అశ్వమేధ పర్వము - అధ్యాయము - 42
| ←ముందరి అధ్యాయము | వ్యాస మహాభారతము (అశ్వమేధ పర్వము - అధ్యాయము - 42) వేద వ్యాసుడు |
తరువాతి అధ్యాయము→ |
| వ్యాస మహాభారతము | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
1 [బర]
అహంకారాత పరసూతాని మహాభూతాని పఞ్చ వై
పృదివీ వాయుర ఆకాశమ ఆపొ జయొతిశ చ పఞ్చమమ
2 తేషు భూతాని ముహ్యన్తే మహాభూతేషు పఞ్చసు
శబ్థస్పర్శన రూపేషు రసగన్ధక్రియాసు చ
3 మహాభూతవినాశాన్తే పరలయే పరత్యుపస్దితే
సర్వప్రాణభృతాం ధీరా మహథ ఉత్పథ్యతే భయమ
4 యథ్య అస్మాజ జాయతే భూతం తత్ర తత పరవిలీయతే
లీయన్తే పరతిలొమాని జాయన్తే చొత్తరొత్తరమ
5 తతః పరలీనే సర్వస్మిన భూతే సదావరజఙ్గమే
సమృతిమన్తస తథా ధీరా న లీయన్తే కథా చన
6 శబ్థః సపర్శస తదారూపం రసొ గన్ధశ చ పఞ్చమః
కరియా కారణయుక్తాః సయుర అనిత్యా మొహసంజ్ఞితాః
7 లొభప్రజన సంయుక్తా నిర్విశేషా హయ అకించనాః
మాంసశొణితసంఘాతా అన్యొన్యస్యొపజీవినః
8 బహిర ఆత్మాన ఇత్య ఏతే థీనాః కృపణ వృత్తయః
పరాణాపానావ ఉథానశ చ సమానొ వయాన ఏవ చ
9 అన్తరాత్మేతి చాప్య ఏతే నియతాః పఞ్చ వాయవః
వాన మనొ బుథ్ధిర ఇత్య ఏభిర సార్ధమ అష్టాత్మకం జగత
10 తవగ ఘరాణశ్రొత్రచక్షూంషి రసనం వాక చ సంయతా
విశుథ్ధం చ మనొ యస్య బుథ్ధిశ చావ్యభిచారిణీ
11 అష్టౌ యస్యాగ్నయొ హయ ఏతే న థహన్తే మనః సథా
స తథ బరహ్మ శుభం యాతి యస్మాథ భూయొ న విథ్యతే
12 ఏకాథశ చ యాన్య ఆహుర ఇన్థ్రియాణి విశేషతః
అహంకారప్రసూతాని తాని వక్ష్యామ్య అహం థవిజాః
13 శరొత్రం తవక చక్షుషీ జిహ్వా నాసికా చైవ పఞ్చమీ
పాథౌ పాయుర ఉపస్దం చ హస్తౌ వాగ థశమీ భవేత
14 ఇన్థ్రియగ్రామ ఇత్య ఏష మన ఏకాథశం భవేత
ఏతం గరామం జయేత పూర్వం తతొ బరహ్మ పరకాశతే
15 బుథ్ధీన్థ్రియాణి పఞ్చాహుః పఞ్చ కర్మేన్థ్రియాణి చ
శరొత్రాథీన్య అపి పఞ్చాహుర బుథ్ధియుక్తాని తత్త్వతః
16 అవిశేషాణి చాన్యాని కర్మ యుక్తాని తాని తు
ఉభయత్ర మనొ జఞేయం బుథ్ధిర థవాథశమీ భవేత
17 ఇత్య ఉక్తానీన్థ్రియాణీమాన్య ఏకాథశ మయా కరమాత
మన్యన్తే కృతమ ఇత్య ఏవ విథిత్వైతాని పణ్డితాః
18 తరీణి సదానాని భూతానాం చతుర్దం నొపపథ్యతే
సదలమ ఆపస తదాకాశం జన్మ చాపి చతుర్విధమ
19 అణ్డజొథ్భిజ్జ సంస్వేథ జరాయుజమ అదాపి చ
చతుర్ధా జన్మ ఇత్య ఏతథ భూతగ్రామస్య లక్ష్యతే
