పదబంధ పారిజాతము/అంద
అంత_______అంత 14 అంతు________అంతూ
- ఔను, నీ వంతవాడవే నాయనా." వా.
అంతశయ్య
- మరణశయ్య.
- "వాడు మంచం పట్టాడు. అది యింక అంతశయ్యే."
- "వాడు అంతశయ్యమీద ఉండి చెప్పిన మాటలను మనం అంతలోనే మరిచిపోవడం న్యాయం కాదు." వా.
అంతశ్శీతం
- మనస్పర్ధ; అఱకొఱలు.
- వైద్య శాస్త్రరీత్యా వచ్చిన పలుకుబడి. లోపల శీతం చేరుకుని తిన్నగా అది శరీరాన్ని లొంగదీసే జబ్బుగా మారుతుంది.
- "వాళ్లల్లో ఈమధ్య అంతశ్శీతం బయలు దేరింది." వా.
అంతసేపు
- చాలసేపు.
- "అక్కడికి వెళ్లి అంతసేపు కూర్చుంటే ఇక్కడిపని అంతా ఎవరు చేస్తా రను కొన్నావు."
- "ఎక్కడికి వెళ్లినా అంతసేపు చేస్తూ ఉంటే నీకు పని చెప్పడానికే భయంగా ఉంది." వా.
అంత సేయు
- అనుకొనుటకు వీలు కానంత పని చేయు.
- "మొన్న మేరుగిరిపాటి నిశాచరి నంత సేసె, నే డేపున గట్టు బండి నిదె యిందఱు జూడగ నింత సేసె>"
- వి. పు. 7. 83.
- "అంతపని చేశాడా వాడు? వాడు అంత పని చేస్తా డని నే ననుకోలేదు." వా.
అంతు కనుక్కొను
- తుది మొదలు చూచు, గుట్టూ మట్టూ తెలిసికొను.
- "ఈ వ్యవహారంలో అంతు కనుక్కు నే దాకా నేను వదల దలచుకో లేదు."
- " వా డింతకు వచ్చాడూ? వాడి అంతు ఏదో కనుక్కొంటాను." వా.
అంతచిక్కు
- చూ. అంతుపట్టు.
అంతుదొరకు
- చూ. అంతుపట్టు.
అంతుపట్టు
- లోతుపాతులు తెలియు.
- నా. మా. 106.
అంతు పంతు
- మొదలు కొన. జం.
- "వీడి దుర్మార్గానికి అంతూ పంతూ లేకుండా పోయింది." వా.
అంతు పొంతు లేదు
- అనంతము.
- "అంతును బొంతునుం గలదె యమ్మరొ." నానా. 207.
అంతు పంతు లేక
- అడ్డీ ఆగీ లేక.
- "అంత కంత కది యంతును పంతును లేక వర్ధి లెన్." పాణి. 1. 104.
అంతూ యింతూ
- మొత్తంమీద.
- "అంతూ యింతూ వాడు రా డనేగా నీ వనేది?" వా. అంతొ________అంద 15 అంద________అంద
అంతొ యింతొ
- ఏ కొంచెమో అనుట.
- "అన్నియును జూచుచుండెద నంతొ యింతొ." నిరంకు. 2. 55.
- "వారికి అంతో యింతో ఆస్తి ఉంది."
- "వాడు అంతో యింతో చదువు కున్నాడు." వా.
అంతో యింతో
- ఏ కొంతో.
- "అంతో యింతయొ పండుభూమి గలదో?" గీర. 41.
- "వాడు అంతో యింతో చదువుకొన్న వాడు. ఆస్తిపరుడు. ఈ సంబంధానికి ఏమి లోటు వచ్చింది?" వా.
అంతై యింతై
- పెద్ద దవుతూ, పెరుగుతూ.
- "తా నంత యై యింత యై యోలి నొయ్యన బాల్య కేళి వదలె." కళా. 6. 204.
అందచందములు
- రూప రేఖలు. జం.
