ఆంధ్ర శ్రీవిష్ణుపురాణము/పంచమాశ్వాసము
శ్రీరస్తు
శ్రీవిష్ణుపురాణము
పంచమాశ్వాసము
| 1 |
| వ. | సకలపురాణవిద్యాధురంధరుం డైనపరాశరుండు మైత్రేయున కిట్లనియె నిట్లు | 2 |
| తే. | కీర్తిపెంపున దేవతామూర్తులైన, సూర్యసోమవంశంబుల క్షోణిపతుల | 3 |
సూర్యచంద్రవంశపురాజులచరిత్రములు
| వ. | అని రాజవంశకథాశ్రవణకుతూహలపరుండై యడిగిన మైత్రేయునకుఁ బరాశరుం | 4 |
| ఉ. | భానుసుధాకరాన్వయవిభాసితులై జగదేకవీరులై | 5 |
| వ. | కావున ననేకవీరకుమారభూపాలాలంకృతం బైన మానవవంశంబులు ప్రతి | 6 |
| మ. | జగదారాధ్యుఁడు విష్ణుమూర్తిధరుఁడున్ సర్వాగమాధీశుఁడున్ | 7 |
| ఆ. | అబ్జభవునిదక్షిణాంగుష్ఠమున దక్షుఁ, డవతరించె నతని కదితి పుట్టె | 8 |
| ఆ. | కమలహితుఁడు విశ్వకర్మతనూభవ, యైనసంజ్ఞయందు నాత్మసుతుని | 9 |
| వ. | ఆవైవస్వతమనువున కిక్ష్వాకు నృగ దృష్ట శర్యాతి సరిష్యంత నభగ దిష్ట | 10 |
| క. | ఆవైవస్వతుఁ డమ్మై, త్రావరుణులఁ గూర్చి కడుముదంబున భాగ్య | 11 |
| తే. | అందు నపహుతమై హౌతృకాపచార, దోషవశమునఁ జేసి పుత్రుండు జనన | 12 |
| వ. | పదంపడి యక్కన్య మిత్రావరుణప్రసాదంబునం జేసి సుద్యుమ్నుం డను కుమా | 13 |
| సీ. | మగువకెమ్మోవికమ్మనితేనె లానంగఁ గలుగుట రసనంబు గలఫలంబు | |
| తే. | ముదితతనుసౌరభంబులు మూరుకొనెడి, ఘనత గల్గుట నాసిక గలఫలంబు | 14 |
| ఉ. | ఆనలినాయతాక్షి తనయౌవనసంపదలెల్ల రోహిణీ | 15 |
| వ. | ఇ ట్లన్యోన్యసమాగమంబున నయ్యిద్దఱుం బెద్దకాలంబు దాంపత్యసుఖంబుల | 16 |
| ఆ. | అప్పు డమితతేజు లైనమహాముని, వరులు భక్తితోడ వైష్ణవాఖ్య | 17 |
| క. | మును సుద్యుమ్నుఁడు సతియై, జనియించుటఁ జేసి రాజ్యసంప్రాప్తము లే | 18 |
| వ. | సకలభోగాధిష్ఠానం బైన ప్రతిష్టానపురంబునందుఁ బట్టంబు గట్టించిన నతండు | 19 |
| తే. | మనుతనూభవు లైనతొమ్మండునృపుల, యందు వృషదుండు దా గురుహత్య చేసి | 20 |
| క. | క్షితిపతి యైనకరూశుఁడు, సుతులం గారూశు లనఁగ సూనృతరతులన్ | 21 |
| క. | మనుపుత్రుఁ డైనదిష్టుఁడు, గనియెను నాభాగుఁ డనఁగ గాదిలిసుతునిన్ | 22 |
| వ. | ఇట్టినాభాగునకు బలంధనుండును బలంధనునకు వత్సప్రీతియును వత్సప్రీతికి | 23 |
| మ. | మనువంశోత్తముఁ డమ్మరుత్తుఁడు జగన్మాన్యుండు భూలోకమె | |
| | ల్లను దుర్వారబలప్రతాపవిభవోల్లాసంబు శోభిల్లఁగా | 24 |
| సీ. | క్రతుశాల మొదలుగాఁ గలసాధనము లెల్లఁ గాంచనమయములుగా నొనర్చెఁ | |
| తే. | దక్షిణలుగా మహీదేవతలకు పసిఁడి, త్రవ్వి తండంబులుగఁ జేసి తనియ నిచ్చి | 25 |
| వ. | అట్టిమరుత్తునకు సరిష్యంతుండును సరిష్యంతునకు దముండును వానికి రాజవర్ధ | 26 |
| తే. | అట్టితృణబిందునకుఁ గన్యయై జనించె, నిలబిలానామమున నొక్కయిందువదన | 27 |
| ఉ. | ప్రీతి వహించి దానిఁ దృణబిందుఁడు పెండిలియాడి లోకవి | 28 |
| సీ. | ఆవిశాలునిపుత్రుఁడై హేమచంద్రుండు జనియించె నతనికిఁ జంద్రుఁ డనఁగ | |
| తే. | నర్థితోడ దశాశ్వమేధాధ్వరములు, చేసి కాంచనరత్నవిలాసినీతు | 29 |
| క. | ఆజననాయకునకు సుతుఁ, డై జనమేజయుఁడు పుట్టె నతులితబలతే | 30 |
| తే. | ఆయురైశ్వర్యసంపన్ను లతులధార్మి, కులు మహాత్ములు వీర్యవంతులు ననంగ | 31 |
| వ. | ఇది దిష్టవంశప్రకారం బనిచెప్పి మఱియును. | 32 |
| క. | మనుసుతుఁ డగుసంయాతికి, జనియించెను గన్య యనఁగఁ జంద్రానన య | 33 |
| వ. | మఱియు నాసంయాతికిఁ బరమధార్మికుం డైన యానర్తుండు పుట్టె వానికి రేవ | 34 |
రేవతీబలరాములవివాహప్రకారము
| చ. | అభినవచారుయౌవనవిహారసమంచితవైభవంబులం | 35 |
| వ. | అని విచారించి రేవతీసమేతుండై యారాజు బ్రహ్మలోకంబునకుం బోయె నప్పు | 36 |
| క. | దేవా యిది నాకన్నియ, రేవతి యీకమలముఖ వరింపఁదగినధా | 37 |
| క. | అనినఁ బితామహుఁ డిట్లను, జననాయక నీకు లాభిజ్యములకుఁ దా | 38 |
| చ. | అనినఁ గకుద్మి పద్మజునియంఘ్రులకు బ్రణమిల్లి తొల్లి రా | |
| | గొనకొని వేఱువేఱ నొకకొందఱిఁ బేర్కొని వీరిలోన నె | 39 |
| వ. | అనినం దరహసితవదనుండై పితామహుం డిట్లనియె. | 40 |
| ఆ. | వసుమతీశ నీవు వచ్చి యిచ్చోట గాం, ధర్వవిద్యయందుఁ దగిలి వినుచు | 41 |
| క. | మహిలో నిరువదియెనిమిది, మహాయుగము లరిగె నిపుడు మనుకాలంబై | 42 |
| ఉ. | నీ విపు డర్థిఁ జెప్పిన మహీశులు నాఁడె ధరిత్రి యేలి కా | 43 |
| తే. | ధాత్రిలోపల నీపుత్రమిత్రసహజ, బలకళత్రసచివభృత్యబంధుకోశ | 44 |
| క. | నీ వింక ధరణికిం జని, యీవనితం దగినవరున కిమ్మనిన ధరి | 45 |
| క. | జగదేకనాథ యిప్పుడు, జగతీతల మేలు రాజచంద్రులలోనన్ | 46 |
| చ. | అనవుడు సర్వలోకగురుఁ డైనపితామహుఁ డాదరంబునన్ | 47 |
| క. | జగతీశ నీతనూజకుఁ, దగినవరుం డున్నవాఁడు ధరణీస్థలిలో | 48 |
| వ. | ఆతనిమహత్త్వంబు వినుము. | 49 |
| చ. | మురహరుఁ డైనకేశవుతమోగుణమెల్ల ననంతమూర్తియై | 50 |
| సీ. | మనుజేశ యతఁ డాదిమధ్యాంతశూన్యుండు నిరపాయచిత్తుండు నిర్వికల్పుఁ | |
| తే. | డతులకల్యాణమూర్తి వేదాంతవేద్యుఁ, డతులయోగీంద్రహృదయవిహారశీలుఁ | 51 |
| క. | బలభద్రమూర్తి యగునా, బలభద్రుఁడు నీలవస్త్రపరిధానుఁడు లాం | 52 |
| ఆ. | విష్ణుదేవుఁ డతఁడు విష్ణుమాయాశక్తి యీలతాంగి వీర లిరువురకును | 53 |
| వ. | మున్ను నీచేతం బరిపాలింపంబడిన యమరావతికంటె రమ్యం బయినకుశస్థలీపురం | 54 |
| క. | హ్రస్వుల నిస్తేజుల దుఃఖస్వా౦తుల విష్ణుభక్తిగర్హితమతులన్ | 55 |
| వ. | ఇట్లు కనుంగొనుచుఁ జని ద్వారకాపురంబు సొచ్చి. | 56 |
| క. | అతులోదీర్ణస్ఫటిక, క్షితిభృత్సమగాత్రుఁ డైనసీరధరు సము | |
| | న్నతతేజోనిధిఁ గన్గోని, యతనికిఁ బ్రార్థించి యిచ్చె నాత్మతనూజన్.[33] | 57 |
| ఉ. | ఇచ్చి కృతార్థుఁ డైనమనుజేంద్రుఁడు తక్కినవారు చూడఁగా | 58 |
| వ. | ఇట్లు బలభద్రునకు రేవతిం బాణిగ్రహణంబు సేయించి కకుద్మి హిమవంతంబు | 59 |
| ఉ. | రైవతుఁ డాదికాలమున రాజ్యము సేయక బ్రహ్మపాలికిం | 60 |
| వ. | కకుద్మి సహోదరులు నూర్వురుఁ బుణ్యజనభయార్తులై నానాదేశంబుల నుండి | 61 |
| క. | భూభుజుఁ డగునభగునకును, నాభాగుఁడు పుట్టె నతఁడు నానాధర్మ | 62 |
| శా. | ఆనాభాగున కంబరీషుఁ డుదయంబయ్యెన్ విరూపాఖ్యుఁ డా | 63 |
| తే. | ఆరథీరథువంశజు లైననృపతు, లాంగిరసనామములతోడ నవని యేలి | 64 |
| క. | వైవస్వతుండు తుమ్మిన, నావిభుముకుఁగ్రోళ్లఁ బుట్టె నతులైశ్వర్య | 65 |
| వ. | ఆయిక్ష్వాకునకు నూర్వురు కుమారులు జన్మించి రందు గుక్షియు వికుక్షియు | 66 |
| ఆ. | తండ్రికంటె నధికధార్మికుఁడై మహీ, చక్ర మెల్ల నతిపరాక్రమమున | 67 |
| వ. | అమ్మహీపతి యొక్కనాఁ డష్టకాశ్రాద్ధంబు సేయువాఁడై మృగమాంసంబు | 68 |
| క. | బలువేఁటవెంట నడవిం, గలమృగములనెల్లఁ జంపి కడునాఁకటిచే | 69 |
| క. | ఆచిక్కినమాంసంబు య, థోచితముగఁ దెచ్చి తండ్రి కొసఁగిన మనువం | 70 |
| వ. | ఇక్ష్వాకు నవలోకించి యిట్లనియె. | 71 |
| మ. | జననాథోత్తమ నేఁడు నీసుతుఁడు దా శ్రాద్ధార్థమై సంతరిం | 72 |
| తే. | ఆకుమారుని గోపించి యప్పు డడవి, కరిగి మృగమాంసములు దెచ్చి యర్హమైన | 73 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నిక్ష్వాకుండు పుణ్యశ్లోకుండై యుండె వికుక్షియు శశభక్షకుం | 74 |
