కాశీ మజిలీ కథలు/31వ మజిలీ/పుండరీకుని కథ
పుండరీకుని కథ
దేవలోకంబున శ్వేతకేతుఁడను మహాముని కలఁడు. అతని యాకారము త్రిభువనసుందరమైనది. అమ్మహాముని యొకనాఁడు దేవతార్చన కుసుమములఁ గోయుటకు మందాకినీనదికిఁబోయెను. అందు బద్మములు గోయుచున్న యమ్మునిపుంగవునిం జూచినంత పద్మసన్నిహితయైన లక్ష్మీకిఁ జిత్తచాంచల్యమైనది.
ఆలోకమాత్రంబుననే సురతసమాగమసుఖం బనుభవించిన యమ్మహాదేవికిఁ బీఠంబుగానున్న యప్పద్మంబు నంద కుమారుండుదయించెను.
ఆశిశువును గ్రహించి యాలక్ష్మి దేవ? యీతండు నీకుమారుండు గైకొనుమని పలుకుచు వాని నాశ్వేతకేతున కిచ్చినది. అమ్మునియు బాలజనోచితకృత్యము లన్నియు వానికి నిర్వర్తించి యతుండు పుండరీకమునం బుట్టుటచేఁ బుండరీకుఁ డని నామకరణముచేసి యతనికి సమస్తవిద్యలును నేర్పెను. ఆశ్వేత కేతునూనుండే యీతండు. మఱియు నీసుగుమగుచ్ఛము క్షీరసముద్రజాతమగు పారుజాతతరువునం బుట్టినది. పత్రవిరుద్ధముగా నీపూవీతని శ్రవణసంగత మెట్లయ్యె నదియుం జెప్పెద నాకణి౯ంపుము. ఈదివసము చతుర్దసియని యీతండును నేనును దేవలోకమునుండి కైలాస గతుఁడగు శితికంఠు నారాధించుటకై నందనవనము మీదుగా బోవుచుంటిమి.
అప్పుడా నందనవనలక్ష్మి యీపారిజాతమంజరిని హస్తమున ధరించి వచ్చి యీతనికి మ్రొక్కుచు నిట్లనియె. ఆర్యా! త్రిభువన దర్శనాభిరామమగు నీరూపమున కిది యనురూపమైనది. దీని శ్రవణా వతంసముగాఁ దాల్పుము. పారిజాతము, జన్మము సాద్గుణ్యము నొందునని పలుకగా నితం డాత్మస్తుతివాదమునకు లజ్జించుచుఁ గన్నులు మూసికొని యామెమాటఁ బాటింపక నడువఁదొడంగెను.
అప్పుడాదేవియు నీపూవుందాల్చి విడువక వెంట వచ్చుచుండుటఁ జూచి, నేను మిత్రుఁడా? దీనదోషమేమి? యిది యద్దేవియనుగ్రహపరిగ్రహముకాదా! గైకొనుమని పలుకుచు నితం డిచ్చగింపకున్నను నేనుఁ బుచ్చుకొని బలాత్కారముగా దీని నతని శ్రవణాభరణముగా నిడితిని. ఇదియే దీని వృత్తాంతమని చెప్పి యతఁ డూరకుండెను.
పిమ్మట నప్పుండరీకుఁడు మందహాసోపశోభిత వదనారవిందుఁడై నన్నుఁజూచి కామినీమణీ! నీ కీ ప్రశ్నాయాసముతోఁ బనియేమి? కావలశినచో నీపుష్పగుచ్ఛమును బుచ్చుకొమ్మని పలుకుచుఁ దన చెవియందున్న లతాంతమును దీసి నాశ్రవణపుటంబున నుంచెను.
నాకప్పుడు తత్కరతల స్పర్శలోభంబునంజేసి యవతంసస్తానమున నాపూవు రెండవహృదయములాగున దోచినది. అతండును మత్కపోలతలస్పర్శసుఖంబున వడంకుచున్న కరతలంబునుండి జారిపడిన జపమాలికను సైతము సిగ్గుచేత గురు తెరుంగడు.
నేనప్పుడా జపమాలికను నేలంబడకుండ గ్రహించి విలాసముగాఁ దద్భుజపాశములచేఁ గూర్పఁబడిన కంఠగ్రహసుఖం బనుభవించు దానివలెఁ గంఠాభరణముగా మెడలో వైచుకొంటిని.
అట్టిసమయమున ఛత్రగ్రాహిణి నాయొద్దకు వచ్చి రాజపుత్రీ! మీతల్లి స్నానముజేసినది. ఇంటికిఁబోవు సమయమగుచున్నది. కావున వేగమ స్నానము చేయుమని పలికినది. ఆ మాట విని నేను గుండె దిగ్గుమన నిష్టములేకున్నను నతిప్రయత్నముతో నతనిమొగము నుండి దృష్టి మరలించుకొనుచు స్నానము చేయుటకుఁ బోయితిని. పిమ్మట రెండవమునికుమారుఁడు ఆప్రకారము ధైర్యస్థలితుఁడైన యప్పుండరీకుం జూచి యించుక యలుక మొగంబునఁ దోపనిట్లనియె.
మిత్రుడా! పుండరీక! క్షుద్రజనులచేఁ ద్రొక్కంబడినయీ మార్గమునీకుఁ దగినది కాదు. సాధులు ధైర్యధనులుకదా ప్రాకృతుండువోలె వివశంబగు చిత్తము నరికట్టవేమి? ఇప్పుడు నీకపూర్వమైన యింద్రియచాంచల్యము గలిగినదే? ధైర్యము, వశీత్వము, ప్రశాంతి బ్రహ్మచర్యనియమము, ఇంద్రియ పరాఙ్ముఖత, యౌవనశాసనత్వము మొదలగు నీసుగుణము లన్నియు నెందుబోయినవి? నీచదువంతయు నీటఁగలిపితివే, నీవివేకమంతయు నిరధ౯కమైనదే, అయ్యయ్యో కరతలమునుండి జారిపడిన జపమాలికను సైతము గురుతెఱుఁగకుంటివి? యేమి నీమోహము? ఒకవేళ బ్రమాదముచే బుద్ధి చాంచల్యమంది నను వివేకముతో మరల్చుకొనరాదా? యున్మత్తునిక్రియ వతి౯ంచుచుంటివేయని పలికిన విని యించుక సిగ్గు జెందుచునతనితోఁ బుండరీకుం డిట్లనియె.
వయస్యా! కపింజల! నన్ను మఱియొకలాగునఁ దలంపకుము. నే నట్టివాఁడను కాను. దుర్వినీతయగు నీనాతి నాజపమాలికను గ్రహించిన యపరాధమును నేను మరచిపోయితి ననుకొంటివా? చూడుమని యళీకకోపముదెచ్చుకొని యతిప్రయత్నముతో భ్రూభంగము గావింపుచుఁ జుంజనాభిలాషఁ బోలెఁ బెదవిగఱచుచు నాకడకు వచ్చి యిట్లనియె.
చపలురాలా! నాజపమాలిక నాకియ్యక యిందుండి యెందు వోయెదవు? ఇచ్చి కదులుమని పలుకగా విని నేనును నా మెడనుండి యేకయష్టిగల ముత్తెపుపేరును దీసి, ఆర్యా! ఇదిగో! మీమాలికను స్వీకరింపుఁ డని పలుకుచు మన్ముఖమునందు దృష్టినిడి శూన్య హృదయుఁడై చూచినయతని చేతియందమ్మాలనిడి స్వేదసలిలస్నాత నయినను వెండియు స్నానముచేయుటకుఁ దటాకమునకుఁ బోయితిని.
