పదబంధ పారిజాతము/అన్న గళు
అనీ కొనా తెలియ లేదు
- మొదలూ, తుదీ తెలియలేదు. అల్లుటలో తొలుత ఆరంభించేటప్పుడు 'అని' వేస్తారు. అలాగే ఆఖరున ఉన్నది కొన. అవి రెండూ తెలియుట అనగా అందలి వివర మంతా తెలియుట - తుదీ మొదలూ కూడా.
- "ఇందులో అనీకొనా తెలియడం లేదు." వా.
అనీ మొనా తెలియదు
- ఇందులో మొదలేదో తుది ఏదో తెలియదు. అంటే దాని తత్త్వం తెలియ దనుట. జం.
- "అనీ మొనా తెలిస్తే గానీ ఏ ముడీ విప్పలేము." వా.
అను కణకన్
- పైపై పడగా, వర్షించగా.
- "ఉర్వీతల మద్రువంగ నుల్క్స్స్పాతం బనుకణక." కుమా. 2. 11.
అనుకుంటూ ఉండగా
- ఆ ప్రస్తావమే జరుగుతుండగా.
- "అనుకుంటూండ గానే వచ్చావు. నూరేండ్లాయుసు." వా.
అనుమానం పెనుభూతం
- అనుమానం చెడ్డది.
- చూ. అనుమానం ప్రాణసంకటం.
అనుమానం ప్రాణసంకటం
- అనుమానం చెడ్డది.
- "వాని కేదో అనుమానం పట్టుకొంది. రోజురోజుకూ నీరసించి పోతున్నాడు. అనుమానం ప్రాణసంకటం." వా.
- చూ. అనుమానం పెనుభూతం.
అనుమానపు పీనుగ
- వట్టి అనుమానపు మనిషి అని నిందగా అనుటలో ఉపయోగించేపలుకుబడి.
- "వాడింట్లో ఎక్కడ దిగనిస్తాడు రా. ఒట్టి అనుమానప్పీనుగ." వా.
అనుమానపు మనిషి
- అడుగడుగునా సందేహా లుండే మనిషి.
- "వాడు చాలా అనుమానం మనిషి. ఏది నిశ్చయించుకోవా లన్నా సంవత్సరాలు పడుతుంది." వా.
- చూ. అనుమానపుపీనుగ.
అనుము, మినుము అనకుండు
- ఏమీ అనకుండు, మౌనము వహించు.
- "అనుము మినుము ననక చాటున గూర్చుండె నక్కటకట!"
- గుంటూ. వూ. పు. 31.
- "నే నెంత నెత్తి పగలగొట్టుకుంటున్నా వాడు అనుమూ మినుమూ అనకుండా బెల్లంకొట్టిన రాయిలా ఉంటే నే నేం చేసేది?" వా.
అనువు గానిచోట అధికుల మనరాదు
- కూడనిచోట మన గొప్ప చూపరాదు.
- "ఇల్లూ దొడ్డీ అంతా వాడిది. సంపాదించి తెచ్చి వేస్తున్న వాడు వాడు. మనం ఎవరం ఏ మనడానికీ? వాడి ప్రవర్తన బాగా లేకపోతే అది వేరేమాట. మన
మే మనగలం? అనువు గానిచోట అధికుల మనరాదు అని నోరుమూసుకొని కూచోవలిసిందే." వా. అనువు దప్పు
- పస చెడు.
- "అనువు దప్పిరి నొచ్చి రలసి రాపద నొంది, రదపద లైరి చీకాకుపడిరి." హరివి. 3. 10.
అనువుపఱచు
- అమర్చు.
- "అఱుత రుద్రాక్షమాలిక లనువు పఱచి." కాశీ. 1. 95. శివ. 3. 12.
అనువొందు
- ఏర్పడు.
"మనుజాధిపదనుజాధిపు లనువొందిరి
రామ రావణా కారములన్."
శకుంతలా. 3. 135.
అనుష్ఠానము తీర్చు
- సంధ్యావందనాదులు నిర్వర్తించు.
- "స్నానంబు సేసి నిజక, ర్మానుష్ఠానంబు దీర్చి." కా. మా. 119.
అన్కను కగు
- మెత్త మెత్త నగు, ద్రవీభూతమగు.
"అరుణకరోత్క రాభిహతి నన్కను
కయ్యెడు సాంద్రచంద్రికాంతరమున."
కుమా. 8. 182.
అన్న గళు
- అన్న గార్లు.
- కంచుకి మొద లయినవారు.