| ఉ. | నెట్టిన నశ్వమేధములు నెమ్మి ననేకము చేసి వైరులం | 75 |
| క. | రంజితభువనత్రయుఁడు పు, రంజయుఁ డిక్ష్వాకుఁ బోలి రమణీయయశో | 76 |
| క. | ఆకాలంబున రాక్షస, నాకౌకసులకు మహారణంబైన సురా | 77 |
| వ. | ఇవ్విధంబునం బురందరప్రముఖనిఖలదేవతలు వైకుంఠంబునకుం జని. | 78 |
| సీ. | సనకసనందాదిసంయమీశ్వరులకు సంతతానందంబు సలుపువాని | |
| తే. | శంఖచక్రగదాశార్ఙ్గసాధనములు, నలుగడలఁ జేరి భజియింప నలరువానిఁ | 79 |
| వ. | దండవన్నమస్కారంబులు చేసి భయార్తులై దానవులచేతం దమపడినబన్నంబులు | 80 |
| క. | మీ కేమిభయము దానవ, లోకంబులఁ జంపి పోరిలో జయలక్ష్మీన్ | 81 |
| క. | రాజర్షి యగుశశాదుత, నూజుండు పురంజయుఁడు మనుజలోకమునన్ | 82 |
| ఉత్సాహము. | ఆపురంజయుండు మీకు నహితు లైనదైత్యులన్ | 83 |
| మ. | అని యి ట్లానతి యిచ్చి పంపుటయు దేవానీకముల్ ధాత్రికిన్ | 84 |
| ఉ. | ఓజననాథ మాదగు ప్రయోజనముల్ విను దైత్యకోటిచే | 85 |
| వ. | అని యనేకవిధంబులం బ్రార్థించినఁ బార్థివనందనుండు బృందారకబృందంబున | 86 |
| చ. | క్రతువులు నూఱు చేసి త్రిజగంబుల నేలి సమస్తదేవతా | 87 |
| తే. | అనిన నింద్రాదిదేవత లట్ల కాక, యని యొడంబడి రప్పు డయ్యమరభర్త | 88 |
| క. | ఆవృషభకకుత్స్థుండై, భూవరుఁ డతిభక్తితోడఁ బురుషోత్తమునిన్ | 89 |
| క. | దురమునకు నరిగి దానవ, వరులం బరిమార్చి వాసవప్రభృతులకున్ | 90 |
| వ. | ఇవ్విధంబునం బురంజయుండు వృషభకకుత్స్థుం డగుటంచేసి కకుత్స్థనామంబునం | 91 |
| తే. | ఆకకుత్స్థునినందనుఁ డయ్యె వేనుఁ, డెంచఁగా వేనునకు నుద్భవించెఁ బృథుఁడు | 92 |
| క. | చంద్రునకు యౌవనాశ్వన, రేంద్రుఁడు జన్మించె నతని కిద్ధచరితుఁడౌ | 93 |
| క. | ఆవసుధేశ్వరుపేరను, శావస్తి యనంగఁ బురి ప్రశస్తి వహించెన్ | 94 |
| తే. | అట్టిశావస్తునకు బృహదశ్వుఁ డనఁగ, సుతుఁడు జన్మించెఁ గువలయాశ్వుండు వాని | 95 |
| ఉ. | తొల్లి యుదంకుశాపమున దుందుఁడు ఘోరనిశాటుఁడై జగం | 96 |
| ఉ. | ఏమఱిపాటువోయి దనుజేంద్రునితో నతిఘోరమైనసం | 97 |
| వ. | అందు దృఢాశ్వచంద్రాశ్వకపిలాశ్వు లనుమువ్వురుకుమారులు దక్కఁ దక్కినకు | 98 |
| క. | ఐశ్వర్యశాలి యైనదృ, ఢాశ్వుఁడు హర్యశ్వుఁ గాంచె నతనికి సురలో | 99 |
| వ. | ఆనికుంభునకు నహితాశ్వుండును వానికిఁ గృతాశ్వుండును వానికిఁ బ్రసేన | 100 |
| ఉ. | ఏలితి లోకమున్ నిరవహిత్థవిభూతి వెలుంగ శత్రులం | 101 |
| ఉ. | ఎడ్డమి యైనయప్పటికి నెవ్వరుఁ జేరరు లోకు లేమియున్ | 102 |
| మ. | అని సర్వంబుఁ బరిత్యజించి నిజభృత్యామాత్యవర్గంబుల | 103 |
| క. | అనుకంపలు చిత్తములన్, బెనలు గొనన్ మౌనివరులు పృథివీతలనా | 104 |
| ఉ. | పార్థివచంద్ర యీగతిఁ దపం బొనరింపఁగనేల వేల్పులన్ | 105 |
| ఆ. | అందుఁ గులపవిత్రుఁ డగుపుత్రుఁ డుదయించు, లలిత మైనపుణ్యఫలము నీకుఁ | 106 |
| సీ. | ఈరీతిఁ బుత్రకామేష్టి వేల్చి సమాప్త మగుదివసంబున నర్ధరాత్రి | |
| తే. | వేదిపై నున్న మంత్రపూతోదకములు, గ్రోలి తానును నిద్రించెఁ గొంతసేపు | 107 |
| క. | సంతానార్థం బీనృపు, కాంతకుఁ బానంబు సేయఁగా నునిచినకుం | 108 |
| క. | చెప్పుఁడు చెప్పకయుండిన, నిప్పుడె శపియింతు మనిన నిలఱేఁడు భయం | 109 |
| క. | ఉపవాసాయాసంబున, నపరిమితపిపాసనొంది యంగము లెల్లం | 110 |
| క. | తాపసవరులందఱు నా, భూపతి వీక్షించి యకట బుద్ధివిహీన | 111 |
| క. | జననాయక నీగర్భం, బునఁ గడుబలవంతుఁ డైనపుత్రుఁడు జన్మిం | 112 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నతండు గర్భంబు దాల్చియున్నంతఁ గొంతకాలంబునకు నతని దక్షి | 113 |
| తే. | విరులవాన గురిసె సురదుందుభులు మ్రోసె, దివ్యవాణి పొగడె దివిజఖచర | |
| | గరుడసిద్ధసాధ్యగంధర్వపన్నగ, వరులు గొల్వ వచ్చె వాసవుండు. | 114 |
| వ. | వచ్చి యమ్మహామునుల నవలోకించి యీయర్భకుండు మదీయరాజ్యంబును | 115 |
| తే. | వరసుధామృతధారలు దొరుగుచున్న, తనప్రదేశిని నమ్మహీవరకుమారు | 116 |
| వ. | ఇవ్విధంబునఁ బండ్రెండేళ్లకుమారుండై మాంధాత సప్తద్వీపసమేతం బైనవసుం | 117 |
| తే. | సూర్యుఁ డుదయించి క్రుంకెడుచోట్ల నడిమి, ధాత్రియెల్లను యువనాశ్వపుత్రుఁడైన | 118 |
| వ. | అట్టి మాంధాత శశిబిందుపుత్రి యైనబంధుమతిం బాణిగ్రహణంబు చేసి దాని | 119 |
| తే. | మెఱుఁగుఁదళుకు లనఁగ మెలఁగెడుబంగారు, బొమ్మ లనఁగ గమ్మపువ్వుతీఁగె | 120 |
| వ. | ఇవ్విధంబున లబ్ధసంతానుండై మాంధాత రాజ్యంబు సేయుసమయంబున.[72] | 121 |
| క. | జననుతచరితుఁడు సౌభరి, యనఁగా నొకదివ్యమౌని యంతర్జలముల్ | 122 |
| ఉ. | అందు నతిప్రమాణసముదంచితదేహముతోడ నందనీ | 123 |
| క. | బహువిధముల నాజలచర, విహారసౌఖ్యములు చూచి వేడుకతో న | 124 |
| వ. | ఇవ్విధంబునం దపస్సమాధివలన నిలిపిన లక్ష్యంబు వదలి సంసారసుఖంబులకు నభి | 125 |
| ఉ. | ఆదర మొప్పఁగా నృపకులాగ్రణి యమ్ముని కాసనార్ఘ్యపా | |
| | ణ్యోదయ మీరు నాకడకు నొక్కరు రాఁబని యేమి కల్గెనో | 126 |
| క. | నావుడు మునినాథుఁడు వసు, ధావల్లభు నుచితవాగ్విధానంబుల సం | 127 |
సౌభరి యనుమునీంద్రుండు మాంధాతకూఁతులఁ బెండ్లియాడి భోగంబు లనుభవించుట
| ఆ. | ఎవ్వ రేపదార్థ మేవేళ గోరిన, వారి కుచితమైనవాని నెల్ల | 128 |
| ఉ. | అదియునుగాక విన్ము జగమంతయు నుజ్జ్వలబాహుశౌర్యసం | 129 |
| క. | క్షేత్ర మెఱిఁగి వి త్తిడుటయుఁ, బాత్ర మెఱిఁగి దాన మిచ్చి పనుచుటయు వివే | 130 |
| క. | అనవుడు నవ్విభుఁ డిట్లను, మునినాయక యేపదార్థములు గోరిన వా | 131 |
| ఉ. | ఇన్నిగుణంబులందు నుతి కెక్కినవాఁడవు సత్యవాక్యసం | 132 |
| వ. | అనిన నమ్మహీవల్లభుండు. | 133 |
| క. | బడలికయుఁ జాల నరసిన, జడలును గడ్డంబు మిగుల జర్జరీతమునై | 134 |
| వ. | ఇట్లు చూచి తనమనంబున. | 135 |
| ఆ. | ఏమి సేయువాఁడ నీపని యెబ్భంగిఁ, దీర్తు ననుచు వసుమతీవిభుండు | 136 |
| క. | వచ్చిన యిమ్ముని నూరక, పుచ్చినఁ గోపించుఁగాని పోవిడువఁడు దా | 137 |
| వ. | అని యమ్ముని నవలోకించి. | 138 |
| ఉ. | మున్నిటి మాకులంబునృపముఖ్యులు కన్యలఁ బెండ్లి సేయుచోఁ | 139 |
| చ. | అదియునుగాక జర్జరిత మైనశరీరముతోడఁ దద్దయున్ | 140 |
| వ. | అనిన నమ్ముని నగుచు మాంధాత కిట్లనియె. | 141 |
| ఉ. | నా కిది మంచిమాట నరనాయక కన్నియ లున్నచోటికిన్ | 142 |
| ఆ. | అనిన నతనిమాట లంగీకరించి య, మ్మనుజవల్లభుండు మాఱుమాట | 143 |
| ఉ. | ఇమ్మునినాథుఁ గన్నియల కెల్లను జూపి ప్రియంబయేనిఁ గై | 144 |
| వ. | ఇవ్విధంబున సౌభరి కన్యకాంతఃపురంబుఁ బ్రవేశించి యఖిలసిద్ధసాధ్యగంధర్వమ | 145 |
| ఉ. | కాఱుమెఱుంగులో మెలవుఁ గైకొన నేర్చిన పైఁడిబొమ్మలో | 146 |
| వ. | ఇ ట్లరుగుదెంచిన మాంధాతృదుహితలకు వర్షధరుం డిట్లనియె. | 147 |
| క. | మీతండ్రికడకు ముదుసలి, యీతాపసి వచ్చి కన్య నిమ్మనిన ధరి | |
| | త్రీతలపతి మాఱాడక, యీతనిఁ బుత్తెంచె మీర లిందఱుఁ జూడన్.[86] | 148 |
| క. | మీలోన నెవ్వ రీతని, లీలం గామింతు రటువలెన్ భూవిభుఁ డ | 149 |
| క. | భావజుమోహనశరముల, కైవడి గుమికూడియున్న కాంతలు ధరణీ | 150 |