అందుఁ గ్రుంకి తల్లితోఁగూడ మెరైకకుఁబోవు ప్రవాహము వలె నతిప్రయత్నముతో నింటికివెళ్ళి కన్యాంతఃపురము ప్రవేశించి యతనిన్వరించుచు నది మొదలు విరహవిధురనై యిట్లు తలంచితిని.?
అయ్యో! నేనచ్చటనే యుండక యింటి కేమిటికి వచ్చితిని? ఆ! రాలేదు. నేనచ్చటనే యుంటి. కాదు యిది గృహమే? ఇప్పుడు నేను నిద్రబోవుచున్నానేమో! స్వప్నములో నిట్లు కనంబడినది కాబోలు. అయ్యో! నాకన్నులు తెరవఁబడియే యున్నవి. స్వప్న మెట్లు వచ్చును? ఇది రాత్రియా? పగలా? నాకీతాపమురోగమేమో? నేనిప్పుడెచ్చట నుంటిని? యెచ్చటికిఁ బోవుదును? ఎవ్వరితోఁ జెప్పుకొందును? దీనికిఁ బ్రతీకారమెద్ది? అని పెక్కు తెరంగుల నున్మత్తవలెఁ బలవరించుచు నంతఃపురమున కితరుల రాకుండ నియమించి యొంటిగా నొకగవాక్షముదాపునఁ గూర్చుండి ఆదిక్కునే మిక్కుటమయిన దానిగాఁ దలంచుచు నాదిశనుండి గాలి వచ్చినను మనోహరమయినదానిగాఁ నెంచుచు మౌనమవలంబించి యాతనిరూపమును లావణ్యమును, యౌవనమును మాటిమాటికి స్మరించుకొనుచు మేనం బులకలు బొడమఁ దత్కరతలస్పర్శసుఖం బభినయించుకొనుచు క్షణ మొక యుగములాగున గడుపుచుంటిని.
అంతలో నాతాంబూలకరండ వాహిని తరళిక యనునది నా యొద్దకువచ్చి నాయవస్థ యంతయుం జూచి చింతించుచు నిట్లనియె.
రాజపుత్రీ! అత్తటాకమునుండి స్నానము జేసి నీవు నన్నుఁ బరామర్శింపక ముందుగా నింటికి వచ్చితివికదా! నీవు వచ్చిన తరువాత నొకవిశేషము జరిగినది. యాకర్ణింపుము. దివ్యాకారములతో నిరువురు మునికుమారులు అచ్ఛోదసరస్తీరంబున మనకుఁ గనంబడిరి కదా! వారితో నీకీపుష్పమంజరి నిచ్చినయతండు ఱెండవవానికిఁ గనంబడకుండఁ బుష్పించిన లతావితానములమాటుగా నాయొద్దకు వచ్చి బాలికా! యిప్పు డిక్కడ స్నానముచేసిన కన్యక యెవ్వని కూఁతురు? పేరేమి? యెచ్చటికిఁ బోయినదని నన్నడిగెను.
అప్పుడు నేను వినయముతో ఆర్యా? యీచిన్నది హంసుఁ డను గంధర్వరాజు కూఁతురు. దీనిపేరు మహాశ్వేత. యిప్పుడాత్మీయ నివాసస్థానమైన హేమకూటమనుపర్వతమునకుఁ బోయినదని చెప్పితిని.
నామాటవిని యతండు ముహూర్తకాలమూరకొని యెద్దియో ధ్యానించుచు దేనినో యాచించువాఁడుంబలె రెప్ప వాల్పక నన్నుఁ జూచుచు సానునయముగా వెండియు నాకిట్లనియె.
కల్యాణీ! నీవు చిన్నదానవైనను నీరూపము నీ గౌరవమును, యోగ్యతను వెల్లడిచేయుచున్నది. నిన్నొండు యాచించుచున్నవాఁడ, కాదనక యాచరింతువే యనుటయు నేను వినయముతో నంజలి ఘటింపుచు మెల్లన నిట్లంటి.
మహాభాగ! మీరట్లు పలుకుటకు నే నెవ్వతెను. త్రిభువన పూజనీయు లగు మీవంటి మహాత్ములు పూర్వపుణ్యవశంబునం గాక యట్టి కృతులయందు దృష్టిప్రచారమైనఁ బరగింపరనుచో నాజ్ఞాపించుమాటఁజెప్పనేల? దాసురాలయెడఁగనికరముంచి చేయఁదగిన కార్య మెద్దియో చెప్పుడు. నమ్మకముగాఁ జేసి యనుగ్రహపాత్రురాల నగుదునని పలికితిని.
అప్పుడు నన్నతండు సఖురాలిగా మన్నించుచు సంతసముతో నాప్రాంతమందున్న తమాలతరుపల్లమును దెచ్చి తీరప్రస్తరముపై వైచి నలిపి రసముదీసి యారసమున వల్కలోత్తరీయమింతజించి దానియందు కనిష్టికానఖ శిఖరముతో నెద్దియో వ్రాసి, కనకగాత్రీ! నీవీ పత్రికం గొనిపోయి యారాజపుత్రి కేకాంతముగా నున్నప్పుడిమ్ము. పొమ్మని పలుకుచు నది నాకిచ్చెను. నేనును దానిం బదిలముగా దెచ్చితి నిదిగో చూడుమని తాంబూలభాజనమునుండి యాపత్రికం దీసి నాకందిచ్చినది.
నేనును దత్సంభాషణములచేతనే మేన రోమోద్గమము జనింప నతనిముట్టినట్లు సంతసించుచు నాపత్రిక నందుకొని తల్లిఖితాక్షరంబులం జూచి కన్నుల నద్దికొనుచు మదనావేశముతో నిట్లు పఠించితిని.
ఉ|| తామరతూడువోలె విశ ♦ దంబగు ముత్తెపుపేరుచేత నా
హా! మహిలోభ పెట్టబడు ♦ హంసవింధబున నాశఁజెంద నెం
తో మదుదారమానస స ♦ ముద్భవభూరితరాభిలాష నీ
చే మహిళావతంసమ? రు ♦ చింగొనిపోఁబడెజూవెఁదవ్వుగాన్||
అట్టి పద్యముజదివించినంత నాలుకగోసిన మూగవానివలెఁ గలుద్రావిన యున్మత్తునిపగిది స్మరాతురమగు నాహృదయము ప్రవాహముచేత వ్యాకులమయిన సరిత్తువలె విహ్వలత్వము గైకొనినది.
మఱియు, నాపత్రికంజూచుటచేఁ ద్రిలోకరాజ్యవైభవ మనుభవించినట్లు సంతసించుచు దానిఁ గపోలములయందును అలకలయందును బెట్టుకొనుచుఁ దరళికా! చెప్పుము, చెప్పుము. అతండు నీచే నెట్లు చూడబడియెను? ఏమేమి చెప్పెను? నీయొద్ద నెంతసేపు నివసించెను? అని పలుమారు దానినడుగుచు నెట్ట కేలకు నాదివసముగడిపితిని.
