఆ వెధవ పనులు దాచితే దాగేవి కావు." వా.
  • చూ. కప్పిడు.

కప్పుకొను

  • 1. దాచుకొను.
  • "కప్పుకో నేల బంగారమా పువుబంతు, లవి సువర్ణలతోదయములు సుమ్ము." కవిరా. 1. 31.
  • 2. క్రమ్ము.
  • "ఒప్పనితమకము చిఒత్తము, గప్పుకొనుట నుత్తలంబు గదురగ." భార. విరా. 2. 36.

కప్పుదెంచు

  • క్రమ్ము.
  • "అఱిముఱి కప్పుదెంచు విలయాభ్రము చాడ్పున." భార. ద్రోణ. 1. 89.

కప్పుదేరు

  • నల్ల నగు.
  • "కప్పుదేరు తెగబారెడు నిద్దపు సోగ వెండ్రుకల్." విజయ. 3. 89. కప్పు____కప్పు 404 కప్ర___కమ

కప్పురగంది

  • స్త్రీ.
  • "కప్పురగంది రాధ యనుకన్నియ." రాధా. 1. 12.

కప్పురభోగాలు

  • ధాన్యవిశేషం.
  • "కప్పురభోగి వంటకము." క్రీడా. పు. 54.

కప్పురము పెట్టి యుప్పు గొను

  • అమూల్య మయినదానికి బదులుగా పనికిమాలినదానిని తీసికొను.
  • కర్పూరం అమూల్య మనీ ఉప్పు కా దనీ అన్న అభ్యూహపై ఏర్పడినది.
  • "మేను...దీనిరహి బుణ్య మమ్ముట, కప్పురంబు వెట్టి యుప్పు గొనుట." ఆము. 6. 62.

కప్పురముల క్రోవి

  • సౌదర్య రాశి. పచ్చకర్పూరమూ, పునుగు, జవ్వాజి మొద లైనవి సౌందర్యప్రవర్ధ కాలుగా మనవారు భావిస్తారు. అందు పై వచ్చినపలుకుబడి.
  • "కప్పురంబుల క్రోవి యక్కాంత మోవి." హంస. 2. 20.

కప్పు వెట్టు

  • పోరాడుటలో దెబ్బ తీయుటకై పొంచి నిలుచు.
  • "కప్పు వెట్టి వెన్ను కందమ్ము సమముగా, బొదవి." మను. 4. 23.

కప్రంపుదిమ్మ

  • అంద మైనది. కర్పూరపుదిమ్మెవంటి దనుట. మదన. శత. 72.

కబంధహస్తాలు

  • దూరంలో ఉన్నవాటి నన్నిటినీ పట్టుకొని బంధించేవి అనే పట్ల ఉపయొగిస్తారు.
  • రామాయణంలోని కబంధుని కథపై వచ్చిన పలుకుబడి.
  • "ఈ జిల్లాలో ఎవ డెక్కడ దావా పడవేసినా మా ఊరి కరణంగారి కబంధ హస్తాలకు దొరకి పోవలసిందే." వా.

కబోది (పక్షి)

  • గుడ్డి.
  • "కండ్లు లేని కబోదిని తల్లీ ! కాస్త భిక్షం వేయి." వా.
  • చూ. కళ్ళు లేని కబోది.

కబ్బము కరాటము

  • పుస్తకము, మందుల సంచి. జం.
  • వైద్యులు వెంట కొనిపోవు నవిగా ఉపయోగించే మాట. నారా. శత. 6.

కమరులు వోవు

  • ఎండి పోవు. కుమా. 5. 169.

కమలించు

  • కమలి పోవు. వాడుకలో కొంత మారీఆవేడి కా పువ్వు కమలి కమ_____కమి 405 కమి_____కమ్మ

పోయింది.' 'ఆ మంటలలో వానిశరీరం కమలి పోయింది.' అన్న ట్లుంది.

  • ".....రాతి...పతిం దలంచి కమలించి." కుమా. 5. 98.

కమలి పోవు

  • వాడిపోవు.
  • "పాపం ఎండకు పిల్లమొగం కమ(మి)లి పోయింది." వా.

కమాను వెళ్లు

  • కాంపు వెళ్లు.
  • ఇది యిప్పుడు జైళ్లల్లో విశేషంగా వినవస్తుంది. ఉద్యోగస్థులలో దాదాపు మాసిపోయినట్లు కనబడుతుంది.
  • "దొరగారు మొన్న కమాను వెళ్లారు. రేపటికి గానీ రారు." వా.

కమామీసు

  • వ్యవహారదక్షత; కాలము. బ్రౌను.
  • కథా కమామీషూ అన్నచోటే నేడిది జంటపదంలోని భాగంగా వినవస్తుంది.

కమిచికొను

  • నోటితో పట్టుకొను, కఱచి కొను.
  • "...నేల బడ్డవనజగర్భు, గమిచికొని మరాళకము వాఱె జెందమ్మి, గఱచి కొని రయమున బఱచినట్లు." కుమా. 2. 70.