- తమి. "అన్నగళ్."
- "అన్నగళు మాట..." మన్నారు. పు. 4.
అన్న చొరవ
- తినుటలో ప్రావీణ్యము.
- "వాడికి అన్న చొరవే కాని అక్షర చొరవ లేదు. ఏంలాభం?" వా.
అన్న చొఱవే గాని అక్షర చొఱవ లేదు.
- విద్యాగంధం లేనివా డనుట.
- "వాడికి అన్న చొఱవే గాని అక్షర చొఱవ లేదు." సా.
అన్నట్టు
- వాక్యోపస్కారకము.
అన్న తర్వాత
- అయినప్పుడు...
- "మొగు డన్న తర్వాత ఆ మాత్రం దండించకుండా ఉంటాడా?" వా.
- "ఉద్యోగ మన్నతర్వాత ఏవో కొన్ని నిర్బంధాలు లేకుండా ఎట్లా ఉంటాయి." వా.
అన్న దమ్ము లగు
- సమాన మగు.
- "క్రేగంటిచూపున గిఱికొన్న సన్న గే దంగిఱేకుల కన్నదమ్ము లగుచు." ఉ. హరి. 1. 151.
అన్నన్న
- ఆశ్చ ర్యార్థకము.
- నేటికీ యిది వాడుకలో నున్నది.
"కొన్నంగడిలోపలనే, యన్న నా!
మాఱుబేర మగునే చెలియా!"
రాధి. 3. ఆ. 22 ప.
అన్న ప్రాశం
- పిల్ల లకు తొలిసారిగా అన్నము పెట్టుటకై చేయు సంస్కా రము. పంచదశ కర్మలలో ఒకటి.
- "ఈ నెలలో చిన్న వాడికి అన్నప్రాశం చేయాలి." వా.
అన్నము నీళ్లు చెల్లు
- ఋణము తీరిపోవు. చనిపోవు.
- "అన్నము నీళ్లు చెల్లిపోయాయి. వాడు పోయాడు. ఎవరిని అని ఏమి ప్రయోజనం?" వా.
అన్నము పువ్వులవలె నున్నది
- ముద్ద కాకుండా విడివిడిగా కనుల పండవుగా ఉన్న దనుట.
"నివ్వరి బియ్యంబున బువ్వులవలె నుండ
వండి వార్చిన యుపహార భాండంబులు." కా. మా. 3. 36.
అన్నమూ లేదు - సున్నమూ లేదు
- ఏమీ లే దనుట. జం.
- నిరసనగా అనుమాట.
- "ఈ వేళప్పుడు ఏం అన్న నయ్యా? అనమూ లేదు సున్నమూ లేదు. పో." వా.
అన్న మో రామచంద్రా యను
- ఆకలితో అల్లాడు.
- "దారిద్ర్యంబు తట్టుముట్టాడ, అన్నమో రామచంద్రా యనుచు...."
- ధర్మరా. 6 పు. 2 పం.
అన్న శాంతి
- ఏ దైనా దోషం ఉంటే తచ్ఛాంతికై అన్న దానం చేయుట.
- "అన్నశాంతి చేస్తే ఈ దోషం పరిహార మవుతుంది." వా.
అన్న సంస్కారము
- వంట.
- "యామార్ధమునకె కావింతు నన్న సంస్కారంబు." పాండు. 4. 153.
అన్న సూక్తం
- అన్నం పరబ్రహ్మస్వరూపం అంటూ అన్నాన్ని స్తుతించే వైదికసూక్తం.
అన్న సూక్తం పఠించు
- ఆకలి గొను.
- "వాడు అన్నసూక్తం పఠిస్తూ కూర్చున్నాడు." వా.
అన్నానా ఆడానా?
- ఏమీ తిట్ట కేద నుట. జం.
- "నే నేమి అన్నానా? ఆడానా? మూతి ముడుచుకొని మూల కూర్చోవలసినంత పనేముందే నా తల్లీ!" వా.
అన్నానికి లేదు
- దరిద్రుడు.
- "వాడికి తినబోతే అన్నానికి లేదు. అయినా జంభం చూస్తే యింత పొడుగు వుంది." వా.
అన్ని దొంతులును చెప్పగ నేటికి
- అన్నీ వరుసగా చెప్పుటెందుకు? దొంతులు పేర్చినట్టు వరుసగా అన్నిటినీ వరుసబెట్టి ఎందుకు చెప్పవలెను అని భావార్థం. దొంతులు క్రమంగా పెద్దది క్రింద, దానికంటె చిన్నది