పిమ్మట నాహృదయముతోఁ గూడ సూర్యబింబము కృతరాగ సంవిభాగముగలదియై యొప్పినది. అప్పుడు ఛత్రగ్రాహిణివచ్చి రాజపుత్రీ! అమ్మునికుమారులలో నొకఁడు వచ్చి ద్వారముననిలిచి జప
_________________________________________________________________________
శ్లో|| దూరంముక్తాలతయా బిససితయాప్రలోభ్యమావోమె
హంసఇవదర్శితాశో మానసజన్మా త్వయానీతః||
తా! ముత్తెపుపేరును చూచి తామరతూడనుకొని యాసతో దూరముగాఁబోయిన హంసవలెనే నీచేత నామనోరథము దవ్వుగా దీసికొని పోయితివని తాత్పర్యము. మాలిక నడుగుటకు వచ్చియున్నానని చెప్పుచున్నాడు. అనుజ్ఞ యే మని యడుగగా నేను మునికుమారనామ గ్రహణముచే మిగులఁ దొందరపడుచు నతనిరాక శంకించుకొనుచు వేగమ తీసికొనిరమ్మని యాజ్ఞాపించితిని.
అమ్మునికుమారుని వయస్యుఁడయిన కపింజలుని నది వోయి తీసికొనివచ్చినది. అతనియాకారముఁజూడ విషాదముతోఁ గూడినట్లు కనఁబడినది. అప్పుడు నేను దటాలున లేచి నమస్కరించి యాదరముతో స్వయముగాఁ బీఠముదెచ్చివైచితిని. పీఠోపవిష్టుండయిన యతని యడుగులను వలదనుచుండ బలాత్కారముగాఁ గడిగి యుత్తరీయాంశుకుముచేఁ దడియొత్తి యతనికిఁ దాపుగాఁ గూర్చుంటిని.
అతం డట్లొక ముహూర్తమాత్రము విశ్రమించి యెద్దియో చెప్పఁదలచుకొని నాదాపుననున్న తరళికపై దృష్టి నెరయించెను. దాన నతని యభిప్రాయము గ్రహించి దేవా! యిది నాశరీరము వంటిది. వక్తవ్యాంశము నిస్సంశయముగాఁ జెప్పవచ్చునని పలుకగాఁ గపింజలుఁ డిట్లనియె.
రాజపుత్రీ! నేనేమని చెప్పుదును? సిగ్గుచేత నావాక్కు వక్తవ్యాంశమును గ్రహింపకున్నది. కందమూలములం దినుచు శాంతముగా నడవులఁ గ్రుమ్మరు మునిజనమేడ? మన్మధవిలాసములేడ? అంతయు విపరీతముగానే యున్నది. దైవమెట్లుచేయుటకు సంకల్పించెనో చూడుము. భగవంతుఁ డప్రయత్నముచేతనే పురుషునిఁ బరిహాస్పదునిగాఁ జేయునుకదా! ఇది యేధర్మోపదేశమో నాకుఁ దెలియకున్నది. నాసందేశము చెప్పక తప్పదు. మఱియొకయుపాయ మేదియు గనంబడకున్నది. కొండొకప్రతిక్రియయుఁదోచదు. ప్రాణ పరిత్యాగముచేతనయినను మిత్రుని రక్షింపఁదగినదని చెప్పుచున్నాను వినుము. నీదాపుననే నిష్ఠురముగా నిట్లు కోపపడి యట నుండక పుష్పములు కోయుట మాని మఱియొకచోటికిం బోయితిని. పిమ్మట నీవు నింటికిఁ బోయితివికదా! అప్పుడు నే నితండొక్కండు నేమిచేయుచున్నవాఁడో చూతమని మరలివచ్చి యచ్చటి కొమ్మలసందున డాగి యాప్రదేశమును జూచితిని కాని యంతండందు గనంబడ లేదు.
మే మిరువురము పుట్టిననాఁటనుండియు నొకక్షణమైన నెడఁబాసి యుండలేదు. కావున సుహృత్స్నేహతరత్వంబున హృదయంబు దొట్రుపడుచుండ నిట్లు తలంచితిని.
అయ్యో! నామిత్రుఁడు మదనపరాయత్తచిత్తుండై యామత్త కాశిని వెంటఁబోయి తిరిగి నాయొద్దకు వచ్చుటకు సిగ్గుపడియెఁగాఁబోలు, లేక కోపముచేత నన్నువిడిచి యెచ్చటికేనింబోయెనేమో! ధైర్యస్ఖలనవిలక్షణుఁడైన యతం డేమైపోయెనోకదా యని యమంగళము తలంచుకొనుచుఁ దరులతాగహనములు, చందనవీధులు, లతామంటపములు, సరఃకూలములు మొదలగు ప్రదేశములు పెద్దతడవు తద్దయు శ్రద్ధతో వెదకినది.
అంత నొకసరస్సమీపమందు లతామంటపమున చిత్తరువు మాడ్కి స్తంభితునిపగిది యోగస్థునిభంగి కదలక మన్మధశాప భయంబునఁబోలె నణఁగి నిష్పందనిమీలితమగు కందోయినుండి బాష్పజలము ధారగా వెడలుచుండ హృదయమునఁ బ్రజ్వరిల్లు మదనాగ్ని జ్వాలను గైకొని వెడలు నిట్టూర్పు గాడ్పులచేఁ బ్రాంతలతాకుసుమ కేసరముల వాడఁజేయుచు వామకరతలంబునఁగపోలం బిడుకొని యున్మత్తునిక్రియఁ బరాయత్త చిత్తుండై యున్న పుండరీకుం గంటిని.
అపగతనిమేషము లగు చక్షుస్సులచేఁ దదవస్థ యంతయుం జూచి హృదయంబున విషాదంబు జనింప నిట్లు తలంచితిని.
మన్మధుఁడు దుర్విషహవేగముగలవాఁడు కదా! నిమిషములో నితనిదీర్ప రానియవస్థ పాలుచేసెను. అన్నన్నా! జ్ఞానరాసియంతయు నొక్కమాటు వ్యర్థమయినదే అయ్యారే! ఎంతచిత్రము. ఈతండు పిన్ననాటనుండియు ధీరస్వభావుండు. అస్ఖలితచిత్తవృత్తిగలవాఁడై మాబోటులకు సైతము నీతి కరవుచుండువాఁడు. అట్టివాఁ డిప్పుడితరుండువోలే జ్ఞానము లెక్క సేయక తపఃప్రభావము నున్మూలించి గాంభీర్యాదిగుణంబులు మట్టుపరచి మన్మధునిచేత జడీకృతుండయ్యె. కానిమ్ము. ఇది యౌవనమహిమకదా యని తలంచుచు నేను మెల్లగా వాని దాపునకుఁబోయి యా శిలాతలమందు వెనుకగాఁ గూర్చుండి భుజముమీఁద జేయి వై చుచు సఖా! పుండరీక! ఇట్లుంటివేమని యడిగితిని.
అప్పు డతం డతిప్రయత్నముతోఁ గన్నులు దెరచి మందరమగు దృష్టితో నన్నుఁజూచి ఇస్సురని నిట్టూర్పు నిగుడించుచు సిగ్గుచేత విరాళాక్షరములు గలుగు మాటలతో వయస్యా? కపింజలా? నావృత్తాంతమెరింగియు నీ విట్లడిగిన నే నేమి చెప్పుదునని మెల్లగాఁ బలికెను.
