పదబంధ పారిజాతము/ఓ

by నార్ల వెంకటేశ్వర్లు

ఒళ్లు____ఓగు 317 ఓచె____ఓట

ఎక్కడ పెట్టావో తెలియకపోతే ఇంకేం చేస్తావు?" వా.

ఒళ్లు హూన మగు

• శ్రమతో అలసిపోవు.
• "పొద్దున్నుంచీ తిరిగి తిరిగీ ఒళ్లు హూన మై పోయింది." వా.

ఓం అను

• అంగీకరించు.
• "ఆమె యి రాయబారమున కత్యధిక క్రుధ బూని భాస్కరుం, డో మని భీమనాదరభసోచ్ఛ్రిత... భేదవాదవా, త్యామయ చక్ర చంక్రమతతంబుగ బోరంగ..." శంకర. విజ. 5. 60.

ఓంకార మాచరించు

• అంగీకరించు.
• "అభిలషింపంగ వోంకార మాచరించు." నైష. 2. 69.

ఓంప్రథమంలో

• మొట్టమొదట.
• "ఓంప్రథమంలోనే త ప్పుంటే యింక ఆ పుస్తకం సంగతి చెప్ప నక్కఱ లేదు." వా.

ఓ అంటే ఓ అను

• పిలిస్తే పలుకు.
• "ఓ యన్న నో యనంగల యాయ మయే యున్న..." వి.
• "ఓ అంటే ఓ అనడానికి కైనా ఎవరో ఉండొద్దా?" వా.

ఓగులవాడు

• నాయకుడు, ఆదర్శము.
• "పిఱికి, వారి కెల్లను నోగులవాని గాగ, నురముపై జీడి నిఱ్ఱి యచ్చొత్తి విడిచె." కుమా. 4. 16.
• వావిళ్ళలో అధమాధమ చిహ్నుడు. మిక్కిలి తక్కువవా డనుగుర్తు గలవాడు అని అర్థం చెప్పి ఈ పద్యమే ఇచ్చారు. మొత్తం పద్యం అర్థ మంతా చెప్తే కుదరదు. 'పిఱికి వారిలో ఓగులవాడుగా' అంటే చాలా చాలా పిఱికివాడు అని అర్థం వస్తుంది. ఓగు లవా డంటేనే అధమాధము డైతే పిఱికి వారిలో ఓగులవాడుగా అని ఎందు కనవలసి వస్తుంది?

ఓ చెల్ల!

• అమ్మక చెల్లవలెనే ఆశ్చర్యారకం.
• "పులిగూడు దిండిగొఱగం, గలిచియు వోచెల్ల! యింత గల్పించెదు శ్రీ, గల వాని దగినపురుషుం, గలిచిన నీ కన్ను బొమయె గను డరు దనుమా." కుమా. 7. 43.

ఓజుకు వచ్చు

• దారికి వచ్చు.
• "రథ్యము లోజకు వచ్చి మెచ్చగా." భాస్క. యుద్ధ. 640.

ఓటకండ

• పిఱికికండ, భయము.
• "అజశిరోదళను డన్న దరు లేదేనియు గాలారి యనునోటకండ లేక...పంచె నట్టియుగ్రుపై నిన్ను." కుమా. 4. 61.

ఓటకండ సెడి

• భయము లేక. ఓటా____ఓడ 318 ఓడ____ఓడ

• "ఏమేమీ మది నోటకండ సెడి దేవేంద్రాదు లుద్వృత్తులై, నామీదం జనుదెంచిరే." కుమా. 10. 138.

ఓటాఱు

• ఓతువడు.
• "మెఱుగు నారసముల గిఱి కొలిపిన నోటాఱి." భార. ద్రోణ. 5. 138.

ఓటినోరు

• మాట దాగనినోరు, వాగుడుకాయనోరు. ఓటికుండలో నీరు కారిపోయినట్లు, చెప్పినమాట బయటికి చచ్చి వేయు ననుట.
• "వాడితో ఏం చెప్పకండి. వాడిది వట్టి ఓటినోరు. ఎక్కడో అనేస్తాడు." వా.

ఓటుపఱచు

• ఓడించు; అధ:కైంచు.
• "కోటచే వలయాద్రి నోటుపఱచు." కవిక. 1. 2.
• "పోరాట నోటుపఱచి." రాధా. 5. 5.

ఓడకుడు

• భయపడవలదు. హర. 6. 65.

