ఆరోగ్య భాస్కరము/11-20 పేజీలు
ఒక్కనికోసమే ద్రుహిణుఁ డోపికతోడ సృజింపఁబోలు. అ
మ్మక్క! భిషక్కు లొక్కరును వ్యాధ్యభిధానము చెప్పలేకయే
ప్రక్కలుచూతురొక్కొ యిది ప్రాతయలంతయెయైన భాస్కరా!
కగ్గిరిరావొ రాను గబురంపుచునుండు ప్రసాదరావొ తా
మిగ్గదముం గుదుర్తురని యెంతయు నమ్మకముండె. వారల౯
డగ్గర నెంతకుం దెఱపి నాకుఁ దటస్థముగాదు భాస్కరా! ౭౧
కున్నయసాధ్యమైనపని యొక్కఁడె. అయ్యది యెద్దియన్న నా
అన్నకొమాళ్ళపాలఁ గలయప్పుపరిష్కృతి. అద్ది యెన్నినా
ళ్ళున్నన్ను దీరదయ్యె. అదియు౯ మదదృష్టముకాదె భాస్కరా!
దూరగతామలాపురముత్రోవను బోవక యంతకన్నను౯
చెరువయైన బందరును జేరఁగఁబో గిరిరావుగారు న౯
గౌరవబుద్ధిఁ జూచి యొసఁగందగువాని నొసంగె భాస్కరా!
బులు. పదునాలుగేడు లవి పుస్తకము ల్చదివించె. వానితో
కలపని లేకపోయె నిఁక. గ్రంథము లెవియు లేకె చూడఁగ౯
కలిగితిఁగావి దూరగము గంగొనఁజాలఁగనైతి భాస్కరా!
అద్దములు౯ లభించుననునాస మఱెవ్వియుఁ బెట్టుకోకయే
ప్రొద్దులుపుచ్చఁబుచ్చ నటుపోవుట నాఁటికి సంభవించె నా.
కద్ది వచింప నాతఁ డపు డక్షుల నద్దము లుంచె భాస్కరా!
చప్పున నెదొ యీఁగడఁగె. చన్నవి కొన్నిదినంబు. లెంతకు౯
నొప్పి శమింప.దస్మదురునోదన మూత్రపరీక్షచేసి తా
అప్పుడు ధాతుపాతమును నాతఁడెఱుంగఁగఁగల్గె భాస్కరా! ౭౬ డో యైయుండినకార్యమౌట మఱచె౯. యోజించె న పెంతయు
ంధీయుక్తిం గటిజంఘలెంతయును నార్తింజేఁతకుం గారణం
బీయోజగక్షితియే యటం చెఱిఁగె. మందిచ్చెంగృప౯ భాస్కరా!
మఱక భుజించుచుండుఁ డిఁక మాపుల నంచనిచెప్పిపుచ్చ నే
నరిగి యదెప్రకారముహ నన్నము మందును దింటిఁగాని నా
పిఱుఁదును బిక్క చక్కనయి పెంపువహింప వదేమొ భాస్కరా!
ప్రాధాన్యంబుననో నిరంతరకృతాభ్యాసంబునంజేసియో
బాధ౯ సైఁచుచు దూరమేనియు గమింపంజాలి తస్వార్త నే
నాధీమంతునిగూర్చి వ్రాసితిఁజుమీ హర్షంబున౯ భాస్కరా!
ధూమాన్నంబును దించుఁ గొంతవడి యెందుంబోక స్వాగారవి
శ్రామంబుం గయికోఁ గ్రమంబుగ భవజ్జమ్ఘామయం బాగునం
చామిత్రుండు జవాబువ్రాసె నపుడే యత్యాదృతి౯ భాస్కరా!
అవు నామాదిరిగాను గాన నిఁక నెట్లామందుఁ దెప్పింతు? మ
ద్భవనంబంద యెటు ల్వసింతు? నిలిపె౯ భ్రాత్రీయకార్యంబె న
న్నివలం గాలిడకుండ నాల్గునెల లింకేముండుదు౯ భాస్కరా!