20 అచరాణ్య అపి భూతాని ఖేచరాణి తదైవ చ
అణ్డజాని విజానీయాత సర్వాంశ చైవ సరీసృపాన
21 సంస్వేథాః కృమయః పరొక్తా జన్తవశ చ తదావిధాః
జన్మ థవితీయమ ఇత్య ఏతజ జఘన్యతరమ ఉచ్యతే
22 భిత్త్వా తు పృదివీం యాని జాయన్తే కాలపర్యయాత
ఉథ్భిజ్జానీతి తాన్య ఆహుర భూతాని థవిజసత్తమాః
23 థవిపాథ బహుపాథాని తిర్యగ్గతిమతీని చ
జరాయుజాని భూతాని విత్తతాన్య అపి సత్తమాః
24 థవివిధాపీహ విజ్ఞేయా బరహ్మయొనిః సనాతనా
తపః కర్మ చ యత పుణ్యమ ఇత్య ఏష విథుషాం నయః
25 థవివిధం కర్మ విజ్ఞేయమ ఇజ్యా థానం చ యన మఖే
జాతస్యాధ్యయనం పుణ్యమ ఇతి వృథ్ధానుశాసనమ
26 ఏతథ యొ వేథ విధివత స ముఖః సయాథ థవిజర్షభాః
విముక్తః సర్వపాపేభ్య ఇతి చైవ నిబొధత
27 ఆకాశం పరదమం భూతం శరొత్రమ అధ్యాత్మమ ఉచ్యతే
అధిభూతం తదా శబ్థొ థిశస తత్రాధిథైవతమ
28 థవితీయం మారుతొ భూతం తవగ అధ్యాత్మం చ విశ్రుతమ
సప్రష్టవ్యమ అధిభూతం చ విథ్యుత తత్రాధిథైవతమ
29 తృతీయం జయొతిర ఇత్య ఆహుర చక్షుర అధ్యాత్మమ ఉచ్యతే
అధిభూతం తతొ రూపం సూర్యస తత్రాధిథైవతమ
30 చతుర్దమ ఆపొ విజ్ఞేయం జిహ్వా చాధ్యాత్మమ ఇష్యతే
అధిభూతం రసశ చాత్ర సొమస తత్రాధిథైవతమ
31 పృదివీ పఞ్చమం భూతం ఘరాణశ చాధ్యాత్మమ ఇష్యతే
అధిభూతం తదా గన్ధొ వాయుస తత్రాధిథైవతమ
32 ఏష పఞ్చసు భూతేషు చతుష్టయ విధిః సమృతః
అతః పరం పరవక్ష్యామి సర్వం తరివిధమ ఇన్థ్రియమ
33 పాథావ అధ్యాత్మమ ఇత్య ఆహుర బరాహ్మణాస తత్త్వథర్శినః
అధిభూతం తు గన్తవ్యం విష్ణుస తత్రాధిథైవతమ
34 అవాగ గతిర అపానశ చ పాయుర అధ్యాత్మమ ఇష్యతే
అధిభూతం విసర్వశ చ మిత్రస తత్రాధిథైవతమ
35 పరజనః సర్వభూతానామ ఉపస్దొ ఽధయాత్మమ ఉచ్యతే
అధిభూతం తదా శుక్రం థైవతం చ పరజాపతిః
36 హస్తావ అధ్యాత్మమ ఇత్య ఆహుర అధ్యాత్మవిథుషొ జనాః
అధిభూతం తు కర్మాణి శక్రస తత్రాధిథైవతమ
37 వైశ్వథేవీ మనః పూర్వా వాగ అధ్యాత్మమ ఇహొచ్యతే
వక్తవ్యమ అధిభూతం చ వహ్నిస తత్రాధిథైవతమ
38 అధ్యాత్మం మన ఇత్య ఆహుః పఞ్చ భూతానుచారకమ
అధిభూతం చ మన్యవ్యం చన్థ్రమాశ చాధిథైవతమ
39 అధ్యాత్మం బుథ్ధిర ఇత్య ఆహుః షడిన్థ్రియ విచారిణీ
అధిభూతం తు విజ్ఞేయం బరహ్మా తత్రాధిథైవతమ
40 యదావథ అధ్యాత్మవిధిర ఏష వః కీర్తితొ మయా
జఞానమ అస్య హి ధర్మజ్ఞాః పరాప్తం బుథ్ధిమతామ ఇహ
41 ఇన్థ్రియాణీన్థ్రియార్దాశ చ మహాభూతాని పఞ్చ చ