అప్పు డతని యవస్థ జూచి త్రిప్పరానిదని నిశ్చయించియు మిత్రుని సన్మార్గప్రవృత్తునిగాఁ జేయుట యుచితము, శక్తికొలది చెప్పి చూచెదంగాక యని తలంచి వెండియు నిట్లంటిని.
పుండరీక! నీవృత్తాంతమెఱుంగబట్టియే యిట్లడుగుచున్నవాఁడ. నీవవలంబించిన వ్యాపారము గురూపదిష్టమా, శాస్త్రపఠితమా, నియమవిశేషమా, ముక్తిప్రాప్తికారణమా, మనస్సుచేతనయిన స్మరింపఁ దగినదేమో చెప్పుము. అజ్ఞానుండులోలె, మన్మధహతకునిచేతఁ బరిహాసాస్పదత్వమును బొందింపఁ బడుచుఁ దెలియకుంటివేమి? ప్రాకృత జనాభి మతములగు నింద్రియవిషయంబుల సుఖాభిలాష నీకెట్లు కలిగినది. పరిణయవిరసంబులగు నింద్రియసుఖంబుల బుద్ధిజొనుపుట మహారత్నమును భ్రాంతితో నంగారము ముట్టినట్లగునని యెఱుఁగవో? విషయతత్వముల నెఱింగియు స్ఖలితమయిన జ్ఞానముద్ధరింపవేమి? ఇంద్రియముల నివారింపవేల? చిత్తమును నియమింపవేమి? ఈమన్మధుఁ డన నెంతవాఁడు ధైర్యమవలంబించి వానిని పరిభవింపుము అని నేను బలుకుచుండగనే నామాటల నాక్షేపించుచుఁ గన్నీరుదుడుచుకొనుచు నా చేయిపట్టుకొని యతం డిట్లనియె.
కపింజలా! పెక్కుమాటలతోఁ బ్రయోజనమేమి? ఆశీవిష వేగముగల విరితూపుల పోటుపడనివాఁడెన్నేని బరుల కుపదేశింప వచ్చును. ఇంద్రియములు మనంబును నెవ్వనికిఁ గలిగియుండునో శుభాశుభవివేచన మెవ్వఁడెఱిఁగి యుండునో వాఁడుపదేశమునకుఁ దగినవాఁడు. నాకవి యన్నియు దవ్వైనవి. యుపదేశకాల మతిక్రమించినది. జ్ఞానము నిలుపుకొనుసమయము మించిపోయినది. నీకంటె నాకు సన్మార్గముపదేశించువాఁడు లేడు. నీయుపదేశము నేను వినఁదగినదే కాని నామానసవికారము మరలించుకొనుటకు శక్యము కాకున్నది. నేనేమిచేయుదును? మదనసంతాపముచే నా యంగము లన్నియు నుడికిపోవుచున్నవి. దీని కెద్దియేని ప్రతిక్రియ యెఱుంగుదువేని యాచరించి నీ ప్రియమిత్రునిఁ బ్రతికించుకొమ్మని పలికి యూరకుండెను.
అప్పుడు నేను మరల నతని మతిమరలింపఁదలంచి శాస్త్రదృష్టాంతములు నితిహాస నిదర్శనములు నగు మాటలచే నెం తేని నీతి నుపదేశించితిని. కాని యతం డేమియుఁ జెవియొగ్గి వినకపోయెను.
ఇఁక నుపదేశములతోఁ బ్రయోజనము లేదని నిశ్చయించి నేను లేచి యత్తటాకములోనికిఁబోయి తామరతూడులను, కమలినీ దళములను, గలువలను, పద్మములనుం గోసికొనివచ్చి యందున్న లతామంటపమునందలి శిలాతలంబునం బాన్పుగా బరచి యతనినందు బరుండఁబెట్టి చందనతరుపల్లవంబులం దెచ్చి రసముతీసి స్వభావసురభియగు నారస మాపాదమస్తకముగా నతనిమేనం బూసి కదళీదళంబున వీచుచుంటి. మిక్కుటమగు తాపముచే నాచేయు శైత్యోపచారములన్నియుఁ నిష్ఫలములగుచుండం జూచి నేనిట్లు తలంచితిని. అన్నన్నా! మన్మధునికి సాధ్యముకానిది లేదుకదా! హరిణమువలెఁ గ్రుమ్మరుచు స్వభావముగ్ధు డగునీతండేడ? వివిధవిలాస రసరాశియగు గంధర్వ రాజపుత్రియేడ? యెట్లు సంఘటించునో చూడుము. సాగర గంభీరుఁడగు నితని దృణమువలెఁ దేలికపరచెనే? యింతకన్న ప్రౌఢిమ యేమిగలదు. అన్నిగతులచేతఁ దీర్పరాని యాపద తటస్థించినది. ఏమి చేయుదును? ఎక్కడఁజొత్తును? ఎవ్వరితోఁ జెప్పుదును? యెట్లు వీని ప్రాణములు నిలుచును? ఉపాయమెద్ది? కర్తవ్యమేమి? యని యనేక ప్రకారములఁ దలంచుచు అయ్యో యీ వెఱ్ఱియాలోచనలతోఁ బని యేమి? తత్కాంతాసమాగముకన్న వేరొండుసాధనమున వీఁడు బ్రతుకఁడు అట్టిపనియే చేయందగినది. తాపసజనులకిది యనుచితమని నేనిప్పు డూరకుంటినేని యేకోచ్ఛ్వాసజీవితుం డగు నితండు కాలమును సహింపక మృతినొందఁగలఁడు. గర్హితకృత్యముచేతనయినను మిత్రాసువుల రక్షింపఁదగినదికదా! కావున నేనిప్పు డన్నిగతుల చేత నానాతియొద్దకుఁ బోవుటయే యుచితముగా నున్నయది. ఇతని యవస్థ యంతయు నాయింతి కెఱింగించెద నని నిశ్చయించుకొనుచు నెన్నఁడును దుర్వృత్తియందుఁ బ్రవేశింపని యతండు నన్నుఁ జూచి సిగ్గుతో నావృత్తి మరలించుకొనునేమో యని యెద్దియో మిషబన్ని యతనితోఁ జెప్పక యచ్చోటు బాసి నీయొద్దకు వచ్చితిని. తరువాత చేయందగిన కృత్యమెద్దియో యాలోచింపు మని పలికి నా మొగంబునఁ జూట్కి నిలుపుచు నామాట విను తాత్పర్యముతో నూరకొనియెను.
అతని మాటలు విని నేను సుఖామృతమయమగు హ్రదంబున మునిఁగినదానివలె సంతసించుచున్నప్పుడు బొడమిన సిగ్గుచేతఁ దల వాల్చుకొని కన్నుల నానందబాష్పములు గ్రమ్మ మనమ్మున నిట్లు తలంచితిని. పాపము, మన్మధుఁడు నన్నుఁబలెనే యాతనింగూడఁ బరితాపము నొందజేయుచు నాకు మంచియుపకృతి గావింపుచున్నవాఁడు. అతం డట్టి యవస్థ ననుభవింపుచున్నాఁడను మాట నిక్కువము. స్వప్నమందైనను గపింజలుఁడు అసత్య మాడువాఁడుకాడు. ఊరికింత దూరమువచ్చి యేల ప్రయాసము జెందును. ఇప్పుడీతనికి నేనేమని చెప్పుదును? ఏమికావింపఁదగినది? యుపాయమెద్ది? యని యనేక ప్రకారములఁ దలంచుచున్న సమయంబునఁ బ్రతీహారి వచ్చి రాజపుత్రీ! నీవస్వస్థతగా నుంటివనుమాట విని నిన్నుఁ జూచుటకై మీ యమ్మగారు వచ్చు చున్నారని చెప్పెను.