మును స్థాపించినమాసపత్రిక నెటో పోషించుచుండన్వలె౯.
మను ముద్రాక్షరశాలలోన ఋణ మేమాసార్థ మామాస మీ
యను లేకుంట. ఇఁకెట్టు లుందు నొకచో నానందినై భాస్కరా!
అర్థము నిర్వహించుకొనునర్హత లేక తపించుచుండునీ
వ్యర్థున కంఘ్రిలాగుడున కావల నప్పులలాగు డెక్కుడై
అర్థన కన్యదేశముల కన్పె. ఇఁకేమనువాఁడ భాస్కరా! ౮౩ సరణులఁ బిక్కలాగుడును సైఁచుచుఁ గాల్నడయే పొనర్చి రా
తిరులను గోదుమన్నమును దించుఁ గ్రమంబుగఁ బత్రికాభృతుల్
తిరిగి వసూలుచేయునెడ దేహముడస్సెఁ గరంబు భాస్కరా! ౮౪
భిస్స రుచింప కర్హమగుభేషజ మిచ్చెడివా ర్లభింప కే
నుస్సురటంచు స్వీయమగు నూరును జేరితిఁగాని యెంతకు౯
లెస్స వహింపలేక శకలీకృతచిత్తుఁడ నైతి భాస్కరా! ౮౫
దరుచిం గొన్నిదినంబు లభ్యవహృతం బౌనన్న పానీయముల్
త్వర జీర్నింపక కొన్నినాళ్లు మలనిర్బంధంబునం గొన్నినా
ళ్లరికట్టంబడియున్నవాఁడ నిటులే యార్మాసముల్ భాస్కరా! ౮౬
రిత్తగ నున్నదంతయును రెండెనెలల్. తరువాత వెండియు౯
క్రొత్తకవిత్వము౯ నడచె. కొల్లగ వ్యాసముల౯ లిఖించితి౯
విత్తముపొంటె నూళ్లపయి వెళ్లి చరించుచునుంటి భాస్కరా! ౮౭
ఏకడ కేగిరాకె మఱియె ట్లిఁకనాగరఖండముఖ్యగ్రం
థాకరమై మనీషిహృదయంగమమై యలరారుపత్రిక౯
సాఁకఁగలాఁడ? ధర్మమును జాతఁగలాఁడను నేను భాస్కరా
ధీరంమన్యవిచారదూరజనతాధిక్కారకృత్యాదృతి౯
ప్రారబ్ధార్థము సాఁగుచుండవలెన౯ భావస్థమౌపూంకిని
ట్లారాటంపడుచుంటిఁగాని యగునే సారోగ్యత౯ భాస్కరా! ౮౯
మిక్కిలి పోదు. పోయినది నిత్తికి దీటయి పొట్ట యంతయు౯
నొక్కు. శకృత్తు వెల్వడదు. నోటియసహ్యత తీఱ. దొక్కనా
ఉక్కును లేమియుం గతములూఱటలేక చరింప భాస్కరా! ౯౦ అది యిది తించు మూఱడిల కట్టిటు బిట్టుభ్రమించుచుండుడు౯
మెదు కొకయింతయు౯ రసనమీఁదికిఁ బోబక మై యసారమై
పదిలముగాను లేచుటకె పాల్పడదయ్యె నిఁకేమి భాస్కరా!
ఒలయంబోవుట సంభవించి ఘనవైద్యుం డ౯ యశశ్శ్రీకిఁ దా
పలమౌ సత్కవితాంవయాబ్ధిశశి సుబ్రగ్మణ్యులోగింటిలో
పలఁ గాల్వెట్టుడు నాతఁడాదృతి నిడెం బాద్యంబు ము౯ భాస్కరా!
బృందంబుంబలె వ్యాధిపీడితుఁడనౌ నే౯ నాదు చైఁజూపుడు౯
కందమ్ము ల్ముకుళించి యాతఁడు మదిం గావించి ధ్యానంబు నా
చందం బేరు వచింపకుండ నుడివె౯ సర్వంబును౯ భాస్కరా!