కమియార

  • పూర్తిగా, సంతృప్తిగా. కమియు అనగా పూర్ణముగా. ఈ అర్థంలో చాలాతావుల ప్రయుక్తం; కమియార పండు ఇత్యాదులు.
  • "కాంతాజనంబులు కమియార నిడుదురే, పురములో దత్కాలపుణ్య భిక్ష." భీమ. 3. 7.

కమ్మకట్టు

  • చేసుకొన్న ఒడంబడికనుబట్టి ఇతరరాజులు పంపుసైన్యము.
  • "కోయిలవజీరుల దుమ్మెద కమ్మకట్టు మూ, కల గొరవంకరాదొరల." చంద్రి. 2. 82.

కమ్మగుట్టు

  • అతిరహస్యం.
  • "అదంతా కమ్మగుట్టు. చచ్చినా బయటికి తెలియదు." వా.

కమ్మచుట్ట

  • జాబు. తాటాకుతో వ్రాసి గొట్టంలో పెట్టి పంపే అలవాటుపై వచ్చినమాట.
  • "శుభవార్తల బంగరు కమ్మచుట్ట నా, దినకరమండలంబు...." విజయ. 3. 92.

కమ్మనూనె

  • వాసననూనె.

కమ్మచ్చు

  • బంగారు వెండి కమ్మిగా తీసే కమ్మ____కమ్మ 406 కమ్మ____కమ్మే
  • ఒక అచ్చు, ఇనుప పలకలో రక రకాల పరిమాణాలలో రంధ్రాలు వేసి ఉంటారు.
  • "వెండి తీగలు నిగిడించు, చదలు కమ్మచ్చు బెజ్జము లనంగ." పారి. 2. 39.
  • "దీన్ని సాగ్గొట్టి కమ్మచ్చులో లాగ రా." వా.
  • రూ. కమ్మెచ్చు.

కమ్మటాకు

  • ఒక ఆభరణం. ద్వార. 4. 140.

కమ్మనీరు

  • 1. తేనె.
  • "మున్నీ రైనయా కమ్మనీ,రు రహిన్ గూడిన నేర్పరించు గము లై రోలంబ కాదంబముల్." ఆము. 5. 121.
  • 2. పన్నీరు.
  • "...ఒక పంకజలోచన వ్రాసె... గుబ్బవలిచన్నులపై మకరీకలాపముల్, వావిరి గమ్మ నీరు మృగ నాభి రసంబున మేళవించి." శృం. నైష. 3. 102.

కమ్మపంజు

  • కమ్మలోని రాళ్ళు పొదిగిన భాగం.

కమ్మపిల్లి

  • పునుగుపిల్లి. శృంగా. శాకుం. 1. 98.

కమ్మ పూత

  • గందపు పూత.

కమ్మ యగు

  • రుచికరముగా నుండు.
  • "కాలెనొ చవి గావొ కమ్మ గావో నీకున్." కా. మా. 3. 88.

కమ్మవడ

  • ఒక భక్ష్యము. పాంచా. 4. 59.

కమ్మిచీర

  • కమ్ములు పోసి నేసినచీర.

కమ్మితీయు

  • 1. చిక్కిపోవు.
  • "బాల్యంబు కమ్మితీసె." పార్వ. 2. 24.
  • 2. చల్లగా జారుకొనిపోవు. దక్షిణాంధ్రంలో ఇది ఈ అర్థంలో ఎక్కువగా వినవస్తుంది.
  • "వాడు మేం మాట్లాడుతూ మాట్లాడుతూ ఉండగానే చల్లగా కమ్మితీశాడు."వా.
  • చూ. కంబి తీయు.

కమ్మినూకు

  • కమ్మచ్చున బెట్టి తీగగా తీయు.
  • "కమ్మి నూకిన నూత్నకలధౌతమును బోలె." భీమ. 4. 130.

కమ్మిపెట్టు

  • కప్పిపెట్టు. కొత్త. 340.

కమ్మీ చేయు

  • నేరము దాచు.
  • కమ్మేరాకు. తమలపాకులో ఒక విధం. అవి రెండు రకాలు. కారపాకులు, కమ్మేరాకులు. కయి____కయి 407 కయి____కయ్య

కయికాన్క చేయు

  • బహుమతు లిచ్చు.
  • "విశేషభూషణో,ద్భాసిత చిత్రచేలము లపారముగా గయికాన్క చేసి..." శుక. 4. 80.
  • చూ. కైకాన్క.

కయిచూఱగా

  • కొల్లగా.
  • "హయగజరథములు నావు లెద్దులును, గయిచూఱగా మాకు గలిగినకొలది." ద్వి. భల్లాణ. 1. 19.

కయిదండ

  • చేయూత.
  • "ఇకన్ గయిదండ గొమ్ము." ఉ. రా. 6. 66.
  • చూ. కైదండ.

కయిదండ బట్టు

  • చేయూత నిచ్చు.
  • "చెలికత్తె ల్గయిదండ బట్టగ సురస్త్రీ లెంద ఱైన న్గెలం, కుల సేవింపగ." కా. మా. 2. 6.