ఓడ గట్టినదూల మగు

• ఓడకు కట్టినదూలము ఓడను అనుసరించే ఎల్లప్పుడూ పోవునట్లు - తదధీనగతి యగు. నిరంతర సంబంధము కల దగు.
• "ఓడ గట్టిన దూల మై యుండవలయు, మీకు మాకును నెన రైన మిత్ర భావము." ఉద్భ. 2. 211.
• "ఓడ గట్టినదూల మీడు లేనిశుభంబు, చేకొద్దికుంచ మ శేషభూతి." చంద్ర. 1. 57.
• "ఈ లింగములో బ్రాణము, కాలము గడదాక నోడ గట్టినదూలం, బై లంకె నుండ జేసితి." కా. మా. 3. 80.
• చూ. ఓడతో గట్టినయోడవలె.

ఓడతో గట్టిన యోడవలె

• నిరంతరసంబంధము గలిగి, తదధీనగతి యై.
• "నెట్టన ధర్మనందనుడు ని న్న వలంబము సేసి యోడతో, గట్టినయోడవోలె గతగౌరవు డై కడు దూలె." భార. సభా. ద్వితీ.

ఓడబేరము

• నౌకావ్యాపారము.
• "ఒకని పొత్తు గూడి యోడబేరము వోయె,దను సదాన్న దాన ధనము కొఱకు." కళా. 6.99.

ఓడపై బ్రతుకు

• అపాయకరము. ఓడలపై పోతుండగా ఏ నిమిష మయినా పమాదము రావచ్చు ననుట. వేంకటేశ. 36.

ఓడలు బండ్ల వచ్చు బం డ్లోడల వచ్చును.

• కాలదేశాదులను బట్టి ఆధారాధేయములు మారు ననుట. నేలపై ఓడలు బండ్లపై రాక ఓడ____ఓడ 319 ఓడి____ఓన

తప్పదు; నీటిపై బండ్లు ఓడలపై వెళ్ళక తప్పదు.

• "సర్వదైవతకులాధిప! యోడలు బండ్ల వచ్చు బం, డ్లోడల వచ్చు నొండొరుల కొక్కొకచో..." ప్రభా. 1. 94.

ఓడ వచ్చు

• ఓడిపోవుటకు సిద్ధ మగు.
• "నీయాట యోడ వచ్చినది యనియె." కళా. 6. 117.

ఓడ విడిచి వద రిడు కొను

• గట్టిప్రాపును వదలి అనుమానాస్పద మైనప్రాపును పట్టుకొనెడిపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి. ఓడను వదలిపెట్టి సొరకాయను పట్టుకొనుట అట్టిదే కదా! తాళ్ల. సం. 11. 3. భా. 38.

ఓడ విడిచి వదరు పట్టు

• సులభోపాయ ముండగా తెలిసి తెలిసి అనుమానాస్పద మైన సాధనమును గ్రహించు.
• "సురత, క్రీడాసౌఖ్యంబు వెడలి క్లిష్ట వ్రతచ, ర్యాడంబరముల దగులుట, యోద విడిచి వదరు పట్టు టుర్వీనాథా!" రుక్మాం. 4. 65.
• "శకవరేంద్ర చంర చరణాబ్జసం సేవ,విడిచి యావిదర్భవిభుని గలసి, వచ్చు టోడ విడిచి వదరు పట్టుట సుమీ, చెప్ప దగినమాట చెప్పినాడ." విక్ర. 4. 64.
• వాడుకలో రూపం:
• "ఓడను వదలిపెట్టి సొరకాయను పట్టు కొన్నట్లు."
• "అంత పెద్దకంపెనీని వదలిపెట్టి వాడేదో పదెక్కు విస్తా డని ఆ చిన్న కొట్టులో చేరడ మేమిట్రా? ఓడ విడిచి వదరు పట్టినట్లు?" వా.
• చూ. ఓడ విడిచి వదరిడుకొను.

ఓడికలు గట్టు

• కాలువలు గట్టు.
• "అశ్రువ్రజం బోడికల్, గట్టన్ చూపులు చిమ్మ రేగి దివి రోలంబాళి గల్పింపగా." మను. 4. 68.

ఓడికవాగు

• ఏ దైనా చెఱువుకో, పెద్ద కాలువకో గండిపడి చిన్నగా పాఱువంక - వాగు.
• "ఓడిపాఱె వరుణు డులుకుచు నోడిక, వాగువోలె." కుమా. 2. 69.
• "సురసింధు తోయముల గూడిన యోడికవాగుకైవడిన్." జై. 1.99.

ఓడున పోసినయుదకములు

• ఊఱకే వ్యర్థ మై పోవునవి. ఓటిపాత్రలో పోసిన నీళ్లు.
• "ఆడంబరంపు దేవార్చన లెల్ల, నోడున బోసినయుదకంబులట్ల." పండితా. ప్రథ. దీక్షా. పుట. 200.

