చిత్రభారతము/చిత్రభారతము-పీఠిక

by చరికొండ ధర్మన

శ్రీరస్తు

చిత్రభారతము

పీఠిక

⁠

లక్ష్మీకుచపారిజాతకలికాశ్లిష్టోరువక్షుండు దే వాళీమౌళిమణిప్రభారుచిరపాదాంభోజుఁ డుద్యద్దయా లీలన్ ధర్మపురీశ్వరుండు గుణశాలిన్ మాదనాంభోనిధి ప్రాలేయద్యుతిఁ బెద్దనప్రభు సమగ్రశ్రీయుతుం జేయుతన్.

⁠ 1

చ.⁠

మనసిజుఁ గన్నతల్లి నెఱమాటలతొయ్యలియత్తగారు చం ద్రునిసయిదోడు శంకరునితోయజలోచనతోడిజోడు క న్గొనల సిరు ల్దొలంకు హరికోమలి యెప్పుడు నిల్చుఁ గాత శ్రీ యెనుములపల్లి మాదసచివేశ్వరు పెద్దనమందిరంబునన్.

⁠ 2

మ.⁠

దినమున్ బర్వతజాతమీఁది యనురక్తిం బాయఁగాఁజాలకే తనదేహంబున నొక్కపా లొసఁగి తత్తచ్ఛ్రీలచేతన్ దన ర్చినలోకంబుల కెల్లఁ దల్లి యుమ దండ్రిం దానె యౌ దేవుఁ డిం పున శ్రీయెన్ములపల్లి పెద్దవిభునిం బ్రోచున్ దయాయుక్తుఁ డై.

⁠ 3

చ.⁠

పొలుపుగ నల్లవేల్పునునుఁబొక్కిలితామరపువ్వుముద్దుఁగో డలిచెలువంబుఁ జూచి పొగడ న్ముఖపంకజ మొక్క టిట్లు నా

⁠

⁠

కలవడదంచు మోములు రయంబున నాలుగు దాల్చి మెచ్చునా నలినజుఁ డిచ్చుఁగాతఁ గృతినాథున కర్థిఁ జిరాయురున్నతుల్.

⁠ 4

ఉ.⁠

సారససంభవుండు సరసంబున నాడు రహస్యభాషఁ ద ద్ద్వారనిబద్ధకీరము ధ్రువంబుగ నందఱిమ్రోలఁ బల్కఁగా దూరమునందు సంతసము దూర్కొన నొయ్యన బుజ్జగించునా భారతి నిల్చుఁగావుత శుభస్థితి నెప్పుడు మన్ముఖంబునన్.

⁠ 5

క.⁠

చిట్టెలుక నెక్కి యాడెడు ఱట్టడిరౌతునకుఁ జిలువరాజన్నిదముల్ గట్టుకొని మెఱయు శంకరు పట్టికి నత్యంతభక్తిఁ బ్రణతి యొనర్తున్.

⁠ 6

వ.⁠

తదనంతరంబ.

⁠ 7

సీ.⁠

వాల్మీకిముని కభివందనం బొనరించి              బాదరాయణునకుఁ బ్రణతి చేసి బాణమయూరులపాదంబులకు మ్రొక్కి              కాళిదాసునకుఁ గెంగేలు మొగిచి మామల్లదేవీకుమారభారవిమాఘ              జయదేవులకు నమస్కార మొసఁగి ఘను నన్నపార్యుఁ దిక్కనసోమయాజుల              వర్ణించి వేములవాడ భీము

⁠

తే.⁠

నాచనామాత్యు సోము శ్రీనాథుఁ జిమ్మ పూఁడి యమరేశు బమ్మెర పోతరాజు శంభుదాసు హుళిక్కి భాస్కరుఁడు నాది యైనసుకవుల కెల్ల నెయ్యమున నెరఁగి.

⁠ 8

వ.⁠

ఇవ్విధంబున నభిమతదేవతాప్రార్థనంబును బురాతనమహా కవికీర్తనంబునుం జేసి యొక్కమహాప్రబంధరచనాకుతూ హలాయత్తచిత్తుండనై యున్నసమయంబున.

⁠ 9

సీ.⁠

అక్షయక్ష్మాభారదక్షదక్షిణభుజా              కౌక్షేయకక్షత్త్రరక్షితంబు కూటకోటీశాతకుంభకుంభప్రభా              మండితాంభోజాప్తమండలంబు గంధసింధురదానగంధాంధమత్తపు              ష్పంధయఝంకారబంధురంబు విశ్వవిశ్వంభరా౽నశ్వరైశ్వర్యప్ర              దాశ్వరత్నవ్రాతశాశ్వతంబు

⁠

తే.⁠

సంతతోత్సవతోషితశంభులింగ సమ్ముఖేందుశిలానందచారుమంట వస్థలీనృత్యదంగనాపాదరణిత నూపురంబగు నేకశిలాపురంబు.

