అశ్వమేధ పర్వము - అధ్యాయము - 43
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అశ్వమేధ పర్వము - అధ్యాయము - 43) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [బర]
మనుష్యాణాం తు రాజన్యః కషత్రియొ మధ్యమొ గుణః
కుఞ్జరొ వాహనానాం చ సింహశ చారణ్యవాసినామ
2 అవిః పశూనాం సర్వేషామ ఆఖుశ చ బిలవాసినామ
గవాం గొవృషభశ చైవ సత్రీణాం పురుష ఏవ చ
3 నయగ్రొధొ జమ్బువేక్షశ చ పిప్పలః శాల్మలిస తదా
శింశపా మేషశృఙ్గశ చ తదా కీచక వేణవః
ఏతే థరుమాణాం రాజానొ లొకే ఽసమిన నాత్ర సంశయః
4 హిమవాన పారియాత్రశ చ సథ్యొ విన్ధ్యస తరికూటవాన
శవేతొ నీలశ చ భాసశ చ కాష్ఠవాంశ చైవ పర్వతః
5 శుభస్కన్ధొ మహేన్థ్రశ చ మాల్యవాన పర్వతస తదా
ఏతే పర్వతరాజానొ గణానాం మరుతస తదా
6 సూర్యొ గరహాణామ అధిపొ నక్షత్రాణాం చ చన్థ్రమాః
యమః పితౄణామ అధిపః సరితామ అద సాగరః
7 అమ్భసాం వరుణొ రాజా సత్త్వానాం మిత్ర ఉచ్యతే
అర్కొ ఽధిపతిర ఉష్ణానాం జయొతిషామ ఇన్థుర ఉచ్యతే
8 అగ్నిర భూతపతిర నిత్యం బరాహ్మణానాం బృహస్పతిః
ఓషధీనాం పతిః సొమొ విష్ణుర బలవతాం వరః
9 తవష్టాధిరాజొ రూపాణాం పశూనామ ఈశ్వరః శివః
థక్షిణానాం తదా యజ్ఞొ వేథానామ ఋషయస తదా
10 థిశామ ఉథీచీ విప్రాణాం సొమొ రాజా పరతాపవాన
కుబేరః సర్వయక్షాణాం థేవతానాం పురంథరః
ఏష భూతాథికః సర్గః పరజానాం చ పరజాపతిః
11 సర్వేషామ ఏవ భూతానామ అహం బరహ్మమయొ మహాన
భూతం పరతరం మత్తొ విష్ణొర వాపి న విథ్యతే
12 రాజాధిరాజః సర్వాసాం విష్ణుర బరహ్మమయొ మహాన
ఈశ్వరం తం విజానీమః స విభుః స పరజాపతిః
13 నరకింనర యక్షాణాం గన్ధర్వొరగరక్షసామ
థేవథానవ నాగానాం సర్వేషామ ఈశ్వరొ హి సః
14 భగ థేవానుయాతానాం సర్వాసాం వామలొచనా
మాహేశ్వరీ మహాథేవీ పరొచ్యతే పార్వతీతి యా
15 ఉమాం థేవీం విజానీత నారీణామ ఉత్తమాం శుభామ
రతీనాం వసుమత్యస తు సత్రీణామ అప్సరసస తదా
16 ధర్మకామాశ చ రాజానొ బరాహ్మణా ధర్మలక్షణాః
తస్మాథ రాజా థవిజాతీనాం పరయతేతేహ రక్షణే
17 రజ్ఞాం హి విషయే యేషామ అవసీథన్తి సాధవః
హీనాస తే సవగుణైః సర్వైః పరేత్యావాన మార్గగామినః
18 రాజ్ఞాం తు విషయే యేషాం సాధవః పరిరక్షితాః
తే ఽసమిఁల లొకే పరమొథన్తే పరేత్య చానన్త్యమ ఏవ చ
పరాప్నువన్తి మహాత్మాన ఇతి విత్తథ్విజర్షభాః
19 అత ఊర్ధ్వం పరవక్ష్యామి నియతం ధర్మలక్షణమ
అహింసా లక్షణొ ధర్మొ హింసా చాధర్మలక్షణా