ట్లాత్తం బగ్నికుమారము౯ మెసవి మధ్యాయాతమౌ వ్యాధి కిం
చిత్తు౯ లేక నశించినట్లగుడు దానింగూర్చి తర్వాత నే
ఎత్తు౯ లేక యథాప్రకారముగనే యేనుండితి౯ భాస్కరా!
కం ఘీంకారముసేయుచున్నది కడు౯. కాయంబు నిస్సార. మీ
సంఘర్షంబుననుం జికిత్స కవకాశం బబ్బ దేమందు మ
జ్జంఘాలత్వవినాశ కాలమది సంప్రాప్తంబుకా భాస్కరా! ౯౫
జేవ యొకింత యేరుపడి చిన్నగఁ గుంటినడ౯ గమింప నే౯
త్రోవలు సాఁగుచుండుటకుఁ దుష్టిని జెందుచునుంటిఁగాని నా
భావిమహాపద౯ మదిని భావనసేయఁగనైతి భాస్కరా!
మరలంబోతి నిజాముదేశమున కార్మాసంబు లౌమీఁదత౯.
తిరుగంజాలితి నొక్కమాస. మటుపై దేహస్థమైయున్న యా
జ్వరమే శ్రీముఖవత్సరాది సరిగం బైకుబ్బెఁ దా భాస్కరా! ౯౭ యజ్వవిపశ్చిదాదివిపులామరపూరితమౌ స్వగేహమం
దుజ్వలదుగ్రతేజుఁడయి యొప్పుపరాంకుశరాట్టు దానిఁ దా
రజ్వవరుద్ధమైనపసిరాణ నొనర్చె రయంబ భాస్కరా! ౯౮
నే నత్యంతము బాధనొందుటను దా నీక్షింపఁగా లేక యా
క్ష్మానాథుండు స్వవైద్యతల్లజులతో సంధించి యోజించియు౯
క్వైనాచేత జేరంబు గట్టివయిచె౯ వైళంబుగా భాస్కరా!
శ్రద్ధం దన్నృపురాణి సత్య తనదౌ జైమీఁదుగాఁ బథ్యము౯
సిద్ధంబుం బొనరించి పెట్టుటను గించిత్కించి దారోగ్యసం
సిద్ధింగాంచుచు నుంటి మాస మచట౯ క్షేమంబుగా భాస్కరా!
జరుపుచునుండి రంవహము. సంతసపెట్టుచు నుండి. రైనను౯
జ్వరము సమూలమై చనదు. పంపరు న౯ స్వహృహంబునుండి వార్.
హరహర! కూపకూర్మమయి యట్లె వసించితి నింక భాస్కరా!
సరిగ సమర్పఁగాఁబడెడి. జాయువు వేళకు భక్ష్యమాణ. మీ
కరణిని లేదు లోప మెట. కాని శిరస్థ్సితమైనకార్యపు౯
భరమె త్వరంబొనర్చుటయుఁ బైనముసేయఁగనయ్యె భాస్కరా!
ముందే సార్థశతంబురూపికలు తన్ముద్రాక్షరాగారమం
దందింప౯వలె. అంగిరోబ్దముది యాయ. ప్పద్ది యీకుండ నే
క్రిందుల్చూచినఁ బత్రిక౯ మరల ముద్రింపింత్రె వార్ భాస్కరా!
పుత్రులు పుట్టులోపలనె పుట్టిన. దిర్వదినాలుగేం. డ్లిహా
ముత్రము లాకె నాకు. అదె మూలముగం బ్రతిమాస మేను ద
త్పత్రిక సాఁకుచుండవలె దండివ్రతం బది నాకు భాస్కరా! ద్గోత్రను బత్రికాభృతులు తొల్త వసూలొనరించి వేళకు౯
పత్రిక వెళ్లడించుటకె పైనము యాడవరంబునుండి. ఆ
యాత్ర పరాంకుశప్రభునియా త్మ కభీష్టముగాదు భాస్కరా!