ఆమాట విని కపింజలుడు మహాజనసమ్మర్దభయంబున నట నుండవెరచి లేచి, రాజపుత్రీ! సూర్యుండస్తమించుచున్న వాఁడు. నేనుఁ బోయివచ్చెద; మిత్రప్రాణముల రక్షించుటకై యిదిగో యంజలి ఘటింపుచున్నవాఁడ. కర్తవ్యమెద్దియో యోచించి యట్లు కావింపుమనిపలుకుచుఁ బ్రత్యుత్తరమును బొందకయే బయలుదేరి పెక్కండ్ర పరిచారికలతో నామెతల్లి వచ్చుచున్నది కావున నాసమ్మర్దములోఁ దప్పించుకొని యెట్లో దాటిపోయెను.
మజ్జననియు నాపజ్జకువచ్చి కొంతసేపు నినసించి తిరిగివెళ్ళి పోయినది. ఆమె నాయెద్దకువచ్చి యేమిచేసినదో యేమిపలికినదో శూన్యహృదయ నైన నేనేమియు నెఱుంగను.
అంతలో సాయంకాలమగుటయు నప్పుడు కర్తవ్యమెద్దియో తెలియక తరళికతో నిట్లంటిని. తరళికా! నాహృదయ మాకులమయినదనియు నింద్రియములు వికలములయినవనియు నీవెఱుంగవా యేమి? ఇప్పుడేమి చేయఁదగినదో నాకుఁదెలియకున్నది. కపింజలుఁడు చెప్పినమాటలన్నియు నీవు వింటివికదా! చక్కగా నాలోచించి నాకుపదేశింపుము. నేనితరకన్యలవలె సిగ్గును విడిచి జనాపవాద మును లెక్కింపక సదాచార మతిక్రమించి తండ్రి యనుమతి వడయక యచ్చటికిఁబోయి యప్పుండరీకునిం గలసికొంటినేని గురుజనాతిక్రమణదోషంబున నధర్మము రాగలధు.
ధర్మోపరోధభయంబున నేను బోకుంటినేని తప్పక మృత్యువునే యంగీకరింతును. దానంజేసి క్రొత్తగా స్నేహముగలసిన కపింజలు తోడఁ బ్రణయరసభంగముకాగలదు. అదియునుంగాక నాయందాసయుంచుకొనిన పుండరీకుఁడుసైతము ప్రాణ పరిత్యాగముచేయును. దాన మునిజనవధమహాపాతకము రాఁగలదు. ఈఱెంటిలోఁ నేది యుత్తమమో నిరూపింపుమని పలుకుచుండఁగనే చంద్రోదయమైనది.
రతికలహ కుపిత రోహిణీచరణాలక్త కరనలాంఛితుండు వోలె నుదయకాలంబున నెఱ్ఱఁబడిన చంద్రునిఁజూచి విహ్వలనై తరళికోత్సంగంబున శిరంబడి తదీయకిరణజాలంబులు చల్లనివైనను దాహజ్వరఖిన్నునిపై నిప్పులవష౯ము గురిసినట్లు సంతాపము గలుగఁజేయ మూర్ఛపోతిని.
అప్పుడు తరళిక నన్నుఁ బలుమారు పిలిచి పలుకకుండుట గ్రహించి తొట్రువడుచు శైత్యోపచారము లెన్నియేని గావించినది. అప్పుడు నాకించుక తెలివివచ్చి కన్నులందెరచితిని.
చందనపంకార్ద్రంబులగు కరంబులు జోడింపుచుఁ దరళిక నన్నుఁజూచి, దేవీ! నీవిక సిగ్గుపడిన లాభములేదు. ధర్మమునకు వెరచితివేని ప్రమాదము రాకమానదు. నీసంతాపమంతకన్న నెక్కుడగు చున్నది. నాయందు దయయుంచి పుండరీకుఁడున్న చోటికిఁ పోవుదము లేమ్ము. తదీయబాహునాళములఁ బెనవైచినప్పుడుకాని నీ మేనికాక తగ్గదని వినయముగాఁ బలుకుచున్న తరళికంజూచి ఓసీ! మదనుని మాట జెప్పనేల? ఇప్పుడీ శశాంకుఁడే ప్రాణములను హరింపుచున్నవాఁడు. అట్లే పోవుదములెమ్ము. అతి ప్రయత్నముతోఁ బోయి హృద యవల్లభుని సంతోషపెట్టెదనని పలుకుచు మూర్ఛాఖేద వివశములగు నవయవములచే నెట్టకేలకుఁ దరళికం బట్టుకొని బయలుదేరితిని.
అట్టి సమయంబున నాకుఁ గుడికన్నదరినది. అయ్యో దైవ మిదియేమి యిట్టి సూచన గావింపుచున్నాడు. మరియు నేమిచేయఁదలఁకొనెనో కదా యని శంకించుకొనుచుఁ బరిజనమునకు సైతము తెలియకుండ దాంబూలాంగరాగాది సుగంధ ద్రవ్యములు గైకొని తరళిక వెంటరా నాపారిజాత మంజరియే ధరియించి యామేడ వెడలి నీలపటావకుంఠనముతో రహస్యమాగ౯మున నయ్యచ్చోద సరస్సమీప వనమునకుఁ వచ్చుచుంటిమి.
ఆహా? అడుగు గదిపినఁ బెక్కండ్రు పరిచారికలు వెంటనడచి వచ్చుచుండు నేనట్లు తరళికా సహాయినినై పోవుచుండ నించుకయు వెరవులేక పోయినది. ప్రియునింగూర్చి యేకాంతముగా బయలు వెడలువారికి నారోపితశరాసనుండై పుష్పబాణుండు సహాయముగా వచ్చుచుఁ బరిచర క్రియల నుపదేశింపు చుండునుగదా.
లజ్జను వెనుకకుఁద్రోసి నాకంటె ముందుగా నింద్రియములతోఁ గూడ హృదయము పరుగిడఁ దొడంగినది. అప్పుడు నేను తరళికం జూచి సకియా! యీ యిందుహతకుఁడు నన్నుఁబలె బుండరీకుని సైతము గరంబులంగట్టి యభిముఖముగాదీసికొని రాఁడుగదా! యని పలికిన నదియు నవ్వుచు, రాజపుత్రీ? నీవు ముద్దరాలవు సుమీ? ఇతని కతనితోఁబ్రయోజనమేమి? మదనాతురుండువోలెనీయందట్టి చేష్టలం గావింపుచున్నవాఁడు చూడుము. ప్రతిబింబకైతవంబున స్వేదకణికాంచితమగు నీకపోలముఁ జూపించుచున్నవాఁడు. లావణ్యభూయిష్టమగు కుచభారంబునం బడుచుండెను. కాంచీరత్నముల గరంబుల నంటుచుండె, నిదిగో నఖలగ్న మూతి౯యై చరణంబులం బడుచున్న వాఁడు, మఱియుం దాపంబున నతని మేను శుష్కచంద లేపపాండు రత్వము వహించియున్నదో లేదో నిదానింపుము అని మఱియుంబెక్కుతెరంగులఁ దత్కాలోచితముగా నర్మసంభాషణములఁ గావింపుచుఁ గ్రమంబునఁ దత్ప్రదేశమునుఁ జేరితిమి.