20 పరకాశలక్షణా థేవా మనుష్యాః కర్మ లక్షణాః
శబ్థలక్షణమ ఆకాశం వాయుస తు సపర్శలక్షణః
21 జయొతిషాం లక్షణం రూపమ ఆపశ చ రసలక్షణాః
ధరణీ సర్వభూతానాం పృదివీ గన్ధలక్షణా
22 సవరవ్యఞ్జన సంస్కారా భారతీ సత్యలక్షణా
మనసొ లక్షణం చిన్తా తదొక్తా బుథ్ధిర అన్వయాత
23 మనసా చిన్తయానొ ఽరదాన బుథ్ధ్యా చైవ వయవస్యతి
బుథ్ధిర హి వయవసాయేన లక్ష్యతే నాత్ర సంశయః
24 లక్షణం మహతొ ధయానమ అవ్యక్తం సాధు లక్షణమ
పరవృత్తి లక్షణొ యొగొ జఞానం సంన్యాసలక్షణమ
25 తస్మాజ జఞానం పురస్కృత్య సంన్యసేథ ఇహ బుథ్ధిమాన
సంన్యాసీ జఞానసంయుక్తః పరాప్నొతి పరమాం గతిమ
అతీతొ ఽథవంథ్వమ అభ్యేతి తమొ మృత్యుజరాతిగమ
26 ధర్మలక్షణసంయుక్తమ ఉక్తం వొ విధివన మయా
గుణానాం గరహణం సమ్యగ వక్ష్యామ్య అహమ అతః పరమ
27 పార్దివొ యస తు గన్ధొ వై ఘరాణేనేహ స గృహ్యతే
ఘరాణస్దశ చ తదా వాయుర గన్ధజ్ఞానే విధీయతే
28 అపాం ధాతురసొ నిత్యం జిహ్వయా స తు గృహ్యతే
జిహ్వాస్దశ చ తదా సొమొ రసజ్ఞానే విధీయతే
29 జయొతిషశ చ గుణొ రూపం చక్షుషా తచ చ గృహ్యతే
చక్షుఃస్దశ చ తదాథిత్యొ రూపజ్ఞానే విధీయతే
30 వాయవ్యస తు తదా సపర్శస తవచా పరజ్ఞాయతే చ సః
తవక్స్దశ చైవ తదా వాయుః సపర్శజ్ఞానే విధీయతే
31 ఆకాశస్య గుణొ ఘొషః శరొత్రేణ స తు గృహ్యతే
శరొత్రస్దాశ చ థిశః సర్వాః శబ్థజ్ఞానే పరకీర్తితాః
32 మనసస తు గుణశ చిన్తా పరజ్ఞయా స తు గృహ్యతే
హృథిస్ద చేతనా ధాతుర మనొ జఞానే విధీయతే
33 బుథ్ధిర అధ్యవసాయేన ధయానేన చ మహాంస తదా
నిశ్చిత్య గరహణం నిత్యమ అవ్యక్తం నాత్ర సంశయః
34 అలిఙ్గ గరహణొ నిత్యః కషేత్రజ్ఞొ నిర్గుణాత్మకః
తస్మాథ అలిఙ్గః కషేత్రజ్ఞః కేవలం జఞానలక్షణః
35 అవ్యక్తం కషేత్రమ ఉథ్థిష్టం గుణానాం పరభవాప్యయమ
సథా పశ్యామ్య అహం లీనం విజానామి శృణొమి చ
36 పురుషస తథ విజానీతే తస్మాత కషేత్రజ్ఞ ఉచ్యతే
గుణవృత్తం తదా కృత్స్నం కషేత్రజ్ఞః పరిపశ్యతి
37 ఆథిమధ్యావసానాన్తం సృజ్యమానమ అచేతనమ
న గుణా విథుర ఆత్మానం సృజ్యమానం పునః పునః
38 న సత్యం వేథ వై కశ చిత కషేత్రజ్ఞస తవ ఏవ విన్థతి
గుణానాం గుణభూతానాం యత పరం పరతొ మహత
39 తస్మాథ గుణాంశ చ తత్త్వం చ పరిత్యజ్యేహ తత్త్వవిత
కషీణథొషొ గుణాన హిత్వా కషేత్రజ్ఞం పరవిశత్య అద
40 నిర్థ్వంథ్వొ నిర్నమః కారొ నిః సవధా కార ఏవ చ
అచలశ చానికేతశ చ కషేత్రజ్ఞః స పరొ విభుః