కయిలకట్ట

  • కవిలకట్ట. కుక్కు. 31.
  • చూ. కవిలకట్ట.

కయిలాగు

  • చేయూత.
  • "చెట్లు వెంబడి గయిలా గొసంగ." కువ. 2. 47.

కయివారము

  • స్తోత్రపాఠము. రాజులు మొదలగువారు వెడలునప్పుడూ, కొలువు తీరినప్పుడూ చేసే స్తోత్రపాఠాలనే కైవారము లంటారు. బస. 2. 26.
  • చూ. కైవారము.

కయివ్రాలు

  • వంగు.
  • "క్రిందికి గయివ్రాలు తత్సలిలనిర్మలధార." ఆము. 4. 21.
  • "కయివ్రాలక వాడక తావి వోక." విప్ర. 2. 29.
  • చూ. కైవ్రాలు.

కయిసేయు

  • అలంకరించు.
  • "చెలువ చాల నిట్లు గయిసేయగ." వసు. 5. 123. హర. 2. 108.
  • చూ. కై సేయు.

కయ్యపుగ్రచ్చ

  • జగడగొండి.
  • "గొడవగొట్టులు మడివిడుపులు చాల, గడసరుల్ కయ్యంపు గ్రచ్చలు... వారవనితలు." పండి. పురా. 115.

కయ్య మిచ్చు

  • యుద్ధము చేయు.
  • "కయ్య మి మ్మని...పిల్చుటయు." హరి. ఉత్త. 4. 16.

కయ్యమునకు కాలు దాచు

  • యుద్ధానికి పిలుచు.
  • "...దివ్యమౌనీంద్ర! నా, కమృగీనేత్రల మీద గయ్యమునకుం గాల్ దాచులా గొప్పెడున్." కళాపూ. 1. 147.
  • చూ. కయ్యమునకు కాలు ద్రవ్వు. కయ్య_____కయ్యా 408 కయ్యా_____కర

కయ్యమునకు కాలు ద్రవ్వు

  • జగడమున కీడ్చు.
  • "కయ్యమునకు వలదు కాల్ద్రవ్వ." భార. శాంతి. 2. 282.
  • చూ. కయ్యమునకు కాలు దాచు.

కయ్యము పొడుచు

  • యుద్ధము చేయు.
  • "అధిప! నీ తనయుడు కయ్యంబు వొడుచు, తెంపు వదలక విభవంబు పెంపు మెఱసె." భీష్మ. 1. 142.
  • చూ. కయ్యము వొడుచు.

కయ్యము లిడు

  • కలహములు పెట్టు.
  • "...కయ్యంబు లిడ నెందు గతి గల్గునో యని, వెదకుచు..." కళా. 2. 6.

కయ్యము వొడుచు

  • కలహించు, యుద్ధము చేయు.
  • రూ. కయ్యము పొడుచు.

కయ్యము సెల్లు

  • యుద్ధ మగు.
  • "పిదప నెట్లు గయ్యము సెల్లెన్." భార. కర్ణ. 2. 215.

కయ్యము సేయు

  • యుద్ధము చేయు.
  • "కయ్యము సేయుట కప్పు డిమ్మగున్." భార. విరా. 4. 207.

కయ్యాలక్రచ్చ

  • జగడగొండి.
  • "కయ్యాలక్రచ్చ లై కడగి యీవచ్చు, దయ్యాల ముక్కులు దఱిగి ఖండింతు." గౌ. హరి. ప్రథ. పంక్తి. 1981-82. పాండు. 4. 210.

కయ్యాలమెకము

  • నక్క. వావిళ్ళ.

కరకర ధ్వన్యనుకరణము.

  • "వాడు కరకర నమలి మ్రింగా లని చూస్తున్నాడు." వా.

కరకర ఆకలి అగు

  • బాగా ఆకలి వేయు.
  • "జబ్బుపడి లేచావు. కరకర ఆకలి అయ్యేదాకా యేమీ తినకు." వా.
  • "ఈ మందు నాలుగురోజులు పడుకో బోయే ముందు వేసుకున్నా వంటే కరకరా ఆకలి వేస్తుంది." వా.

కరకర పడు

  • కోపపడు.
  • "పటురోషమునన్, గరకరపడుచును నెదిరిన, ఖరకరవంశజుడు ద్రుంచె ఖరుని శిరంబున్." మొల్ల. రామా. అర. 15.

కరకర ప్రొద్దు పొడుచు

  • అప్పు డప్పుడే సూర్యోదయ మగు.
  • "పూర్వదిశయందు గరకర బ్రొద్దు పొడిచె." హర. 7. 139.
  • "కరకర పొద్దు పొడిచేవేళకు మన మా ఊరు చేరుకుంటే, మనపను లన్నీ ముగించుకొని సాయంకాలానికి ఇల్లు చేరవచ్చు." వా.

కరకరించు

  • కొట్లాడు.
  • "మఱియొకడు వానిపై గరకరించి." పార్వ. 6. 70.