| ఉ. | ఈతఁడు నాకుఁ బ్రాణవిభుఁ డీతనికిం బ్రియురాల నన్ను ము | 151 |
| క. | ఇత్తెఱఁగున నయ్యింతులు, చిత్తజజాణములచేత సిగ్గంతయుఁ బో | 152 |
| ఆ. | అధిపుసమ్ముఖమున కరుదెంచి వారల, విధముఁ దేటపడఁగ విన్నవించె | 153 |
| క. | తనకన్యల నేఁబండ్రను, మునిసౌభరి కొక్కలగ్నమునను వివాహం | 154 |
| వ. | ఇచ్చి మణికనకశిబికారూఢులం జేసి పంపిన సౌభరియును బంచాశన్నవోఢాసమే | 155 |
| ఉ. | ఏను గృహస్థధర్మము వహించితి నాదు భార్యలం | 156 |
| వ. | అనిన నతం డాక్షణంబ బహువిధద్వారోపద్వారకవాటవప్రప్రాకారపరిభావిశా | |
| | యంబులును బహువిధప్రసూనగంధబంధురానేకీరకోకిలాదికలరవాభిరామంబు | 157 |
| క. | మునినాథుఁ డైనసౌభరి, తనభార్యలనెల్ల సముచితముగను వేర్వే | 158 |
| క. | యువతులుగ నప్సరస్త్రీ, నివహంబుల నొసఁగి రామణీయాంబరది | 159 |
| ఆ. | అతిమనోహరంబు లగుభక్ష్యభోజ్యాది, సముచితాన్నపానచయము లెల్లఁ | 160 |
| వ. | ఇట్లు పరమగృహస్థధర్మంబున సంసారసుఖంబు లనుభవించుచున్న కొండొకకా | 161 |
| క. | బహుళీకృతరాజ్యరమా, మహనీయుండై వెలుంగు మాంధాతమదిన్ | 162 |
| చ. | అడవులఁ గందమూలముల నాఁకలి దీర్చి తపంబు సేయుచున్ | 163 |
| క. | అని కూఁతుల సుఖదుఃఖము, లొనర విచారింపఁగోరి యుర్వీపతి స | 164 |
| సీ. | బహువిధాలంకారభర్మదీప్తిచ్ఛటాప్రాకారమణిహర్మ్యభవనములును | |
| తే. | తతఘనానద్ధసుషిరాభిధానవాద్య, కీలితామరకామినీగీతరవము | 165 |
| వ. | ఇట్లు కనుంగొని. | 166 |
| క. | ము న్నెన్నఁడు లే దిచ్చట, నున్నది సురపురియుఁబోలె నొకపట్టణ మ | 167 |
| వ. | చేరవచ్చి యప్పౌరజనంబులవలన సౌభరి తపఃప్రభావంబున నైనపురం బగుట | 168 |
| క. | జననాయకుండు కన్యా, జనులం జూడంగఁ గోరి చనుదెంచిన య | 169 |
| మ. | కనియెన్ భూపతి రమ్యహర్మ్యనిలయం గర్పూరవీటీవరా | 170 |
| వ. | ఇట్లు కనుంగొనిన. | 171 |
| క. | జనకునిరాకకు వినయం, బును భక్తియుఁ బెనగొనంగఁ బూఁబోణి యెదు | 172 |
| క. | తనకేలీసౌధమునకుఁ, గొని చని యాసీనుఁ జేసి కుశల మడిగిన | 173 |
| వ. | ఇట్లు పరమానందహృదయుండై యతండు వెండియు నిట్లనియె. | 174 |
| మ. | పడఁతీ నీ చెలియండ్రు, నీవు సుఖులై భాసిల్లుచున్నారె మీ | 175 |
| వ. | అనినం దండ్రికిఁ గూఁతు రిట్లనియె. | 176 |
| క. | న న్నిప్పుడు మీ రడిగిన, వన్నియు నొకకడమ పడక యఖిలంబును సం | 177 |
| చ. | మదనసమానరూపమహిమం జెలువొంది మనోవిభుండు నా | |
| | కొదవయు లేదు నన్నుఁ దనకుం బ్రియురాలిగ నేలినాఁడు సం | 178 |
| క. | ఇలఱేఁడు దనమనంబునఁ, గలఁగి జడుఁడు మౌని యొక్కకాంతకె మిగులన్ | 179 |
| వ. | తగుతెఱంగున నయ్యిందువదన వీడ్కొని రెండవప్రాసాదంబున కరిగి తొంటి | 180 |
| క. | అప్పడఁతి యప్ప చెప్పిన, యప్పలుకులకంటెఁ దండ్రి కానందముగాఁ | 181 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నందఱ నట్ల యడిగిన వార లేఁబండ్రును నొక్కవాక్యంబుగా మగ | 182 |
| క. | నిన్ను వరించి సుఖస్థితి, నున్నారు కుమారికలు మహోల్లాసముతోఁ | 183 |
| క. | అని పెక్కుచందముల మునిఁ, గొనియాడి నరేశ్వరుండు కూఁతులకెల్లన్ | 184 |
| ఆ. | ఇచ్చి నిజపురమున కేగె సౌభరియు మాం, ధాతృదుహిత లైనధర్మపత్ను | 185 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నయ్యేఁ బండ్రుభార్యలందు నూటయేఁబండ్రుకుమారులం గాంచి. | 186 |
| సీ. | శైశవక్రీడాప్రసంగములో కొన్నేండ్లు కొన్నేండ్లు ముద్దుపల్కులబెడంగు | |
| తే. | మనుమలును మనుమరాండ్రును మనఁగ వారి, సొబగు కొన్నేండ్లు కొన్నేండ్లు సుతుల సుతుల | 187 |
| వ. | ఇట్లు సంసారసాధనంబు లైనమనోరథంబులం దగిలి యనేకవత్సరంబులు వినో | 188 |
| ఆ. | ఐహికంబు లైనమోహలతానేక, బంధనంబు లెల్లఁ బరమయోగ | 189 |
| క. | దుస్సహ మిహసౌఖ్యంబౌ, దుస్సంగతి పుత్రమిత్రదుహితృతతి యిసీ! | 190 |
| క. | పదివేలవిధంబుల నే, వదలక విషయోపభోగవాంఛలవలనం | 191 |
| సీ. | అంతర్జాలంబులయందుఁ దపోవృత్తిఁ జరియించు నాకు మత్స్యప్రసంగ | |
| తే. | పుత్రపౌత్రదౌహిత్రకళత్రమిత్ర, బంధుధనధాన్యవైభవప్రాభవములు | 192 |
| క. | యోగము గల్గినచోటను, భోగంబులు లేవు భోగములు గల్గినచో | 193 |
| మ. | అని సర్వంబుఁ బరిత్యజించి నిజభార్యాయుక్తుఁడై కానకున్ | 194 |
| క. | ఈసౌభరికథ దలఁచిన, వ్రాసినఁ బేర్కొనిన వినిన వర్ణించిన న | 195 |
| వ. | అని చెప్పి పరాశరుండు మాంధాతృపుత్రసంతతి వినుమని యిట్లనియె. | 196 |
| తే. | తాపసోత్తమ మాంధాతతనయుఁ డైన, యంబరీషున కుదయించె ననఘచరితుఁ | 197 |
| తే. | అంగిరసు లనుగంధర్వు లాఱుకోట్లు, పుట్టి పాతాళమునఁ జొచ్చి భుజగపతుల | 198 |
| క. | బలిమిం గైకొనిన రసా, తలలోకము వెడలి భుజగతతు లెల్ల భయా | 199 |
| శా. | కాలాత్మున్ భువనైకసేవితు జగత్కల్యాణమూర్తిన్ దయా | |
| | కాలంకారుని శంఖచక్రధరు నుద్యద్భానుకోటిప్రభా | 200 |
| క. | పరివేష్టించి సముచ్ఛ, స్వరముల గాంధర్వగానసముపేతముగాఁ | 201 |
| వ. | ఇట్లు యోగనిద్రాప్రబుద్ధుం డైనయద్దేవదేవునకు దండప్రణామంబులు సేసి | 202 |
| క. | ధరఁ జక్రవర్తి యగు నా, పురుకుత్సుఁడు నామహత్త్వమున నున్నాఁ డా | 203 |
| క. | అని యానతిచ్చి వీడ్కొలి, పినఁ బన్నగముఖ్యు లెల్లఁ బీతాంబరుచె | 204 |
| తే. | కార్యచింత యెఱింగి యిక్ష్వాకువంశ, సంభవుం డైనపురుకుత్సచక్రవర్తి | 205 |
| క. | మునియొకఁడు వచ్చి భుజగులఁ, గనుఁగొని మీతలఁచినట్టికార్యము సంఘ | 206 |
| వ. | పురుకుత్పుండు నర్మదానదియందు బద్ధానురాగుండై యున్నవాఁ డన్నదియు | 207 |
| శా. | ఆరేవానది దైవయోగమునఁ దా నచ్చోటికికిన్ దేవతా | 208 |
| క. | పురుకుత్సుఁ డోపుననుచును, హరి యానతి యిచ్చె మాకు నటుగాన సుధా | 209 |
| వ. | నీవు మాకు నియ్యుపకారంబు సేయు మిట్లయిన నీకుఁ బ్రత్యుపకారంబు సేయు | 210 |
| క. | భుజగేశ్వరులు ధరిత్రీ, భుజునిం బూజించి కదనమున గంధర్వ | 211 |
| మ. | హరితేజోవిమలప్రతాపములచే నాప్యాయితుండై మహీ | 212 |
| వ. | ఇవ్విధంబున రసాతలలోకంబునకు నిరాతంకంబు చేసి పన్నగేంద్రులవలన నిజకు | 213 |
| క. | తమకెల్లను గడునుపకా, రము చేసిననర్మదకు వరం బొసఁగ భుజం | 214 |
| తే. | అంబ నీదివ్యనామధేయముఁ జతుర్థి, నమరఁజేసి నమఃపదాంతముగ నుభయ | 215 |
| వ. | మఱియు నీదివ్యనామోచ్చారణంబు చేసినవారలకు భోజనసమయంబున విషంబు | 216 |
| క. | పురుకుత్సునకును రేవకుఁ, దరణిప్రతిమానుఁ డగుచు ద్రసదస్యుఁ డనన్ | 217 |
| క. | ఆయనరణ్యుఁడు జన్నము, సేయంగా రావణుం డశేషబలాఢ్యుం | 218 |
| వ. | అయ్యనరణ్యునకు హర్యక్షుండును హర్యక్షునకు వసుమనుండును వానికిం | 219 |
| సీ. | ధరణిఁ బండ్రెండువత్సరము లనావృష్టియై మహాదుర్భిక్షమైన నాత్రి | |
| తే. | వటమహీరుహశాఖ నావటము గాఁగఁ, గట్టఁ గౌశికుఁ డందుచేఁ గఱవు దీర్చి | 220 |
| వ. | అట్టి త్రిశంకునకు హరిశ్చంద్రుండు పుట్టె. | 221 |
| సీ. | సకలసంపదలు విశ్వామిత్రునకు నిచ్చి సత్యవ్రతంబు శాశ్వతము చేసె | |
| తే. | నంతమున దేవలోకంబునందు నింద్రు, సరస సింహాసనంబున బెరసియుండె | 222 |