సర్వాణ్య ఏతాని సంధాయ మనసా సంప్రధారయేత
42 కషీణే మనసి సర్వస్మిన న జన్మ సుఖమ ఇష్యతే
జఞానసంపన్న సత్త్వానాం తత సుఖం విథుషాం మతమ
43 అతః పరం పరవక్ష్యామి సూక్ష్మభావకరీం శివామ
నివృత్తిం సర్వభూతేషు మృథునా థారుణేన వా
44 గుణాగుణమ అనాసఙ్గమ ఏకచర్యమ అనన్తరమ
ఏతథ బరాహ్మణతొ వృత్తమ ఆహుర ఏకపథం సుఖమ
45 విథ్వాన కూర్మ ఇవాఙ్గాని కామాన సంహృత్య సర్వశః
విరజాః సర్వతొ ముక్తొ యొ నరః స సుఖీ సథా
46 కామాన ఆత్మని సంయమ్య కషీణతృష్ణః సమాహితః
సర్వభూతసుహృన మైత్రొ బరహ్మభూయం స గచ్ఛతి
47 ఇన్థ్రియాణాం నిరొధేన సర్వేషాం విషయైషిణామ
మునేర జనపథ తయాగాథ అధ్యాత్మాగ్నిః సమిధ్యతే
48 యదాగ్నిర ఇన్ధనైర ఇథ్ధొ మహాజ్యొతిః పరకాశతే
తదేన్థ్రియ నిరొధేన మహాన ఆత్మా పరకాశతే
49 యథా పశ్యతి భూతాని పరసన్నాత్మాత్మనొ హృథి
సవయం యొనిస తథా సూక్ష్మాత సూక్ష్మమ ఆప్నొత్య అనుత్తమమ
50 అగ్నీ రూపం పయః సరొతొ వాయుః సపర్శనమ ఏవ చ
మహీ పఙ్కధరం ఘొరమ ఆకాశం శరవణం తదా
51 రాగశొకసమావిష్టం పఞ్చ సరొతః సమావృతమ
పఞ్చ భూతసమాయుక్తం నవథ్వారం థవిథైవతమ
52 రజస్వలమ అదాథృశ్యం తరిగుణం చ తరిధాతుకమ
సంసర్గాభిరతం మూఢం శరీరమ ఇతి ధారణా
53 థుశ్చరం జీవలొకే ఽసమిన సత్త్వం పరతి సమాశ్రితమ
ఏతథ ఏవ హి లొకే ఽసమిన కాలచక్రం పరవర్తతే
54 ఏతన మహార్ణవం ఘొరమ అగాధం మొహసంజ్ఞితమ
విసృజేత సంక్షిపేచ చైవ భొధయేత సామరం జగత
55 కామక్రొధౌ భయం మొహమ అభిథ్రొహమ అదానృతమ
ఇన్థ్రియాణాం నిరొధేన స తాంస తయజతి థుస్త్యజాన
56 యస్యైతే నిర్జితా లొకే తరిగుణాః పఞ్చ ధాతవః
వయొమ్ని తస్య పరం సదానమ అనన్తమ అద లక్ష్యతే
57 కామకూలామ అపారాన్తాం మనః సరొతొ భయావహామ
నథీం థుర్గ హరథాం తీర్ణః కామక్రొధావ ఉభౌ జయేత
58 స సర్వథొషనిర్ముక్తస తతః పశ్యతి యత పరమ
మనొ మనసి సంధాయ పశ్యత్య ఆత్మానమ ఆత్మని
59 సర్వవిత సర్వభూతేషు వీక్షత్య ఆత్మానమ ఆత్మని
ఏకధా బహుధా చైవ వికుర్వాణస తతస తతః
60 ధరువం పశ్యతి రూపాణి థీపాథ థీపశతం యదా
స వై విష్ణుశ చ మిత్రశ చ వరుణొ ఽగనిః పరజాపతిః
61 స హి ధాతా విధాతా చ స పరభుః సర్వతొ ముఖః
హృథయం సర్వభూతానాం మహాన ఆత్మా పరకాశతే
62 తం విప్ర సంఘాశ చ సురాసురాశ చ; యక్షాః పిశాచాః పితరొ వయాంసి
రక్షొగణా భూతగణాశ చ సర్వే; మహర్షయశ చైవ సథా సతువన్తి