పదబంధ పారిజాతము/అడ
అట్టి______అట్టు 37 అట్ల_______అడ
- "ఇది యేమో మన పాళె మెల్ల వగ నట్టిట్టయి వెతం జెంద..."
- శుక. 1. ఆ. 477 ప.
- "ఎడబాయనీక బల్విడి నంట గదుముచు నట్టిట్టు వడి ద్రోపులాడునవియు."
- కళా. 8. 81.
అట్టిట్టు సేయు
- కలత పెట్టు.
- "తొట్రించి గొర్లలో దోడేలు పొచ్చిన, ట్లీగబ్బి వేళ్ళ నట్టిట్టు సేయు."
- సారం. 1. 92.
అట్టిద కాక
- సరేం అట్లాగే.
- "మా యనుమతిజేసి, పుట్టు ద్వితీయ శంభుం డన బుడమి, 'నట్టిద కా' కని యానందలీల, బుట్టె."
- బస. 1. ఆ. 8 పుట.
అట్టుడికినట్లు ఉడుకు<.big>
- ఒకవిషయమై గగ్గోలు ఏర్పడు.
- "ఆపిల్ల ఎక్కడో లేచిపోయిం దని ఊరంతా అట్టుడికినట్టు ఉడికి పోయింది." వా.
అట్టుపుట్టు
- పుట్టుపూర్వోత్తరాలు. జం.
అట్టుపుట్టానవాళ్ళు
- "దాని అట్టుపుట్టు ఆనవాళ్లు వాడిని అడిగితే కాని తెలియవు." వా.
- "అట్టుపు ట్టానవాళ్లతో నాగుట్టంతయు నీవే చెప్పుచుండ నేను లే దని మఱుగు పఱచుటవలన నేమి లాభము?"
- సౌందర్య. స. 58.
అట్టులవోలె
- వలె - ఉపమా వాచకం.
- వీనిలో ద్విరుక్తి నన్నెచోడునిలో విరివిగా కానవస్తుంది.
- కుమా. 9. 64.
అట్ల కాక.
- సరే.
- ఏదైనా ఎవరైనా చెప్పినప్పుడు మంచిది అన్నట్లే - సరే అన్నట్లే - గ్రాంథికంలో అంటే ఆనాటి వాడుకలోనూ, అట్ల కాక అనుట అలవాటు.
- బస. 2. ఆ. 24 పుట.
అట్లు పోయు
- చూ. దోసెలు పోయు.
అడ కట్టు
- గుత్తిగా యేర్పడు.
- "ఎత్తులం గలసి చిగుళ్లువెట్టి యడకట్టిన క్రొవ్విరి మొల్ల పూవుటెత్తులు."
- శకుంతలా. 1. 83.
అడకత్తెర
- పోకలు కత్తిరించుకత్తెర. కన్నడంలో అడకత్తు అంటే ఖండించు అని అర్థం. కొత్తు అన్నా అంతే.
అడకత్తెర బతుకు
- అటూ యిటూ కూడా బాధలకు గురి యగుబతుకు.
- "నే నటు పోవడం లేదని పుట్టింటివారికి కోపం. వాళ్ళవల్ల యేమీ లాభం లేదని అత్తింటివారికి కోపం. వీళ్ళిద్దరి మధ్యా పడి నాది అడకత్తెర బతుకు అయిపోయింది." వా. అడ_______అడ 38 అడ________అడ
అడకత్తెరలో పడు
- ఇఱుకున చిక్కుకొను.
- "వాడు అడకత్తెరలో పడి మిటకరిస్తున్నాడు." వా.
అడకత్తెరలో పోకలాగ
- చిక్కులో ఇరుకుకొని పోవుపట్ల ఉపయోగించే పలుకుబడి.
- "చెల్లెలు, భార్యా మధ్య వాడు అడకత్తెరలో పోకలాగా అయిపోయాడు." వా.
అడకొత్తున నొత్తు
- ఇఱుకున పెట్టి బాధించు, అడకొత్తునం దొత్తినట్లు అనుట.