| వ. | అట్టి హరిశ్చంద్రునకు లోహితాశ్వుండును వానికి హరితుండును వానికిఁ జం | 223 |
| క. | బాహుళ్యమహిమతో న, బ్బాహుఁ డయోధ్యాపురంబుఁ బాలింపంగా | 224 |
| క. | ఆనృపతి నిండుగర్భిణి, యైనమహిషితోడ నౌర్వునాశ్రమమునకు | 225 |
| క. | అర్భకుఁడు దనకుఁ గలుగని, నిర్భాగ్యత్వంబు దెలియనేరక కినుకన్ | 226 |
| వ. | ఇట్లు గర్భస్తంభంబై యేడుసంవత్సరంబు లుండునంత బాహుండు వయో | 227 |
సగరునిచరిత్రము
| క. | మృతుఁ డైనప్రాణవల్లభుఁ, జితిపై నిడి యగ్రమహిషి చిత్తములోనన్ | 228 |
| వ. | అంత నతీతానాగతవర్తమానకాలత్రయవిజ్ఞానవిద్యాఖర్వుం డైనయౌర్వుండు | 229 |
| క. | సుదతీ యేటికి సొద సొ, చ్చెదు నీయుదరంబులోనిశిశువు విరోధి | 230 |
| తే. | సకలయజ్ఞంబులును జేసి చక్రవర్తి, యై యనేకకుమారులు నర్థిఁ గాంచి | 231 |
| క. | మరణంబు మాని పతికిం, బరలోకక్రియలు సేసి పరమానందో | 232 |
| క. | కతిపయదినములలో న, య్యతివ గరముతోడఁగూడ నాత్మజుఁ గనినన్ | 233 |
| వ. | జాతకర్మాదిక్రియలు నిర్వర్తించి పెంచి చౌలోపనయనాదికృత్యంబు లుదాత్తం | 234 |
| క. | జననీ యడవుల నుండఁగ, మన కేటికి నెందుఁ బోయె మజ్జనకుఁడు నా | 235 |
| క. | తనయా యేమని చెప్పుదు, ననిలోపల హైహయాదు లగురాజులు మీ | 236 |
| వ. | అని పలికి సవతి తనకు గర్భస్తంభం బగునట్లుగా విషంబుఁ బెట్టుటయును వార్ధకం | 237 |
| చ. | మదమునఁ దండ్రిరాజ్యము సమస్తముఁ గొన్న విరోధివర్గమున్ | 238 |
| వ. | అంత శకయవనకాంభోజపారదప్లవాదిదేశంబులరాజులు ప్రాణభయార్తులై | 239 |
| క. | నీ వింక వీరిఁ జంపకు, భూవల్లభ నీప్రతిజ్ఞ భూయిష్ఠముగా | 240 |
| క. | ధారుణిఁ దమతమవంశా, చారంబులు విడుచు టెల్లఁ జచ్చుట కాదే | 241 |
| వ. | అదియునుంగాక ప్రాణభయార్తులై శరణుచొచ్చినవారిని రక్షించుటకంటెఁ బర | 242 |
| తే. | వినతకును గశ్యపునకును దనయయైన, సుమతియు విదరరాజన్యసుత సుకేశి | 243 |
| క. | అంతట నాసగరమహీ, కాంతుఁడు పుత్రార్థియై వికాసప్రీతిం | 244 |
| క. | ఒకసతికి వంశవర్ధను, నొకతనయుని నిత్తు నొకపయోరుహసమనే | 245 |
| క. | పలికిన విదర్భనందన, కులదీపకు నొక్కసుతునిఁ గోరుకొనియె ని | 246 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నౌర్వుప్రసాదంబునం జేసి కతిపయకాలంబునకు సుకేశికి నసమంజ | 247 |
| క. | అసమంజసచరితుం డగు, నసమంజను నట్ల తమ్ము లందఱు నతిపా | 248 |
| క. | యాగములు చెఱిచి తపములు, సాగంగా నీ కసాధుజనమార్గపరి | 249 |
| తే. | సకలవిద్యామయుండును సంహృతాఖి, లాఘుఁడును భగవంతుఁడు నంబుజేక్ష | 250 |
| ఆ. | ధర్మహీనులై యధర్మోపలక్షణ, దారుణక్రియావిహారులైన | 251 |
| ఆ. | దుష్టశిక్షణమును శిష్టరక్షణమును, నర్థిఁ జేయఁబూని యవనియందు | 252 |
| వ. | ఇద్దురాత్ముల చేత జగంబు లేమి గాఁగలవోకో యనినఁ గపిలమహాముని దేవ | 253 |
| తే. | పాపకర్ములై యొరుల కుపద్రవములు, సేయువారల దైవంబు చెఱుచుఁ గాన | 254 |
| వ. | కావున నల్పకాలంబున సగరసుతులు దముందార వినాశంబై పోవంగలవారు | 255 |
| ఆ. | సగరుఁ డశ్వమేధసవనంబు గావింప, దీక్షఁ బూని యశ్వరక్షణార్థ | 256 |
| చ. | అనిమిషదూత యొక్కఁడు రయంబున నానరనాథసూనులన్ | 257 |
| చ. | తురగముఁ గాన కానృపసుతుల్ పటుబాహుబలప్రతాపులై | 258 |
| వ. | ఇ ట్లనతిదూరంబున శరత్కాలదివాకరుండునుంబోలె ననవరతతేజోవిభాసి | 259 |
| క. | మనతండ్రి యధ్వరాశ్వముఁ, గొనివచ్చిన దొంగ వీఁడె గుఱ్ఱముతోడం | 260 |
| ఉత్సాహము. | అనుచు బెట్టిదంబులాడునవనినాథసూనులం | 261 |
| తే. | ఇవ్విధంబునఁ గపిలమునీంద్రుకోప, పావకముచేతఁ బుత్రులు భస్మమైన | 262 |
| వ. | పనిచిన నయ్యసమంజసపుత్రుండు నరిగి. | 263 |
| ఆ. | సగరసుతులు మున్ను చనినమార్గమునంద, యరిగి కపిలమౌని నర్థిఁ గాంచి | 264 |
| క. | కపిలుఁడు ప్రసన్నమతియై, నృపనందనుఁ జూచి పుత్ర నీ కీహయమున్ | 265 |
| వ. | అనిన నంశుమంతుండు కృపాయత్తచిత్తుం డైనయమ్మునీంద్రునకుఁ గృతాంజలియై | 266 |
| శా. | నీపౌత్రుండు భగీరథుం డతితపోనిష్ఠాపరుండై త్రిలో | 267 |
| ఉ. | పూని ముకుందుపాదమునఁ బుట్టి జగత్పరిపూత యైనగం | |
| | గానదిలోపలన్ మునుఁగఁ గల్గిన శాశ్వతనాకసౌఖ్యముల్ | 268 |
| క. | అని యిట్లు పలికి యానృప, తనయునిఁ బొమ్మనిన నతఁడు తాపసికి ముదం | 269 |
| ఆ. | సగరచక్రవర్తి శాస్త్రమార్గంబున, నశ్వమేధయజ్ఞ మాచరించె | 270 |
| వ. | సగరుపరోక్షంబున నంశుమంతుండు రాజ్యాభిషిక్తుఁ డయ్యె నతనికి దిలీపుండు | 271 |
| క. | ఘన మైనతపము పెంపున, ననిమిషనది నిలకుఁ దెచ్చి యఖిలము నెఱుఁగం | 272 |
| వ. | అట్టి భగీరథునకు సుహోత్రుండును సుహోత్రునకు నాభాగుండును నాభాగు | 273 |
| క. | కానకు వేటాడఁగ నా, భూనాథుఁడు వోయి రెండుపులుల మహోగ్ర | 274 |
| క. | ఈకోలుపులులకతమున, నీకాననమున మృగంబు లెవ్వియు లేవం | 275 |
| క. | దనుజాకృతి నాబెబ్బులి, తనువు విడిచె నున్నయదియు ధరణీపతి దా | 276 |
| క. | పగచాటుచు దనుజుండై, యెగసి చనియె నపుడు విస్మయీభూతాత్ముం | 277 |
సౌదాసుండు వసిష్ఠుశాపంబున నరమాంసభక్షకుం డగుట
| వ. | అంత నాసౌదాసుండు నిజకులాచార్యుం డైనవసిష్ఠుండు పురోహితుండుగా | |
| | యజ్ఞంబు సేసె నయ్యజ్ఞసమాప్తదివసంబున నమ్మునీంద్రుం డనుష్ఠానార్థంబుగాఁ | 278 |
| క. | మును పగచాటుచుఁ బోయిన, దనుజుండు వసిష్ఠురూపుఁ దాల్చి ధరిత్రీ | 279 |
| చ. | జనపతి యట్లకాక యని సమ్మతిచేసెను సూపకారుఁ డై | 280 |
| ఆ. | అంత నవ్వసిష్ఠుఁ డరుదెంచి భోజన, మర్థిఁ జేయునప్పు డవ్విభుండు | 281 |
| క. | మౌనీశ్వరుండు దానిన్, మానవమాంసంబుగా సమంజసదివ్య | 282 |
| ఉ. | శ్రీకరమైనపుణ్యములఁ జెందఁగ ఘోరతపంబు సేయఁగా | 283 |
| వ. | ఇట్లు శపించినవసిష్ఠునకు నరేంద్రుం డిట్లనియె. | 284 |
| తే. | నీవ కావె మునీశ్వర నేటిరేపు, మనుజమాంసంబుతోడి భోజనము నన్ను | 285 |
| వ. | అనిన నమ్మునీంద్రుండు క్రమ్మఱం దనయోగసమాధిం జూచి రాజువలన నపరా | 286 |
| ఆ. | నిరపరాధి నన్ను నిష్కారణము శపి, యించినాఁడ వింక నీవు సూర్య | 287 |
| క. | అని ప్రతిశాపజలంబులు, గొనఁగా నపు డెఱిఁగి యతనికులసతి మదయం | 288 |
| వ. | అని నివారించిన నతండు మనసు విఱిగి యాశాపజలంబులు భూనభంబులం జల్లిన | |
| | కల్మాషత్వంబున నుపగతంబయ్యె నట్టికారణంబున నారాజు కల్మాషపాదుండయ్యె | 289 |
| ఉ. | అమ్ముని శాపదోషమున నాసురవృత్తి నతండు రాత్రికా | 290 |
| సీ. | ఇవ్విధంబున నన్నరేంద్రుండు రాక్షసాకారంబుతోడ నక్కాననముల | |
| తే. | భయముతోడ వెఱచి పఱచుచునుండ నా, రక్కసుండు విప్రు నుక్కణంగఁ | 291 |
| క. | లోకస్తుతమిత్రసఖా, ఖ్యాకుఁడవు మహాత్ముఁడవు దయామూర్తివి యి | 292 |
| వ. | నీవు ధర్మసుఖాభిజ్ఞుండవు గావున నీ వెఱుంగనిధర్మంబు లేమి గలవు నేను | 293 |
| క. | పులి పసరముఁ జంపినగతి, బలువిడి బ్రాహ్మణునిఁ జంపి భక్షించిన యా | 294 |
| తే. | నిర్దయాత్మక నాపతి నిరపరాధి, జంపితివి గాన నీవును సతులతోడి | 295 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నారాజు చేసిన యన్యాయంబునకు సకలభూతంబులును హాహాకా | 296 |
| క. | మునివరుశాపంబున న, జ్జననాథుఁడు పదియు రెండు సంవత్సరముల్ | 297 |