పొంకములేక కాల్నడనె పోవఁగఁదగ్గవి. అట్లుగాన ని
శ్శంకగ నిప్పు డేగునెడ సారె జ్వరార్తి ఘటించునంచు నా
టంకముపెట్టె నాతఁడు. హఠంబున లేచితి నైన భాస్కరా!
బాదునఁ బైకిఁబొంగె మఱిపాడుజ్వరంబు. మదూహలన్నియు౯
బూదిని బోయునేయి యయిపోయె. ఒడ ల్కడుమండఁజొచ్చె. ఆ
బాదకుఁ దాళమిం డ్రెయినుపైఁ బడనయ్యె ద్రుతంబ భాస్కరా!
న్నడికొనువ్యాధినుండి పలునాళులు చేడ్పడితి౯. క్రమంబుగా
సుడివడి యన్నపుంగడిని జూచుటకేనియు నోచుకోక పె
ల్లుడికితి. అన్నిటం జెడి యలోయని మూల్గుచునుంటి భాస్కరా!
పొరలింపంబడినట్టు లయ్యెడిది. ప్రేవు ల్వెళ్ళిరా దగ్గి వే
మఱు నాయాసపడంగ నయ్యెడిది. ప్బల్మంచంబుపైనుండి చె
చ్చెర డిగ్గంగ నశక్యమయ్యెడిది. ఇస్సీ! ఏమన౯ భాస్కరా! ౧౦౯
తక్కుశరీర మంతటను దద్ద్యుఁ బీఁకఁదొడంగె రేబవల్.
కక్కుడుకూఁతల౯ సతము లప్పెఁడులప్పెఁడు కళ్ల వెళ్లి నల్
ప్రక్క లసహ్యము౯ సలిపె. రాచె గళంబు కరంబు భాస్కరా!
రిత మగుకుక్షినుండి పులిత్రేన్పులు పుల్లనికంపులు౯ విని
ర్గతమయి యేవముంగొలుపు. గర్భము బర్వగుచు౯ వికారపు౯
గతుల మదింగలంచు. తొలకర్మవిధం బది యేమొ భాస్కరా! (3)
బడిఁబడి పెక్కు వారములు పంపు బహిస్థ్సితి కన్నిసారులు౯
నడువఁగలేక చావవలె. నల్ల రవంతయులేక యెంతయు౯
మిడికెడి పాదరోగి కది మిక్కిలికష్టముగాదె భాస్కరా! ౧౧౨
డనఘుండైన ప్రసాదరావు మదిలో నాసీనుఁడై యున్నవాఁ.
డనివార్యంబయి పిక్క చక్కపఱుప౯ యానంబు తత్సీమ కుం
డెను. కాన౯ మఱి రుక్ప్రతిక్రియకుఁగా నేఁబూనఁజూ భాస్కరా!.
న్ర్వేట్లొకకొంత తగ్గుపయి నిర్గతిసేయఁదలంచి బాధ నె
ట్లెట్లొ సహించుకొంచు నటులే నివసించితి మాసయుగ్మ. మ
ప్పట్లను గొంత చల్లఁబడె వర్ష్మము వర్షపురాక భాస్కరా! ౧౧౪
తనుతవహించె. ఓగిరము నాల్క కొకింత రుచించె. కాని యా
తినినది వేగ జీర్ణమయి దేహముఁ వర్వదు. పుష్టినీదు. పా
సనమునుగా. దిఁ వ్విధము స్వాస్థ్యమునొందివసింతు భాస్కరా!