అట్టిసమయమున నాసరోవరము పశ్చిమతీరంబున దవ్వగుటచే ననతివ్యక్తముగాఁ పురుష రోదనధ్వని యొకటి వినంబడినది. కుడికన్నదరినది మొదలు శంకించుచున్న నాహృదయమాధ్వని వినినంత మిక్కిలి తొట్రుపడుచుండ, తరళికా? యిదియేమని వెరపుతోఁ బలుకుచు మేను గంపమునొంద నతిత్వరితముగా దదభిముఖముగాఁ బోయితిమి.
ఆ సమయము నిశ్శబ్దముగా నుండుటచే దూరమయినను మఱియు నాధ్వని యిట్లు విననయ్యె.
హా పుండరీక! హా ప్రాణమిత్ర! హా! మహాభాగ! మన్మధ హతకుఁడు నీ కెట్టి యుపద్రవము సంఘటించెనురా! అన్నన్నా! దుర్వినీతయగు మహాశ్వేత మూలముననేకదా? యింతపుట్టినది. కటకటా! శ్వేతకేతున కెంతవచ్చినది? ధమ౯మా! నిన్నిఁకఁ నివ్వరు స్వీకరింతురు? తపంబా! ఇఁక నీకాశ్రయమెవ్వరు? సరస్వతీ! విధవవైతివే? సత్యమా! నిన్ననాధఁగాఁదలంచెదను. మీయాశ్రఁయుండన్యలోకమునకుఁ బోయె. అయ్యో మిత్రమా? నన్నుఁజూడవేమి? నిన్ను విడిచి యొకనిమిషమయిన నుండఁగలనా? నన్ను విడిచిపోవుట నీకు న్యాయమా? యొక్కసారి మాట్లాడుము నాకుమిక్కిలి వేడుకగానున్నది. ఇఁక నేనెక్కడికిఁ బోవుదును, ఎవ్వరితో దిరుగుదును? నాయందుగలసుహృత్స్నేహ మంతయు నెందుబోయినది? ఎప్పుడును నవ్వుచునే మాట్లాడు వాఁడవే, ఆప్రజ్ఞయంతయు నెందుబోయినది! అయ్యయ్యో. అక్కటా! హా! హా! అనియీరీతి గపింజలుఁడు విలపించు చున్నట్లు వినంబడినది. అప్పుడు నాఁకు బ్రాణములు పోయినట్లేయైనవి. ప్రయత్నముతో నడచుచున్నను నిమ్నోన్నతముల నరయలేక అడుగులు తడఁబడుచుండ నెవ్వఁడో బలాత్కారముగాఁ దీసికొని పోవునట్లెట్ట కేల కాప్రదేశముజేరి మణిశిలాతలంబున వనకుసుమములచే విరచింపఁబడి యున్న శయ్యయందు దీఘ౬నిద్రా ముద్రిత నయనుండై చందన రస చర్చితమగు నవయవముల మృణాళనాళముల నలంకారములుగా ధరియించి మన్మధవ్యధ సహింపజాలక నిశ్చేతనుండై సుఖించుచున్నట్లు అపూర్వప్రాణాయోగం బభ్యసించుచున్నట్లు అనంగయోగ విద్య నవధరించుచున్నట్లు విగతజీవితుండయినను దేజంబుదప్పక పడియున్న పుండరీకుని మహాపాపాత్మురాలనగు నేఁను జూచితిని.
కపింజలుఁడు నన్నుఁజూచి రెట్టించిన శోకముతో నతని కంఠమును గౌఁగలించుకొని మఱియు నెక్కుడుగా విలపింపఁదొడంగెను. అప్పుడు నేను మూర్ఛాంధకార వివశనగుట నేమని విలపించితినో యేమయితినో యెఱుంగను. నామేనినుండి ప్రాణములు సైత మేమిటికిఁ బోయినవికావో నాకుఁదెలియదు. మఱికొంతసేపటికి నాకుఁ దెలివివచ్చినది. అప్పుడు నాదేహమును నగ్నియందుబడినట్లు అసహ్యశోకదహ్యమానమై నేలంబడి కొట్టుకొనుచుండఁ జూచితిని.
హా! యిదియేమి యుపద్రవము, ఇట్లు వచ్చినదని పెద్దయెలుంగున హా! అంబ! హా! తాత! హా! సఖులారా! యనియరచుచు, హా! నాధ! జీవితనిబంధన! నన్నొంటిమైవిడిచి యెక్కడికిఁ బోయితివో చెప్పుము, నీనిమిత్త మెట్టియవస్థ ననుభవించితినో తరళికనడుగుము. దివసమొక్కటియే సహస్రయుగ ప్రాయముగా గడిపితిని.
ఒక్కసారి మాటుడుము? భక్తవత్సలత్వము జూపుము. నా మనోరధము పూరింపుము. భక్తురాల, ననురక్త, బాల, ననాధ, మదనపరిభూత, నిట్టి నాయందేటికి దయసేయవు? నేనేమి యపరాధము చేసితిని? అయ్యో, నీవు నాకతంబున నెట్టియవస్థబొందితివి. నాకీ బ్రహ్మహత్యా పాతకంబెట్లు పోవును. నేను మహాపాతకురాలను. ఇట్టి నిన్ను విడిచి ఇంటికిఁ బోయితిని. ఇఁకనాకు దల్లిదండ్రులతోఁ బ్రయోజనమేమి? బంధువులేమిటికి? దైవమా, నన్ననుగ్రహింపము; వనదేవతలారా, అనాధను రక్షింపరా? తల్లీఁ! భూవి! లోకానుగ్రహకారిణి! నా యందు నీకైనం దయలేదా? యని యనేకప్రకారముల నేమియుందెలియక గ్రహావిష్ణురాలి చందమునఁ బ్రేలుచు విలసింపఁ దొడంగితిని; మఱియుఁ దచ్ఛరీరంబునంబడి కపోలములు ముట్టుచు జటాకలాపములు సవరించుచు హృదయంబున నిడిన నళినీదళంబులఁ దీసివేయుచు మాటిమాటికి మోముచుంబించుచు సారెసారెకు గంఠ గ్రహణముచేయుచు, ఆర్యా, యీతనిం బ్రతికింపుమని కపింజలుని పాదంబులంబడుచు, దరళికం గౌఁగలించుకొనుచుఁ బెక్కుగతుల విలపించితిని.
అప్పుడు నానోటనుండి అశ్రుతపూర్వములు ననుపదిష్టములు నగుచాటూక్తులెన్నియేని వెడలినవి. తలంచుకొన నాకావిలాపవచనము లెట్లు వచ్చినవో నాకే చిత్రమగుచున్నది. అదియొక యనస్థ గదా. జలయంత్రమువలె నశ్రుప్రవాహములు బయలు వెడలుచుండెను. నోటినుండి యంకురించుచున్నట్ల ప్రలాపములు వచ్చుచుండెను. అన్నన్నా, ఆయవస్థ తలంచుకొనినంత మేను గంపము నొందుచున్న దని పలుకుచున్న యామహాశ్వేత చేతనమును మూర్ఛ హరించినది.