| క. | ఘను లైనవసిష్ఠమహా, మునిముఖ్యులు వచ్చి నృపతిమొక్కలమునఁ జే | 298 |
| వ. | ఇట్లు నిష్కల్మషుండైన కల్మాషపాదుండు. | 299 |
| ఉ. | ఇమ్ముల భూమియంతయును నేలుచు నాత్మవధూటితోడి సౌ | 300 |
| వ. | ఇట్లు స్త్రీసంగమపరాఙ్ముఖుండై పెద్దకాలంబు రాజ్యంబు చేసి సంతానార్థంబుగా | 301 |
| ఆ. | అధిపుకాంత గర్భమై యేడుసంవత్స, రంబు లుండి పుత్రరత్న ముద్భ | 302 |
| తే. | అశ్మమునఁ దనగర్భ మయ్యంబుజాక్షి, పొడిచికొనుటయు జన్మించెఁ బుత్రకుండు | 303 |
| క. | ఆకల్మాషపదుం డ, స్తోకముదముతోడఁ దనదుసుతు నశ్మకునిన్ | 304 |
| క. | ఆయశ్మకుండు రాజై, యాయతముగ భూమి యేలె నాతనికి సుతుం | 305 |
| ఉ. | రాజుల నందఱం బరశురాముఁడు ద్రుంచెడునాఁడు వాఁడు ఘో | 306 |
| వ. | ఇట్లు నారీజనరక్షితుం డగుటంజేసి యామూలకుండు నారీకవచుం డనం బరఁగె | 307 |
| మ. | చల మొప్పారఁగ దేవదానవులకున్ సంగ్రామరంగంబు వా | 308 |
| ఆ. | ఉన్నయవసరమున మన్నించి వేల్పులు, వరము వేఁడుమనిన వసుమతీశుఁ | 309 |
| ఉ. | నవ్వి మహీశుఁ డాసురగణంబులఁ గన్గొని యట్లయేని నే | |
| | నువ్వున నచ్చరల్ గొలువ నుర్వికి వచ్చి ముహూర్తమాత్రలో | 310 |
| తే. | వరుస బ్రహ్మాదులకునైన వశముగాని, సచ్చిదానందయోగవాసనలఁ బొదలి | 311 |
| క. | ఆరాజు యోగవిద్యా, సారస్యముఁ జూచి మెచ్చి సప్తర్షులు రై | 312 |
| క. | ఏపున నొక్కముహూర్తము, లోపల గైకొనియె విష్ణులోకసుఖంబుల్ | 313 |
| క. | అని యిట్లు నేటికాలముఁ, గొనియాడుదు రాదిలీపకువలయపతికిం | 314 |
| ఉ. | ఆరఘుభూమిభర్తసుతుఁడై జనియించె నజుండు వానికిం | 315 |
శ్రీరామచరిత్రము
| క. | ఆదశరథేశునకు దా, మోదరుఁడు త్రిలోకరక్షణోద్యమలీలం | 316 |
| క. | ఇల విష్ణుమూర్తివలనన్, నలువొందిన రామలక్ష్మణభరతశత్రు | 317 |
| ఉ. | భూచరఖేచరాభినుతపుణ్యుఁడు రాముఁడు శైశవంబునం | 318 |
| తే. | గౌతమునిశాపదోషంబుకతన నడవి, యందుఁ బాషాణమైయున్న యయ్యహల్యఁ | 319 |
| చ. | జనకుఁడు మెచ్చఁగా హరునిచాపము రూపఱఁజేసి పెంపుతోఁ | 320 |
| ఉ. | ఆతతరాజ్యవైభవవిహారసమంచిత మైనయీధరి | 321 |
| చ. | అనిమొనలో విరాధుఁ దెగటార్చి భయంకరవృత్తితోడ శూ | 322 |
| క. | తపనజుఁ డగుసుగ్రీవునిఁ, గపిరాజ్యంబునకు రాజుఁగాఁ జేసి దశా | 323 |
| వ. | పనిచి సీతావృత్తాంతంబు దెలిసి. | 324 |
| చ. | అలఘుమతిన్ మహావనచరావళి డెబ్బదిరెండువెల్లువల్ | 325 |
| ఉ. | రావణకుంభకర్ణులశిరంబులు వజ్రసమానదారుణా | |
| | ద్భావ మెలర్పఁ గైకొని యపారకృపామహిమాభిరాముఁ డై.[177] | 326 |
| తే. | పఙ్క్తికంధరుతమ్మునిఁ బరమభాగ, వతు విభీషణుఁ దనకీర్తి వసుధఁ గలుగు | 327 |
| మ. | జగదానందచరిత్రుఁ డై మెఱసి రాజ్యం బర్థిఁ బాలించుచో | 328 |
| వ. | ఇత్తెఱంగున బలపరాక్రమధుర్యులై రామలక్ష్మణభరతశత్రుఘ్నులు దుష్టనిగ్రహ | 329 |
| సీ. | రామచంద్రుఁడు సమగ్రశ్రీవిలాసులఁ గుశలవాఖ్యులఁ గాంచె విశదయశుల | |
| తే. | వీర లెనమండ్రు జలరాశివేష్టితాఖి, లావనీచక్రమున హరిదష్టకమున | 330 |
| వ. | అట్టికుశునకు నతిథియును వానికి నిషధుండును నిషధునకు నలుండును వానికి నభ | 331 |
| తే. | అర్థి జైమినిమునిశిష్యుఁ డైనయాజ్ఞ, వల్క్యయోగీశ్వరునిచేత వాఁడు యోగ | |
| | విద్య నేర్చి మహాత్ముఁడై వెలసె నవని, నతఁడు సుతుఁ గాంచెఁ బుణ్యు నున్నతగుణాఢ్యు. | 332 |
| వ. | తదీయవంశపరంపరలై ధ్రువుండును ధ్రువునకు సుధన్వుండును సుధన్వునకు | 333 |
| క. | విను మాగామియుగంబున, నినవంశము నిలుపఁగా నహీనపుయోగం | 334 |
| వ. | అట్టి మరువంశపరంపరలు విను మమ్మరునకుఁ బ్రత్యాకుండును వానికి సుగం | 335 |
నిమిచక్రవర్తి వసిష్ఠశాపంబున విదేహుండై లోకులనేత్రముల నుండునట్లు దేవతలవలన వరంబు పడయుట
| మ. | లలి నిక్ష్వాకుతనూజుఁ డైననిమి లీలన్ వేయిసంవత్సరం | 336 |
| క. | భూనాయక పురుహూతుం, డేనూఱేఁడులు మఘంబు హితమతిఁ జేయం | 337 |
| తే. | అతనియజ్ఞంబు గావించి యది సమాప్త, మైన మఱి నీమహాక్రతు వాచరింతు | 338 |
| క. | మునివరుఁడు వజ్రియాగం, బొనరింపఁగఁ జని సమాప్తి నొందించి ముదం | 339 |
| వ. | ఇట నిమిచక్రవర్తియు యజ్ఞోపకరణంబు లైనపదార్థంబు లనేకంబులు సంపాదిం | |
| | కర్త యైనగౌతముం జూచి కోపాటోపావేశితాధరుండును కలుషితతామ్ర | 340 |
| క. | జననాథుఁడు మేల్కొని యా, మునినాథునిఁ జూచి కోపమున నిట్లను నే | 341 |
| తే. | నిరపరాధుల శిష్యుల నిగ్రహించి, శాప మిచ్చిన గురుఁ డెంతశాంతుఁ డైన | 342 |
| క. | కావున నిట్టి దురాత్ముఁడ, వీవును దేహంబు విడిచి హీనపువృత్తిన్ | 343 |
| వ. | ఇట్లు శపియించి యారాజు శరీరంబు విడిచె వసిష్ఠుండును విగతదేహుండై | 344 |
| తే. | నిమిశరీరంబు తైలగంధములచేతఁ, బాక మొందించి గౌతమప్రముఖమునులు | 345 |
| చ. | సవనముఁ దీరఁజేయుదివసంబున నింద్రపురోగమాదితే | 346 |
| తే. | అప్పు డశరీరి యయ్యును నచట సంచ, రించుచున్నట్టి విభుఁడు నిలింపవరుల | 347 |
| క. | దేహంబు దుఃఖహేతువు, దేహము రోగాస్పదంబు దేహంబు మహా | 348 |
| ఉ. | కైకొని యెల్లవారు ననుఁ గన్నులఁ గప్పుచు గౌరవింపఁగా | 349 |
| ఆ. | అనిన నట్ల కాక యని యవ్వరం బిచ్చి, యపుడ దివికి దివిజు లరిగి రిట్లు | 350 |
| క. | ఇమ్ముగ నున్మేషనిమే, షమ్ములు మనుజులకునెల్ల సమకూడెను నే | 351 |
| వ. | ఇవ్విధంబున నిమిచక్రవర్తి విగతదేహుం డగుటంజేసి విదేహుం డనంబరఁగె | 352 |
| క. | మిథిలుం డాజనకునకును, బ్రథమసుతుండయ్యె నానృపాలుని పేరన్ | 353 |
జనకవంశానుక్రమము
| వ. | అమ్మిథిలాన్వయసంభవు లైన రాజులవంశపరంపరలు వినుము. అట్టి మిథిలునకు | 354 |
| తే. | పుత్రకామేష్టి సేయంగఁ బూని యతఁడు, యజనభూమి దున్నింపంగ నవనియందుఁ | 355 |
| క. | అట్టి సిరధ్వజుసుతుఁడై, పుట్టెఁ గుశధ్వజుఁడు వాఁడు భూరిబలుండై | 356 |
| వ. | అట్టి కుశధ్వజునకు భానుమంతుండును వానికి శతద్యుమ్నుండును వానికి శుచి | 357 |
| తే. | జనకవంశంబునృపులెల్ల జనకనామ, ధేయసంజ్ఞల నవనిలోఁ దేజరిల్లి | 358 |
| క. | అని యిట్లు సూర్యవంశం, బున ఘనులగురాజవరులపుణ్యకథలు నే | 359 |
| క. | భానుకులంబున వెలసిన, భూనాథుల నెల్ల వింటి భూయిష్ఠముగా | 360 |
| శా. | సారాచారవివేక శాత్రవమహీశవ్రాతసంహార దో | 361 |
| క. | అభ్రేభామరతరుశర, దభ్రసురాహారహీరహరవాగ్వనితా | 362 |
| పంచచామరము. | కరూశకాశలాటభోటగౌళచోళహూణబ | 363 |
| గద్యము. | ఇది శ్రీమదమరనామాత్యపుత్ర హరితసగోత్రపవిత్ర సుకవిజనవిధేయ వె | |
———
This work was published before January 1, 1929, and is in the public domain worldwide because the author died at least 100 years ago.
- ↑ శ్రీలక్ష్మీవల్లభకరుణాలంకృత = శ్రీవిష్ణుదేవునియొక్క కృపచేత అలంకరింపఁబడినవాఁడా - శ్రీహరికరుణను పొందినవాఁడా, భూమిమండలాఖండల = భూమండలమునకు దేవేంద్రుఁడా - మహారాజా, శౌర్యాలక్షితరిపుహృదయకరాళీకృతసుప్రతాప = శూరత్యముచేత చక్కగా గుఱుతిడఁబడి శత్రువుల హృదయములందు భయంకరముగా (తోపింప)చేయఁబడిన మేలైన ప్రతాపము గలవాఁడా.
- ↑ భానుసుధాకరాన్వయవిభాసితులు = సూర్యచంద్రవంశములయందు ప్రకాశించువారు.