⁠ 10

సీ.⁠

చలివేఁడివెలుఁగులై కలువదమ్ముల నేలు              కనుదోయి నేప్రొద్దుఁ గరుణ చిలుక మేలైన తామరమేడ నాడెడుకన్య              కిరవైన యురము పెంపంది నెఱపఁ దొలుచూలుబాపనదొర నింపుతోఁ గన్న              పొక్కిలిపురుటాలిపూవు చెలఁగఁ బదియాఱువన్నెలపసిమిఁ జూపెడువింత              సరిగదుప్పటి మేనఁ జౌకళింపఁ

⁠

తే.⁠

బ్రాఁజదువుగుంపుమ్రోఁతలు పరిఢవిల్ల మేటిజగముల నాడుమిన్నేటిపాప

⁠

⁠

పుట్టినిల్లైన యడుగులఁ బొల్చి యెపుడు సంతసంబున వెలయుఁ బాంచాలివిభుఁడు.

⁠ 11

తే.⁠

ఆజగన్నాథపరమదయాత్తమధ్య మక్షమామండలుండు భీమప్రతాప ఖండపరశుండు వైభవాఖండలుండు భోగివంశాబ్ధిచంద్రుండు భూరిబలుఁడు.

⁠ 12

సీ.⁠

అనువత్సరంబు బ్రాహ్మణులకు గోసహ              స్రము లిచ్చు నృగనరేశ్వరునిరీతి గంధుల కెనగఁ బాకాలచెర్వాదిగాఁ              జెఱువులు నిలుపు సగరునికరణి దీవ్యత్ప్రతాపుఁ డై దిగ్విజయంబుఁ గా              వించు మాంధాతృభూవిభునిలీల దేవభూదేవతార్థిశ్రేణి కగ్రహా              రము లిచ్చు భార్గవరాముపగిది

⁠

తే.⁠

నిందుశేఖరపాదారవిందయుగళ భావనాపరుఁ డంగనాపంచబాణుఁ డతులధైర్యాభిభూతహిమాచలుండు మానభూపాలచిత్తాంబుఖానఘనుఁడు.

⁠ 13

సీ.⁠

సర్వసర్వంసహాసంరక్షణక్రియా              చాతుర్యసప్తమచక్రవర్తి హరిదంతకరిదంతహరిరాజసురభూజ              తారకానిర్మలోదారకీర్తి దుర్వారపరిపంథిగర్వగాఢాంధకా              రచ్ఛటాహరణమార్తాండమూర్తి

⁠

⁠

హేమభూధేనుగంధేభఘోటకదాన              ధారాకృతాంభోనిధానపూర్తి

⁠

తే.⁠

యాతఁ డింపొందు లాటకర్ణాటభోట ఝాటకరహాటపాండ్యపానాటగౌడ చోళమళయాళరాజసంస్తూయమాన మానధనుఁడైన చిత్తాంబుఖానవిభుఁడు.

⁠ 14

శా.⁠

ఆరాజేంద్రశిఖావతంసనిజబాహాయత్తవిశ్వంభరా ధౌరేయుండు విరోధిమంత్రిముఖముద్రాదక్షుఁ డుద్యద్దయా పారీణుండు పటీకతారకసుధాపాణింధమశ్రీయశో హారుం డెన్ములపల్లి మాదవిభు పెద్ధామాత్యుఁ డుల్లాసియై.

⁠ 15

సీ.⁠

లలితశాస్త్రాగమాలంకారనాటక              వ్యాఖ్యానదక్షవిద్వజ్జనంబు లత్యంతమధురవాక్యప్రౌఢకావ్యని              ర్మాణబంధురకవిగ్రామణులును శ్రవణసమ్మోదసంజననకారణహృద్య              గానవిద్యాభిజ్ఞగాయకులును దత్తిలభరతమతంగాదిమునికృత              నాట్యకళా[1]ప్రాజ్ఞనర్తకులును

⁠

తే.⁠

బాంధవులు సోదరులు హితుల్ భామినులును వందిమాగధవరులుఁ గొల్వఁగ వినూత్న చంద్రకాంతశిలానద్ధసౌధరత్న పీఠికాసీనుఁ డై మనఃప్రేమ మీఱ.

⁠ 16

సీ.⁠

కౌండిన్యగోత్రదుగ్ధసముద్రచంద్రు నా              పస్తంబసూత్రశోభనగరిష్ఠు సర్వవిద్యాభిజ్ఞుఁ జరికొండ తిమ్మనా              మాత్యాగ్రణికి మాదమకును గూర్మి నందను నతిశాంతు నారాయణధ్యాన              తత్పరు శ్రీరంగధామసదృశ భట్టపరాశరప్రభురంగగురుపాద              నీరేజబంభరు నిర్మలాత్ము

⁠

తే.⁠

ధర్మనాహ్వయు సత్కవితాధురీణు దాంతు శతలేఖినీసురత్రాణబిరుద కలితు నను వేడ్కఁ బిలిపించి గారవించి తేనియలు చిల్క నిట్లని యానతిచ్చె.