- "ఓర్వదు బంధుజాల మడకొత్తున నొత్తును మామగారు."
- శశాం.3. అ.
అడగనివానిది పాపం
- అడిగినవాని కల్లా ఇచ్చు ననుట.
- అడగనివాడు పా పాత్ముడు అని కూడా అంటారు.
- "అందరూ అన్నీ ఒడుచుకొని పోయారు. అడగనివానిది పాపం!" వా.
అడగిపోవు
- అణగిపోవు.
- "పుడిసెడు నీటిచే నడగిపోయెడు ధూళికి."
- జైమి. 5. 7.
అడగోలుకొను
- వశము చేసికొను.
- "శంకరార్థ దేహం బడగోలుకొన్న."
- హరి. ఉ. 6. 19.
- "ఆ యంబుజనేత్ర నన్ను నడగోల్కొనియెన్." దశ. 5. 55.
- "ఇల్ల డసొమ్ము నడగోలుగొని త్రోచు నతనిగతికి."
- భోజ. 6. 14.
- అడమానములోని 'అడ' కూడా యిదే. దీనికి 'అపహరించు' అని అర్థం చెప్ప నక్కఱ లేదు. వశము చేసికొను అను అర్థమే అన్ని చోట్లా సరిపోతుంది.
అడచిపడు
- మిడిసిపడు.
- చూ. అడిచిపడు.
అడజడి పెట్టు
- అలజడి కలిగించు.
- "అడజడి పెట్టు మాటలటు లాడగ గూడునె యీయకార్యముల్, విడువు లతాంగి."
- మార్క. ఆ. 1.
అడపకత్తె
- తాంబాలక రండవాహిక. రాయలసీమలో ఇప్పటికీ వక్క, ఆకు, పొగాకు, సున్నం మొదలయినవి, ఒక గుడ్డతో సంచి కుట్టి అందులో ముఖ్యంగా ఆడవాళ్లు - వేసుకుంటారు. దానిని అడప మనే అంటారు. అడపతిత్తి అన్నా అదే. అడపం పట్టుకొనునది అడపకత్తె.
- "అడపకత్తెలు తెలనాకు మడుపు లొసగ." వైజ. 1. 113.
- చూ. అడపది. అడ_______అడ 39 అడ_______అడ
అడపకాడు
- తాంబూలకరండవాహకుడు. అడపది ఆడ దైతే అడపకాడు మగవాడు.
- చూ. అడపది.
అడపట్టె పట్టు
- విత్తిన తరువాత విత్తనాల మీద మన్ను పడేవిధంగా ఒక రక మైన గుంటకను తోలుతారు. అలా తోలడమే అడపట్టె పట్టడం.
అడపతిత్తులు
- వక్కలు ఆకులు పొవ్వాకు సున్నం వగైరా లుంచుకునే బట్టతో కుట్టినసంచులు. నేటికీ ఇవి వాడుకలో నున్నవి. అడపం అనీ అంటారు అలాంటి తిత్తిని.
- పండితా. ద్వితీ. పర్వ. పుట. 317.
- చూ. అడపది.
అడపది
- తాంబూలక రండ వాహిని. తాంబూలం పళ్ళెం పట్టుకొని ఎప్పుడూ రాజున కిచ్చునది.
- "ఆకు మడుపు లీ దివిరెడు నడప దాని." ఉ.రా. 4. 223.
అడపాదడపా
- అప్పుడప్పుడూ. జం.
- "వాడు అడపా దడపా మాయింటికి వస్తుంటాడు."
- "అడపాదడపా వాడికి జ్వరం వస్తుంటుంది." వా.
అడపొడ
- జాడ. జం.
- "వాడి అడాపొడా తెలియడం లేదు. పదిరోజు లయింది ఇల్లు విడిచిపోయి." వా.
అడపొడ లేకపోవు
- రూపరి పోవు, స్వరూపనాశన మగు.