- ↑ పాపపంకప్రక్షాళనంబు = పాపములనెడు బురదను చక్కగా కడుగుట.
- ↑ ఆరాధ్యుఁడు = ఆరాధింపఁదగినవాఁడు, హిరణ్యగర్భుఁడు = బ్రహ్మ, జగద్రక్షాగరిష్ఠాత్మకుండు = లోకమును రక్షించుటయందు మిక్కిలి గురుత్వమునొందిన మనసుగలవాఁడు, సృష్ట్యర్థంబుగాన్ = సృష్టికొఱకు.
- ↑ దివసకరుఁడు = సూర్యుఁడు.
- ↑ కమలహితుఁడు = సూర్యుఁడు, సాంప్రతంబు = ప్రకృతము - ఇప్పటిది.
- ↑ మండితము = అలంకరింపఁబడినది.
- ↑ అందు = ఆయిష్టియందు, అవహంతమై = (కూఁతురు పుట్టవలెనని మనుపత్ని కోరుటచేత) వ్యత్యస్తముగా హోమము చేయఁబడినదై, హౌతృక = హోతృసంబంధమైన - ఈయర్థమందు శ్లో. “తత్ర శ్రద్ధామనోః పత్నీ హోతారం సమయాచక, దుహిత్రర్థముపాగమ్య ప్రణిపత్య పయోవ్రతా, తేన హోత్రపచారేణ కన్యేశానామ సాభవత్" అని శ్రీశుభమహర్షిచేత శ్రీభాగవతంబునఁ జెప్పఁబడియున్నది.
- ↑ సోమసూనుండు = చంద్రునికొడుకు.
- ↑ ప్రసూనశిలీముఖుచేతన్ = మన్మథునిచేత.
- ↑ అధిష్ఠానము = ఉనికిపట్టు.
- ↑ తదన్వయంబువారు = వానివంశస్థులు.
- ↑ సూనృతరతులన్ = నిజము చెప్పుటయందు ఆసక్తులైన వారిని, ధృతిబలపరాక్రమశ్రీయుతులన్ = ధైర్యముతోను బలముతోను పరాక్రమముతోను సంపదతోను కూడుకొన్నవారిని.
- ↑ గాదిలి = ప్రియమైన.
- ↑ జగన్మాన్యుండు = లోకమునందు పూజ్యుఁడు, దుర్వార = అణఁపరాని, రిపుకులంబున్ = శత్రుసమూహమును, ఉగ్రాజులన్ = భయంకరమైన యుద్ధములయందు.
- ↑ తనిపెన్ = తృప్తి నొందించెను, మరుద్గణములన్ = దేవతాసమూహములను, త్రవ్వి తండములుగన్ = అపరిమితములుగా.
- ↑ వైశాలికావనీశ్వరచయంబు = విశాలుని వంశస్తులైన రాజులయొక్క సమూహము.
- ↑ భాతృశతజ్యేష్ఠుండు = నూఱుగురు సహోదరులందును పెద్దవాఁడు.
- ↑ అభినవ = క్రొత్తయైన - అపూర్వమైన, ఇభగమనన్ = ఏనుఁగువలె గంభీరమైననడక గలదానిని, కట్టడ చేసెనొక్కొ = నిర్ణయించెనో.
- ↑ గాంధర్వంబు = గానము - పాట, అవసరంబు = సమయము, మసలెన్ = ఆలస్యము చేసెను, గీతావసానంబునన్ = పాటముగిసినతోడనే.
- ↑ కన్నియ = కూఁతురు.
- ↑ నీకులాభిజాత్యములకున్ = నీయొక్క జాతికిని ఉత్తమవంశమునందలి పుట్టుకకును.
- ↑ అంఘ్రులకున్ = పాదములకు, పేర్కొని = పేరు గ్రుచ్చి చెప్పి.
- ↑ కాలావధిన్ = కాలముయొక్క మేరను - జీవిత కాలపుపరిమితిని, లయంబునఁ బొందిరి = చచ్చిరి.
- ↑ పుత్రమిత్రసహజబలకళత్రసచివభృత్యబంధుకోశములు = కొడుకులు చెలికాండ్రు తోడఁబుట్టువులు దండు భార్యలు మంత్రులు సేవకులు చుట్టములు ధన ముంచుకొట్టళ్లు.
- ↑ అబ్జజున్ = బ్రహ్మతో.
- ↑ వినమితమస్తకుండు = మిక్కిలివంపఁబడిన తలగలవాఁడు, వివేకపరిస్ఫుటమానసుండు = యుక్తవిచారముచేత ప్రకాశించునట్టి మనసు గలవాఁడు, తలపోసి = ఆలోచించి, కరపద్మముల్ మొగిచి = ఆమహాత్మునిఁ గూర్చి కరకమలములను ముకుళించి, ముత్పులకలు = సంతోషాతిశయమువలని రోమాంచములు.
- ↑ జగదేకరక్షణక్రముఁడు = లోకమునకు ముఖ్యమైన రక్షించునట్టిమర్యాద గలవాఁడు.
- ↑ ఆదిమధ్యాంతశూన్యుండు = జన్మస్థితినాశములు లేనివాఁడు, నిరపాయచిత్తుండు = కీడులేని మనసు గలవాఁడు, నిర్వికల్పుఁడు = పొరపాటు లేనివాడు, అవ్యయాత్ముఁడు = నాశరహితస్వరూపుఁడు, సర్వంకషుఁడు = ఎల్లయెడల నిండియుండువాడు, ఉద్రిక్తుండు = మిక్కిలి అతిశయించినవాఁడు, ఆప్రమేయుఁడు = ఇట్టివాఁడని తెలియరానివాఁడు, అవాఙ్మయుఁడు = వాక్కునకు అందనివాఁడు, అహితాగ్ని = యజ్ఞము చేసినవాఁడు.
- ↑ బలభద్రమూర్తి = బలముచేత పదిలుఁడైనవాఁడు - అతిబలవంతుఁడు, పరిధానుఁడు = కట్టుబట్టగాఁ గలవాఁడు.
- ↑ ఆమ౦త్రణము సేసినన్ = సెలవియ్యఁగా.
- ↑ హ్రస్వులన్ = పొట్టివాండ్రను, నిస్తేజులు = తేజస్సు లేనివారిని, గర్హిత = నిందింపఁబడిన, స్వస్వానురూప = తమతమకుఁ దగిన.
- ↑ అతులోదీర్ణస్ఫటికక్షితిభృత్సమగాత్రుఁడు = సరిలేని వెలుఁగునట్టి స్ఫటికపుకొండతో సమానమైన దేహముగలవాఁడు, సీరధరున్ = నాఁగేలు ధరించినవానిని - బలరాముని.
- ↑ మచ్చికతోన్ =ప్రేమతో.
- ↑ ఇచ్ఛావిధిన్ = ఇచ్చవచ్చినట్లు, చూఱగైకొని = కొల్లపెట్టుకొని.
- ↑ భువనము = లోకము.
- ↑ ధర్మక్రియానూనున్ = పుణ్యకర్మములచేత తక్కువకానివానిని - ఎల్లపుణ్యకర్మములు నడపువానిని.
- ↑ ముకుఁగ్రోళ్లన్ = ముక్కురంధ్రములందు.
- ↑ శశపలలము = కుందేటిమాంసము, కఱకుట్లు = కఱ్ఱచే గ్రుచ్చి కాల్పఁబడిన మాంసఖండములు.
- ↑ వివేకించి = తెలిసికొని.
- ↑ సంతరించిన = సంపాదించిన, ఉగ్రుఁడు = కోపము గలవాఁడు.
- ↑ అలరు = సంతోషించు.
- ↑ నెమ్మి = నెమ్మదిగా, దళంబుగన్ = దట్టముగా, పెంపుతోన్ = గౌరవముతో.
- ↑ రంజితభువనత్రయుఁడు = అనురాగము నొందింపఁబడిన మూఁడులోకములు గలవాఁడు, మంజులుఁడు = మనోజ్ఞుఁడు, జగతిన్ = భూమిని.
- ↑ నాకౌకసులకున్ = దేవతలకు, మహారణము = గొప్పయుద్ధము, సురానీకంబులు = దేవతాసమూహములు, కాక = సరిపోలఁజాలక, కంపితమతులై = చలించినమనసులుగలవారై,
- ↑ కలశపాథోరాశి = పాలసముద్రము, సందీప్తతేజుఁడు = లెస్సగా వెలుఁగునట్టి తేజస్సుగలవాఁడు, దుర్నిరీక్ష్యస్థితిన్ = చూడనలవిగానియునికితో.
- ↑ బన్నంబులు = భంగములను, ఆపన్నులు = ఆపదనొందినవారు, నిలింపులకున్ = దేవతలతో.
- ↑ రూపుమాప నోపున్ = చంపఁజాలును, తదనురూపము = దానికి తగినది. ఉజ్జగించి = విడిచి, ప్రాపు = ప్రాపుగా - రక్షకుఁడుగా.
- ↑ పెంపొందు = వర్ధిల్లు, నానాలోకసంసేవితున్ = అనేకజనులచేత లెస్సగా కొలువఁబడుతున్నవానిని, మన్నించి = గౌరవించి.
- ↑ ఆజులలోన్ = యుద్ధములయందు, పరాజితులము = ఓడఁగొట్టఁబడినవారము, కలఁకదేఱి = కలవరమునుండి తేఱినవారమై, భజియించినారము = సేవించినాము.
- ↑ పార్థివనందనుండు = రాజకుమారుఁడు.
- ↑ ప్రతతులన్ = సమూహములను, వజ్రి = ఇంద్రుడు, కకుత్స్థలంబు = మూఁపుప్రదేశము.
- ↑ కకుత్స్థుండు = మూఁపునఁ గూర్చున్నవాఁడు, భావించి = ధ్యానించి.
- ↑ దురమునకున్ = యుద్ధమునకు, పెంపు = గౌరవము, నిరమిత్రము = శత్రువులలేమి.
- ↑ పృథునకున్ = పృథుచక్రవర్తికి.
- ↑ అల్లనన్ = మెల్లగా - క్రమముగా.
- ↑ ఏమఱిపాటు = అకస్మాత్తుగా, ఒక్కటన్ = ఏకాకారముగా.
- ↑ ఉక్కడంచెన్ = చంపెను.
- ↑ శశ్వజ్జయశాలి = ఎల్లప్పుడు గెలుపుచేత ఒప్పునట్టివాఁడు.
- ↑ నిర్వేదించి = దుఃఖించి, ఆత్మగతంబునన్ = మనసులో.
- ↑ నిరవహిత్థవిభూతి = కొఱఁత లేనియైశ్వర్యము, భూమిభృద్విపినదుర్గములన్ = కొండలయందలి యడవు లనెడు (నరులకు) ప్రవేశింపరాని కోటలయందు, వాలితిన్ = అతిశయించితిని - మించితిని.
- ↑ ఎడ్డమి = హీనదశ, సడ్డలు సేయనొల్లరు = లక్ష్యము చేయఁజాలరు, అవసానము = అంతము, జడ్డలె = నిర్బంధములే, మృగజన్మము = మృగజన్మమున కైనను అనుట.
- ↑ కానకున్ = అడవికి, సర్వంసహామండలావనకేళీనిరతుఁడు = భూమండలమును ఏలుట యనెడు క్రీడలయందు ఆసక్తుఁడు - వినోదముగా భూమి నేలువాఁడు.
- ↑ అనుకంపలు = దయలు.
- ↑ ఈగతిన్ = ఈవిధమున, నిరర్థకంబులు = వ్యర్థములు, ఈయర్థములు = ఈ ప్రయోజనములు - ఈపను లనుట.