తద్వేగంబునం బడుచున్న యామెను జంద్రాపీడుఁడు కరంబులనాని పట్టుకొని యశ్రుజలములచేతఁ దడసిన తదుత్తరీయముచేతనే మెల్లగా వీచుచుఁ గొంతసేపునకుఁ దెలివివచ్చి కన్నులు దెరచిన యామెఁజూచి దైన్యంబుదోప నిట్లనియె.
భగవతి! నాకతంబున నీకీశోకము వెండియు దాపము గలుగఁ జేసినది. ఇఁకపైనఁ జెప్పకుము, విరమింపుము, నేను సైతము వినఁజాలకున్నాను. గతించినవైనను సుహృజ్జనదుఃఖములు స్మరించినప్పుడు అనుభవ సమమగు వేదనం గలుగజేయునుగదా. అతిప్రయత్నముతో ధరించిన యీప్రాణముల శోకానములకు నింధనములుఁ జేయకు మని పలికిన విని యక్కలికయు నిట్టూర్పు నిగిడింపుచుఁ గన్నుల నశ్రువులు గారుచుండ విషాదముగా నిట్లనియె.
రాజపుత్రా! అట్టిదారుణ శోకసమయమందే విడువని యీ కృపణప్రాణములు నన్నిప్పుడేలవిడుచును? నిక్కము, పాపాత్మురాలనగు నాకంతకుఁడు సైతము దర్శన మీయవెరచు చున్నాడు. కఠినాత్మురాలనగు నాకిప్పుడీ శోకమేమిటికో? ఇదిశోకమా? అళీకము, సిగ్గు లేనివారలలో నేను మొదటిదానను. వజ్రమయమగు హృదయముతో నట్టిదుఃఖ మనుభవించితిని. కాని యనుభూతమయినదానిం చెప్పిన నేమిలెక్క యున్నది. తదనంతరవృత్తాంత మాకర్ణింపుము.
నేనట్లు పెక్కు తెరంగులఁ బలవరింపుచుఁ దరళికం జూచి, బోటీ! ఇఁక నాజీవితమేటికి? జింతయేమిటికి? చితి రచింపుము, అగ్నింబడి ప్రాణేశ్వరుం గలిసికొందునని పలికితిని.
అట్టి సమయమున నంతరిక్షమున జంద్రమండలము నుండి వెల్వడి యమృత డిండీరపాండురమగు నుత్తరీయాంశుకము అంసదేశమున వ్రేల మనోహరాలంకారభూషితుండైఁ మహాపురుష లక్షణోపేతుండై దివ్యాకృతితో నొప్పు నొక్క మహానుభావుడు ధవళదేహ ప్రభావితానములు దిగంతముల వ్యాపింపమెల్లన నచ్చటికి వచ్చి అతి శీతల స్పర్శములుగల నంగుళులతో నొప్పు నైరావతకరపీపరములగు బాహువులచే నందు గతాసుఁడై పడియున్న పుండరీకుని దేహము నెత్తుచు నన్నుద్దేశించి దుందుభినాదగంభీరమగు స్వరముతో వత్సా! మహాశ్వేఅత! నీవిప్పుడు ప్రాణములు విడువకుము. నీకితనితో వెండియు సమాగమముకాగలదు. అని తండ్రివలె నన్నోదార్చి యతండు పుండరీక శరీరముతోఁగూడ గగనతలమున కెగసి యరుగుచుండెను.
అప్పుడు నేను భయవిస్మయ కౌతుకంబులు చిత్తంబుత్తలపెట్టఁ దలపై కెత్తిచూచుచు, ఆర్యా! ఇదియేమి యద్భుతమో చెప్పుమని కపింజలు నడిగితిని.
అతండు నాకేమియుఁ బ్రత్యుత్తర మియ్యకయే తొందరగా లేచి అంతకా! దురాత్మా! నామిత్రు నెచ్చటికిఁ దీసికొనిపోవుచున్న వాఁడవని యలుకతోఁ బలుకుచు, నుత్తరీయవల్కలము నడుమునకు బిగించి యమ్మహాపురుషుననుగమించి యంతరిక్షమున కెగసెను. మేము చూచుచుండగనే వారునక్షత్రమండలములలోఁ బ్రవేశించి యంతర్థానము నొందిరి.
ప్రియతమ మరణంబునం బోలెఁ గపింజలుగమనంబున శోకం బిబ్బడింప నాహృదయం బప్పుడు ఖేదిల్లినది. అప్పుడు కింకర్తవ్యతా మూఢత్వంబునం దరళికంజూచి, యోసీ! ఇప్పుడు నా కేమియుం దెలియకున్నది, యెఱింగితివేని నీవు నాకుఁ దెల్లముగా వక్కాణింపుమని యడిగిన నదియు మదీయమరణమున సహింపక నాకిట్లనియె.
దేవి! పాపాత్మురాల నా కేమియుం దెలియదు. ఐనను నీ దివ్యపురుషుఁడు నున్నుఁ దయతోఁ దండ్రియుంబోలె నోదార్చుటఁ జూడమిక్కిలి వింతగానున్నది. ఆలోచింప నసత్యముగానిట్లు పలుకుట కేమియుఁగారణము గన్పడదు. కావున నిప్పుడు ప్రాణపరిత్యాగ వ్యవసాయమునుండి మరలుటయే యుత్తమము. ఆపురుషుఁ ననుసరించి కపింజలుఁడుగూడఁ బోయెనుగదా! అతనికట్లు పలుకుట కేమి యవసరమో యించుక యాలోచింపుము. మరణమున కేమి తొందర పిమ్మట బొందవచ్చును. కపింజలుఁడు మరల వచ్చువరకైనఁ బ్రాణములు దాల్చియుండుము. తరువాతఁ జూచుకొనవచ్చునని పలుకుచు నా పాదంబులం బడినది.
జీవితాశ యెల్లరకు దుర్లంఘ్యమయినది. కావున నే నట్లు చేయుటయే యుత్తమమని తలంచి జీవితమును విడువఁజాలక కపింజలుని రాక గోరుచు నతిదారుణమైన యారాత్రి తరళికాసహాయినినై సహస్రయుగప్రాయముగా వెళ్ళించితిని.
మరునాఁ డరుణోదయంబుమున నాసరస్సులో స్నానముచేసి పుండరీకునికిఁ బ్రీతిగాఁ దత్కమండలము తద్వల్కలము దజ్జపమాలికను ధరించి సంసారమసారమనియు వ్యసననిపాతము లప్రతీకార సాధ్యములనియు శోకము దుర్ని వారమైనదనియు దైవము నిష్ఠురుఁడనియు సుఖములనిత్యములనియు నిశ్చయించి తల్లిదండ్రుల లెక్క సేయక పరిజనములతోఁగూడక సకలబంధుజనులను మనసుచేత నిరసించి యింద్రియసుఖములయందుఁ జొరకుండ చిత్తమును నియమించి బ్రహ్మచర్యవ్రతమును గైకొని భక్తజనతత్పరుం డగు నీ పురహ నారాధింపఁ దొడంగితిని.
నావృత్తాంతమును విని సకలబంధుపరివృతుండై నాతండ్రి వచ్చి యింటికి రమ్మని యెంతేని బ్రతిమాలెను కాని నామనము తిరిగినది కాదు. పుత్రికాస్నేహంబున నతండు పెద్దతడవు నాకొరకు నిరీక్షించుకొని చివరకు నిరాశుడై దుఃఖముతో నింటికిఁబోయెను.