- "వర్ధిష్ణు డై శైశవంపు ముద్దులు గల్కు తనయుని యంద చందములు చూచి."
- అనిరు. 5. 91.
అందదుకులైన
- చాలీచాలని.
- లక్షణయా అందీ అందనట్టు అని కూడా మారి 'ఈ వ్యవహారం ఎన్నాళ్లైనా అందదు కులుగానే ఉంది. ఏది తేలదు' అని వాడుకలో వినబడు తుంది.
అందని పొందని
- అతకని.
- "వాడి వన్నీ అందని పొందని మాటలు." వా.
అందనిమ్రానిపండు
- అలభ్యవస్తువు.
- "అతని బింబాధరం బందనిమ్రాని పం, డని విచారించె మాదాలసాఖ్య." కవిరా. 3. అ.
- "ఆపిల్లనే పెళ్లి చేసుకోవా లని ఊ రేగు తున్నావు. ఆవిడ అందనిమానిపండు అని తెలుసుకో." వా.
అందని మ్రాని పండ్ల కఱ్ఱులు చాచు
- దొరకనివానికై ఆశించు.
- "కందిన యన్య కాంతయెడ గామము దక్కు ము నన్ను జేరరా, దందనిమ్రాని పండునకు నఱ్ఱులు సాతుర్..." భాస్క. సుంద. 192.
- "అకట! యందనిపంటికి నఱ్~తు సాచె జిత్త మిటమీద నే నేమి సేయుదాన?" విక్ర. 1. 129.
అందని మ్రాని పండ్ల కాస వహించు
- "అందనిమ్రానిపండులకు నాస వహించినరీతి దివ్యసం, క్రందనపట్టణద్విరద గామినిపొం దెద గోరి వేడ్కమై, నిందుల కేగుదెంచుట కొకించుక నెయ్య మెలర్ప..."
- రసిక. 3. 14.
- చూ. అందనిమ్రానిపండ్ల కఱ్ఱులు సాచు. అంద________అంద 16 అంది_________అంది
అందంబు గూడుకొను
- ఇష్ట మున్నా లేకపోయినా ఇష్ట మున్నట్టు నటించు.
- "మీద గార్యంబులు గలమాకు దీనిగా దనం బనిలే దని యందంబు గూడు కొని ఛందోనువర్తనపరుం డై."
- ఆము. 6. 36.
- శ. ర. లో 'కలిసికొను' అను అర్థ మిచ్చారు. అది కుదురుట లేదు.
అందముల దీవి
- అందాల రాణి.
- ఇక్కడ దీవి అంటే స్థానము.
- " తావి తేనీయబావి యందముల దీవి."
- హంస. 2. 20.
అందలమం దుంచినకుక్క
- యోగ్య స్థాన మందున్న నీచుడు.
- గువ్వల చెన్న. 90.
అందలంబులు
- బాల్యక్రీడావిశేషము.
- "అందలంబులు మఱి కుందికాళ్లు."
- వి.పు. 7. 202.
- వాడి భుజంమీద వీడి రెండు చేతులూ, వీడి భుజంమీద వాడి రెండుచేతులూ పెట్టి నడుమ ఒకపిల్ల వాణ్ణి ఎక్కించు కొని ;దేవుడమ్మ దేవుడూ' అని ఊరేగిస్తూ ఆడేఆట.
అంద ఱొకటి యగు
- ఏక మగు.
- "అనురక్తి మీ రంద ఱొక టై యాదరించరాదా? హేమా. పు. 34.
అంది పొందని
- అతకని.
- రుద్రమ. 56 పు.
అందిక పొందిక
- ఈడుజోడు వంటిది. జం.
- "దానికీ దీనికీ అందికా పొందికా లేదు." వా.
అందిన చేనిపంట
- అందుబాటులోనిది.
- "ఎందు చూచిన శ్రీ వెంకటేశు డున్నా డనియెడి అందినచేనిపంట లనుభవించు." తాళ్ల. సం. 9. 70.