- ↑ లలితము = మనోజ్ఞము.
- ↑ పూతము = పరిశుద్ధము, కాంచనకలశము = బంగారుకుండ, వేదిపై = వేదికమీఁద - అరుఁగుమీఁద, పిపాసన్ = దప్పిని, ఒయ్యన్ = మెల్లగా, క్రోలి = త్రాగి, రిత్త = వట్టిది, కినిసి = కోపించి.
- ↑ ఇలఱేఁడు = భూపతి - రాజు, ఉప్పతిలన్ = పుట్టఁగా.
- ↑ బుద్ధివిహీనవ్యాపారదోషమునన్ = బుద్ధితక్కువపనివలని తప్పుచేత, ఏపుగన్ = అతిశయముగ - అపూర్వముగా.
- ↑ తొరఁగు = స్రవించు, ప్రదేశిని = చూపుడువ్రేలు, పండ్రెండుసమములు = పండ్రెండేండ్లు.
- ↑ తళుకులు = తళతళయను కాంతులు, కమ్మ= పరిమళము గల.
- ↑ లబ్ధ = పొందఁబడిన.
- ↑ అంతర్జలములు = లోపలినీళ్లు - నీళ్లలోపలి ప్రదేశము అనుట.
- ↑ ఘృణారసవారిధి = దయారససముద్రము.
- ↑ సంభావించి = గౌరవించి.
- ↑ కానివావి = వరుస కానిది - వాడుక లేనిది.
- ↑ అభీప్సితములు = కోరికలు, ఒదవిన = కలిగిన, పొదలినదానిన్ = గొప్ప వహించినదానిని.
- ↑ నరేంద్రకులావతంస = రాజశిరోమణి.
- ↑ జర్జరితము = శిథిలమైనది - మిక్కిలి కృశించినది, బెడఁగెడలిన = బాగుతప్పిన, పొడవు = ఆకారము.
- ↑ తీర్తును = నెఱవేర్తును, ఉపమ = ఉపాయము.
- ↑ సమయము = ప్రతిజ్ఞ.
- ↑ జర్జరితము = సడలి ముడుతలు పడినది, మోహనరూపవిలాసరేఖలంబొదలినవారు = మోహింపఁజేయునట్టి సౌందర్యముయొక్కయు శృంగారచేష్టలయొక్కయు మేలిమిచేత అతిశయించినవారు.
- ↑ పరితోషముతోన్ = సంతోషముతో, పోకలఁబోక = దుష్టచేష్ట లేవియు చేయక.
- ↑ వర్షధరునిన్ = కొజ్జావానిని - హెగ్గడిని.
- ↑ మెలఁపు = మెలగుట - సంచారము, దీముఁలు = మృగములను పక్షులను వశపఱచుకొనుటకై మరిపిన పెంపుడుమృగములును పక్షులును, చంద్రిక = చంద్రకళ, క్రొవ్విరి = క్రొత్తగా పూచినపువ్వు.
- ↑ పుత్తెంచెను = పంపెను.
- ↑ భావజుమోహనకరములకైవడిన్ = మన్మథునియొక్క మోహనములను బాణములవలెనే.
- ↑ ఇల్లడమానిసిన్ = నిక్షేపమువంటిదానను, ఒక్కమైన్ = ఒకవిధముగానే.
- ↑ పోనొత్తి = పోగొట్టి - విడిచి.
- ↑ పంచాశన్నవోఢాసమేతుండు = ఏఁబదియాఱుగురుకన్యకలతోడను గూడుకొన్నవాఁడు.
- ↑ అనుపమేయ = సరిపోలఁదగని.
- ↑ బహు...విశాలంబులు = నానావిధములైన వాకిళ్లు దిడ్డివాకిళ్లు తలుపులు కొఱళ్లు కోటలు అగడ్తలు వీని చేత విరివియైనవి, ప్రాసాదంబులు = నగరులు, భిత్తికా = గోడ, సంభృతము = చక్కగా భరించినది, దేహళీ = కడప, ప్రాంగణ = ముంగిలి, ప్రోత్ఫుల్ల...అతిశయంబులు = చక్కగా వికసించిన నల్లగలువలచేతను తామరపువ్వులచేతను కూయుచున్న రాజహంసలు కన్నెలేళ్లు మొదలగుపక్షులచేతను అతిశయించినవి, జలాశయంబులు = నీటిటెంకులు, ప్రసూన...కలరవాభిరామంబులు = పువ్వులవాసనలచేత మిక్కిలి యతిశయించిన పెక్కు చిలుకలు కోవెలలు మొదలగువాని యవ్యక్తమధురధ్వనులచేత ఒప్పినవి, తల్పంబులు = పానుపులు, లోలంబులు = ఊఁగునవి, డోలాజాలంబులు =ఉయ్యాలలసమూహములు.
- ↑ అనులేపవితతులు = పూసికొను ద్రవ్యములసమూహములు.
- ↑ బహుళీకృతరాజ్యరమామహనీయండు = అధికముగాఁ జేయఁబడిన దొరతనపుకలిమిచేత గొప్పవాఁడు, దుహితృస్నేహము = కొమార్తెలయందలిప్రేమ, మహిళామణి = స్త్రీరత్నము.
- ↑ కట్టిఁడిని = నీతి దప్పినవాఁడను, దురపిల్లుచున్ = దుఃఖించుచు.
- ↑ భర్మ = బంగారు, దీప్తి = కాంతి, ఛటా = సమూహము, హర్మ్య = మేడలుగల, ప్రస్తూన = పుష్పములయొక్క సౌరభపరిమళముచేత, నిరాతంకశంకా = భయమును సంశయమును లేని, సంకీర్ణ = కలకలుపుగల.
- ↑ వీటీ = వీడెము, డోలికా = ఉయ్యెల, కాశ్మీర...శ్రీనిధిన్ = కుంకుమపువ్వు కస్తూరి పచ్చకర్పూరము వీనియొక్క ఒప్పిదమైనవాసనలచేత అతిశయించిన మనోజ్ఞమైన అవయవసంపత్తికి స్థానమైనదానిని
- ↑ కడమపడక = తక్కువపడక, సంపన్నంబు = సమృద్ధము, విషాదంబె = విచారమే.
- ↑ ఇలఱేఁడు = రాజు.
- ↑ తొంటివాలుఁగంటికంటెన్ = మునుపటిచిన్నదానికంటె.
- ↑ అప్ప = అక్క
- ↑ విస్మితచిత్తుండు = ఆశ్చర్యమునొందిన మనసుగలవాఁడు.
- ↑ శైశవక్రీడాప్రసంగములు = శిశుత్వమునందలి యాటలయొక్క మేలైనకూడికలు, కోట్రములు = కోడంట్రికములు, తామరతంపర = అపరిమితము.
- ↑ లవిత్రము = కొడవలి.
- ↑ దుస్సహము = సహింపరానిది, సంగతి = సంసర్గము, ఇసీ = సీ.
- ↑ కుటుంబములన్ = పోష్యవర్గములను, ప్రాభవము = ప్రభుత్వము.
- ↑ కల్యాణకైవల్యమున్ = శుభకరమైన పరమపదమును.
- ↑ ఉపహతి = బాధ.
- ↑ సన్నిహితరాజీవాసనున్ = సమీపించినబ్రహ్మ గలవానిని, ఉద్యద్భానుకోటిప్రభాజాలోదంచితదివ్యతేజున్ = మిక్కిలి వెలుఁగునట్టి కోటిసూర్యులవలె వెలుఁగుచున్న కాంతిసమూహములో యన ఒప్పుచున్న దివ్యమయిన తేజస్సు కలవానిని, అనకృత్సౌభాగ్యలక్ష్మీయుతున్ = ఎడతెగక సౌభాగ్యలక్ష్మితో కూడుకొని యుండువానిని.
- ↑ సముచ్చస్వరములు = గట్టిగా వినపచ్చుకంఠస్వరములతో, పొరిఁ బొరిన్ = క్రమక్రమముగా.
- ↑ యోగనిద్రాప్రబుద్ధుఁడు = యోగనిద్రనుండి మేలుకొన్నవాఁడు, బన్నంబులు = భంగములను.
- ↑ పీతాంబరు చెప్పినయట్ల = పీతాంబరమును ధరించిన శ్రీహరి చెప్పినచొప్పున, ప్రొవై = గుంపు గూడి.
- ↑ పాడి = ధర్మము - యుక్త మనుట.
- ↑ సంఘట్టన = సంఘటన - ఇది యపూర్వప్రయోగము.
- ↑ పగ = శత్రువును, నిర్దేశించి = చెప్పి.
- ↑ అత్యారూఢప్రియభాషలన్ = అతిగౌరవములును ప్రియముల నైనమాటలతో, ఆసన్న = (బాధింప) సమీపించిన.
- ↑ సుధాకరపుత్రి = ఓ చంద్రునికూఁతురా.
- ↑ భుజంగభయాపనయార్థంబు = పాములభయమును పోఁగొట్టుటకొఱకు.
- ↑ ధరిత్రీభుజునిన్ = రాజును, కదనమునన్ = యుద్ధమునందు.
- ↑ ఆప్యాయితుఁడు = ఊరడింపఁబడినవాఁడు, చూడామణి = శిఖామణి - శ్రేష్ఠుఁడు, ప్రతిమాన = సమానమైన, నిర్భర = మిక్కిలి యధికమైన.
- ↑ నిరాతంకంబు = నిర్భయము.
- ↑ చతుర్థిన్ = చతుర్థీవిభక్తితో.
- ↑ అసువులు = ప్రాణములు.
- ↑ కొంకి = సంకోచించి, అవటము గాఁగన్ =అనుకూలముగా.
- ↑ ఆవ్యాహతైశ్వర్యుఁడు = కొంచెమేనియు కొఱతలేని యైశ్వర్యము కలవాఁడు, సరసన్ = వెంబడి, బెరసి = పొంది.
- ↑ గర్భస్తంభంబుగన్ = గర్భము నిలఁబడిపోవునట్లు.
- ↑ తళుకొత్తఁగన్ = ప్రకాశింపఁగా - కలుగఁగా ననుట.
- ↑ అఖర్వుఁడు = గొప్పవాఁడు.
- ↑ ప్రదముఁడు = లెన్సగా ఆణఁగఁగొట్టువాఁడు.
- ↑ ఉదాత్తంబులుగాన్ = ఘనములుగా.
- ↑ పొదివి = ఆక్రమించి, నిశాతఘోరశరపుంజములన్ = చురుకుగల భయంకరములైన బాణసమూహములచేత, బల్విడి = అతిశౌర్యముతో.
- ↑ జీవన్మృతులన్ = బ్రతికియు చచ్చినవారినిఁగా.
- ↑ భూయిష్ఠము = అంతట వ్యాపించినది.
- ↑ లంఘనీయంబు = దాఁటఁదగినది, అభినందించి = కొనియాడి - ఆదరించి యనుట, అర్ధముండితులు = సగము గొఱుగఁబడినవారు, ప్రలంబకేశులు = మిక్కిలి వ్రేలుచున్న తలవెండ్రుకలు గలవారు, శ్మశ్రుధరులు = గడ్డము మీసమును ధరించినవారు, స్వాధిష్ఠానంబునకున్ = తనయునికిపట్టునకు.
- ↑ కతిపయకాలంబునకు = కొంతకాలమునకు, అసహ్యంబు = సహించరానిది, భావికాలంబుల్ = రాఁగలకాలమున.
- ↑ అసమంజసచరితుఁడు = చెడ్డనడవడి కలవాఁడు, కలగుండు పెట్టి = కలఁత పెట్టి.