త్థ్సానమునుండి లేచుటకె శక్యముగాకయు సంజుగూడ గ
ర్భానఁ బ్రవిష్టమయ్యెనని భ్రాంతుఁడనౌ తరువాత లేచితి౯
నేను బ్రసాదరావుమనునేలనుగూరిచి యేగ భాస్కరా! ౧౧౬
ఎక్కడొ యేదొ మందుతిని యే శమియింపఁగఁజేసికొంచు నీ
ఒక్కటి పిక్కనొప్పి యటు లుంచినవాఁడఁ బ్రసాదరావుచే
ఉక్కడగింప. కాని మఱి హుమ్మని యన్నియుఁగ్రమ్మె భాస్కరా!
న్నన్నయటంచు మూలుగుచు నప్పుడులేచి ప్రసాదరావు స
త్సన్నిధిఁజేరినాఁడ. మఱి సర్వమును౯ వినిపించినాఁడ. ఆ
ఉన్నతుఁడంతయు౯ విని యహోయని యార్చినవాఁడు భాస్కరా! ల్లోరిమి స్నానపానశయనోదనముఖ్య సుఖోపచారముల్
దారసుతానుజాదికుల ద్వారమున౯ జరిపించు చోషధీ
సార మిడం గడంగె ధుతసారుఁడనైమను నాకు భాస్కరా!
బు గుదిర్చె౯ మొద లద్ది నాదుమెయిలో మూఁడేండ్ల నాఁడే భృశం
బుగఁ దాఁ జొచ్చి వసించుచున్నయది. ఎప్డు౯ వీడిపోఁజూడ కా
కుగదం బెంతయు నేఁచుచున్నయది న౯ గూఢంబుగా భాస్కరా!
గాఢముగానె యేఁచెడిని. కళ్ళ విశేషము వెళ్ళుటాదిగా
రూఢములౌచువర్తిలెడి రోగములన్నియు దానిభృత్యు. లే
మూఢత నప్డె పోయెనని బుద్ధిఁ దలంచుచునుంటి భాస్కరా!
ప్రాక్కాలీనమె యీజ్వరంబనియు నీరక్షస్సె మూలంబు తా
దృక్క్రూరామయరాజిరాక కనియుం దెల్లంబుగం దెల్పి ముం
దక్కుల్యుండు తదత్యయంబు సలిపె౯ యత్నంబున౯ భాస్కరా!
పరఁగెడిమూత్రదోషము క్రమంబుగ న౯ బలహీనుఁజేసె. ప
ల్మఱును బలంబురాకకయి మందులు తింటినిగాని యవ్వియ
త్తఱి బలకారులయ్యును బదంపడి వ్యర్థములయ్యె భాస్కరా!
జ్జలును౯ శుక్రము సప్తధాతువులు. తత్సారంబె యోజస్సు. త
జ్జ్వలదోజస్సె కతంబు దేహబలసంప్రాప్తిన్. తదోజస్సు ని
చ్చలు మూత్రంబునఁ బో బలంబిడునె భైషజ్యంబు లోభాస్కరా!
జస్తంబుం జనకుండ నిల్పఁగల భైషజ్యంబె భక్షింపనౌ
విస్రంభంబున నట్లుచెసినపుడే వేగ౯ బలం బబ్బు. లే
కస్రుల్ గార్చును నెంతయేడిచినను౯ వ్యర్థంబెకా భాస్కరా! చే గ్రంథంబుల పేటి పట్టుకొని కించిత్తు౯ గమింపంగలే
కుగ్రంబౌ బ్రిడిజీల నెక్కి దిగలే కుచ్ఛ్వాసముల్ విడ్చుచు౯
వ్యగ్రస్వాంతుఁడనైన నాదు బలనూ వర్ణ్యం బిఁక౯ భాస్కరా!
సత్తువలేని నాదుస్థితి చక్కనెఱింగి ప్రసాదరావు తా
అత్తఱిఁ గొన్నినాళ్ళవఱ కౌషధమిచ్చి మదంగమందున౯
నెత్తురు కొంతపెట్టుటయు నిల్పినవాఁడిఁకదాని భాస్కరా!