అంది పుచ్చుకొను
- గ్రహించు, దొరకి పుచ్చుకొను, సరిగ్గా అతికినట్టు.
- "వాడు కాళ్లు అంది పుచ్చుకొన్నాడు."
- "సిగ అంది పుచ్చుకొన్నాడు."
- "వాడు అన్నదాని కల్లా వీడు అంది పుచ్చుకొన్నట్టుగా సమాధాన మిస్తూ వచ్చాడు." వా.
అంది పొందినట్టివారు
- చుట్టాలు.
- "ఈ ఊళ్లో అందిపొందినవారు ఎవరూ లేరు. అందుకని యేకార్య మయినా పొరుగూరుకు పోవలసి వస్తుంది." వా.
అందిన సిగ అందకున్న కాళ్లు
- సమయానుకూలంగా ప్రవర్తించేవా డనుట.
- "...ఏ మనవచ్చు నీగుణం, బవు నవు నందినన్ సిగయు నందక యున్నను గాళ్లు పట్టుకొం, దువు హరిణాంక..."
- విజ. 3. 51. అందు_______అంప 17 అంప________అంప
అందుకొను
- పరిగ్రహించు.
- "ఆ పాయసంబు దా నందుకొనియె."
- రంగ. రా. బాల. పు. 19. పంక్తి 21.
అందుకొన్నట్టు
- దగ్గరగా.
- "గుంతకల్లునుంచి నున్మాడుమీద పోతే కాశీ అందుకొన్నట్టు ఉంటుంది." వా.
అందుబడి యగు
- అందుబాటులోనికి వచ్చు.
- ఇది నేడు అందుబాటు అనే రూపంలోనే కానవస్తుంది.
- "సమస్తజీవులకు నందుబడి యైనదేవ భూజ మయ్యె." భోజ. 1. 79.
అందుల కేమి ?
- దాని కేమి ?
- పరవా లే దనుట.
- "నా విని యందుల కేమి స్వభావగతిం బాడు మనిన భామిని గానప్రావీణ్యము జూపెను గడు." కళా. 7. 199.
అందె వేసినచేయి
- సమర్థుడు.
- ఏదైనా పనిలో - విద్యలో సమర్థు డైనవానిచేతికి అందె వేసేవారు. అందుపై యేర్పడినది.
అంపకము గాంచు
- సెలవు తీసికొను.
- "అంపకము గాంచె దీర్థయాత్రాభి రతిని." విజయ. 2. 41.
అంపకము చేయు
- పంపించు.
- "పూర్వమున బ్రహ్మసభకు నే బోయి కొంత, కాల మందుండి యజు డంప కంబు సేమ.
- హంస. 4. అ. 7 వ.
- చూ. అంపకాలు పెట్టు.
అంపకాలు
- అత్తవారింటికి కొత్తకోడలిని పంపునప్పుడు అప్పగించుటలు. లక్షణయా అప్పు డిచ్చు కానుకలు.
- అలాగే పెండ్లికి వచ్చినచుట్టాలను సాగనంపునప్పుడు చేసే మర్యాదలకు కూడా వాచక మయింది.
- "అంపకాలవేళ అలా యేడవకూడదు తల్లీ!" వా.
- "పెళ్లి అంతా అయిపోయినది, ఇంక అంపకాలే తరువాయి." వా.
అంపకోల
- అమ్ము.
- "అర్కనందను సెలకట్టె యంపకోల."
- క్రీడా. పు. 71.
అంపతప్పు
- దెబ్బ తప్పించుకొను నేర్పు.
- "కానకు నంపతప్పెఱుగుగబ్బి మెకంబులు." కకు. 4. 57.
అంపబంపు
- అంపించు, పంపించు, పంపు.
- "అజ్జముప్రోలి కతని నంపబంపినవాడ నంపించినాడ."
- పండితా. ద్వితీ. మహి. పుట.17.