నాటంగోలె నేనిందు నమ్మహాపురుషుని కశ్రుమోక్షణమాత్రంబున కృతజ్ఞత జూపించుకొనుచు జపవ్యాజమునఁ దద్గుణముల లెక్కించుకొనుచు బహువిధములగు నియమములచేత శరీరమును వాఁడజేయుచు నీత్ర్యంబకుని సేవింపుచు నాతరళికతోఁగూడ నీగుహ యందు వసించియుంటిని.
మహాభాగ! ఆబ్రహ్మహత్యాపాతకురాలను నేనే. ఇదియే నావృత్తాంత మని పలికి యక్కలికి వల్కలోపాంతభాగంబున మోముదమ్మిం గప్పికొనుచు దుర్నివారమైన బాష్పవేగము నద్దుకొనుచు నుచ్చస్వరముతో నేడువఁదొడంగినది.
చంద్రాపీడుఁడు తదీయ వృత్తాంతమంతయు విని యా కృతజ్ఞతావిశేషమున కత్యంతము సంతోషింపుచు మెల్లగా నిట్లనియె. భగవతీ! క్లేశభీరుఁడు నకృతజ్ఞుడు నగు జనుండు స్నేహసదృశమైన కార్యమును జేయలేక నిష్ఫలమైన యశ్రుపాతమాత్రముచేతనే మైత్రిం బ్రకటించుకొనును.
అట్లుకాక క్రియచేతనే కృతజ్ఞతను వెల్లడించెడి నీవును నిట్లు నిందించుకొనియెద వేటికి? అతని నిమిత్తము మహైశ్వర్య సుఖములన్నియుఁదృణముగానెంచి విడిచితివి! తల్లిదండ్రులకెడమైతివి. వనితాజనదుష్కరము లగు నియమములచే గాయమును గ్లేశపరచుచుంటివి.
ఇదియునుంగాక శోకాభిభూతులచేత నాత్మ యనాయాసముగా వినబడుచున్నది. అతిప్రయత్నమున గాని క్లేశముల యందుంచబడదు. మరణమనునది యపండితులు గావింపుచుందురు. తండ్రిగాని, తల్లిగాని, భర్తగాని, మిత్రుఁడుగాని మృతినొందినపుడు తానును మృతినొందుటకంటె యవివేకములేదు. దీనివలన వాని కేమైన నుపకారము జరుగునా? తిరుగాఁ దీసికొనివచ్చునా? పరలోకసౌఖ్య మిచ్చునా? దర్శన మిచ్చునా? యేమియుం జరుగదు. ఆత్మహత్యా పాతకమొండుమాత్రము వేధించి నిరయమునొందఁజేయును.
బ్రతికియుండి జలాంజలిదానాది విధులచే నుపకృతి జేయ వచ్చును. రతీదేవి వృత్తాంతము స్మరించుకొనుము. ప్రియుండు హరనయన హుతాశనదగ్థుండైనను దాను మృతినొందక వేరొకరీతి నాతని పొందు గలిగియున్నది. మఱియుం బెక్కండ్రు కాంతలు ప్రియులు లోకాంతరగతులైననుఁ బ్రాణములువిడువక నిలిచియుండి సుఖించు చుండుట వినియుండలేదా? అదియునుంగాక భగవతిచే స్వయముగానే పునస్సమాగమ సూచకమగు వచనము వినఁబడినది కాదా? ఆమాట వితధమెట్లగును? నిస్సంశయముగా నమ్మహానుభావుండు తిరుగా సురలోకమునుండి రాగలఁడు. మహాత్ముల ప్రభావమచింత్యమైనది. పరలోకమునకేగి మరల వచ్చిన చరిత్రలు పెక్కు మనము పురాణముల వినుచున్నవారము. పుండరీకిండు నట్లు రావచ్చును. రాకున్నను నేమిచేయగలము? ఎవ్వరి నిందింపము? విధిబలవంతమైనది. దైవ హతకుని విలాసము లతిపిశునములు. ఆయతస్వభావములు దుఃఖములు. అనాయత స్వభావభంగురములు సుఖములు. ఒకజన్మము నందు సమాగమము, జన్మాంతర సహస్రములయందు విరహము గలుగుచుండును. ఆత్మను నిందించుకొనరాదు. సంసారమే యతి గహనమైనది. దీని ధీరులుగాని దాటలేరుకదా!
అని యిట్లు మృదువులైన సాంత్వన వచనములచే నామె నోదార్చుచుఁ జంద్రాపీడుఁడు వెండియు నిఝు౯ర జలంబుదెచ్చి బలాత్కారముగా నశ్రుజలకలుషితమగు నామె మొగమును గడిగించెను.
అంతలో మహాశ్వేత వృత్తాంతమును వినుటచే శోకించువాఁడుంబలె దివసవ్యాపారము విడిచి రవి యధోముఖుం డయ్యెను.
అని యెఱింగించి మణిసిద్ధుండు గోపా! యిప్పుడు వేళ యతిక్రమించినది. తర్వాతివృత్తాంతము విస్తారముగా నున్నయది కావున ముందటిమజిలీలో దర్వాతికథ జెప్పెద నిప్పుడు లేచి కట్టెలం దెమ్ము. వంటఁజేసికొని భుజింతమని పలికి యెట్ట కేలకు వాని సమాధానపరచి యట్లు కావించెను.
మఱియు నయ్యతీశ్వరుని వెంట గావడి మోచుకొని నడుచుచు వాఁడు నడుమ నడుమ అయ్యా! అమ్మహాశ్వేతతోఁ బుండరీకుఁడు వెండియు గలిసికొనునా? చంద్రాపీడుఁడు తరువాత నేమిచేసెను? ఎచ్చటికిఁబోయెను? ఏమిజరిగినది? అని యడుగుచుండ హస్త సంజ్ఞచే వారింపుచు నెట్ట కేలకా పారికాంక్ష తరువాత మజిలీ చేరి తదనంతరోదంత మిట్లెఱింగించెను.
కాశీమజిలీ కథలు
32 వ మజిలీ కథ
కాదంబరి కథ
అట్లు సాయంకాలమగుటయు మహాశ్వేత మెల్లగా లేచి పశ్చిమసంజఁనుపాశించుచుఁ గమండలు జలంబులఁ బాదములఁ గడిగికొని వల్కలతల్పమున నతికష్టముగా గూర్చుండెను.
చంద్రాపీడుండును సంధ్యాప్రణామములు గావించి ఱెండవ శిలాతలమున మృదులతాపల్లవములచేత శయ్య గల్పించుకొని కూర్చుండి యమ్మహాశ్వేత వృత్తాంతమునే పలుమారు తలంచుకొనుచు మన్మధప్రభావమునకు వెరగుపడుచు వినయముతో వెండియు నామె కిట్లనియె.
భగవతీ! వనవాస వ్యసనమిత్ర మగు నీ పరిచారిక తరళిక యెందుబోయినది? అని యడుగుటయు నాసాధ్వి మహాభాగా! చెప్పెద వినుము. గంధర్వకులనాయకుఁడగు చిత్రరధుని ప్రసిద్ధి మీరు వినియుందురు. అతనికిఁ గాదంబరి యను కూఁతురు కలదు. అబ్బాలిక నాకు రెండవహృదయమువంటిది. పిన్ననాటినుండియు నశనపానశయనాదు లేకముగానే మాయిరువురకు జరిగినవి. శిశుక్రీడలను నృత్త