- ↑ అపహ్యాత్మకులు = ఓర్వలేనిమనసు గలవారు.
- ↑ సంహృతాఖిలాఘుఁడు = సంహరింపఁబడిన యెల్లపాపములు గలవాఁడు - ఎల్లపాపములను తొలఁగించినవాఁడు, భగవంతుఁడు = షడ్గుణైశ్వర్యసంపన్నుఁడు.
- ↑ అధర్మోపలక్షణదారుణక్రియావిహారులు = అధర్మమును సూచించునట్టి భయంకరమైన పనులయందు వినోదముగా తిరుగువారు.
- ↑ ఇంతవట్టు = ఇదంతయు.
- ↑ తముందార = తమంతటఁ దామే.
- ↑ కను మొఱఁగించి = ఏమఱించి - ఇది యపూర్వప్రయోగము.
- ↑ అశేషదిశాసముద్యోతమానుఁడు = ఎల్లదిక్కులను ప్రకాశింపఁజేయుచున్నవాఁడు, సముద్యతాయుధహస్తులు = ఎత్తఁబడిన ఆయుధములు చేతులందుఁ గలవారు.
- ↑ బెట్టిదంబులు = పరుషవాక్యములు.
- ↑ త్రిలోకీపూతంబు = మూఁడులోకములను పావనములనుగాఁ జేయునది, వేల్పుటేఱు = దేవగంగ, చెలంగించున్ = ప్రవహింపఁజేయును, ప్లావంబు = తడియుట, శశ్వత్స్వర్గసౌఖ్యోన్నతులు = మేలైన స్వర్గసుఖముయొక్క ఘనతలు.
- ↑ జగత్పరిపూత = లోకమును పరిశుద్ధమునుగాఁ జేయునది, అరిధి = దుర్లభము.
- ↑ పరోక్షంబునన్ = అనంతరము.
- ↑ పెంపునన్ = అతిశయముచేత.
- ↑ కోలుపులులు = పెద్దపులులు, పెలుచనన్ = దురుసుతనముతో.
- ↑ బెబ్బులి = పెద్దపులి, ఉన్నయదియు = మరియుకపెద్దపులియును.
- ↑ పగ చాటుచున్ = విరోధమును ప్రసిద్ధపఱచుచు, విస్మయీభూతాత్ముండు. = ఆశ్చర్యము నొందిన మనసుగలవాఁడు.
- ↑ వేచి = కనిపెట్టి.
- ↑ ఇమ్ముగా = బాగుగా, బంగరవుఁగోరన్ = బంగారుగిన్నెయందు.
- ↑ అసురంబు = అసురకృత్వము.
- ↑ నేటిరేపు = ఈదినము ప్రాతఃకాలమున.
- ↑ నిరపరాధిన్ = తప్పులేనివానిని, నవయుచుందు = అలయుచుందువు.
- ↑ ఆత్మీయకోపానలాశ్రితంబులు = తనకోపమనెడు నిప్పును ఆశ్రయించినవి - కోపాగ్నిచే వేఁడిమి నొందినవి, దగ్ధచ్ఛాయయై = కాలినవర్ణము గలవి కాఁగా, కల్మాషత్వంబున్ = చిత్రవర్ణత్వమును, ఉపగతంబు = పొందఁబడినది.
- ↑ దివసంబులన్ = పగటివేళలయందు.
- ↑ పటువేగమునన్ = మిక్కిలి వడిగా, ఉక్కణంగన్ = చిక్క.
- ↑ మిత్రసఖాఖ్యాకుఁడవు = మిత్రసఖుఁ డనుపేరు గలవాఁడవు.
- ↑ మొక్కలమునన్ = ముష్కరత్వముచేత.
- ↑ ఉమ్మలికించుచున్ = విచారపడుచు.
- ↑ అశ్మమునన్ = రాతితో.
- ↑ కలనన్ = యుద్ధరంగమునందు, ఏపారఁగన్ = అతిశయింపఁగా.
- ↑ ఉవ్వునన్ = తటాలున, మవ్వపు = మనోజ్ఞమైన.
- ↑ సారస్యము = సరసత్వము, కైవారములు = స్తోత్రములు.
- ↑ ఏపునన్ = ఉత్సాహముతో.
- ↑ వైరి...మండలాగ్రుఁడు = శత్రువులయొక్క అడ్డగింపరాని పరాక్రమమర్యాదను పోఁగొట్టుటకు హేతువైన ఖడ్గము గలవాఁడు - అణఁపరానిశత్రువుల పరాక్రమమును ఆణఁచినవాఁ డనుట.
- ↑ పెంపు = గౌరవము.
- ↑ భూచరఖేచరాభినుతపుణ్యుఁడు = భూమియందు సంచరించునట్టి మనుష్యులచేత ఆకాశమున సంచరించునట్టి దేవతలచేతను కొనియాడఁబడిన ధర్మముగలవాఁడు, శైశవంబునందున్ = శిశుత్వమునందు - పసితనమునందే, ఏచిన = చెలరేగిన, నొంచి = నొప్పించి.
- ↑ సంభూత = పుట్టిన.
- ↑ రూపఱఁ జేసి = స్వరూపనాశము చేసి - విఱిచి, శుల్కము = ఓలి, హైహయ...ప్రభంజనున్ = హేహయవంశస్థులు మొదలుగాఁగల రాజసమూహము లనెడు మేఘములను పడఁగొట్టుటయందు గొప్పగాలివంటివాఁ డైన, అపాస్తము చేసెను = అణఁచెను.
- ↑ ఊఁది = అవలంబించి, భజింపఁగన్ = సేవింపఁగా.
- ↑ తెగటార్చి = చంపి, రిపుదుర్జయున్ = శత్రువులకు జయింపరానివానిని, అడంచెన్ = చంపెను.
- ↑ తపనజుఁడు = సూర్యునికొడుకు, విపులాసుతన్ = భూపుత్రిని - సీతను, ప్లవగవిభున్ = వానరశ్రేష్ఠుని.
- ↑ వెల్లువలు = వాహనులు (వాహిని = 81 రథములు, 81 ఏనుఁగులు, 243 గుఱ్ఱములు, 405గురు పదాతులును గల సేన), బలువిడిన్ = అతిశౌర్యముతో.
- ↑ అనలార్చులన్ = నిప్పుమంటలచేత, సద్భావము = శ్రేష్ఠత్వము. ఎలర్పన్ = చిగుర్చఁగా - అతిశయింపఁగా.
- ↑ ఒగిన్ = పూనికతో, ఉగ్రాజిలోన్ = భయంకరమైన యుద్ధమునందు, ఏపారి = చెలరేఁగి, ఆశుగజాలంబులన్ = బాణసమూహములచేత.
- ↑ సమగ్రశ్రీవిలాసులన్ = సంపూర్ణమైనకలిమి గలవారిని, అతులబలప్రతాపులన్ = సరిపోల్పరానిశక్తియు తేజస్సుని గలవారిని, రాజన్యవరులన్ = క్షత్రియశ్రేష్ఠులను, చతురాత్ములన్ = చతురమైన మనసు గలవారిని, జలరాశివేష్టితాఖిలావనీచక్రమునన్ = సముద్రముచేత చుట్టఁబడిన సమస్తభూమండలమునందును, హరిదష్టకమునన్ = దిక్కు లెనిమిదింటియందును.
- ↑ ఆగామి = రాఁగల.
- ↑ సత్రము = యాగము, హోత గాఁగన్ = ఋగ్వేదవేత్తయైన మహర్షి.
- ↑ వజ్రి = ఇంద్రుఁడు.
- ↑ తూష్ణీంకృతంబు = నిరాశ, కోపాటోపావేశితాధరుండు = కోపముయొక్క త్వరనుపొందిన పెదవులు గలవాఁడు - కోపాతిశయముచేత అదరుచున్న పెదవులు గలవాఁడు, కలుషితతామ్రఘూర్ణాయమానలోచనుండు = కోపము నొందుటచేత ఎఱ్ఱనై తిరుగుడుపడుచున్న కన్నులు గలవాఁడు, యజ్ఞవాటంబు = యజ్ఞశాలయందు, ఉదాసీనంబు = అలక్ష్యము, విదేహుండు = దేహము లేనివాఁడు.
- ↑ చేవను = బలముచేత - అతిశయముచేత ననుట.
- ↑ నివేదించి = ప్రవేశింపఁజేసి, స్ఖలితంబులైన = జాఱిన.
- ↑ పాకమొందించి = పరిపక్వము చేసి, విధివదుక్తమార్గములు = శాస్త్రప్రకారము చెప్పఁబడినరీతులను.
- ↑ సవరము = యజ్ఞము, ఇంద్రపురోగమాదితేయపరులు ఇంద్రుడు మొదలగు దేవతాశ్రేష్ఠులు, సుపర్వవరులు = దేవతాశ్రేష్ఠులు, ఈన్ = ఇచ్చుటకు, సవరణ = బాగు = అనుకూలము, ప్రసంగము చేసిరి = చెప్పిరి.
- ↑ ఏకమనస్కులు = ఒకమనసు గలవారు - ఒకవిధమైన అభిప్రాయము గలవారు, ఈవుతన్ = ఇత్తురుగాక.
- ↑ తదనురూపముగన్ = దానికి తగినట్టు.
- ↑ ఉన్మేషములు = ఱెప్ప లెత్తుటయు వాల్చుటయు, సమకూడెను = కలిగెను, పొడచూపన్ = కనఁబడ.
- ↑ మథించినన్ = తరుపఁగా.
- ↑ భూయిష్టముగాన్ = సమగ్రముగా.
- ↑ సారాచారవివేక = సత్తైననడవడి నెఱిఁగినవాఁడా, శాత్రవ...సంహార = శత్రురాజులనమూహమును చంపినవాఁడా, దోస్సారప్రాభవబాహులేయ = భుజబలముయొక్క మహిమచేత కుమారస్వామివంటివాఁడా, విలస...రత్నాకర = ప్రకాశించునట్టి సంగీతము సాహిత్యము ఆశువిద్య లనురత్నములకు గనియైనవాఁడా, యానపాలవరగోత్రాధీశ = శ్రేష్ఠమైన యానపాలగోత్రమునకు రాజైనవాఁడా, విశ్వంభరాభారప్రౌఢతరోఢ = భూభారమును మిక్కిలినేర్పుతో వహించినవాఁడా, అద్యుతపదాబ్జధ్యానపుణ్యోదయా = విష్ణుదేవునియొక్క పాదకమలములను ధ్యానించుటవలనఁ బుట్టినపుణ్యము గలవాఁడా.
- ↑ అద్రేభ = ఐరావతమును, అమరతరు = కల్పవృక్షమును, శరదభ్ర = శరత్కాలమేఘమును, సురాహార = అమృతమును, హీర = వజ్రమణిని, హర = శివుని, వాగ్వనితా = సరస్వతిని, శుభ్రాంశు = చంద్రుని, కుంద = మొల్లపువ్వులను, చంద్ర = కర్పూరమును, (పోలిన) అదభ్ర = అల్పముగాని, ధాళధళ్య = తళతళలుగల, ధావళ్య = తెల్లనైన, యశా = కీర్తిగలవాఁడా.
- ↑ మండలేశ్వర = రాజులచేత, ఉపగీయమాన = కొనియాడఁబడుచున్న, భూరి = అధికమైన, సత్కథాభివైభవా = మంచికథల కలిమిగలవాఁడా, ధరా...శోభితా = భూమివలె చలించనిధీరత్వముచేతను పర్వతమువలె ఉన్నతి గలశూరత్వముచేతను ప్రకాశించువాఁడా.