⁠ 17

మ.⁠

శతలేఖిన్యవధానపద్యరచనాసంధాసురత్రాణచి హ్నితనామా! చరికొండ ధర్మసుకవీ! నీవాగ్విలాసంబు లా శితికంఠోజ్జ్వలజూటకోటరకుటీశీతాంశురేఖాసుధా న్వితగంగాకనకాబ్జనిర్భరరసావిర్భూతమాధుర్యముల్.

⁠ 18

తే.⁠

కావున విచిత్రగతి నలంకారసరణి మీఱ రసములు సిప్పిల మెచ్చు లొలుకఁ దెనుఁగు గావింపు నాపేర ననఘ సుకవి ధీరు లరుదందఁగాఁ జిత్రభారతంబు.

⁠ 19

వ.⁠

అని యానతిచ్చి కర్పూరతాంబూలంబుతోడఁ గూడ జాం బూనదాంబరాభరణసంకుమదమృగమదగంధసారంబులు దోరహత్తులుగా నొసంగి యనిపిన నేనును భుజబలభీమ ప్రతిగండభైరవ యిరువత్తు గండగోవాళ గండరగండ

⁠

⁠

భేరుండ మండలీకమృగబేంటెగార సమరరాహుత్తరాయ, సంగ్రామధనంజయ, కోదండవిద్యాపాండిత్యరఘురామ, యపరిమితభూధానపరశురామ, నిరంతరభోగసుత్రామ, యష్టదిగ్రాజమనోభయంకర, దుష్టలాంకుశలారూసరిగ జాంకుశ, [2]ఇప్పత్తేళుదండియరనాయంకరతలగుండగండ, హెన్నుకట్టుకుదిరికట్టుమండలీకరగండ, [3]యెబిరుందగండ సర్వబిరుదరకొవర, వేశ్యాభుజంగ, యనవరతకనక కర్పూరదానధారాప్రవాహాద్యనేకబిరుదప్రశస్త మధ్య మమండలాధీశ్వర, భోగివంశపయఃపారావారరాకాసుధా కర, శ్రీచిత్తాంబుఖానమహీమహేంద్రదక్షిణబాహూ పరిలసద్విశ్వవిశ్వంభరాభారధౌరేయుండును, సుజనవిధే యుండును, భాషానిర్జితభోగీంద్రుండును, భోగవినిర్జిత దేవేంద్రుండును, ధరణీమండలవదాన్యాగ్రణియును, బంధుచింతామణియును నగు నమ్మంత్రిమణివాక్యంబు లంగీక రించి మద్విరచితకావ్యకన్యకాకంఠమంగళసూత్రాయమా నంబగు తదీయవంశక్రమం బభివర్ణించెద.

⁠ 20

సీ.⁠

కీర్తింపఁగాఁ ద్రిలోకీపాలనక్రియా              దక్షుఁడై యెవ్వానితనయుఁ డమరె సకలజగత్తమశ్చయసంహృతిక్రియా              దక్షుఁడై యెవ్వానితనయుఁ డమరె భువనత్రయీపదాంభోజమానక్రియా              దక్షుఁడై యెవ్వానితనయుఁ డమరె సర్వసర్వంసహాసంవాహనక్రియా              దక్షుఁడై యెవ్వానితనయుఁ డమరె

⁠

తే.⁠

నతఁడు మునికోటిలో మొదలైనమేటి జంగమస్థావరంబులజన్మభూమి పుణ్యచరితుండు విమలతపోధనుండు ప్రబలుఁడై మించి కశ్యపబ్రహ్మ వెలసె.

⁠ 21

క.⁠

ఆమునికులదుగ్ధాంబుధి సోముఁడు భువనప్రపూర్ణశుభ్రయశశ్శ్రీ కాముఁడు పద్మాక్షీజన కాముఁడు చెన్నప్రధానఘనుఁ డుదయించెన్.

⁠ 22

చ.⁠

ధరపయిఁ జెన్నమంత్రి వనితామణియైతగు కాంచమాంబకున్ సురుచిరకీర్తి నారనయు శుభ్రయశోనిధి లక్కరాజు శ్రీ హరిచరణారవిందయుగళార్చనశీలుఁడు వల్లభన్న సు స్థిరమతి సింగమంత్రియు నృసింహువరంబునఁ బుట్టి రున్నతిన్.

⁠ 23

క.⁠

అం దగ్రజుండు నరహరి కుందేందుసమానకీర్తి గుణవతి లక్కా యిం దగ నుద్వాహంబయి నందితసుజనుల ముగురు తనయులం గనియెన్.

⁠ 24

వ.⁠

వా రెవ్వ రనిన.

⁠ 25

ఉ.⁠

ధీరుఁడు సింగమంత్రియును ధీజనవర్యుఁడు ధర్మరాజు ల క్ష్మీరమణీశపాదయుగచింతనశీలుఁడు తిమ్మనార్యుఁడున్ ధారుణి నుల్లసిల్లిరి వదాన్యగుణంబుల నందు సర్వధా శ్రీరమణస్తుతుం డనఁగఁ దిమ్మనమంత్రి చెలంగు నున్నతిన్.