- "ధూర్జటి కంటి కడిందిమంటలో నడపొడ కానరాక తెగటారియు." మను. 3. ఆ.
- "వారి యీసుచే నడపొడ లేకపోయెనట యల్పము లయ్యె గులాభి మానముల్." కళా. 7. 44.
అడబాల
- మహానసాధ్యక్షుడు - అతనితో పా టున్న ఉద్యోగి.
- వంటవాడు వంటలక్క అని శ. ర. కన్నడంలో వంటలక్క, వంటవాడు అని కాక మాంసము అన్న అర్థం కూడా ఉంది. ఇక్కడ మామూలు వంటవాడు కాక ఋ మహానసాధ్యక్షుని వంటి పెద్ద ఉద్యోగో కావచ్చు ననిపిస్తుంది.
- "బండారులను నడబాళ్ల బ్రెగ్గడల దండ నాయకులను దంత్రపాలకుల."
- బస. 7 ఆ. 23 పు.
- "అడబాల గొనిపోయి యమ్మీనుజించి, కడుపులో నొకబాలు గని వెఱ గంది."
- భాగ. దశ. స్కం.
అడలడి
- 1. అలజడి, ఆందోళన. అడ_______అడ 40 అడ________అడ
- "అడలడి బొంద గా దగనియట్టిది ద్రోపది-" భార. శాంతి. 1. 202.
- "ఆ యింతి భ్రమగొని యడలడి."
- 2. అడలుపడి, అడలి.
- కుమా 5. 61.
అడలి చచ్చు
- భయపడు.
- "అడలి చచ్చిన గాని యప్పు తీయను." వ్యస. నాట. 33.
అడవనాయాలు
- చూ. అదవనాయాలు.
అడవపుట్టుపు
- నిరర్థకజన్మ.
- "వాడిది ఒట్టి అడవపుట్టు. ఇంట్లోకి పనికిరాడు, బయటికీ పనికి రాడు."" వా.
అడవబతుకు
- వ్యర్థజన్మ.
- చూ. అడవపుట్టువు.
అడవమనిషి
- వ్యర్థుడు.
- చూ. అడవపుట్టువు.
అడవ (దవ) సరకు
- మోటు దినుసు.
- "వాళ్ల దంతా వట్టి అడవసరకురా. వాళ్లలోకి ను వ్వెందుకు దిగుతావు?" వా.
అడవి
- శూన్యం, పాడు.
- "అక్క డేమి ఉంది. అడవి."
- "అది ఒట్టి అడివికొంప. అక్కడ ఎవరు కాపరం ఉంటారు?" వా.
అడవికుక్క
- తోడేలు.
అడవిగాచిన వెన్నెల
- వ్యర్థము.
- "అడవి గాచినవెన్నెల యయ్యె నాదు జవ్వనంబు." మార్కం. 5. 8.
- "కలయంగ నడవిలో గాచిన వెన్నెల లై చారుహాసంబు లవధి బోవ." నృసిం. 2. 90.
- "ఆ పిల్ల బతుకు అడవిగాచిన వెన్నెల అయిపోయింది. ఎంత అందంగా ఉంటే నేం? ఎంత తెలివైందై తే నేం?" వా.
అడవిగోడు
- చూ. అరణ్యరోదనం.
అడవిమూర్ఖుడు
- అడవిమనిషి, అనాగరకుడు.
అడవి యామలకము అంబుధి లవణము కూడినట్లు
- ఎక్క డెక్కడివో ఒకచోట చేరినట్లు.
- "తడవు దినములకును ధరణీసురజ్యేష్ఠ మాకు మీకు సంగమంబు గలిగె నడవియామలకము నంబుధిలవణంబు గూడినట్టు లయ్యె నేడు సూడ."
- కుచే. 2. 78.
అడవుల గలియు
- అడవులు పట్టి పోవు.
- వాడు అడవులు పట్టి పోయినాడు, దేశంమీద పోయినాడు అనే అర్థంలో నేటికీ వాడుక.