ఓనమాలు రావు

• ఏమాత్రం చదువు రాదు.
• "వాడికే ఓనమాలు రావు. వాడు నీ కేం చదువు చెప్తాడు?" వా. ఓప____ఓప్రొ 320 ఓమ____ఓర

ఓప ననక

• చేయజాల ననక.
• "ఏమి యమరింతు వన్ని నాయింట నిండి, యున్న విప్పుడ యమరింతు నోప ననక." శుక. 3. 188.

ఓపనిది

• భరింపరానిది.
• "ఓపనిదాని దాల్పగా, నావశ మయ్య భూరిభువనత్రయదుర్వహభారమమ్మహా, దేవు నవార్యవీర్యము." కుమా. 10. 15.

ఓపిక లేక

• ఓరిమి లేక; త్రాణ లేక. ఏదైనా పని చేయుటకు తగిన ఓరిమి లే దన్నప్పుడే రాయలసీమలో ఓపిక లే దన్నమాట ఉపయోగిస్తారు. తీరప్రాంతాల్లో త్రాణ లేదు. తగినంత బలం లేదు అన్న అర్థంలో ఓపిక లేదు అంటారు. ఇక్కడ రెంటికీ సరిపోతుంది.
• "నడువ నోపిక లేక నడుమ నడుమ." కా. మా. 3. 193.

ఓపినట్లు

• చేత నయినంతవఱకు.
• "ఒసగి క్రోలిరి మైరేయ మోపినట్లు." శుక. 3. 118.

ఓ (ఒక) ప్రొద్దున లేచు

• అర్ధ రాత్రంలో లేచు.
• "వా డోపొద్దున లేచి పొలానికి వెడతాడు." వా.

ఓ మన్యథా యను

• అంగీకారమునూ, వ్యతిరేకతనూ తెలుపు.
• "ఓ మన్యథా యంచు నొరయు విద్వాంసుల, గోష్ఠి కెన్నడు గడగుఱుతు లేదు." కళా. 7. 19.

ఓ యను

• పిలిచిన పలుకు; సిద్ధ మగు.
• "ఒక యెలమావిక్రింద మరు డో యనగా నరు డుండె నయ్యెడన్." విజయ. 1. 212.

ఓ యింత ప్రొద్దు

• చాలసేపు.
• "ఓయింతపొద్దు ఏమీ తోచక అట్లా ఉండిపోతిని." వా.
• రాయలసీమలో ప్రచురం.

ఓరంతప్రొద్దు

• 1. ఒకరో జంతా.
• "ఓరంత ప్రొద్దున నుపవసించె." కాశీ. 4. 133.
• "ఓరంతప్రొద్దున నుందు రుద్రుండ నే, నటు గాన రుద్రదేహాఖ్య యయ్యె." కాశీ. 5. 10.
• 2. కాసేపు.
• "రతిసుఖంబుల జొక్కు నోరంత ప్రొద్దు." కా. మా. 2. 18.

ఓరచూపు చూచు

• 1. అనాదరముగా చూచు.
• "ఓరచూపు జూచేది న్యాయమా?" త్యాగరాజు.
• 2. కడగంటి చూపు చూచు.
• శృంగారసూచకము.
• "సొగసి సొగయించు నెఱ యోర చూపు చూచి." హంస. 3. 81. ఓర____ఓర 321 ఓల____ఓసి

ఓరజాఱు లేక

• తొలగి పోక. జం.
• తొణకక బెణకక వంటిది.
• "ఒక కొంతవడి యోరజాఱు లేక..(సైన్యములు రెండును పోరెను.)" సుదక్షి. 5. 87.

ఓరపారలు దిద్దు

• తప్పొప్పులు సరి చేయు.
• "సత్కవీంద్రులు రచియించి చదువు పద్య, సమితియం దోరపారలు చక్కదిద్ది." కువల. 2. 9

ఓరమో మిడు

• 1. మొగము ప్రక్కకు త్రిప్పుకొను.
• "హా! శ్రీహరీ!, యంచున్ బ్రాహ్మణు డోరమో మిడి తదీయాం సద్వయం బంటి పొ,మ్మంచున్ ద్రోచె." మను. 2. 68.
• 2. అయిష్టతను సూచించు.<.big>
• "తమకు మ్రొక్కం దారు మ్రొక్క కొక్కొంచుక యోర మో మిడి." ఆము. 4. 35.

ఓరలు వాఱ చూచు

• ఓరగా చూచు.
• "అతని నోరలు వాఱగ జూచు." భార. ఆసు. 1. 281.

ఓరలు వోనాడు

• వంకలు పెట్టి దూషించు.
• పె,ద్దల భీష్మాదుల ధిక్కరింప దగ దెత్తం జాల రీకైదు వో,రలు వో నాడకు." ఉ. హరి. 3. 13.