⁠ 26

క.⁠

చెన్నుగ నాతిమ్మ[4]న య మ్మన్నవలనఁ గనియె రూపమదనుల గుణసం పన్నిధుల నత్యుదారుల నన్నయమంత్రీంద్రు వేంగళార్యునిఁ గడఁకన్.

⁠ 27

వ.⁠

అందు.

⁠ 28

క.⁠

అన్నయ్య యర్థికోటికి నన్నయ్య సమస్తవాంఛితార్థప్రదుఁ డై మున్నీడు లేనిసంపద మున్నీటితెఱంగునను సమున్నతిఁ దనరెన్.

⁠ 29

ఉ.⁠

అమ్మహనీయకీర్తికిఁ బ్రియంబగు తమ్ముఁడు వెంగళన్న రూ పమ్మున దానసంపదను బాహుబలంబున రూఢి మించఁగా నెమ్మది లజ్జ నొందుదురు నీరజసంభవుఁ [5]డైనమేటి పెం దమ్ముఁడు సాగరాత్మభవతమ్ముఁడు ధర్మతనూజుతమ్ముఁడున్.

⁠ 30

తే.⁠

తజ్జనకపూర్వజుండగు ధర్మరాజు ధర్మపథమున విహరించు ధర్మరాజు శ్రీరమాధీశపాదరాజీవభక్తుఁ డై తనర్చెను శుకయోగియట్ల జగతి.

⁠ 31

వ.⁠

అం దగ్రజుండు.

⁠ 32

చ.⁠

నరహరిమంత్రిసింగఁడు దినంబును విప్రులకోర్కు లీయఁ ద ద్గురుతరకీర్తి మించి సురకోటుల నద్భుత మందఁజేయఁగాఁ బొరిఁబొరిఁ గల్ఫకంబు లుడి[6]వోయె మరున్నది వట్టివోయెఁ జందురుఁడును గందె సాగరము తోడనె భంగము నొందె సిగ్గునన్.

⁠ 33

క.⁠

ఆమంత్రి కులవరేణ్యుని భామామణి సింగమాంబ పతిహితసుగుణ స్తోమావలంబ కనియెన్ హేమాచలధైర్యయుతుల నిరువురసుతులన్.

⁠ 34

సీ.⁠

పరమదయాసక్తి హరిపాదభక్తులు              మానితాచారంబుగా నొనర్చి గురునమస్కారభూసురపురస్కారంబు              లనుదినవ్రతముగా నాచరించి శిష్టరక్షణమును దుష్టశిక్షణమును              నిత్యకృత్యంబుగా నిర్వహించి సత్యభాషణమును సాధుపోషణమును              నైజవర్తనముగా నోజపఱిచి

⁠

తే.⁠

శౌనకవ్యాసశుకపరాశరవసిష్ఠ నరవిభీషణగాంగేయనారదాది పరమభాగవతోత్తమస్ఫురణ మించు వారు నారయ మాదయ్య గార లవని.

⁠ 35

శా.⁠

వందారువ్రజదోషమేఘపననున్ వారాశిగంభీరు నా నందాత్మున్ హరిపాదభక్తు నిఖిలామ్నాయజ్ఞు విశ్వంభరా మందారక్షితిజాతము న్నిగమసన్మార్గప్రతిష్ఠాపకున్ గందాళాప్పగురున్ వివేకనిధి లోకఖ్యాతు వర్ణించుచున్.

⁠ 36

క.⁠

ఆదేశికపదకమలము లాదరమున హృదయవీథి ననవరతంబున్ మోదమున నిలిపి శ్రీలల నాదయ మనినారు నారనయు మాదనయున్.

⁠ 37

వ.⁠

అందు.

⁠ 38

సీ.⁠

ఏమంత్రికులదైవ మిందిరావల్లభుం              డళగుసింగరి దయాయత్తమూర్తి యేమంత్రి మందిరం బెల్లభూసురసుహృ              జ్జనసమూహములకు మనికిపట్టు ఏమంత్రి మానసతామరసంబు స              త్యదయాగుణముల కాస్థానసీమ యేమంత్రిమతి పన్నగేంద్రపంకజగర్భ              చిత్రగుప్తాదుల సిగ్గుపఱుచు

⁠

తే.⁠

నతఁడు సతతాన్నదానపరాయణుండు బ్రహ్మవిద్యాభినవబాదరాయణుండు రత్నపూజాప్రహృష్టనారాయణుండు శ్రీయుతుఁడు సింగమంత్రినారాయణుండు.

⁠ 39

క.⁠

క్షమయెల్లఁ దానె కైకొని కమలాక్షపదాబ్జభక్తి గలిగి సదా భో గములం బొలుపొంది యనం తమహిమచే సింగమంత్రి నారాయ వెలయున్.