రాజద్భేషజ మింకొకండు సరుజారాధ్యుం డతం. డద్దినే
నోజ౯ వింశతిఘస్రము ల్శెసవుపై నుద్దండమైయుండు నా
ఓజోనాశనరూపమైన గద మెట్లో నాసిలె౯ భాస్కరా! ౧౨౮
రమును బ్రసాదరావు తన ప్రాజ్ఞతపేరిమి నాఁపినాఁడు. పూ
ర్వము గతమైనసారమును గ్రమ్మఱఁ బూరణసేయ నియ్యెడ౯
తమి నిడుచున్నవాఁడు బహుధా యగదబులు నాకు భాస్కరా!
తుల బలుసారము౯ మరలఁ దోడనె కూర్చు టసాధ్యమంట. వృ
ద్ధుల కిఁక నేమిచేసినను దొంటిబలం బొడగూడదంట. నీ
అలఘుతరప్రసాదమున నాప్యముగానిది యున్నె భాస్కరా! ౧౩౦
ప్రోడనటంచుఁ బర్వులిడఁబోయి చరించెడు వాంఛలేదు. రో
చేడెలఁగూడి యాడుటకుఁ జిత్తమునందుఁ దలంపులేదు. నా
ఈడునకర్హమైనబల మిచ్చినఁజాలును నాకు భాస్కరా! ౧౩౧
త్మకుఁ దమిలేని యాబ్రదుకు తద్దయు వ్యర్థముకానఁ బత్రికా
ప్రకటనఁజేసికొంచుఁ బసిబాలురఁ బెండ్లము నేలుకొంచు నే
సుకముగనుండఁగందగిన శుద్ధబలం బిడుఁ జాలు భాస్కరా! ౧౩౨ పిక్కబలంబులేక యిఁక భీమబలంబును బొందిమాత్ర మే
అక్కఱఁదీర్పఁగాఁగలను. అందునఁ బిక్కపిఱుందులందుఁ బెం
పెక్కుచునున్న లాగుడు క్షయింపవలెం బ్రథమంబు భాస్కరా!
డొక్కొ ప్రసాదరావు కృప నుత్తమభేషజముల్. ఫలింపదా
ఉక్కలుయత్న మింతవఱ కోజ శరీరబలంబొసంగి ము౯
తక్కటి పిక్కచక్కిరహిఁ దార్కొన నుండె నతండు భాస్కరా!
తక్కుశరీరము దలఁతి దార్ఢ్యముగల్గెను. దానఁజెసియే
ఎక్కుడుభక్తి నిన్ను నుతియించుచు నల్లిన పద్దియంబు లి
ట్లొక్కెడఁగూరుచుండి కర మోపిక వ్రాయుచునుంటి భాస్కరా!
ముష్మికమో యిఁ కైహికమొ పూని లిఖింపక యూరకున్నె య
ర్చిష్మదదకరాంబుజము. చిత్తము కాల్పనికత్వపుంగ్రియ౯
భీష్మజనన్యమోఘఝరిపెల్లునఁ బోవకయున్నె భాస్కరా! ౧౩౬
య్యయిచైదంబులు. కాని తక్కుఁగల యయ్యంఘ్రిద్వయిం జేయనౌ
వయనంబాది సమస్త కార్యములునుం బాడయ్యెడిం గావున౯
దయమానుండవు నీవు కావలయుఁ దత్సంసిద్ధికి౯ భాస్కరా!
చాలోచింఅక పత్రికావిషయమం దన్నాఁడ మున్నేను. నా
కేలే యాడెడిఁగాని కాలి కకటా! కీడ్పాటు వాటిల్లె. ఇం
కేలా పత్రికనడ్పుదు౯ ? ప్రతిన యిం కెట్లేలుదు౯ భాస్కరా!
వృథులతరజ్వరాదిపరిపీడితకాయుఁడ నైనయప్పుడు౯
ప్రథమకళత్రపుత్రు లిలఁబాసి దివంగతులైనయప్పుడు౯
శిథిలతలేని పత్రికకుఁ జేటొనగూర్చెదె నేఁడు భాస్కరా! ౧౩౯