వోరవోవు

• ప్రక్కకు తొలగు.
• "గుఱ్ఱంబుల కుఱికి బడు వడ నఱిముఱి విసరిన నోర వోయిన సురియం జెరివి యవలీలం గాలుబలంబులపై బడి." భార. భీష్మ. 2.71.

ఓలగందము

• స్నానము చేయునపుడు పూసుకొనుగందవొడి.
• "ఓల గందపు బసుపులు నూని వెలుగు." రాధా. 5. 210.

ఓల మానగొను

• 1. విశ్రాంతి గోరు.
• "అతిథి నిను గోరె నేనియు, మతి గింకిరిపడక యోలమాస గొనక నీ, వతనికి బ్రియంబు సల్పుము." భార. అను. 1. 68.
• 2. ఏకాంతము నభిలషించు.
• "...ఉభయ, బలము బోటు లాడె జమనున నొక్కింత, యోల మాస గొనక యోలి నార్చి." నిర్వ. 4. 60.
• "పృథ్వీశతనయ,యవని కాంతరమున నోల మాస గొనియె." నైష. 4. 97.

ఓలలాడు

• తేలియాడు.
• "తడబడ నోలలాడుచు హళాహళిగా బడి నీదులాడెడిన్." జైమి. 1. 28.

ఓలాడు

• ఓలలాడు.
• "క్రమ్ముతావి నోలాడుచు..." కుమా. 9. 102.

ఓసి యన్న నో యనూత కైన

• జవా బిచ్చుట కైన. వాడుకలో - 'పిలిస్తే పలికే దిక్కు లేదు' మొద' లైన ఓహ____ఔగా 322 ఔగా___ఔద

పలుకుబడులలోని భావమే ఇం దున్నది.

• "ఒక తె రూపసి గాకున్న నోసి యన్న, నో యనెడుమాత్రమున కైన నుండ వలయు." శుక. 3. 342.

ఓహరిసాహరిగా

• హోరాహోరిగా.
• "ఓహరి సాహరి నుయ్యాల చేరుగా, వెనుకొంచు దెరలుచు బెనగు నెడలు." భార. విరా. 3. 165.
• "యుద్ధము సేయజాలకయ యోహరి సాహరి నెంత చెప్పినన్." శివ. 4. 62.

ఔ గా దనక

• ఏమీ అనక. ఔను, కాదు - అనకుండా "భూనయకు డిది యౌ గా దన కీయెడ." సారం. 2. 273.

ఔగా దనక యుండు

• న్యాయా న్యాయ నిర్ణయం చేయక మౌనము వహించి యుండు.
• "నాకు మొగ మోడి యౌ గా దనరు తపస్వులు." పాండు. 5. 243.
• "నే నింతదూరం మీతో మొఱపెట్టు కుంటే మీరు ఔను కాదు అని చెప్ప కుండా కూర్చుంటే నే నింక యెక్కడికి పొయ్యేది?" వా.

ఔ గా దను

• అడ్డు చెప్పు; విమర్శించు.
• "యాదవసింహ ! నా తలపు నప్పుడు వారల పా టొకింత యౌ, గా దను దాక లేదు గలకం బడ జొచ్చె." ప్రభా. 1. 83.

ఔ గాములు

• మంచిచెడ్డలు; సత్యాసత్యాలు.
• "దీని యౌగాము లన్నియు దెలిసి శిక్ష...." పరమయోగి. 3. ఆ.
• చూ. అవ్య్గాములు.

ఔడు గఱచు

• కోపముతో పెదవి గఱచు. కోపము వచ్చినప్పుడు సహజముగా పెదవి బిగించడం, పండ్లు కొఱకడం అలాంటివి చేస్తారు. వానిమీద వచ్చిన పలుకుబడి.
• "కన్ను లెఱ్ఱగా నెగాదిగ గన్గొని యౌడు గఱచి దీని నాటదాని..." శుక. 4. 39.
• రూ. ఔడుకొట్టు.

ఔడు మాయు

• ఖండిత మగు. పెదవి దాటివచ్చు అని వావిళ్లని.
• "అగ్ని నాలుక లేడు నౌడు మాసిన యప్పు, డుడురాజు పొట్ట గుజ్జుఱికి నపుడు." భీమ. 6. 44.

ఔదల యంటి చూచుకొని

• దెబ్బ తిని. ఏ దైనా శాస్తి జరిగినప్పుడు ఒళ్లు యథాస్థితిలో ఉన్నదా లేదా అని పట్టి చూచుకొన్నాడు అన్న వ్యంగ్యార్థంలో ఉపయోగించే పలుకుబడి.
• "సల సల మను కలశజు వె, గ్గలపుం గినుక యను వెసట గలవడి వడి నౌ