⁠ 40

తే.⁠

కోరి యాతండు శ్రీవత్సగోత్రజాతుఁ డైన [7]యప్పలనారయ యతివ సింగ సాని గాంచిన చెన్నాఖ్యచంద్రవదనఁ బరిణయం బయ్యె సంతోషభరితుఁ డగుచు.

⁠ 41

సీ.⁠

వనజాక్షపదభక్తి ననసూయ యౌటచే              నఖిలప్రపంచసమాత్మ యయ్యె

⁠

⁠

ననిశంబు ధర్మవర్తన నరుంధతి యౌటఁ              బరమపాతివ్రత్యభరిత యయ్యె శ్రీసర్వమంగళాకృతిఁ దనర్చుటఁ జేసి              సత్కుమారోదయస్థాన యయ్యె నసమక్షమారూప మంగీకరించుట              నధికగోత్రాశ్రయఖ్యాత యయ్యె

⁠

తే.⁠

నరయ నారాయణప్రియ యగుటకతన లక్షణాన్విత లావణ్యలక్ష్మి యయ్యె ననుచు నందఱుఁ గొనియాడ నతిశయించుఁ జిరయశోగుణనికురంబ చెన్నమాంబ.

⁠ 42

క.⁠

ఆదంపతులకుఁ గలిగిరి తేజోవిభవమున విమలదీధితిభాస్వ ద్రాజులు వైభవనిర్జర రాజులు నరసింగవిభుఁడు రంగప్రభుఁడున్.

⁠ 43

సీ.⁠

అమితప్రభావసౌమ్యాకారములయందుఁ              బ్రతిపోల్ప నశ్వినీసుతు లనంగఁ బరమకృపావిష్ణుపాదార్చనలయందు              గణుతింప రామలక్ష్మణు లనంగఁ జండకోదండదీక్షాసాహసములందు              శ్రవణింపఁగాఁ గుశలవు లనంగ నురుతరబాహాబలోపాయములయందు              వివరింప రామకేశవు లనంగఁ

⁠

తే.⁠

దగిలి వర్తించు పూవును దావి యనఁగఁ దనువుఁ బ్రాణంబుననఁ బొగడ్తలకు నెక్కి

⁠

⁠

పాయరానట్టి చెలిమి సౌభ్రాత్రమహిమఁ జెంగలింతురు నరసింగరంగఘనులు.

⁠ 44

ఉ.⁠

వారలలోన నగ్రజుఁ డవారితశౌర్యధురంధరుండు ది గ్వారణదంతసంకలిత[8]భద్రయశోవిభవుండు దీనమం దారుఁడు సంగరస్థలవిచారితశాత్రవుఁ డంగనామనో హారుఁడు నారసింహసచివాగ్రణి మించు వసుంధరాస్థలిన్.

⁠ 45

ఉ.⁠

సాగరయక్షరాజజలజాతహితాత్మజ[9]వారివాహతా రాగణనాథులం దెలియరాక కవుల్ నెఱదాతలందు రా యేగురి దానసంపదలు నేగుఱి సంతతభోగవైభవ శ్రీగుణశాలి నారయనృసింహునిత్యాగముఁ బేరుకొన్నచోన్.

⁠ 46

సీ.⁠

పట్టించె వేడ్క సద్వైష్ణవబ్రాహ్మణ              యాచకతతికి నానార్థములను మట్టించెఁ గలన సామ్రాణితేజీలచే              మత్తారిరాజన్యమస్తకములఁ బెట్టించె నెడరైన పృథ్వీస్థలంబుల              ధర్మసత్రంబు లుద్యానములును గట్టించె నమృతాంశుకంజాప్తతారక              స్థితి మీఱఁ జెఱువులు దేవళములు

⁠

తే.⁠

నాతఁ డెన్ములపల్లివంశాంబురాశి తోషకరనిత్యపరిపూర్ణతుహినకరుఁడు దనరు సర్వంసహాధీశదండనాథ మకుటమణియైన నరసింగమంత్రివరుఁడు.

⁠ 47

ఉ.⁠

ఆనరసింగమంత్రికిఁ బ్రియంబగు తమ్ముఁడు రంగనాథుఁ డం భోనిధికన్యకారమణపూజనశీలుఁడు పద్మలోచనా మానసరాజహంసము సమస్తదిశాపరిపూర్ణకీర్తిల క్ష్మీనిధి దండనాథకులశేఖరుఁడై విలసిల్లు నుర్వరన్.

⁠ 48

తే.⁠

రజతభూమిధరంబుతోఁ బ్రతిఘటింప దేవళము గట్టి నృహరిఁ బ్రతిష్ఠ చేసెఁ గురవిపురమున వైభవస్ఫురణ మెఱయ మంత్రి నారయ రంగనామాత్యఘనుఁడు.

⁠ 49

సీ.⁠

నాగేంద్రకేయూరనరసింహనరసింహ              విఖ్యాత మేమంత్రివిక్రమంబు సాగరస్వర్ధేనుసంతానసంతాన              విశ్రుతం బేమంత్రివితరణంబు ధవళనీరేరుహతారేశతారేశ              సంకాశ మేమంత్రిచారుయశము పరనృపస్త్రీకుచోపరిహారపరిహార              కారణం బేమంత్రిఖడ్గలతిక

⁠

తే.⁠

యతఁడు సౌందర్యవిజితదేవాధిరాజ తనయ ధననాథజాత కందర్ప నిషధ రాజ సకలాగమజ్ఞానభోజరాజు బ్రహ్మవంశాంబునిధిరాజు రంగరాజు.

⁠ 50

క.⁠

ఏతజ్ఞనకానుజుఁడగు నాతతనయశాలి మాధవార్యుఁడు పుణ్యో పేతగుణంబుల వెలయు ధ రాతలి కల్పమని సుకవిరాజులు పొగడన్.

⁠ 51

సీ.⁠

జనవినుతాచారమున నిమ్మహామంత్రిఁ              జెప్పి వసిష్ఠునిఁ జెప్పవచ్చు ననుపమకారుణ్యమున నిమ్మహామంత్రిఁ              జెప్పి శ్రీరామునిఁ జెప్పవచ్చుఁ బుణ్యపాపవివేకమున నిమ్మహామంత్రిఁ              జెప్పి వైవస్వతుఁ జెప్పవచ్చు వనజాక్షపాదభావన నిమ్మహామంత్రిఁ              జెప్పి శ్రీశుకయోగిఁ జెప్పవచ్చు

⁠

ఆ.⁠

ననఁగ భూమియందు నతిశయకీర్తుల వెలయు నుభయకులపవిత్రుఁ డగుచు నిద్ధచరితుఁడైన యెన్ములపలి సింగ మంత్రి నందనుండు మాధవుండు.

⁠ 52

తే.⁠

అతఁడు కౌశికగోత్రవిఖ్యాతుఁ డనఁగఁ దనరు గొబ్బూరి లక్కయధర్మపత్ని చెన్నసానమ్మగన్న రాజీవపత్ర నేత్రఁ గృష్ణాఖ్యం బెండ్లాడె నిండుప్రేమ.

⁠ 53

సీ.⁠

శుభలీల మంగళసూత్రంబు మోసిన              యతివల కీలేమ యగ్రగణ్య తొడిపూసి కట్టి యెప్పుడు సంతసిలునట్టి              యువిదల కీభామ యోజబంతి యనవరతము మాధవారాధనము సేయు              ముదితల కీరామ మొదలివేరు కొడుకులఁ జల్లనికడుపునఁ గాంచిన              పొలఁతుల కీచామ తిలకలక్ష్మి

⁠

తే.⁠

దీనజనతతిఁ బ్రోచి వర్ధిలినయట్టి చెలువలకునెల్ల నీయింతి శేఖరంబు ననుచు జనములు కొనియాడ నాదిలక్ష్మి కరణి విలసిల్లి కృష్ణాంబ ధరణి వెలసె.

⁠ 54

క.⁠

ఆలేమ గనియెఁ గీర్తి శ్రీలలనావరుల రూపరేఖావిజిత ప్రాలేయాంశుల విద్యా నాళీకోద్భవుల సుతుల నలువుర వారల్.

⁠ 55

సీ.⁠

సిద్ధబుద్ధిప్రభాజితకావ్యజీవకుం              భీనసకులరాజు పెద్దిరాజు నానావిధోపాయ నయకళాజ్ఞానత              ర్జితవైరినృపమంత్రి సింగమంత్రి యమృతధారాళనానార్థసంపద్వచ              స్స్థితిరమావరుశయ్య తిరుమలయ్య యఖిలభూదేవతాహ్లాదకారణసము              ద్యమపుణ్యసంచారుఁ డన్నగారు

⁠

తే.⁠

ననఁగ శ్రీహరి భుజముల యనువు దోఁప మానవత్వంబుఁ బొందు నంభోనిధాన ము లన మహిమయు గాంభీర్యమునుఁ దలిర్ప మీఱుదురు సర్వలక్షణోదారు లందు.

⁠ 56

మ.⁠

అనతారాతివసుంధరారమణదుష్టామాత్యమంత్రక్రియా వనదావానలుఁ డార్యహృద్వనజభాస్వన్మూరి మందాకినీ వనజారాతిపటీరహీరహరశశ్వత్కీర్తి ధైర్యోల్లస త్కనకక్ష్మాధరు నన్నగారిఁ బొగడంగా శక్యమే యేరికిన్.

⁠ 57

క.⁠

కడుచిన్న యయ్యు గుణములఁ బొడవై దీనార్థి విబుధభూరుహమై యె ప్పుడు ధర్మస్థితిచే న ల్గడల న్నుతి కెక్కు నన్నగారు ధరిత్రిన్.

⁠ 58

తే.⁠

రామలక్ష్మణభరతు లారసిదినంబు మనుపఁ జెలువొందు శత్రుఘ్నుమహిమ మీఱ నన్న లెల్లను దనుఁ బ్రేమ నాదరింప నన్నగారును శత్రుఘ్నుఁ డై తనర్చు.

⁠ 59

సీ.⁠

నలకూబరేందుకందర్పసౌందర్యంబు              మీఱు నెవ్వాని యాకారరేఖ పరిపంథిమేదినీపతుల దేవతలఁగాఁ              జేయు నెవ్వాని కౌక్షేయకంబు సకలభూసురవనీపకుల దౌర్గత్యంబుఁ              ద్రుంచు నెవ్వాని వీక్షాంచలంబు పుండరీకమరాళపూర్ణచంద్రులభంగి              విలసిల్లు నెవ్వాని విశదకీర్తి

⁠

తే.⁠

యతఁడు హరివాసరార్చితక్షితినిలింప జాలకృతసార్థకాశీర్వచఃప్రవర్ధ మానమానితసంపత్సమగ్రుఁ డగుచు గరిమఁ జెలువొందు నల యన్నగారు ధరణి.

⁠ 60

వ.⁠

తదగ్రజుండు.

⁠ 61

సీ.⁠

అనిశంబుఁ దమ్ముల కాప్తుఁడై పూర్ణుఁడై              కందనిద్విజరాజు గలిగెనేని

⁠

⁠

సతతంబు గోత్రరక్షకుఁడై యజారుఁడై              వెలయు దేవేంద్రుఁడు గలిగెనేని మధుపాశ్రయము గాక మ్రాన్పాటు నొందక              చెలఁగు మందారంబు గలిగెనేని యొరుచేతఁ జిక్కక తిరుగుడుపడక యూ              ర్ములు లేక తగునబ్ధి గలిగెనేనిఁ

⁠

తే.⁠

గళలపెంపున నతులభోగముల దాన గరిమ గాంభీర్యసంపద సరిసమానుఁ డీడుజోడని పోల్పంగ నెసఁగు మాద మంత్రిశేఖరు తిమ్మనామాత్యవరుఁడు.

⁠ 62

చ.⁠

మదనవిలాసుఁడై యలరు మాదయతిమ్మనమంత్రిచంద్రుఁ డ భ్యుదయము నొంద శాత్రవసమూహముఖాంబుజముల్ ముడింగె స మ్మదమునఁ గీర్తిచంద్రిక సమస్తదిశావళి నిండె సత్కళా స్పదమహిమంబునం జెలఁగె బాంధవకైరవకోటు లున్నతిన్.

⁠ 63

మ.⁠

అలఘుప్రాభవుఁడైన మాదవిభు తిమ్మామాత్యముఖ్యుండు తా నెలయూరన్ రజతాచలంబుగతి లక్ష్మీశాలయం బర్థి ని శ్చలభక్తి న్విలసిల్లఁ జేసి మఱి పాంచాలీశ్వరప్రాంగణ స్థలి గట్టించె సువర్ణకుంభవిలసత్సౌధంబు నోర్గంటిలోన్.

⁠ 64

వ.⁠

తదగ్రజుండు.

⁠ 65

సీ.⁠

అతులితైశ్వర్యదుర్గాధీశుఁ డయ్యు ల              క్ష్మీసమాకలితుఁడై చెలఁగినాఁడు నిశ్చలసత్యహరిశ్చంద్రుఁ డయ్యు వి              శ్వామిత్రదమనుఁడై యలరినాఁడు

⁠

⁠

భూరిలోకావనపురుషోత్తముం డయ్యుఁ              బుణ్యజనాప్తుఁడై పొదలినాఁడు శ్రీకరాంగప్రభాలోకబాంధవుఁ డయ్యుఁ              గువలయాహ్లాదియై కూర్చినాఁడు

⁠

తే.⁠

తనరిపరిపంథిమంత్రిమంత్రప్రభావ తిమిరసంహారకారణతిగ్మకరుఁడు సర్వసర్వంసహానాథ సచివముఖ్య మౌళిమణియైన సింగనామాత్యవరుఁడు.

⁠ 66

సీ.⁠

తనప్రతాపాగ్ని శాత్రవసమిత్తతి నేర్చి              భూరిభూమిధ్రంబుఁ బుటము వెట్టఁ దనశాంతిచంద్రిక జననేత్రకువలయం              బుల నేలి మరుముఖాంబుజము ముడుఁచఁ దనదానమేఘ మర్థినికాయచాతకా              వళిఁ బ్రోచి చంద్రమండలముఁ బొదువఁ దనకీర్తిలత దిశాదంతిదంతంబుల              [10]కడఁ బ్రాఁకి కల్పవృక్షంబుఁ బొదువఁ

⁠

తే.⁠

నలరుఁ జిత్తాంబుఖానదయాత్తహేమ చామరాందోళికార్జునచ్ఛత్రవీటి కాకరండకలాచిభృంగారకాది రాజచిహ్నాంచితుఁడు సింగరాజు భువిని.

⁠ 67

క.⁠

గరిమం దక్కినసచివులు సరి యగుదురె సింగమంత్రిచంద్రునకు మహీ వరనుతునకు సామిద్రో హరగండాంకునకు మాదయకుమారునకున్.

⁠ 68

వ.⁠

ఏతదగ్రజుండు.

⁠ 69

క.⁠

బాహుబలభీముఁ డశ్వా రోహణరేవంతుఁ డఖిలరూఢయశస్కుం డాహవనిర్జితరిపు వీ రాహంకారుండు పెద్దనార్యుఁడు వెలయున్.

⁠ 70

ఉ.⁠

నిద్దపుఁగీర్తిసంపదల నీరజబాంధవసూతికంటెనుం బెద్దన సత్కళామహిమ మీనపతాకునిమామకంటెనుం బెద్దన రూపరేఖల నుపేంద్రునిముద్దులపట్టికంటెనుం బెద్దన మాదయప్రభుని పెద్దన మించు ధరాతలంబునన్.

⁠ 71

సీ.⁠

ఏలించెం బతిచేత హిమధరాధరసేతు              పర్యంతమేదినీపతులనెల్లఁ బాలించె నిజబుద్ధిబలముచే నాజ్ఞావ              శంబులై చెలఁగ దేశంబులెల్లఁ గూలించె సంగరక్షోణి బాహాసిచే              దర్పితారాతిజాతంబు నెల్లఁ దూలించె నీగిచే దుర్వారబుధబంధు              యాచకవ్రాతదైన్యంబునెల్ల

⁠

తే.⁠

మించి చిత్తాంబుఖానభూమీమహేంద్ర సకలసామ్రాజ్యలక్ష్మీవిశారదుండు భాగ్యసంపన్నుఁ డెన్ములపల్లి మాద మంత్రిశేఖరు పెద్దనామాత్యవరుఁడు.

⁠ 72

సీ.⁠

పరమపావనమూర్తి బంధుచింతామణి              పుణ్యాంగనాశిరోభూషణంబు

⁠

⁠

సౌందర్యగాంభీర్యసంభవస్థానంబు              కాయంబు దాల్చిన కల్పవల్లి సౌభాగ్యసదనంబు సైరణ భూదేవి              యతిథులపాలిటి యన్నపూర్ణ భూదేవతాకోటి పోషింప భామినీ              దేహంబుఁ గైకొన్న దివ్యసురభి

⁠

తే.⁠

లక్షణంబులప్రోవు శీలములఠావు చికురనిర్జితరోలంబ సింగమాంబ యనుచు జనులెల్లఁ గొనియాడ నమ్మృగాక్షి తనకు నర్ధాంగలక్ష్మిగాఁ దనర మఱియు.

⁠ 73

తే.⁠

పాలవెల్లికి నల్లుఁడై పరఁగినట్టి యాదిదేవుండు సర్వంసహావధూటిఁ బెండ్లి యాడినవిధమునఁ బెద్దమంత్రి లక్ష్మిఁ బరిణయమయ్యె నుల్లాస మెసఁగ.

⁠ 74

షష్ఠ్యంతములు

తే.⁠

తమ్ములెల్లను దను నిధానమ్ము గాఁగ దైవమును దేశికుండుఁగాఁ దాత గాఁగ నాత్మఁ దలపోసి సేవఁ జేయంగ మెఱయు నీదృశగుణాఢ్యుఁడైన మంత్రీంద్రునకును.

⁠ 75

క.⁠

మరుదశనమండలేశ్వర హరిదంతకరీంద్రకచ్ఛపాధిప కిరిరా డ్గిరిసార్వభౌమబంధుర ధరణీధౌరేయునకు బుధవిధేయునకున్.

⁠ 76

క.⁠

నిరుపమవితరణజితజల ధరసురతరుసురభితరణితనయఖచరశం కరసఖసుధాఘృణికి వి స్ఫురణ నభోమణికి మంత్రి చూడామణికిన్.

⁠ 77

క.⁠

దివిజతురగ విశదగిరి సి తవనజ శరభ హరి హర శతదృతియువతి కై రవహిత వృష విషధరధవ ధవళయశోనిధికి సంతతదయాంబుధికిన్.

⁠ 78

క.⁠

ధీరునకు రూపనిర్జిత మారునకుం గృష్ణమాకుమారునకు గుణా ధారునకుఁ జాపనిగమకు మారునకున్ విబుధసుకవిమందారునకున్.

⁠ 79

క.⁠

శాతాసిహతోచ్చల దభి యాతినృపాలకవిదారితాదిత్యునకున్ భూతలగురుపాండిత్యున కాతతసత్యునకుఁ బెద్దనామాత్యునకున్.

⁠ 80

1. ప్రౌఢ
2. హి
3. యెంతెంబరగండ
4. నఁ గడుమన్ననతోఁ
5. డాసినట్టి
6. వోయెను వెల్వలఁబోయె మబ్బు. చం.
7. యుప్పుల
8. కమ్ర
9. మేఘవాహ
10. కలఁ